Alfraganus
xalqaro ilmiy jurnal
3
KONSTITUTSIYA YOSHLAR
HUQUQIY KAFOLATINING MUHIM ASOSI
Xo‘jayev Mo‘minjon Isoxonovich,
Alfraganus xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi rahbari
КОНСТИТУЦИЯ ЯВЛЯЕТСЯ ВАЖНОЙ ОСНОВОЙ
ПРАВОВОГО ОБЕСПЕCHЕНИЯ МОЛОДЁЖИ
THE CONSTITUTION IS AN IMPORTANT BASIS OF YOUTH LEGAL ASSURANCE
Аннотация:
Масштабные реформы, прове
-
денные в нашей стране за годы независимости,
направлены на укрепление национальной госу
-
дарственности и суверенитета, обеспечение
безопасности и правопорядка, нерушимости
гранис нашей страны, верховенства закона в
обществе, прав и свобод человека, атмосфе
-
ры межнационалного согласия и религиозной
толерантность, разработка Конституции
независимого Узбекистана является важным
фундаментом, гарантирующим будущее, явля
-
ется одной из главных задач.
Ключевые слова:
Страна, независи
-
мость, реформы, суверенитет, общество,
закон, Конституция, гарантии.
Annotation:
The large-scale reforms carried out
in our country during the years of independence, to
strengthen national statehood and sovereignty, to
ensure security and law and order, the inviolability of
our country’s borders, the rule of law in society, human
rights and freedoms, an environment of inter-ethnic
harmony and religious tolerance, the development
of the Constitution of independent Uzbekistan is an
important foundation of the future guarantee is one
of the main tasks.
Key words:
Country, independence, reform,
sovereignty, society, law, Constitution, assurance.
Annotatsiya:
Mamlakatimizda mustaqillik
yillarida amalga oshirilgan keng ko‘lamli islohotlar
milliy davlatchilik va suverenitetni mustahkamlash,
xavfsizlik va huquq-tartibot, davlatimiz chegaralari
daxlsizligi, jamiyatda qonun ustuvorligi, inson
huquq va erkinliklari, millatlararo totuvlik va diniy
bag‘rikenglik muhitini ta’minlash uchun mustaqil
O‘zbekistonning o‘z Konstitutsiyasini ishlab chiqish
kelajak poydevorining kafolati ekanligi bosh
vazifalardan biridir.
Kalit so‘zlar:
Mamlakat, mustaqillik, islohot,
suverenitet, jamiyat, qonun, Konstitutsiya, kafolat.
Alfraganus
xalqaro ilmiy jurnal
4
KIRISH
O‘zbekiston Respublikasining yangi Konstitutsiyasini
yaratish haqidagi ilk g‘oya 1990-yil mart oyida bo‘lib
o‘tgan 12-chaqiriq Respublikamiz Oliy Kengashining
1-sessiyasida aytilgan edi. O‘zbekiston Oliy
Kengashining 1990-yil 20-iyunda e’lon qilingan
«Mustaqillik deklaratsiyasi» yangi Konstitutsiyani ishlab
chiqishga asos bo‘ldi. Oliy Kengash O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti boshchiligida 64 kishidan
iborat yangi konstitutsiyaviy komissiya tuzdi.
Komissiya tarkibiga deputatlar, davlat hamda jamoat
tashkilotlari, korxona xo‘jaliklarining rahbarlari, taniqli
huquqshunoslar, olimlar va mutaxassislar jalb qilindi.
Konstitutsiya loyihasining dastlabki varianti
1991-yilning 3-choragida tayyorlab bo‘lindi. U
muqaddima, 6 bo‘lim, 158 moddadan iborat bo‘ldi.
TAHLIL
«Davlat mustaqilligi asoslari to‘g‘risida»gi Qonunda
xalq hokimiyatchiligi, inson huquqlari muqaddasligi,
qonun ustuvorligi, hokimiyat bo‘linishi, mamlakatning
hududiy yaxlitligi kabi prinsiplar mustahkamlandi. Ushbu
demokratik prinsiplar Konstitutsiya mazmunidan joy oldi.
Shunga qaramasdan, dastlabki loyiha hali
mukammallik darajasidan ancha yiroq edi. 1992-yilning
bahorida Konstitutsiya loyihasining 149 moddadan iborat
ikkinchi varianti ham ishlab chiqildi.
Asosiy Qonunimiz yaratilishining murakkab va
muhim, ayni chog‘da sharafli solnomasiga nazar solar
ekanmiz, hech shubhasiz, O‘zbekiston Konstitutsiyasi
xalqimizning mustaqillik sari uzoq yo‘ldagi izlanishlari
natijasi ekaniga komil ishonch hosil qilamiz.
Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi
xalqimizning munosib hayot kechirishi, fuqarolarimizning
bunyodkorlik salohiyatini ro‘yobga chiqarishida
O‘zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichi uchun
g‘oyaviy asos bo‘ladi, desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Konstitutsiya har bir xalq o‘z tarixining burilish
nuqtalarida qabul qilinib, avvalo, mafkura masalasini,
uning o‘zagini tashkil etadigan, o‘ziga xos o‘q,
birlashtiruvchi yadro vazifasini o‘taydigan huquqiy,
ijtimoiy-siyosiy g‘oyani shakllantirish muammosini hal
qiladi. Konstitutsiya qabul qilinishining o‘tish davridagi
amaliy ahamiyati shundaki, u xalqimizni oliy maqsad
sari birlashtirib, aholining turli qatlamlari manfaatlarini
himoya qiluvchi kafolat vazifasini bajarishi shubhasizdir.
Davlatning tarixiy taraqqiyot yo‘lidan ma’lumki,
yurtning jadal rivojlanishi, muayyan yutuqlarga
erishishi, xalqning farovon bo‘lishi o‘sha davlatda
yoshlar ta’lim-tarbiyasi va kelajagiga beriladigan
e’tibor darajasiga chambarchas bog‘liqdir. Shu ma’noda
O‘zbekistonda yoshlar masalasi davlat siyosatining eng
ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat
Mirziyoyev raisligida 2018-yil 4-iyul kuni O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi Senati Raisi, Qonunchilik
palatasi Spikeri, siyosiy partiyalar rahbarlari, Bosh
vazir va uning o‘rinbosarlari, Prezidentning Davlat
maslahatchilari, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i
Kengesi raisi, viloyatlar va Toshkent shahri hokimlari,
vazirlik, idora va tashkilotlar rahbarlari ishtirok etgan
videoselektor yig‘ilishi yoshlar bilan manzilli va tizimli
ishlash, ular uchun munosib sharoitlar yaratish, bandligini
ta’minlash masalalariga bag‘ishlandi. Yig‘ilishda har bir yosh
jamiyatda o‘z o‘rnini topishi uchun munosib sharoit yaratish
keyingi yillarda amalga oshirilayotgan islohotlarning
ustuvor yo‘nalishlaridan biri ekanligi ta’kidlandi.
2018-yilning 6 oyi davrida sodir etilgan 17,5 ming
jinoyatning qariyb 31 foizi yoshlar hisobiga to‘g‘ri
kelishi, mamlakat bo‘yicha jinoyat sodir etgan 22 ming
shaxsning 11 ming nafarini yoshlar tashkil etganligi
sababli mutasaddi organ va rahbarlarga bir qator
vazifalar yuklatildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat
Mirziyoyevning BMT Bosh Assambleyasining
72-sessiyasida so‘zlagan nutqida ta’kidlanganidek,
«Sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi farzandlarimiz
qanday inson bo‘lib kamolga yеtishi bilan bog‘liq. Bizning
asosiy vazifamiz – yoshlarning o‘z salohiyatini namoyon
qilishi uchun zarur sharoitlar yaratishdan iborat».
Darhaqiqat, O‘zbekistonda yoshlarning huquq va
manfaatlarini himoya qilish, ularga zarur shart-sharoitlar
va imkoniyatlarni yaratib berish borasida mustahkam
huquqiy baza yaratilgan. Davlatning Asosiy qonuni —
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida yoshlarga
oid bir qator huquqiy me’yorlar belgilab berilgan.
Konstitutsiyaning ikkinchi bo‘limida o‘z ifodasini topgan
shaxsiy huquq va erkinliklar, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy
huquqlar bobi, jamiyat va shaxs bo‘limidagi jamoat
birlashmalari, oila kabi boblar shular jumlasidandir.
Parlament tomonidan esa yoshlarga oid 40 dan ziyod
qonun hujjatlari qabul qilingan bo‘lib, 30 dan ortiq xalqaro
huquqiy hujjatlar ratifikatsiya qilingan.
2016-yil 14-sentyabrda yoshlarga oid davlat siyosati
sohasidagi munosabatlarni tartibga solish maqsadida
«Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida»gi Qonun qabul
qilindi. Ushbu qonunda yoshlarga oid davlat siyosatining
asosiy prinsiplari quyidagicha belgilandi:
— ochiqlik va shaffoflik;
— yoshlarga oid davlat siyosatini ro‘yobga chiqarishda
yoshlarning ishtirok etishi;
— yoshlar tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash va
rag‘batlantirish;
— ma’naviy, axloqiy va madaniy qadriyatlarning
ustuvorligi;
Alfraganus
xalqaro ilmiy jurnal
5
— yoshlarning kamsitilishiga yo‘l qo‘yilmasligi.
Yoshlarga oid davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlariga
esa quyidagilar kiritildi:
— yoshlarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy
manfaatlarini ta’minlash;
— yoshlarning hayoti va sog‘lig‘ini saqlash;
— yoshlarning ma’naviy, intellektual, jismoniy va
axloqiy jihatdan kamol topishiga ko‘maklashish;
— yoshlar uchun ochiq va sifatli ta’limni ta’minlash;
— yoshlarni ishga joylashtirish va ularning bandligi
uchun shart-sharoitlar yaratish;
— yoshlarni vatanparvarlik, fuqarolik tuyg‘usi,
bag‘rikenglik, qonunlarga, milliy va umuminsoniy
qadriyatlarga hurmat ruhida, zararli ta’sirlar va oqimlarga
qarshi tura oladigan, hayotga bo‘lgan qat’iy ishonch va
qarashlarga ega qilib tarbiyalash;
— yoshlarni axloqiy negizlarni buzishga olib keladigan
xatti-harakatlardan, terrorizm va diniy ekstremizm,
separatizm, fundamentalizm, zo‘ravonlik va shafqatsizlik
g‘oyalaridan himoya qilish;
— yoshlarning huquqiy ongi va huquqiy madaniyati
darajasini yuksaltirish;
— iqtidorli va iste’dodli yoshlarni qo‘llab-quvvatlash
hamda rag‘batlantirish;
— yoshlar tadbirkorligini rivojlantirish uchun shart-
sharoitlar yaratish;
— yoshlarda sog‘lom turmush tarziga intilishni
shakllantirish, shuningdek, yoshlarning bo‘sh vaqtlarini
mazmunli tashkil etish va yoshlar sportini ommaviy
rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish;
— yosh oilalarni ma’naviy va moddiy jihatdan
qo‘llab-quvvatlash, ular uchun munosib uy-joy va
ijtimoiy-maishiy sharoitlarni yaratish bo‘yicha kompleks
chora-tadbirlar tizimini amalga oshirish;
— yoshlarning huquq va erkinliklarini ro‘yobga
chiqarish sohasida faoliyatni amalga oshiruvchi xalqaro
tashkilotlar bilan hamkorlikni rivojlantirish.
XULOSA
Mamlakatda yoshlarga oid davlat siyosatini izchil
amalga oshirish, yosh avlodni har tomonlama yеtuk va
barkamol, intellektual salohiyatli, o‘z qat’iy pozitsiyasiga
ega, yurtda amalga oshirilayotgan islohotlarga befarq
bo‘lmagan, yurtning ertangi munosib kelajagi uchun
daxldorlikka tayyor, maqsadga intiluvchan, serg‘ayrat,
vatanparvar, sadoqatli, komil shaxslar sifatida tarbiyalash
O‘zbekistonni dunyoning eng rivojlangan davlatlari
safidan o‘rin olishining muhim omili ekanini mamlakat
rahbari va hukumat yaxshi anglaydi.
Ma’lumki, «2017–2021-yillarda O‘zbekiston
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi
bo‘yicha Harakatlar strategiyasi»da yoshlarning
huquqlarini himoya qilishga qaratilgan quyidagi ustuvor
vazifalar belgilandi:
birinchidan,
jismonan sog‘lom, ruhan va aqlan
rivojlangan, mustaqil fikrlaydigan, Vatanga sodiq, qat’iy
hayotiy nuqtayi nazarga ega yoshlarni tarbiyalash,
demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va fuqarolik
jamiyatini rivojlantirish jarayonida ularning ijtimoiy
faolligini oshirish;
ikkinchidan,
o‘rta maxsus, kasb-hunar va oliy ta’lim
muassasalari bitiruvchilarini ishga joylashtirish hamda
xususiy tadbirkorlik sohasiga jalb etish;
uchinchidan,
yosh avlodning ijodiy va intellektual
salohiyatini qo‘llab-quvvatlash va ro‘yobga chiqarish, bolalar
va yoshlar o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini shakllantirish,
ularni jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish.
O‘zbekistonda yoshlarga oid davlat siyosati aniq
maqsadlarni ko‘zlagan holda, bosqichma bosqich,
kompleks chora-tadbirlarga asoslanib izchil davom
ettirilmoqda.
Bu borada Shavkat Mirziyoyev tomonidan ijtimoiy,
ma’naviy-ma’rifiy sohalardagi sa’y-harakatlarni tizimli
asosda yo‘lga qo‘yish bo‘yicha 5 ta muhim tashabbusning
ilgari surilishi O‘zbekiston tarixida yoshlar ta’lim-tarbiyasi
bo‘yicha yana bir yangi bosqichni boshlab berdi.
Birinchi tashabbus
– yoshlarning musiqa,
rassomchilik, adabiyot, teatr va san’atning boshqa
turlariga qiziqishlarini oshirishga, iste’dodini yuzaga
chiqarishga xizmat qiladi.
Ikkinchi tashabbus
– yoshlarni jismoniy chiniqtirish,
ularning sport sohasida qobiliyatini namoyon qilishlari
uchun zarur sharoitlar yaratishga yo‘naltirilgan.
Uchinchi tashabbus
– aholi va yoshlar o‘rtasida
kompyuter texnologiyalari va internetdan samarali
foydalanishni tashkil etishga qaratilgan.
To‘rtinchi tashabbus
– yoshlar ma’naviyatini
yuksaltirish, ular o‘rtasida kitobxonlikni keng targ‘ib qilish
bo‘yicha tizimli ishlarni tashkil etishga yo‘naltirilgan.
Beshinchi tashabbus – xotin-qizlarni ish bilan
ta’minlash masalalarini nazarda tutadi.
Davlat rahbarining bu ezgu g‘oyasi O‘zbekiston
xalqi, ayniqsa, yoshlari tomonidan katta qiziqish bilan
qarshi olinib, qisqa vaqt ichida mamlakat bo‘ylab keng
quloch yozdi.
1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – Т.: «O‘zbekiston» NMIU, 2018.
2. «Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasining
Q
onuni. 2016-yil 14-sentyabr.
3. «2017–2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi» PF-4947-son, 2017-yil 7-fevral.
4. O‘zbekiston – yoshlar mamlakati. «Taraqqiyot strategiyasi» markazi ma’lumoti. 2019-yil 24-iyul.
Adabiyotlar:
