534
наиболее известны библиотека численных и статистических методов IMSL,
конкурент по численным методам NAG, а также интерактивная среда со
встроенным языком программирования. В частности, к статистическим методам
проявляется повышенный интерес как к одному из важнейших аналитических
инструментариев в сфере поддержки процессов принятия решений [3,4].
Использованная литература:
1. Lupton D. Digital Sociology. L., N. Y.: Routledge, 2015. – 230 p.
2. Мосягин А.Б. Использование методологии data mining при решении
задач обработки социальных данных // Мониторинг общественного мнения:
экономические и социальные перемены. 2015. No 2 (126). – С. 143–145.
3. Наследов А.Д. SPSS: Компьютерный анализ данных в психологии и
социальных науках / А.Д. Наследов. – СПб.: Питер, 2005. – 416 с.
4. Наследов А.Д. Математические методы в психологических
исследованиях. Анализ и интерпретация данных / А.Д. Наследов. – СПб: Речь,
2012. – 392 с.
HOZIRGI IQTISODIY TARAQQIYOT DAVRIDA GEOGRAFIYA FANINI
OʻQITISHNING PEDAGOGIK ZARURATI
Janizoqov Ilyos
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Annotatsiya:
Maqolada geografiya fanini vujudaga kelish tarixi va maqsad va
vazifalarini inobatga olib, iqtisodiyotni rivojlantirishdagi oʻrni haqida soʻz yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
geografiya, qadimgi yoki antik davr bosqichi, o‘rta asrlar
bosqichi, buyuk geografik kashfiyotlar bosqichi, ilmiy geografik ishlar bosqichi.
Kirish.
Geografiya eng qadimgi va hamisha navqiron fanlardan biri. Geografik
kashfiyotlar, g‘oya va bilimlarning rivojlanish xususiyatlariga asoslanib, bu fanning
tarixida quyidagi bosqichlarni ajratish mumkin.
Qadimgi yoki antik davr bosqichi.
Ibtidoiy odamlarning o‘zi yashab turgan
joyni o‘rganish, yashash uchun qulay, tabiiy resurslarga boy joylarni topish va
tasvirlashga bo‘lgan intilishlari asnosida dastlabki Geografik bilimlar
to‘planib borgan. Er.avv. 2-ming yillikda finikiyaliklar O‘rta dengizdan
Gibraltar bo‘g‘izi orqali suzib o‘tib, Afrika qirg‘oqlari bo‘ylab Hindistongacha suzib
borganlar. Shu paytdan Osiyo va Yevropa nomlari paydo bo‘lgan.
O‘rta asrlar bosqichi.
Bu davrda geografiya fanining rivojida Abu Rayhon
Beruniyning xizmati beqiyos. Uning geografiyaga oid 22 ta asari bo‘lib, shundan 12
tasi geodeziya, 4 tasi kartografiya, 3 tasi iqlimshunoslik, 3 tasi mineralogiyaga oid va
hozirgi kunda ham dolzarb hisoblanadi. U yasagan globus esa Yerning sharsimonligini
isbotlash va tushuntirishda, Shimoliy yarimshar tabiatini o‘rganishda tengi yo‘q manba
535
bo‘lgan. U yunon va rim olimlaridan farq qilib olamning geliotsentrik tuzilishi
nazariyasini rivojlantirishga hissa qo‘shgan.
Buyuk geografik kashfiyotlar bosqichi.
XV asrning 2-yarmiga kelib, Yevropada
tabiiy resurslar va xomashyoga boy deb hisoblangan Hindiston va Xitoyga yangi
yo‘llarni topish ishlari boshlandi. Natijada Buyuk geografik kashfiyotlar”
qilindi.Buyuk geografik kashfiyotlar asosan 3 ta yo‘nalishda olib borildi: 1) janubiy –
Afrika bo‘ylab; 2) g‘arbiy – Atlantika okeani orqali; 3) shimoliy – Yevrosiyoning
qutbiy o‘lkalari va shimoliy qirg‘oqlari bo‘ylab.
Ilmiy geografik ishlar bosqichi.
XVII asrga kelib fanlarning rivoj lanishida
keskin ildamlash ro‘y berdi. Geografiyada maxsus ilmiy ekspeditsiyalar uyushtirila
boshlandi.
Tadqiqot metodologiyasi.
Yangi Oʻzbekistonimiz bugungi shiddat bilan
rivojlanib borayotgan murakkab sharoitda, oʻzining jahon hamjamiyati oldida munosib
oʻrniga ega boʻlib, xorijiy investorlarning ishonchiga sazovor boʻlib bormoqda. Buning
muhim sabablari ishchi kuchining yetarli darajada ekanligi, iqtisodiy geografik
joylashuv hisoblanadi.
Geografiya fani turli mamlakat va rayonlarda ichida kuchlarining joylashish
xususiyatlari
hamda
hududiy
ijtimoiy-iqtisodiy
sistemalarning
shakllanish
qonuniyatlarini oʻrganadigan fan. Uning asosiy vazifalari ishlab chiqarish va aholi
hayoti bilan bogʻliq soxalarning joylanishiga taʼsir etuvchi omil va sharoitlarni taxlil
qilish, vujudga kelgan iqtisodiy geografik vaziyat — ishlab chiqarishning hududiy
tarkibi va strukturasini baholash, ularni bashorat qilish va boshqarishdan iborat.
Shuningdek, I. va i.g. ishlab chiqarishni joylashtirish bilan aloqador tabiatdan
foydalanish va geoekologik muammolar, davlatning regional siyosati, xoʻjalik
strukturasini tartibga solib borishdek muhim vazifalarni oʻrganadi. Shu sababdan
Yangi Oʻzbekistonimizni yanada rivojlanishi va jahon hamjamiyati oldida munosib
oʻrniga ega boʻlishi uchun malakali boʻlajak mutaxassilarni yetishtirib chiqarish ta’lim
muassasalarining
oldida
turgan
masalalardan
biri
hisoblanadi.
Xulosa.
Demak, geografiya fanini vujudaga kelish tarixi va maqsad va
vazifalarini inobatga olib, iqtisodiyotni rivojlantirishda oʻzining muhim ahamiyatiga
ega boʻlgan geografiya fanini oʻqitish metodikasini ishlab chiqish pedagogik
masalalardan hisoblanar ekan.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. Soliyev A. S, Iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning dolzarb masalalari, T.,
1995;
2. Soliyev A. S, Qarshiboyeva L. Q., Iqtisodiy geografiyaning nazariy va amaliy
masalalari, T., 1999;
3. Саушкин Ю. Г., Введение в экономическую географию, 2 изд. М., 1970;
4. Soliyev A. S, Mahamadaliyev R., Iqtisodiy geografiya asoslari, T., 1996.
5. Abdutolib P., Margʻuba L. AMALIY MATEMATIKA TALABALARINI
ISHLAB CHIQARISH KASBIY FAOLIYAT SOHASIGA QIZIQTIRISHDA
AXBOROT-TEXNIK KOMPETENSIYASINI SHAKLLANTIRISHNING RO ‘LI
//International Journal of Contemporary Scientific and Technical Research. – 2023. –
С. 510-513.
536
2.
Abdutolib
P.
TALABALARDA
AXBOROT-TEXNIK
KOMPETENSIYASINI SHAKLLANTIRISHDA OLIY TA’LIM TIZIMIDAGAI
PEDAGOGIK SHART-SHAROITLAR //International Journal of Contemporary
Scientific and Technical Research. – 2023. – С. 53-56.
3. Абдутолиб.. ОРГАНИЗАЦИОННО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ
ФОРМИРОВАНИЯ
ИНФОРМАЦИОННО-ТЕХНИЧЕСКОЙ
КОМПЕТЕНТНОСТИ СТУДЕНТОВ НА ПРИМЕРЕ ТЕОРЕТИЧЕСКОЙ
МЕХАНИКИ // CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS. – 2023. –
Т. 4. – No 05. – С. 28-32.
4. Абдутолиб. ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ СУЩНОСТЬ И МОДЕЛЬ
ФОРМИРОВАНИЯ
ИНФОРМАЦИОННО-ТЕХНИЧЕСКОЙ
КОМПЕТЕНТНОСТИ У СТУДЕНТОВ ПРИКЛАДНОЙ МАТЕМАТИКИ В
БАКАЛАВРИАТЕ // Frontline Social Sciences and History Journal. – 2023. – Т. 3. –
No 05. – С. 26-34.
MILLIY-MA’NAVIY QADRIYATLARIMIZDAN YOSHLAR TARBIYASIDA
FOYDALANISHNING TAHLILI VA UNI TAKOMILLASHTIRISH
YO‘LLARI
Janizoqov Ilyos
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Annotatsiya:
Hozirgi davrda milliy qadriyatlarimizni tiklash borasida yilda
emas, balki har bir hafta va oyda ko‘plab yangiliklar, o‘zgarishlar bo‘lib turibdi. Ushbu
maqolada milliy qadriyat, milliy urf-odatlarning yoshlar tarbiyasiga ta`siri yoritib
berilgan.
Kalit so‘zlar:
Qadriyat, milliy urf-odat, milliy madaniyat, ma`naviy
dunyoqarash, ong va psixika, ijtimoiy ong, dunyoqarash, millat va elat.
Kirish.
Hozirgi davrda milliy qadriyatlarimizni tiklash borasida yilda emas, balki
har bir hafta va oyda ko‘plab yangiliklar, o‘zgarishlar bo‘lib turibdi.
Mustaqillik
sharoitida
milliy
madaniyatimizni
rivojlantirish,
milliy
qadriyatlarimizni tiklash va yuksaltirish sohasida erishgan ulkan yutuqlarimizdan yana
biri - o‘zbek tiliga davlat maqomi berilganligidir. Bu voqea hayotimizda, ongimizda
katta burilish yasadi.
Istiqlol tufayli ma’naviy hayotimizda tub o‘zgarishlar sodir bo‘lmoqda.
Xalqimizning milliy ongi, milliy g‘ururi o‘sib, ma’naviy dunyosi kundan-kunga boyib
bormoqda. Bu esa mustaqil davlatimizning ma’naviy asosini yanada mustahkamlashga
poydevor yaratmoqda. Har bir millatning qiyofasi, uning katta va kichikligidan qatiy
nazar, eng avvalo o‘zining milliy ongi va psixologiyasida namoyon bo‘ladi.
Milliy ong - ijtimoiy ongning tarkibiy qismi bo‘lgan etnik ongining asosiy
shaklidir.Ma’lumki, ijtimoiy ong jamiyatning, ishlab chiqarish munosabatlarning
o‘zida aks ettiruvchi, uning ma’naviy hayot darajasini ifodalovchi xis-tuyg‘u, g‘oya va
