Анализ полигармонических сплайнов, используемых в машинном обучении

inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
Отрасль знаний
CC BY f
69-74
0
0
Поделиться
Зайнидинов, Х., Азимов , Б., & Нишонбоев , Ғ. (2024). Анализ полигармонических сплайнов, используемых в машинном обучении. Международный научный журнал «ALFRAGANUS», 1(1), 69–74. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/alfraganus/article/view/29664
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Из научных исследований, проводимых в мире, мы видим, что операции искусственного интеллекта осуществляются с использованием различных методов, среди которых наиболее распространенным является метод машинного обучения. Сегодня существуют категории машинного обучения: обучение с учителем, обучение без учителя и обучение с подкреплением. Линейная регрессия, многомерная линейная регрессия и полиномиальная регрессия — широко используемые методы регрессии в машинном обучении. В этой статье используются модели полигармонических сплайнов, используемые в машинном обучении. Сначала было проведено сравнение полиномиальных и неполиномиальных сплайнов. Приведены примеры процессов интерполяции полигармонических сплайнов. Представлены основные преимущества и недостатки полигармонической интерполяции пролетов.

Похожие статьи


background image

69

Alfraganus University

МАШИНАЛИ ЎҚИТИШДА

ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН ПОЛИГАРМОНИК

СПЛАЙНЛАР ТАҲЛИЛИ

АНАЛИЗ ПОЛИГАРМОНИЧЕСКИХ

СПЛАЙНОВ, ИСПОЛЬЗУЕМЫХ В

МАШИННОМ ОБУЧЕНИИ

ANALYSIS OF POLYHARMONIC

SPLINES USED IN MACHINE LEARNING

Хакимжон Насиридинович Зайнидинов

1

Бунёд Рахимжонович Азимов

2

Ғолиб Махамматякубович Нишонбоев

3

1

т.ф.д., профессор. Сунъий интеллект кафедраси мудири, Тошкент ахборот технологиялари универси

-

тети, Тошкент, Ўзбекистон. Почта: tet2001@rambler.ru. ORCID: 0000-0002-8098-5246

2

PhD., Сунъий интеллект кафедраси доценти, Тошкент ахборот технологиялари университети, Тош

-

кент, Ўзбекистон. Почта: bunyodbekazimov@mail.ru. ORCID: 0000-0002-6919-7505

3

Рақамли технологиялар факультети декани, Алфраганус университети, Тошкент, Ўзбекистон. Почта:

nishonboyev@gmail.com. ORCID: 0000-0003-0385-4784


background image

70

Alfraganus University

Аннотация

ахондаги олиб борилаётган илмий тадқиқотлардан кўришимиз

мумкинки сунъий интеллект амаллари турли хил усуллар ёрдамида амалга оширила

-

ди, буларнинг ичида машинавий ўқитиш энг кенг тарқалган усул ҳисобланади. Бугунги

кунда машинавий ўқитишни назоратли ўқитиш (supervised learning), назоратсиз ўқитиш

(unsepervised learning), кучайтирилган ўқитиш (reinforcyement learning) тоифалари мав

-

жуд. Машинали ўқитишда регрессия усулларидан чизиқли регрессия, кўп ўзгарувчили чи

-

зиқли регрессия ва полиномиал регрессия усуллари кенг қўлланилади. Ушбу мақолада ма

-

шинали ўқитишда қўлланиладиган полигармоник сплайн моделларидан фойдаланилган.

Дастлаб полиномли ва полином бўлмаган сплайнларни солиштириш амалга оширилган.

Полигармоник сплайнларни интерполяциялаш жараёнларига мисоллар келтирилган. По

-

лигармоник спайн билан интерполяция қилишнинг асосий афзаллиги ва камчиликлари

келтириб ўтилган.

Ж

Аннотация

з научных исследований, проводимых в мире, мы видим, что опе

-

рации искусственного интеллекта осуществляются с использованием различных методов,

среди которых наиболее распространенным является метод машинного обучения. Сегодня

существуют категории машинного обучения: обучение с учителем, обучение без учителя и

обучение с подкреплением. Линейная регрессия, многомерная линейная регрессия и поли

-

номиальная регрессия — широко используемые методы регрессии в машинном обучении.

В этой статье используются модели полигармонических сплайнов, используемые в машин

-

ном обучении. Сначала было проведено сравнение полиномиальных и неполиномиальных

сплайнов. Приведены примеры процессов интерполяции полигармонических сплайнов.

Представлены основные преимущества и недостатки полигармонической интерполяции

пролетов.

И

Abstract

rom scientific research conducted in the world, we can see that artificial

intelligence operations are carried out using various methods, among which the most common

is the machine learning method. Today, there are categories of machine learning: supervised

learning, unsupervised learning, and reinforcement learning. Linear regression, multivariate linear

regression, and polynomial regression are widely used regression methods in machine learning.

This article uses polyharmonic spline models used in machine learning. First, a comparison was

made between polynomial and nonpolynomial splines. Examples of processes of interpolation of

polyharmonic splines are given. The main advantages and disadvantages of polyharmonic span

interpolation are presented.

F

Калит сўзлар:

полигармоник сплайн, интерполяция, кубик сплайн, базис функ

-

циялар, радиал базис функция, полином.

Ключевые слова:

полигармонический сплайн, интерполяция, кубический сплайн,

базисные функции, радиальная базисная функция, многочлен.

Key words:

polyharmonic spline, interpolation, cubic spline, basis functions, radial

basis function, polynomial.


background image

71

Alfraganus University

А

малий математикада функцияни яқинлаштириш ва маълумотларни интерпо

-

ляция қилиш учун полигармоник сплайнлар қўлланилади. Улар кўп ўлчамдаги

тарқоқ маълумотларни интерполяция қилиш ва мослаштириш учун жуда фойдали. Мах

-

сус ҳолатларга бир ўлчамдаги сплайнлар ва натурал кубик сплайнлар киради [1,2,5,7].

Полигармоник сплайнлар – бу полигармоник радиал базис функцияларнинг (Radial

basis functions-RBF) чизиқли бирикмаси бўлиб, φ ва полином атамаси билан белгиланади.

бу ерда

(Т матрицанинг транспозициясини билдиради, яъни x

устун векторидир) d мустақил ўзгарувчиларнинг ҳақиқий қийматли вектори,

эгри чизиқ ёки сирт интерполяция қилиши керак бўл

-

ган x (кўпинча марказлар деб аталади) билан бир хил ўлчамдаги N вектор,

RBF ларнинг N оғирликлари,
полиномнинг

d+1

оғирликлари.

v

коэффициентли полином полигармоник сплайнларни қўллаш аниқликни яхшилай

-

ди, шунингдек,

c

i

марказларидан узоқда экстраполяцияни яхшилайди [3,4,6]. Полиномли ва

полином бўлмаган сплайнларни солиштириш 1-расмда келтирилган.

1-расм. Полигармоник базис функциялар (Polyharmonic basis functions)

Қуйида полигармоник сплайнларни интерполяциялаш жараёнларига мисоллар кел

-

тирилган. Ҳар хил турдаги полигармоник сплайнлар ёрдамида тўртта нуқта («доиралар»

билан белгиланган) орқали интерполяция кўрсатилган. Интерполяция қилинган эгри чи

-

зиқларнинг «эгрилиги» сплайн тартиби билан ўсиб боради ва чап чегарадаги экстраполя

-

ция ( х < 0) бўлади. Расмда φ=

exp

(-

r

2

) радиал базис функциялари (radial basis functions) ҳам

мавжуд, бу ҳам яқинлашишда яхши интерполяцияни беради [8,9]. Ниҳоят, 2-расмда поли

-

гармоник бўлмаган сплайн

phi

=

r

2

ҳам мавжуд, бу радиал базис функцияси олдиндан белги

-

ланган нуқталардан ўта олмайди (чизиқли тенглама ечимга эга эмас ва энг кичик квадрат

-


background image

72

Alfraganus University

лар усулида ечилади) [10,11,14].

2-расм. Турли хил полигармоник сплайнлар билан интерполяция қилиш кўриниши

Доира билан белгиланган 4 та олдиндан белгиланган нуқтадан ўтиши керак бўлган

турли хил полигармоник сплайнлар билан интерполяция қилиш (

phi

=

r

2

билан интерпо

-

ляция қилиш фойдали эмас, чунки интерполяция муаммосининг чизиқли тенгламалар

тизими ҳеч қандай ечимга эга эмас, у энг кичик квадратлар маъносида ҳал қилинади, лекин

кейин марказлардан ўтмайди).

Кейинги мисолда юқоридаги каби бир хил интерполяцияни амалга оширилади,

фақат бундан мустасно, интерполяция қилинадиган нуқталар 100 га тенг (ва phi=r^2 ҳоли

энди киритилмайди). φ=

(scale∙r)

k

=

(scale)

k

∙r

k

бўлгани учун А матрицадан коэффициентни

(scale)

k

чиқариш мумкин. Чизиқли тенгламалар тизимида масштаблаш таъсир қилмайди.

Бу сплайннинг логарифмик шакли учун фарқ қилади, масштаблаш унчалик таъсир қил

-

майди. Ушбу таҳлил 3-расмда акс эттирилган, бу ерда интерполация унчалик катта фарқ

қилмайди. Эътибор берсак, к = 1 бўлган

φ=exp(-r

2

)

каби бошқа радиал функциялар учун

интерполяция энди мантиқий эмас ва к ни мослаштириш керак бўлади

3-расм. Турли хил полигармоник сплайнлар билан интерполяция

қилиш кўриниши [1,100]


background image

73

Alfraganus University

Юқоридаги расмда биринчи расмдаги каби интерполяция тасвирланган, лекин ин

-

терполяция қилинадиган нуқталар 100 га тенг.

Кейинги мисолда биринчи расмдаги каби бир хил интерполяция кўрсатилган, фақат

функциянинг полиномлиги ҳисобга олинмаган (ва

phi = r

2

ҳолати энди киритилмаган).

4-расмдан кўриниб турибдики, х < 0 учун экстраполятсия энди базис функцияларининг

айримлари учун биринчи расмдагидек «табиий» эмас [12,13]. Бу шуни кўрсатадики, агар

экстраполятсия содир бўлса, полином фойдали бўлади.

4-расм. Турли хил полином бўлмаган полигармоник сплайнлар билан

интерполяция қилиш кўриниши

Полигармоник спайн билан интерполяция қилишнинг асосий афзаллиги шундаки,

одатда тарқоқ маълумотлар учун ҳеч қандай «созлаш» ўтказмасдан жуда яхши интерпо

-

ляция натижалари олинади, шунинг учун автоматик интерполяция қилиш мумкин. Бу

бошқа радиал асосли функциялар учун эмас. Масалан, Гаусс функцияси e

-k∙r²

созланиши ке

-

рак, шунинг учун

к

мустақил ўзгарувчиларнинг асосий панжарасига кўра танланади. Агар

бу панжара бир хил бўлмаса, тўғри танлаш

к

яхши интерполяция натижасига эришиш

қийин ёки имконсиздир.

Асосий камчиликлари:

Оғирликларни (градиент) аниқлаш учун зич чизиқли тенгламалар тизимини ечиш

керак. Агар

N

катта ўлчам бўлса, зич чизиқли тизимни ечиш амалий бўлмайди, чунки ке

-

ракли хотира O(N

2

) га ва керакли операциялар сони O(N

3

) га тенг бўлади.

М маълумотлар нуқталарида ҳисобланган полигармоник спайн функциясини баҳо

-

лаш O(MN) операцияларини талаб қилади. Кўпгина иловаларда (тасвирни қайта ишлаш

мисол қилинган) M нинг қиймати N дан анча катта ва агар иккала қиймат ҳам катта бўлса,

бу амалий эмас.

Сўнгги пайтларда юқорида айтиб ўтилган қийинчиликларни бартараф этиш усулла

-

ри ишлаб чиқилди. Масалан, Beatson ва бошқалар [15]. O(

logN

) операциялари ўрнига

O(N)

операцияларида уч ўлчамдаги бир нуқтада полигармоник спайнларни интерполяция қи

-

лиш усулини тақдим этади.

Хулоса

Ш

ундай қилиб, сигналларга рақамли ишлов беришнинг интеллектуал усуллар

-

да, машинавий ўқитиш усули енг кўп қўлланиладиган усуллардан ҳисобланади.

Сигналларни тиклашда қўлланиладиган полигармоник сплайнлар аниқлик жихатдан ҳам

яхши натижалар олиш имкониятларини беради. Юқорида айтилганидек полигармоник

сплайнлар тарқоқ маълумотлар учун ҳеч қандай созлаш ўтказмасдан жуда яхши интерпо

-


background image

74

Alfraganus University

Фойдаланилган адабиётлар

1. Xakimjon, Z., & Bunyod, A. (2019). Biomedical signals interpolation spline models.

In International Conference on Information Science and Communications Technologies:

Applications, Trends and Opportunities, ICISCT 2019. Institute of Electrical and Electronics

Engineers Inc. https://doi.org/10.1109/ICISCT47635.2019.9011926.

2. Zaynidinov H.N., Nurmurodov J.N., Kobilov S.Sh., Gofurjonov M.R. Development of

algorithms and software tool for intellectual analysis of medical data// Научно-исследова

-

тельский институт развития цифровых технологий и искусственного интеллекта. Сбор

-

ник докладов республиканской научно-технической конференции 26-27 октабр 2022 й.

3. Hakimjon Zaynidinov, Sayfiddin Bakhromov, Bunyod Azimov, Sarvar Makhmudjanov.

Comparative Analysis Spline Methods in Digital Processing of Signals // Advances in Science,

Technology and Engineering Systems Journal (ASTESJ), (Indexed by SCOPUS), https://

dx.doi.org/10.25046/aj0506180, ISSN: 2415-6698, Vol. 5, No. 6, 1499-1510 (2020), www.astesj.

com

4. Singh, M., Zaynidinov, H., Zaynutdinova, M., & Singh, D. (2019). Bi-cubic spline

based temperature measurement in the thermal field for navigation and time system.

Journal of Applied Science and Engineering, 22(3), 579–586. https://doi.org/10.6180/

jase.201909_22(3).0019

5. Singh, D., Singh, M., & Hakimjon, Z. (2019). B-Spline approximation for polynomial

splines. In Springer Briefs in Applied Sciences and Technology (pp. 13–19). Springer Verlag.

https://doi.org/10.1007/978-981-13-2239-6_2

6. V. Graffigna, C. Brunini, M. Gende, M. Hernández-Pajares, R. Galván, F. Oreiro,

“Retrieving geophysical signals from GPS in the La Plata River region,” GPS Solutions, 23(3),

2019, doi:10.1007/s10291-019-0875-6.

7. X. Wang, Z. Luo, B. Zhong, Y. Wu, Z. Huang, H. Zhou, Q. Li, “Separation and recovery

of geophysical signals based on the Kalman Filter with GRACE gravity data,” Remote Sensing,

11(4), 2019, doi:10.3390/rs11040393.

8. A.I. Grebennikov, “Isogeometric approximation of functions of one variable,” USSR

Computational Mathematics and Mathematical Physics, 22(6), 1982, doi:10.1016/0041-

5553(82)90095-7.

9. Xakimjon, Z., & Oybek, M. (2019). Definition of synchronization processes during

parallel signal processing in multicore processors. In International Conference on Information

Science and Communications Technologies: Applications, Trends and Opportunities,

ICISCT 2019. Institute of Electrical and Electronics Engineers Inc. https://doi.org/10.1109/

ICISCT47635.2019.9012006.

10. A. Kroizer, Y.C. Eldar, T. Routtenberg, “Modeling and recovery of graph signals and

difference-based signals,” in GlobalSIP 2019 - 7th IEEE Global Conference on Signal and

Information Processing, Proceedings, 2019, doi:10.1109/GlobalSIP45357.2019.8969536.

11. Муминов Б. Б., Мухамадиева К.Б. Сунъий нейрон тармоқлари таснифи. энци

-

клопедия монография.T.: «Aloqachi», 2020. -228 б.

12. Adrian Rosebrock. Deep Learning for Computer Vision with Python Starter Bundle.

1st Edition (1.2.2). PylmageSearch.com. 2017.

13. Yusupov I. Nurmurodov J.N, Ibragimov S, Gofurjonov M.R. Calculation of spectral

coefficients of signals using the machine learning method based on xaar bases// The 14th

International Conference on Intelligent Human Computer Interaction (IHCI-2022).

14. Powell, M. J. D. (1993). “Some algorithms for thin plate spline interpolation to functions

of two variables”. Cambridge University Dept. of Applied Mathematics and Theoretical

Physics technical report. Retrieved January 7, 2016.

15. R.K. Beatson, M.J.D. Powell, and A.M. Tan: Fast evaluation of polyharmonic splines in

three dimensions. IMA Journal of Numerical Analysis, 2007, 27, pp. 427–450.

ляция натижалари олинади, шунинг учун автоматик интерполяция қилиш мумкин. На

-

тижада полигармоник сплайн-функцияларни машинавий ўқитиш усулларида қўллаш иш

самарадорлигини ошишига олиб келади.

Библиографические ссылки

Xakimjon, Z., & Bunyod, A. (2019). Biomedical signals interpolation spline models. In International Conference on Information Science and Communications Technologies: Applications, Trends and Opportunities, ICISCT 2019. Institute of Electrical and Electronics Engineers Inc. https://doi.org/10.1109/ICISCT47635.2019.9011926.

Zaynidinov H.N., Nurmurodov J.N., Kobilov S.Sh., Gofurjonov M.R. Development of algorithms and software tool for intellectual analysis of medical data// Научно-исследовательский институт развития цифровых технологий и искусственного интеллекта. Сборник докладов республиканской научно-технической конференции 26-27 октабр 2022 й.

Hakimjon Zaynidinov, Sayfiddin Bakhromov, Bunyod Azimov, Sarvar Makhmudjanov. Comparative Analysis Spline Methods in Digital Processing of Signals // Advances in Science, Technology and Engineering Systems Journal (ASTESJ), (Indexed by SCOPUS), https:// dx.doi.org/10.25046/aj0506180, ISSN: 2415-6698, Vol. 5, No. 6, 1499-1510 (2020), www.astesj. Com

Singh, M., Zaynidinov, H., Zaynutdinova, M., & Singh, D. (2019). Bi-cubic spline based temperature measurement in the thermal field for navigation and time system. Journal of Applied Science and Engineering, 22(3), 579–586. https://doi.org/10.6180/ jase.201909_22(3).0019

Singh, D., Singh, M., & Hakimjon, Z. (2019). B-Spline approximation for polynomial splines. In Springer Briefs in Applied Sciences and Technology (pp. 13–19). Springer Verlag. https://doi.org/10.1007/978-981-13-2239-6_2

V. Graffigna, C. Brunini, M. Gende, M. Hernández-Pajares, R. Galván, F. Oreiro, “Retrieving geophysical signals from GPS in the La Plata River region,” GPS Solutions, 23(3), 2019, doi:10.1007/s10291-019-0875-6.

X. Wang, Z. Luo, B. Zhong, Y. Wu, Z. Huang, H. Zhou, Q. Li, “Separation and recovery of geophysical signals based on the Kalman Filter with GRACE gravity data,” Remote Sensing, 11(4), 2019, doi:10.3390/rs11040393.

A.I. Grebennikov, “Isogeometric approximation of functions of one variable,” USSR Computational Mathematics and Mathematical Physics, 22(6), 1982, doi:10.1016/0041- 5553(82)90095-7.

Xakimjon, Z., & Oybek, M. (2019). Definition of synchronization processes during parallel signal processing in multicore processors. In International Conference on Information Science and Communications Technologies: Applications, Trends and Opportunities, ICISCT 2019. Institute of Electrical and Electronics Engineers Inc. https://doi.org/10.1109/ ICISCT47635.2019.9012006.

A. Kroizer, Y.C. Eldar, T. Routtenberg, “Modeling and recovery of graph signals and difference-based signals,” in GlobalSIP 2019 - 7th IEEE Global Conference on Signal and Information Processing, Proceedings, 2019, doi:10.1109/GlobalSIP45357.2019.8969536.

Муминов Б. Б., Мухамадиева К.Б. Сунъий нейрон тармоқлари таснифи. энциклопедия монография.T.: «Aloqachi», 2020. -228 б.

Adrian Rosebrock. Deep Learning for Computer Vision with Python Starter Bundle. 1st Edition (1.2.2). PylmageSearch.com. 2017.

Yusupov I. Nurmurodov J.N, Ibragimov S, Gofurjonov M.R. Calculation of spectral coefficients of signals using the machine learning method based on xaar bases// The 14th International Conference on Intelligent Human Computer Interaction (IHCI-2022).

Powell, M. J. D. (1993). “Some algorithms for thin plate spline interpolation to functions of two variables”. Cambridge University Dept. of Applied Mathematics and Theoretical Physics technical report. Retrieved January 7, 2016.

R.K. Beatson, M.J.D. Powell, and A.M. Tan: Fast evaluation of polyharmonic splines in three dimensions. IMA Journal of Numerical Analysis, 2007, 27, pp. 427–450.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов