59
SMART TЕХNОLОGIYALАRI HАQIDА TUSHUNCHА
Mehriddinov Mirjalol Ikrom o‘g‘li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
“Matematika va informatika” yoʻnalishi 2-bosqich talabasi
Negmatova Sevinch Ergash qizi
Qarshi davlat texnika universiteti
Raqamli iqtisodiyot yo‘nalishi 3-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15075611
Annotatsiya.
SMART texnologiyalari – bu insonlarning kundalik hayotini
soddalashtirish, samaradorlikni oshirish va vaqtni tejashga qaratilgan aqlli texnologiyalar
tizimi. SMART tizimlar, asosan, turli qurilmalar va ilovalarni bir-biriga ulab, avtomatlashtirish
va real vaqtda boshqaruv imkonini yaratadi. Masalan, SMART uylar, SMART transport
tizimlari va SMART shaharlar. Bu texnologiyalar internet, sun'iy intellekt va IoT (Internet of
Things) kabi sohalarni o'z ichiga oladi. SMART texnologiyalari kelajakda odamlarning hayotini
sezilarli darajada o'zgartirishi kutilmoqda.
Абстрактный:
SMART Technologies-это интеллектуальная технологическая
система, направленная на упрощение повседневной жизни людей, повышение
эффективности и экономию времени. Интеллектуальные системы в основном
соединяют различные устройства и приложения вместе, обеспечивая автоматизацию и
управление в реальном времени. Например, умные дома, умные транспортные системы
и умные города. Эти технологии включают такие области, как интернет вещей,
искусственный интеллект и интернет вещей (Интернет вещей). Ожидается, что
технологии Smart существенно изменят жизнь людей в будущем.
Abstract:
SMART technologies are a system of intelligent technologies aimed at
simplifying people's daily lives, increasing efficiency and saving time. SMART systems mainly
connect various devices and applications to each other, enabling automation and real-time
control. For example, SMART homes, SMART transportation systems and SMART cities. These
technologies include areas such as the Internet, artificial intelligence and IoT (Internet of
Things). SMART technologies are expected to significantly change people's lives in the future.
Kalit so‘zlar:
SMART texnologiyalari, aqlli tizimlar, avtomatlashtirish, IoT, sun'iy
intellekt, SMART uylar, SMART transport, SMART shaharlar, real vaqtda boshqaruv,
samaradorlik, innovatsiyalar.
Ключевые слова:
SMART технологии, умные системы, автоматизация, IoT,
искусственный интеллект, умные дома, умный транспорт, умные города, управление в
реальном времени, эффективность, инновации.
Keywords:
SMART technologies, smart systems, automation, IoT, artificial intelligence,
smart homes, smart transport, smart cities, real-time management, efficiency, innovations.
SMART texnologiyalari.
SMART texnologiyalari haqida tushuncha XX asrning oxirlarida va XXI asrning
boshlarida rivojlanib, keng tarqaldi. SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-
bound) maqsadlarni belgilash tizimi dastlab boshqaruv va rejalashtirishda qo'llanila
boshlagan. SMART tushunchasining paydo bo'lishining eng asosiy sababi maqsadlarni
samarali belgilash va boshqarish zaruriyati edi. Bu tushuncha 1980-yillarda boshqaruv va
rejalashtirish jarayonlarida samaradorlikni oshirishga qaratilgan. Boshqaruvchilar va
60
tashkilotlar maqsadlarni aniq va o‘lchovli tarzda belgilash orqali ishlash samaradorligini
oshirishga intildilar.
SMART texnologiyalari – bu insonlar hayotini soddalashtirish, samaradorlikni oshirish
va zamonaviy muammolarni hal qilishga qaratilgan aqlli tizimlar va qurilmalar yig'indisidir.
Ushbu texnologiyalarni ishlatish orqali turli sohalarda avtomatlashtirish, real vaqtda
boshqarish va optimallashtirish mumkin bo'ladi. Bu, o'z navbatida, hayot sifatini yaxshilash,
vaqtni tejash, energiyani tejash va atrof-muhitni himoya qilish imkoniyatlarini yaratadi.
SMART texnologiyalarining asosiy jihatlari:
Internet of Things (IoT) va aloqadorlik: IoT – bu Internet orqali ulanish imkonini
beruvchi qurilmalar tarmog'idir. SMART texnologiyalar IoT yordamida bir-biriga ulanadigan
qurilmalarni yaratadi, bu esa tizimlarni avtomatik ravishda boshqarishga imkoniyat yaratadi.
Masalan, uydagi SMART qurilmalar – haroratni, yorug'likni, xavfsizlikni yoki energiya sarfini
boshqarish imkoniyatini beradi.
Sun'iy intellekt (AI): Sun'iy intellekt yordamida qurilmalar va tizimlar o'z
foydalanuvchisini xatti-harakatlarini o'rganib, moslashishi mumkin. Bu texnologiya
yordamida avtomatik boshqaruv, prognozlash va murakkab qarorlar qabul qilish jarayonlari
soddalashtiriladi. Masalan, SMART uylar, energiya sarfini optimallashtirish uchun sun'iy
intellektdan foydalanishi mumkin.
Avtomatlashtirish va optimallashtirish: SMART texnologiyalar yordamida kundalik
jarayonlar avtomatlashtiriladi. Avtomatik tizimlar yordamida, masalan, transport tizimlari,
ishlab chiqarish jarayonlari yoki uylar boshqarilishi mumkin. Bu nafaqat vaqtni tejashga, balki
resurslardan samarali foydalanishga ham imkon yaratadi.
SMART uylar: SMART uylar – bu uylarda yashovchilarning hayotini qulaylashtirish
uchun turli aqlli qurilmalar o'rnatilgan tizimlardir. Bunga avtomatik isitish va sovutish
tizimlari, yorug'lik boshqaruvi, xavfsizlik tizimlari (kamera, sensorlar) va boshqa aqlli
qurilmalar kiradi. Bu tizimlar orqali uyda yashovchilar o'zlarini ko'proq qulay his qilishadi va
energiyani tejash imkoniyatiga ega bo'lishadi.
SMART transport tizimlari: SMART transport tizimlari odamlar va yuklarni tez, xavfsiz
va samarali tashish uchun yaratilgan aqlli tizimlardir. Bu tizimlar avtomatik boshqaruv, yo'l
sharoitlarini real vaqt rejimida monitoring qilish, transport harakati va yo'l holatini kuzatish
imkoniyatlarini yaratadi. SMART transport tizimlari tirbandliklarni kamaytirish, yo'l
harakatini yaxshilash va ekologik izlarni qisqartirishga yordam beradi.
SMART shaharlar: SMART shaharlar – bu infratuzilma va turli xizmatlarning aqlli
tizimlar orqali boshqariladigan shaharlar bo'lib, ular texnologiyalar yordamida
samaradorlikni oshirish, yashash uchun qulay muhit yaratish va resurslardan optimal
foydalanish maqsadida yaratilgan. Bu shaharlar nafaqat transport va energiya tizimlarini,
balki atrof-muhitni monitoring qilish, xavfsizlikni ta'minlash va sog'liqni saqlash xizmatlarini
ham avtomatlashtiradi.
SMART texnologiyalarining afzalliklari:
Samaradorlik va energiya tejash: SMART tizimlar yordamida resurslar (masalan, elektr
energiyasi, suv) aniq va samarali boshqariladi, bu esa ularni tejashga imkon beradi.
Atrof-muhitni himoya qilish: Tizimlar, ayniqsa, energiya sarfi va chiqindilarni
kamaytirishda ekologik foyda keltiradi.
61
Hayot sifatini yaxshilash: SMART texnologiyalar odamlarning hayotini osonlashtiradi,
ularni ko'proq qulay va xavfsiz qiladi.
Innovatsiyalar: SMART texnologiyalar, yangi imkoniyatlar va innovatsiyalarni yaratishga
yo'l ochadi, ularning yordamida ko'plab ijtimoiy va iqtisodiy muammolarni hal qilish mumkin.
SMART texnologiyalarining kamchiliklari:
SMART texnologiyalari hayotni osonlashtirishga yordam bersa-da, ularning ba'zi
kamchiliklari ham mavjud. Bular orasida xavfsizlik va maxfiylik muammolari, kiberhujumlar
va shaxsiy ma'lumotlarning o'g'irlanishi xavfi, batareya va quvvat sarfi, texnologik nosozliklar
va tizimlarning ishlamasligi, uskunalarni qimmatligi, murakkab o'rnatish va foydalanish,
shuningdek, turli qurilmalar o'rtasida moslashuvchanlik (interoperatsiya) masalalari mavjud.
Bu kamchiliklar SMART texnologiyalarining samarali ishlashini ta'minlashda muhim e'tiborga
olinishi kerak.
Kelajakda SMART texnologiyalarining roli:
Kelajakda SMART texnologiyalar insoniyat uchun nafaqat qulaylik, balki muhim
iqtisodiy va ekologik resurslarga aylanishi mumkin. Ular yerdagi resurslarni tejash, iqlim
o'zgarishiga qarshi kurashish, shuningdek, shaharlar va jamiyatlar rivojlanishining yangi
yo'nalishlarini yaratishda muhim rol o'ynaydi. Bularning barchasi SMART texnologiyalarining
hayotimizdagi ahamiyatini yanada oshiradi va ular jahon miqyosida ko'plab sohalarda keng
qo'llaniladi.
Xulosa: SMART texnologiyalari zamonaviy hayotning ajralmas qismiga aylanishi bilan,
insonlarning kundalik hayotini soddalashtirish, samaradorlikni oshirish va resurslardan
optimal foydalanish imkoniyatlarini yaratmoqda. Ular, asosan, IoT, sun'iy intellekt va
avtomatlashtirish kabi ilg'or texnologiyalar yordamida tizimlarni boshqarish va
optimallashtirishga qaratilgan. SMART uylar, transport tizimlari va shaharlar kabi sohalarda
qo'llaniladigan bu texnologiyalar energiya sarfini kamaytirish, xavfsizlikni ta'minlash va atrof-
muhitni himoya qilishda katta rol o'ynaydi. SMART texnologiyalarining kelajakdagi
rivojlanishi insoniyat hayotini yanada qulay, samarali va ekologik jihatdan barqaror qilishga
xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Esanovna, D. B. "ELECTRONIC TEXTBOOK AS A BASIS FOR INNOVATIVE TEACHING."
MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY ANJUMAN: 660.
2.
Zoxidov, J. B., F. E. Qodirov, and I. J. Bozorova. "QUARTUS II PROJECT CONCEPT AND ITS
OPPORTUNITIES AND PROBLEMS." АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ТЕХНИЧЕСКОГО И
ТЕХНОЛОГИЧЕСКОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ. 2019.
3.
Bozorova, Irina Jumanazarovna, and Dilfuzaxon Mamasharipovna Karayeva. "Modern
programming technologies and their role." интеллектуальный капитал xxi века. 2020.
4.
Bozorova, I. J., et al. "COMPUTER VISION AND PATTERN RECOGNITION."
СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ (2020): 23.
5.
Bozorova, I. J. "Methods of processing and analysis of bio signals in
electrocardiography." проблемы современных интеграционных процессов и поиск
инновационных решений (2020): 97-99.
6.
Бозорова, Ирина. "Сущность, содержание и значение категории “цифровая
экономика”." YASHIL IQTISODIYOT VA TARAQQIYOT 2.9 (2024).
62
7.
Jumanazarovna, Bozorova Irina, and Кodirov Farruh Ergash O'G'Li. "Principle of
electrocardiographic work and its role in modern medicine." Вопросы науки и образования
15 (99) (2020): 31-36.
8.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫЕ
ТЕХНОЛОГИИ КАК ФАКТОР СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ЭКОНОМИКИ В УСЛОВИЯХ
ИНФОРМАЦИОННОГО ОБЩЕСТВА." Indexing 1.1 (2024).
9.
Daminova, B. E., et al. "METHODOLOGICAL ASPECTS OF THE USE OF INTERACTIVE
DIGITAL TECHNOLOGIES IN TEACHING A FOREIGN LANGUAGE." Экономика и социум 5-1
(120) (2024): 237-240.
10.
Irina Bozorova. "ELECTRONIC EDUCATIONAL RESOURCE AS A MODERN DIDACTIC
LEARNING TOOL". Евразийский журнал математической теории и компьютерных наук.
2022/4/5. ст 26-30
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux, and Bozorova Irina Jumanazarovna. "METHODS OF
DISPLAYING MAIN MEMORY ON CACHE." Ответственный редактор (2020): 6.
12.
Bozorova, I. J., Mirzayeva F. Sh, and M. A. Rustamov. "NEURAL NETWORKS. NEURAL
NETWORKS: TYPES, PRINCIPLE OF OPERATION AND FIELDS OF APPLICATION." РОЛЬ
ИННОВАЦИЙ В ТРАНСФОРМАЦИИ И УСТОЙЧИВОМ РАЗВИТИИ СОВРЕМЕННОЙ (2020):
130.
13.
Маматмурадова, М. У., И. Ж. Бозорова, and Ф. Э. Кодиров. "СОЗДАНИЕ И
ЭФФЕКТИВНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ И РЕСУРСОВ
ЭЛЕКТРОННОГО ОБУЧЕНИЯ В НЕПРЕРЫВНОМ ОБРАЗОВАНИИ." Инновации в
технологиях и образовании. 2019.
14.
Маматмурадова, М. У., И. Ж. Бозорова, and Ф. Э. Кодиров. "Проблемы современных
программных и компьютерно-инженерных технологий и современные технологии
создания программного обеспечения." Инновации в технологиях и образовании. 2019.
15.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "Создание программного обеспечения
электронной библиотечной системы на основе QR-кодовой технологии." Теория и
практика современной науки. 2020.
16.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "Принцип работы электрокардиографа и его
роль в современной медицине." научные достижения студентов и учащихся. 2020.
17.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна, УМОТ ЗАПАСОВ, and INNOVATSION
IQTISODIYOTNI
SHAKLLANTIRISHDA
AXBOROT
KOMMUNIKATSIYA
TEXNOLOGIYALARINING. "TUTGAN O'RNI.-2023."14. Shamsiddinov Gʼiyosjon and Raxmatova
Gulandom "MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR (FINTECH) VA BANK XIZMATLARINING
RAQAMLASHTIRILISHI" Прикладные науки в современном мире: проблемы и решения
3.11 (2024): 33-37
18.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Gulandom Raxmatova. "O‘ZBEKISTONDA AXBOROT
HAVFSIZLIGINI MA’NAVIY VA HUQUQIY ASOSLARI." Solution of social problems in
management and economy 3.4 (2024): 45-57.
19.
Shamsiddinov Gʼiyosjon and Raxmatova Gulandom "MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR
(FINTECH) VA BANK XIZMATLARINING RAQAMLASHTIRILISHI " Прикладные науки в
современном мире: проблемы и решения 3.11 (2024): 33-37
