38
GIMNASTIKANING SOG‘LOMLASHTIRISH VA AMALIY TURLARI
Muhammadov Xosilbek
Ulug‘bekov Jumanazar Ulug‘bek o‘g‘li
Ilmiy rahbar:
Ziyoyev Olim Toshpulatovich
Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti, Jismoniy tarbiya va sport kafedrasi
o‘qituvchisi: ziyoyevolim07@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15364882
Kirish
Jismoniy tarbiya va sport inson hayotida beqiyos ahamiyatga ega bo‘lib, uning asosiy
yo‘nalishlaridan biri gimnastikadir. Gimnastika harakat faoliyatining eng qadimiy va murakkab
turlaridan biri hisoblanadi. U inson organizmining jismoniy sifatlarini rivojlantirish, salomatlikni
mustahkamlash, estetik tarbiya berish va amaliy harakat ko‘nikmalarini shakllantirishda muhim
rol o‘ynaydi.
Ushbu maqolada gimnastikaning sog‘lomlashtirish va amaliy turlari haqida keng ma’lumot
berilib, ularning farqlari, vazifalari va zamonaviy hayotdagi o‘rni tahlil qilinadi.
Gimnastikaning umumiy tavsifi
Gimnastika — bu maxsus tanlangan harakatlar majmuasi bo‘lib, u inson tanasining harakat
faoliyatini yaxshilash, jismoniy fazilatlarini rivojlantirish va sog‘liqni mustahkamlashga
qaratilgan. Gimnastika mashqlari har qanday yoshdagi kishilarga moslashtirilgan bo‘lib, ularni
uyda, sport zallarida va ochiq maydonlarda bajarish mumkin.
Gimnastika quyidagi yo‘nalishlarga bo‘linadi:
Sport gimnastikasi
Badiiy gimnastika
Akrobatika
Trampolin bo‘yicha mashg‘ulotlar
Sog‘lomlashtiruvchi gimnastika
Amaliy (ishlab chiqarish, harbiy, professional) gimnastika
Ular orasida sog‘lomlashtirish va amaliy gimnastika turli yoshdagi kishilar hayotida
salomatlikni tiklash va hayot sifatini yaxshilashda muhim o‘rin tutadi.
Sog‘lomlashtiruvchi gimnastika
Sog‘lomlashtiruvchi gimnastika — bu asosan salomatlikni tiklash, jismoniy faollikni oshirish
va kasalliklarning oldini olishga qaratilgan jismoniy mashqlar tizimidir. Bu yo‘nalish quyidagi
shakllarda qo‘llaniladi:
1.
Ertalabki gimnastika
— organizmni uyg‘otish, qon aylanishini faollashtirish va kunni faol
boshlash uchun mo‘ljallangan yengil mashqlar majmuasi.
2.
Profillaktik gimnastika
— professional faoliyat natijasida yuzaga keladigan holatlarning
oldini olishga qaratilgan mashqlar (masalan, ofis xodimlari uchun orqa va bo‘yinning
zo‘riqishini kamaytirish mashqlari).
3.
Reabilitatsion gimnastika
— kasallik yoki jarohatdan keyingi tiklanish davrida
qo‘llaniladigan maxsus mashqlar.
4.
Gigiyenik gimnastika
— organizmni to‘g‘ri jismoniy holatda saqlash, stressni kamaytirish
va asab tizimini me’yorlashtirish uchun.
Sog‘lomlashtirish gimnastikasi barcha yosh toifalarida qo‘llaniladi: bolalar bog‘chasidan
tortib, keksalar uchun mo‘ljallangan dasturlargacha.
39
Amaliy gimnastika
Amaliy gimnastika — insonning hayotiy va mehnat faoliyati uchun zarur bo‘lgan harakatlar,
ko‘nikma va malakalarni shakllantirishga qaratilgan mashqlar tizimidir. U quyidagi yo‘nalishlarni
o‘z ichiga oladi:
1.
Mehnat gimnastikasi
— ishlab chiqarishdagi tana zo‘riqishini kamaytirish, ishlovchilarni
jismoniy jihatdan tayyorlash uchun qo‘llaniladigan mashqlar.
2.
Harbiy gimnastika
— harbiy xizmatchilar uchun mo‘ljallangan, chidamlilik, epchillik, kuch
va muvozanatni rivojlantiruvchi mashqlar.
3.
Kasbiy tayyorgarlik gimnastikasi
— haydovchilar, uchuvchilar, sportchilar kabi kasb
egalari uchun zarur bo‘lgan tanlov mashqlari.
Amaliy gimnastika kasbga tayyorlash va mehnat unumdorligini oshirishda katta ahamiyatga
ega bo‘lib, ko‘plab sohalarda ishlab chiqilgan maxsus dasturlar asosida olib boriladi.
Gimnastikaning foydasi
Gimnastika bilan shug‘ullanish quyidagi ijobiy natijalarni beradi:
Yurak-qon tomir tizimini mustahkamlaydi
Muskullarni kuchaytiradi
Moslashuvchanlik va muvozanatni oshiradi
Ruhiy holatni yaxshilaydi, stressni kamaytiradi
Immun tizimini kuchaytiradi
To‘g‘ri qomat va yurish-gurishni shakllantiradi
Shuningdek, gimnastika bolalar rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi: ularning psixomotorika,
koordinatsiya va diqqatini rivojlantiradi. Keksalar uchun esa bu mashqlar sog‘liqni saqlash va faol
umrni uzaytirishda muhim vositadir.
Xulosa
Gimnastikaning sog‘lomlashtirish va amaliy turlari inson hayotining turli bosqichlarida
jismoniy va ruhiy sog‘liqni saqlashda asosiy o‘rin tutadi. Har bir fuqaro, ayniqsa yoshlar, ushbu
yo‘nalishlardagi mashqlarni o‘z hayotiga joriy etib, sog‘lom turmush tarziga erishishi mumkin.
Gimnastikani doimiy ravishda amalga oshirish natijasida jamiyatda sog‘lom, faol va ijobiy
tafakkurga ega shaxslar shakllanadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Sobirov A.A. “Gimnastika asoslari”. – Toshkent: O‘zDJTI nashriyoti, 2019.
2.
Raxmatov A.R. “Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi”. – Toshkent: Fan, 2020.
3.
Қурбонов Ж., “Соғломлаштирувчи жисмоний машқлар”, Тошкент: Маънавият, 2018.
4.
Verywell Fit. “Types and Benefits of Gymnastics”. https://www.verywellfit.com/types-of-
Open PhysEd. “Gymnastics for All Programs”. https://openphysed.org
