№2 | 2022
68
УДК 618.2 (07)
Umarov Zafar Mardanovich
Mustaqil izlanuvchi
Toshkent davlat stomatologiya instituti
Toshkent, Oʼzbekiston
Kattaxodjaeva Maxmuda Xamdamovna
Tibbiyot fanlari doktori, professor
Toshkent davlat stomatologiya instituti
Toshkent, Oʼzbekiston
Suleymanova Nodira Jumaevna
Tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent
Toshkent davlat stomatologiya instituti
Toshkent, Oʼzbekiston
HOMILA CHANOGʼI BILAN OLDINDA KELISHIDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR AXAMIYATI
For citation:
Umarov Zafar Mardanovich, Kattoxodjaeva Mahmuda Xamdamovna, Suleymanova Nodira Jumaevna, The importance of
innovative technologies in breech presentation of the fetus, journal of reproductive health and uro-nephrology research. 2021, vol. 3, issue 2.
pp.
http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.6683630
ANNOTATSIYA
Tug'ruq paytida homila chanoği bilan oldinda joylashishida tug’ruqni olib borish dolzarb muammo bo'lib qolmoqda va barcha tug'ilishlarning
3-5% chastotasida sodir bo'ladi. Bugungi kunga kelib, statistik ma'lumotlarga ko'ra, homila chanoği bilan oldinda joylashishida kesar kesishning
chastotasi 40 - 82%ni tashkil qiladi, bu esa homila chanoği bilan oldinda joylashishida kesar kesish o'tkazgan ayollar sonining ko'payishiga olib
keldi. So'nggi yillar adabiyotida homila chanoği bilan oldinda joylashishida tug’ruqni olib borishning muqobil usullari haqida ma’lumotlar paydo
bo'ldi. Ushbu maqolada homila chanoği bilan oldinda joylashishida tug’ruqni olib borishning turli usullarini taqqoslashda qiyosiy baholash
natijalari muhokama qilingan.
Kalit suzlar:
tabiiy yo’llar orqali tug’ruq, homila chanog’i bilan kelishi, infeksiya, psixonevrologik asoratlar
Умаров Зафар Марданович
Свободный соискатель
Ташкентский государственный стоматологический институт.
Ташкент, Узбекистан.
Каттаходжаева Махмуда Хамдамовна
Доктор медицинских наук, профессор
Ташкентский государственный стоматологический институт.
Ташкент, Узбекистан.
Сулейманова Нодира Жумаевна
Кандидат медицинских наук, доцент
Ташкентский государственный стоматологический институт.
Ташкент, Узбекистан.
ЗНАЧЕНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ТАЗОВОМ ПРЕДЛЕЖАНИИ ПЛОДА
АННОТАЦИЯ
Роды при ягодичном предлежании остаются актуальной проблемой во время родов и встречаются с частотой 3 - 5 % от всех родов.
На сегодняшний день по статистике частота кесарева сечения при ВР составляет 40 - 82 %, что привело к увеличению числа женщин,
имевших ранее кесарево сечение с соответствующими осложнениями. В литературе последних лет появились сообщения об
альтернативных методах родоразрешения при ягодичном предлежании. В данной статье рассматриваются результаты сравнительной
оценки различных методов родоразрешения при ягодичном предлежании.
Ключевые слова:
роды через естественные родовые пути, тазовое предлежание, инфекции, психоневрологическая патология
№2 | 2022
69
Umarov Zafar Mardanovich
Free Applicant
Tashkent State Dental Institute
Tashkent, Uzbekistan
Kattaxodjaeva Maxmuda Xamdamovna
Doctor of Medical Sciences, Professor
Tashkent State Dental Institute
Tashkent, Uzbekistan
Suleymanova Nodira Jumaevna
Candidate of Medical Sciences, Associate Professor
Tashkent State Dental Institute
Tashkent, Uzbekistan
THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN BREECH PRESENTATION OF THE FETUS
ABSTRACT
Breech presentations remain as an urgent problem during delivery and occur with a frequency of 3 – 5 % of all births. Up today according to
statistics the rate of caesarean delivery in BP accounts for 40 - 82 % and this has led to an increase in the number of women with prior cesarean
delivery with corresponding complications. In recent literature there are reports about alternative methods of delivery in breech presentations. This
article deals with the results of comparative evaluation of different methods of delivery in breech presentations.
Key words
: natural childbirth, breech presentation, infections, neuropsychiatric pathology.
Muammoning dolzarbligi.
Bugungi kunda qator olimlarning
ta’kidlashi bo‘yicha 5 % gacha homiladorlarda homila chanogi bilan
oldinda joylashadi (HCHOK) va ularning fikricha bunday
homiladorlik patologik xisoblanadi. Bunday fikirlarning sababi : ona
va bola tarafidan homiladorlik davrida , ayniqsa tug‘ruq jarayonida
qator asoratlar namoyon bo‘lishi dir. Homila chanog‘i oldinda kelganda
tug‘iladigan bolalarda perinatal o‘lim va tug‘ruq shikastlanishlari
homila boshi bilan oldinda kelishiga nisbatan 3-5 barobar ko‘p
uchraydi. Kelgusida bu bolalarda ko‘p xollarda qator psixo-nevrologik
kasalliklar rivojlanadi – markaziy parezlar, epilepsiya, aqliy
rivojlanishda orqada qolish va boshkalar (2, 4, 1,7).
Xozirgi vaqtda homila chanog‘i oldinda kelganida uning uchun
rejalashtirilgan tabiiy tugruq yullari orqali olib boriladigan tugruqga
nisbatan rejali kesar kesish amaliyoti optimal usul degan fikr mavjud.
Buning ustiga ko‘pgina mualliflar homila chanog‘i oldinda
yotganida tugruqni tabiiy tug‘ruq yo‘llari orqali olib borishni umuman
tavsiya etishmaydi (Collaris R.J., 2014y). SHuning uchun xam homila
chanog‘i oldinda yotganida tug‘ruqni abdominal yul bilan yakunlash
60-70 % - ni tashkil etmoqda va 100 % -ga yakinlashmoqda. Ammo
bunday yakunlar ayollarning bachadon chandiq kasalligi va shu bilan
bog‘liq reproduktiv asoratlarning rivojlanishiga sabab bo‘lmoqda. SHu
vaqtgacha bajarilgan ilmiy izlanishlar HCHOKning asosan tug‘ruq
jarayonidagi bolaga ko‘rsatadigan salbiy ta’siriga ko‘proq urg‘u
berilgan (3,8). Ko‘p olimlar homilaning noto‘g‘ri joylashishini
korreksiya qilish usullarini taklif etishgan. Oxirgi o‘n yilliklarda
ma’lum bo‘lgan usullar quyidagicha. Tashqi akusherlik burish
muolajasi tushunchasi homiladorlik davrida homila ona chanog‘ining
kirish kesimiga nisbatan boshi emas, boshqa qisimlari bilan
joylashganida, qorin devori orqali maxsus muolaja yordamida uning
boshiga burish ko‘zda tutiladi. B.A. Arxangelskiy tomonidan 1974
yilda tadbiq etilgan tashqi burish muolajasi homiladorlikning 34-36
xaftalarida bajarilar edi. Ammo bu usulning qator kamchiliklari
mavjud. Asosiysi- etilmagan muddatda rotatsiyaning bajarilishi
muolajadan so‘ng spontan tug‘ruq boshlanishi, yoki asoratlar
rivojlanganda etilmagan chaqaloqning tug‘ilishiga va uning tirik qolish
imkoniyatlarining pasayishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Tadqiqot maqsadi.
Homila chanog‘i bilan oldinda kelgan
homiladorlikda (HCHOK) akusherlik tashqi burish muolajasini 38-39
haftalik muddatda qo‘llash va tabiiy tug‘ruqlar sonining oshirish
orqali perinatal natijalarini yaxshilash.
Material va usullar.
Prospektiv izlanishlarga 134 nafar homilasi chanog‘i bilan oldinda
joylashgan ayollar jalb qilindi. Bu homiladorlar Samarqand shaxri 1 va
2 sonli oilaviy poliklinikalarida va Payariq tumani QVP sida dispanser
nazoratida bo‘lib, 2 sonli Samarqand shaxar akusherlik kompleksida
tug‘rug‘i sodir bo‘lgan. Barchasi homiladorlikning 1 trimmestrida
nazoratga olingan, to‘liq klinik-laborator tekshiruvlaridan o‘tkazilgan.
74 nafar ayolga (55,2 %) 38-39 xaftalik muddatida homilaning
akusherlik boshiga tashqi burish muolajasi qo‘llandi ( asosiy gurux). 60
nafariga qarshi ko‘rsatmalari bo‘lgani uchun akusherlik amaliyoti
qo‘llanmadi (taqqoslash guruxi). Nazorat guruxi sifatida yoshi va
pariteti mos keladigan homilasi boshi bilan oldinda joylashgan 30 nafar
sog‘lom xomilador olindi. Tadqiqotga kiritilmaganlar: HCHKda
homilasida antenatal o‘lim, rivojlanishida nuqsonlar, egiz homilaliklar,
homiladorligi asorat bilan kechganlar, og‘ir ekstragenital kasalliklari
borlar xamda homila oldi suvi barvaqt ketgan homiladorlar. Izlanishda
mamlakatimizda qabul qilingan standartlar bo‘yicha tekshiruvlar
qo‘llandi:
umumiy
qon
tahlili,
biokimyoviy
tekshiruvlar
,
koagulogramma va umumiy siydik tahlili an’anaviy usullar yordamida
o‘tkazildi. Qonning guruxi va rezus-omili xam barchada aniqlandi.
Ultratovush tekshiruvi (UTT) yordamida jigar, buyrak, bachadonni va
homilaning axvoli tashxislandi.
Izlanish natijalari.
Barcha prospektiv nazoratda bo‘lgan homiladorlar yashash joyiga
mansub homiladorlik bo‘yicha dispanser nazoratiga birinchi
trimmestrda olingan. Ularga qabul qilingan standartlar ga binoan klinik-
laborator tekshiruvlari amalga oshirilgan: bachadon, xomila, ichki
a’zolar UT tekshiruvlari, qon va peshob taxlillari, ko‘rsatma bo‘yicha -
qin ajralmasining taxlili, 18-22 xaftalarida ona va bola skriningi viloyat
skrining markazida amalga oshirildi. YUqorida ta’kidlaganimizdek
homiladorlarning shi 18 dan 36gacha bo‘lgan. 56% birinchi
tug‘uvchilar bo‘lsa, 44% -qayta tug‘uvchilar tashkil qildi.
Tekshirilgan guruxlarni solishtirma taxlili shuni ko‘rsatadiki:
barcha uch guruxdagi homiladorlarda turli xil ekstragenital kasalliklari
surunkali xolatda mavjud (1 jadval). Ammo lekin, nazorat guruxiga
nisbatan, asosiy va solishtirma guruxdagi homiladorlarda ichki a’zolar
kasalliklari 4-5 va undan yuqori barobar ko‘proqdir. Eng keng tarqalgan
kasalliklardan- anemiya, peshob yo‘llari va endokrin kasalliklari
ekanligi ko‘rinib turibti. Ammo shuni ta’kidlash lozimki, bu kasalliklar
homiladorlik davrida davolangan va kompensatsiya fazasida bo‘lgan.
Infeksion kasalliklardan asosan ORVI va surunkali adneksit xolatlari
tekshirilganlarning anamnezida ko‘proq uchragan. Asosiy (tashqi
burish muolajasi o‘tkazilgan) gurux patsientkalarida sorlishtirma
guruxiga nisbatan asoratsiz kechgan xomiladorliklarni soni 25% ga
ko‘proq bo‘lib, amaliyotni bajarishga imkoniyatlari oshgan. Misol
uchun, bu guruxda ko‘psuvlik yoki kamsuvlik holatlari mutlaqo
kuzatilmagan. Homila tushishi va barvaqt tug‘ruq xavfi, ikkinchi
guruxda sezilarli darajada ko‘p uchragan. Homiladorlik darvrida
preeklampsiya, kamqonlik, URVI kabi xolatlar ikkala tekshirilgan
guruxlarda deyarli farqlanmagan. Barcha homiladorlar nazorat davrida
antianemik profilaktkasini olib, polivitamin-mineral komplekslarini
muntazam ravishda qabul qilganlar xamda homilani tashqi burish
muolajasiga tayyorlanib borganlar ( klinik, UTT, laborator
tekshiruvlari). Ammo 38-39 xaftalik muddatda yuqorida qayd etilgan
60 nafar homiladorda akusherlik tashqi burish muolajasiga qarshi
ko‘rsatmalar borligi aniqlangan.
№2 | 2022
70
Jadval 1.Prospektiv nazoratidagi homiladorlarning somatik anamnezi
Homiladorlar n=164
4 ( 12 %)
Somatik patologiyalar
1 gurux ( n=74)
2 gurux ( n=60)
Nazorat ( 30)
Surunkali temir tanqisligi
kamqonligi
36 (48 %)**
31 (51 %)**
Surunkali oshqozon-ichak
kasalliklari( gastrit, kolit,
duodenit )
13 ( 18 %)**
14 ( 23%)**
2 (4,5 %)
Surunkali peshob yo‘llari
kasalliklari( sistit, pielonefrit,
tosh kasalligi)
17 (22,5 %)**
15 ( 25 %)**
3 (3 %)
Endokrin kasalliklari va
semizlik
8 ( 11 %)**
9 ( 14,6%)**
1 (1 %)
Turli xil infeksion
kasalliklar ( ORVI, bronxit,
pnevmoniyalar)
16 ( 22%)**
19 (31 %)**
4 (12 %)
Surunkali adneksit,
endometrit
14 (19 %)**
13 ( 21,7 %)**
2 (7 %)
Izox: *r<0,05, ** r<0,001 - nazorat guruxiga nisbatan farq.
Tashqi burish amaliyotini bajarishga bo‘lgan qarshi ko‘rsatmalar
orasida eng ko‘p uchraganlari: homilani o‘z o‘qiga o‘ralib qolishi
(30%), vaznining kattaligi (32%), avvalgi tug‘ruqlardan qolgan
bachadon chandiqlari (26%), homila oldi suvlarining normaga nisbatan
ko‘p yoki kamligi xamda 25% xolatlarda barvaqt ketishi bo‘ldi. Bu
guruxdagi 42% (25 nafar ) homiladorlarning tug‘rug‘i tabiiy tug‘ruq
yo‘llari orqali sodir bo‘ldi. 58% (35 nafar) da esa tug‘ruq Kesarcha
kesish amaliyoti bilan tugallandi.
Asosiy guruxga kiritilgan 74 nafar homiladorlarning to‘liq
tekshiruvi amalga oshirilgandan so‘ng homilani akusherlik tashqi burish
amaliyotiga qarshi ko‘rsatmalar yo‘qligini va muolajani bajarishga
klinik sharoitlar borligini xisobga olgan xolda 38-39 xaftalik
muddatlarida amalga oshirildi. Bulardan 31 nafari (41,9%) birinchi
tug‘uvchilar bo‘lib, 43 nafari (59,1%) qayta tug‘uvchilar edi. Qayta
tug‘uvchilarning aksariyati 2-3 tug‘uvchilar bo‘ldi. Guruxdagilarning
o‘rtacha yoshi 26, 3±1,4 tashkil qildi. Homiladorlar tug‘ruq kompleksi
homiladorlar patologiyasi bo‘limiga gospitalizatsiya qilinganidan
so‘ng, to‘liq klinik-laborator tekshiruvlaridan o‘tkazilib, tashqi
akusherlik burishga qarshi ko‘rsatma yo‘qligi va amaliyotni bajarishga
shart sharoitlar mavjudligi aniqlangandan so‘ng homilador va oila
a’zolariga muolaja xaqida to‘liq informatsiya berilib ( maqsad va
texnikasi, bosqichlari va rivojlanishi mumkin bo‘lgan asoratlari),
habardor qilingan roziligi olindi. Takshqi burish muolajasi qabul
qilingan halqaro standartlar bo‘yicha tug‘ruq bo‘limida olib borildi,
operatsiya xonaning tayyor xolatida, UTT nazorati ostida. Vena orqali
tokolitik modda – betta adrenomimetik Ginepral 10 mkg (1 ampula
200,0 ml fiziologik eritmaga) 0,3 mkg/min tezligida yuborilib, tashqi
burish amalga oshirildi. 74 nafar ayoldan 6 nafarida (8%) homila qayta
chanog‘iga aylanib olishi sababli 30 minut tanaffusdan so‘ng tashqi
burish qaytarildi va samarali bo‘ldi. Tashqi burish muolajasidan so‘ng
xar 3-4 kunda tug‘ruq boshlanguncha ambulator nazorat olib borildi.
Akusherlik tashqi burish natijalari 2 jadvalda aksini topgan. SHuni
ta’kidlash lozimki, muolaja vaqtida yoki undan so‘ng yo‘ldoshni
barvaqt ko‘chishi yoki homila oldi suvlarining barvaqt ketib qolishi
xech kimda sodir bo‘lmadi. SHunday qilib, 74 nafar homiladorlarning
homilasining akusherlik tashqi burish muolajasi 60 nafari ( 80,9%) da
samaradorli bo‘lib, ularning tug‘rug‘i tabiiy yo‘llar orqali homilani
boshi bilan asoratsiz tug‘ilishi bilan yakunlandi.
Jadval 2 Homilaning akusherlik tashqi burish muolajasi natijalari
Akusherlik natijalari
natijalar
Absolyut raqamlar
% xisobida
Ijobiy natija, boshi bilan tug‘ruq
60
80,9
Manfiy natija, chanog‘i bilan tug‘ruq
14
19,17
Kesarcha kesish
4
5,4
Sovyanov usulini qo‘llash
10
7,4
Umumiy soni
74
100%
№2 | 2022
71
Bulardan 12 nafari (16%) muolajadan so‘ng 3 kun ichida tug‘gan.
Qolganlarida esa 39-40 xaftalik muddatda homilani boshi bilan oldinda
kelishida tabiiy tug‘ruq sodir bo‘lgan. 14 nafar homiladorlarda
muolajadan so‘ng qayta chanog‘iga burilib qolishi sodir bo‘lgan va bu
ayollar homilaning chanog‘i bilan oldinda kelish holatida tug‘ganlar.
SHulardan 4 nafariga tug‘ruq kuchlari sustligi va homilada gipoksiya
xolati kuzatilganligi tufayli kesarcha kesish bilan tugallandi. Qolganlari
esa tabiiy tug‘ruq yo‘llari orqali Sovyanov usulini qo‘llagan xolda
homilani chanog‘i bilan tug‘dilar. Boshi bilan tug‘ilgan chaqaloqlarning
vazni 3250,0 ±230,0 g. tashkil etdi va ularning axvoli Apgar shkalasi
bo‘yicha 8-9 ballga baxolandi. Tug‘ruq vaqtida va erta chilla davrida
onalar tomonidan asoratlar qayd etilmadi. Barcha bu guruxdagi ayollar
tug‘ruqdan 4-5 kundan so‘ng sog‘lom chaqaloqlar bilan uyga
chiqarildi. Asosiy guruxning 14 nafar homiladorida homilaning tashqi
burish muolajasi manfiy natija berdi. Bularda muolajadan 4-7 kun so‘ng
homila qayta chanog‘iga burilishi sodir bo‘lib, tug‘ruq boshlandi.
SHulardan 4 nafarida ko‘rsatma bo‘yicha kesarcha kesish amaliyoti
bajarildi, 10 nafari esa tabiiy tug‘ruq yo‘llari orqali tug‘dilar. Bunda
chaqaloqlar o‘rtacha vazni 3158,0 ±225,0 g. tashkil etdi. Apgar shkalasi
bo‘yicha 7 nafar chanog‘i bilan tug‘ilgan chaqaloqni axvoli 7-8 ball
bilan baxolandi va qoniqarli deb topildi, qolganlari esa engil va o‘rtacha
darajali asfiksiya xolatda tug‘ildi. Homilaning o‘lik tug‘ilish xolatlari
qayd etilmadi. Faqatgina 58% chanog‘i bilan tug‘ilgan
chaqaloqlarning axvolini qoniqarli deb baxolangan (Apgar shkalasi
bo‘yicha 6-8 ball). Birontasi xam 9-10 ballga baxolanmagan. 6% o‘lik
tug‘ilish sodir bo‘lgan, bunda asosan chaqaloqlar tug‘ruq jarayonida
asfiksiya xolatiga uchragan. 36% chaqaloqlar og‘ir va o‘ta og‘ir xolatda
tug‘ilib, reanimatsion chora tadbirlarga muxtoj bo‘lganlar.
Xulosalar.
1.
Homilaning chanog‘i bilan oldinda kelishi dolzarb akusherlik
muammosi bo‘lib, yarmidan ko‘p xolatlarda homilaning tashqi
akusherlik burish muolajasining bajarishga shart-sharoitlar mavjud.
2.
Ushbu amaliyotni 38-39 xaftalik muddatda bajarish mumkin.
80% xolatlarda bu muolaja samarali bo‘lib, homilani boshi bilan
tug‘ilishiga yordam beradi.
3.
Homilaning boshiga tashqi rotatsiyasi tug‘ruq asoratlarini
oldini olish, chaqaloqlarning qoniqarli axvolda tug‘ilishiga va onada
tug‘ruq asoratlarining keskin kamayishiga zamin yaratadi.
4.
Etilgan muddatida kerakli shart-sharoitlarga bo‘ysungan
xolatda akusherlik tashqi burishni qo‘llash alternativ usul bo‘lib,
zamonaviy amaliyotda qo‘llanishi jarroxlik tug‘ruqlar, perinatal
kasalliklar va chaqaloqlar o‘limi xamda onada tug‘ruq asoratlarining
sezilarli
darajada
kamayishiga
va
reproduktiv
salomatlikni
mustaxkamlashga yordam beradi
Аdabiyotlar:
1.
Abdullaeva M.E Intaranatalnaya kardiotokografiya v otsenke sostoyaniya ploda pri golovnom i tazovom predlejanii. /Byul-leten
Federalnogo Sentra serdsa, krovi i endokrinologii. - 2010. - № 6. - S. 1.
2.
Guщin I.V., Mayboroda O.V. Dorodovaya korreksiya tazovogo predlejaniya ploda putem narujnogo povorota na golovku //Mater. 3-go
Ros. foruma «Mat i ditya». – M., 2011. - S. 46 – 47.
3.
CHernuxa E.A., Puchko T.K. Vsex li jenщin s tazovыm predlejaniem ploda pri donoshennoy beremennosti sleduet rodorazreshat putem
kesareva secheniya? //Akusherstvo i ginekologiya. – 2017. - № 2. – S. 8 — 14.
4.
Broche D.E. et al. [Term-breech presentation: predictive factors of cesarean section for vaginal-birth failure] /D.E. Broche, R. Ramanah,
A. Collin et al. //J. Gynecol. Obstet. Biol. Reprod. (Paris). – 2018. – Vol. 37, N 5. – P. 483 - 492.
5.
Collaris R.J., Oei S.G. External cephalic version: a save procedure? A systematic review of version – related risk //Acta Obstet. Gynecol.
Scand. – 2014. – Vol. 83. – P. 511 – 518.
6.
Hartnack Tharin J.E., Rasmussen S., Krebs L. Consequences of the Term Breech Trial in Denmark //Acta Obstet. Gynecol. Scand. – 2011.
– Vol. 90, N 7. – P. 767 - 771.
7.
Hutton E.K. et al. The Early External Cephalic Version (ECV) 2 Trial: an international multicentre randomised controlled trial of timing of
ECV for breech pregnancies /E.K. Hutton, M.E. Hannah, S.J. Ross et al. //BJOG. – 2011. - Vol. 118, N 5. - P. 564 - 577.
8.
Lawson G.W. Report of a breech cesarean section maternal death //Birth. – 2011. - Vol. 38, N 2. – P. 159 - 61.
