“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
1
2/2019
(№
00040)
ИҚТИСОДИЙ САМАРАДОРЛИКНИ ОШИРИШДА ИННОВАЦИОН
ИНВЕСТИЦИЯНИНГ БУГУНИ ВА ЭРТАСИ
Умаров Фахриддин Умар ўғли,
Кадрларни қайта тайёрлаш ва статистика тадқиқотлари Маркази
катта ўқитувчиси
E-mail:
Аннотация:
Мазкур мақолада иқтисодиётнинг тегишли тармоқ ва соҳаларга
инвестиция жалб қилиш кўламини кенгайтиришнинг ташкилий
-
иқтисодий механизмлари
ва ўзига хос хусусиятлари чуқур таҳлил қилинган. Иқтисодиёт тармоқларида
инвестицион фаолликни
ошириш асосида инновацион фаолият ривожланишини
рағбатлантиришнинг илмий
-
услубий жиҳатлари баён этилган.
Аннотация:
В данной статье анализируются организационно
-
экономические
механизмы и особенности расширения масштабов привлечения инвестиций в
соответствующие сектора экономики. Инновационная инвестиционная деятельность на
основе увеличения инвестиционной активности в секторах экономики обеспечивает
научно
-
методологические
аспекты
стимулирования
развития
активного
предпринимательства.
Abstract:
This article analyzes the organizational and economic mechanisms and features
of expanding the scale of attracting investment in the relevant sectors of the economy. Innovative
investment activity on the basis of increasing investment activity in the economic sectors provides
scientific and methodological aspects of stimulating the development of active entrepreneurship.
Калит сўзлар:
инвестиция, инновация, модернизациялаш, диверсификациялаш,
тадбиркорлик, бизнес.
Кириш
Ўзбекистонда мамлакатни ижтимоий
-
иқтисодий ривожлантириш дастурини
изчил амалга оширилиши натижасида иқтисодий ўсишнинг юқори, барқарор ва
мувозанатлашган
суъратлари ва макроиқтисодий барқарорлик тенденциялари
мустаҳкамланиб, аҳоли турмуш даражаси яхшиланмоқда
.
Мамлакатимиз ва унинг минтақалари иқтисодиётини ривожлантиришга,
хорижий инвестициялардан мақсадли фойдаланиш бўйича дастурий чора
-
тадбирлар
амалга оширилишига катта эътибор қаратилмоқда. Жумладан, Ўзбекистон
Республикаси Президентининг 2018 йил 22 январдаги “2017
-
2021 йилларда
Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясини
Фаол
тадбиркорлик,
инновацион
ғоялар
ва
технологияларни қўллаб
-
қувватлаш йилида амалга оширишга оид давлат Дастури
тўғрисида”ги
ПФ –
5308 -
сонли фармони ва
2019 йилни “Фаол инвестициялар ва
ижтимоий ривожланиш йили” деб ном берилиши
нечоғли аҳамиятли эканлиги муҳим аҳамият касб этади.
Бугунги кунда тадбиркорликнинг мавжуд салоҳиятини ҳисобга олиб,
минтақаларда мазкур фаолиятни ривожлантириш бўйича
2005-2018
йилларда
хорижий инвестиция ва кредитларнинг минтақалар бўйича тақсимотида салбий
ҳолатга, яъни бирор жойда зич жойланишига сабаб бўлган. Бу, ўз ўрнида, хорижий
инвестиция ва кредитларнинг минтақалар бўйича тақсимотида диверсификация
-
лашувни рағбатлантиришга оид чора
-
тадбирлар ишлаб чиқишни тақозо этади.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
2
2/2019
(№
00040)
Шу жиҳатдан иқтисодий ислоҳотларни амалга оширишнинг ҳозирги босқичида
минтақаларда ишбилармонлик муҳитини тубдан яхшилаш ва тадбиркорлик
фаолиятини амалга ошириш учун қулай инвестиция муҳитини яратиш, шунингдек,
минтақаларда
мазкур
фаолиятни
такомиллаштириш
асосида
иқтисодий
самарадорликка эришиш долзарб вазифалардан бири ҳисобланади.
Мавзуга оид адабиётлар таҳлили
Республикамиз
олимлари
Б.А.Бегалов,
Б.А.Ғойибназаров,
О.А.Қутлиев,
С.С.Гулямов, А.Ж.Сиддиқов, Қ.Х.Жумаев, Х.Хужакулов, З.Хамраев,
Ғ.Б.Эрназаров,
Ф.У.Умаровлар томонидан
2017-
2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини
“Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологиялар йилида” амалга
оширишга оид Давлат дастурига таянган ҳолда
қуйидаги илмий таклифлар
келтирилган:
мамлакат иқтисодиётини миллий ҳисоблар тизими (МҲТ) асосида
тартибга солиш ва бошқаришга, саноатни модернизациялаш ва диверсификациялаш
ҳамда инвестицияларни жалб
этишнинг асосий йўналишларига, кичик бизнес ва
хусусий тадбиркорликни рвиожлантиришга, ташқи савдонинг ривожланиш
жараёнларига ва миллий иқтисодиётни инновациялар асосида ривожлантириш
истиқболлари ҳақида тушунчалар беришга ҳамда бу борадаги кўрсаткичлар орқали
республиканинг ҳозирги даврдаги ижтимоий
-
иқтисодий ҳолати таҳлилига қаратилган
[6].
Б.Ю.Ходиев, А.Ш.Бекмуродов, Ш.И.Мустафакулов, М.Э.Пўлатовлар томонидан
тайёрланган
илмий
-
оммабоп рисолада аҳолининг кенг қатламлари, жамоатчилик ва
ишбилармон доиралар вакиллари, давлат органларининг раҳбарлари ва
мутахассислари билан амалий суҳбат ҳамда муҳокамалар олиб борилди, шунингдек
амалдаги қонун ҳужжатлари, миллий ва халқаро ташкилотларнинг ахборот
-
таҳлилий
материаллари, маърузалари, тавсия
ва шарҳлари ўрганилди, ривожланган хорижий
мамлакатлар тажрибаси таҳлил қилинган.
Ушбу таҳлил маълумотлар асосида
2017-
2021 йилларда Ўзбекистон
Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар
стратегиясини “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили”да амалга оширишга
оид Давлат дастуридан келиб чиқиб,
инновацион инвестиция фаол тадбиркорликдаги
аҳамияти тўғрисида
илмий
таклифлар беришган: иқтисодиётни либераллаштириш
шароитида макроиқтисодий кўрсаткичлар ҳамда валюта бозори ҳолати устидан
тизимли мониторинг доимий ташкил орқали
миллий
валюта ва ички бозордаги
нархларнинг барқарорлигини ошириш;
ЯИМ ва унинг таркибий қисмларини доимий
нархларда баҳолаш билан боғлиқ муаммолар мавжуд; уй хўжаликларининг якуний
истеъмоли харажатлари учун дефляторлар сифатида истеъмол нархлари
индексларини, товарларни экспорт ва импорт қилиш учун нархлар индексларини
ҳисоблаб чиқиш халқаро стандартининг кўплаб қоидаларига жавоб бериш кераклиги;
халқаро стандартнинг нархлар индексларидан кенг маънода товарлар сифати (шу
жумладан, сотиш шартлари, упаковка ўлчами ва ҳ.к.) ўзгаришлар таъсирини чиқариб
ташлаш тўғрисидаги муҳим талабларидан бирига амал қилинмаган ҳолатлари илмий
таҳлил қилинган.
Шу нуқтаи назардан экспорт ва импорт операцияларида
инновацион инвестициянинг
миллий ёки хорижий инвестиция ресурсларини
жозибасини ошириш ҳақида илмий
таклифлар келтирилган
[10].
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
3
2/2019
(№
00040)
Б.Ғойибназаров. Халқаро статистика тажрибасига таянган ҳолда келгусида
миллий статистикани ислоҳ қилишни халқаро андозаларга мувофиқ олиб бориш,
уларда қўлланилаётган халқаро услубиятни республикамизда кенг жорий этиш
мақсадида бир қатор ўқув курслари халқаро амалиётда қабул қилинган миллий
ҳисоблар
-
2008 стандарти тамойиллари ва қоидаларига асосланиб, миллий статистика
фаолиятида ислоҳотларни амалга оширишда рақобатбардош кадрларни тайёрлашда
инвестиция устуворлиги асосий мезон бўлиб хизмат қилишига доир илмий таклифлар
берилган
[7].
А.Ж.Сиддиқов. Ўзбекистон тараққиётида инвестицияларнинг роли ва уларни
жалб этиш жозибадорлигини оширишда мамлакатнинг ижтимоий
-
иқтисодий
тараққиётини
ривожланаётган
давлатларнинг
иқтисодий
жиҳатдан
юқори
ривожланиш
даражаси
Ўзбекистон
учун
республиканинг
инвестицион
жозибадорлигини тадқиқ этиш, инвестиция
маблағларини ички капитал ресурслар
ҳамда хорижий инвестиция ва кредитларни
кўпайишига эришиш бўйича таклиф ва
тавсиялар ишлаб
чиқиш муҳим аҳамияти бўйича таклифлар келтирилган
[8].
Д.С.Алматова. Тадбиркорлик фаолиятига инвестиция жалб қилишнинг
минтақавий хусусиятлари мавзусидаги монографиясида минтақаларда тадбиркорлик
субъектларининг инвестицион
-
инновацион фаолиятини
ривожлантириш билан
боғлиқ муаммоларни аниқлаш ва уларни ҳал этиш йўлларини асослаб бериш ҳамда
самарали ривожлантириш юзасидан илмий таклиф ва тавсиялар келтирилган [
9].
Ш.Мустафақулов.
“Ўзбекистонда
инвестицион
муҳит
жозибадорлигини
оширишнинг илмий
-
услубий асосларини такомиллаштириш” мавзусидаги докторлик
диссертация иши авторефератида минтақалардаги табиий ресурслар захираси,
инвесторлар учун яратилган имтиёзлар, инфратузилма ҳолати, ҳудудларнинг
инвестицион
рейтинги
хорижий
инвестициялар
оқими
ҳамда
ички
инвестицияларнинг
фаоллашуви
асосида
асосий
капиталга
йўналтирилган
инвестициялар ҳажми инвестицион салоҳият ва иқтисодий салоҳият кўламининг
юзага келишини таъминланиши юзасидан илмий таклиф ва тавсиялар келтирилган
[11].
Н.Ғ.Каримов. Иқтисодий интеграциялашув шароитида инвестиция фаолиятини
молиялаштиришнинг бозор механизмларини жорий этиш масалалари номли
монографияси мамлакат ичкариси ва ташқарисида янги корхона яратиш ва мавжуд
корхоналарни замонавийлаштириш, энг янги техника ва технологияларни
ўзлаштириш, ишлаб чиқариш даражасини ошириш тўғрисида илмий
-
амалий
таклифлари баён этилган [
13].
Ш.Мустафақулов. Ҳудудларнинг салоҳияти: назарий ва услубий қарашларнинг
таққослама таҳлили мавзусида мақоласида инвестициялар жозибадорлигини
оширишда
тадбиркорликни
қўллаб
-
қувватлаш ва ҳудудларни ривожлантириш бўйича
инвестициялар жалб қилиш самарадорлигини оширишга қаратилган илмий
таклифлар берилган
[11].
Б.Ю.Ходиев, А.Ш.Бекмуродов, Ш.И.Мустафакулов, М.Э.Пўлатов.
2017-2021
йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши
бўйича Ҳаракатлар стратегиясини “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари
йили”да амалга оширишга оид Давлат дастурини ўрганиш бўйича илмий
-
оммабоп
рисоласида келтирилган таҳлилий маълумот асосида миллий иқтисодиётнинг устувор
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
4
2/2019
(№
00040)
тармоқларига тўғридан
-
тўғри чет эл инвестициялари ва илғор технологияларини
жалб этиш жараёнларини кучайтириш учун икки томонлама ва кўп томонлама
ҳамкорлик механизмларидан фойдаланиш ва уларни ривожлантириш бўйича илмий
таҳлил этилган [
10].
Тадқиқот методологияси
Тадқиқотимиз
мавзуси
макроиқтисодий
мутаносибликни
таъминлашда
инвестиция
жозибадорлигини
ошириш
механизмларини
такомиллаштириш
масалаларига бағишланганлиги сабабли, аввало, мавзу доирасида тадқиқот олиб
борган иқтисодчи олимларнинг илмий ишлари ўрганилиб, мавзуни ўрганилганлик
даражаси тадқиқ этилган.
Тадқиқот методологияси сифатида иқисодчи олимларнинг адабиётлари
қиёсий
таҳлил
қилинган
ва иқтисодий кўрсаткичларни аҳамиятлилигини баҳолашда
статистик фаразни
текшириш
усулларидан фойдаланилган.
Таҳлил ва натижалар
Ушбу мақолада иқтисодчи олимларнинг модернизация борасидаги фикр
-
мулоҳазалари кенг ўрганилган бўлиб, унинг бугунги кундаги аҳамияти хусусида
тўхталсак.
Фикримизча, инновацион инвестицияни илмий жиҳатдан ўрганиш ва
инвестиция назариясига асосан, иқтисодий тизимда асосий капиталга йўналтирилган
маблағлар қуйидаги учта вазифани бажарадилар: биринчидан, асосий капитал
сифатини яхшилайдилар ва иқтисодий ўсишни таъмин этадилар; иккинчидан,
иқтисодий таркибий ўзгаришларни амалга оширадилар; учинчидан, илмий
-
техникавий
ривожланиш
натижаларини
иқтисодиётга
жалб
этишни
рағбатлантирадилар.
Дарҳақиқат, дастлабки йилда миллий иқтисодиётга киритилган инвестициялар
ўзидан аввалги даврдаги капитал маблағларга нисбатан техник ва технологик
жиҳатдан мукаммалроқ бўлган асбоб
-
ускуна, жиҳоз ва қурилмаларни иқтисодий
тизимга жорий этади. Бу эса, миллий иқтисодиётдаги асосий капитал сифатини
яхшилайди, уларнинг электр, ёқилғи ва материал сиғимдорлигини пасайтиради. Ўз
-
ўзидан кўриниб турибдики, иқтисодиётга
киритилган инвестициялар миллий
маҳсулотнинг рақобатбардошлигини оширади ва нисбатан юқорироқ қўшилган
қиймат яратилишига имкон беради.
Таҳлил қилиш даври сифатида олинган 2010
-
2017 йиллар давомида Ўзбекистон
иқтисодиётидаги асосий капиталга йўналтирилган инвестициялар ҳажми ошди.
Ўзбекистон Республикасининг
Президенти Шавкат Мирзиёев раислигида 2018 йил 26
июлда
Вазирлар Маҳкамасидаги маърузасида
жорий йилда инвестиция ва
инфратузилма лойиҳалари дастурлари доирасида барча манбалар ҳисобидан 2
минг
612 лойиҳа амалга ошириш натижасида
6 миллиард 850 миллион
АҚШ
долларидан
зиёд маблағ ўзлаштириш белгиланган
бўлса, шундан 4,9 миллиард
АҚШ
доллари
хорижий инвестицияларни ташкил этса, унинг 2,3 миллиард
АҚШ
долларини халқаро
молия институтлари кредитлари ва 2,6 миллиард
АҚШ
долларини тўғридан
-
тўғри
инвестициялар ҳиссасига тўғри келмоқда
.
Шунингдек, тармоқ ва ҳудудлардаги лойиҳалар мониторинги уларнинг ижроси
қониқарсиз ҳолатдалиги, шу сабабли жорий йилда инвестиция ва инфратузилма
лойиҳаларини амалга оширишни жадаллаштириш бўйича 2018
-
2019 йилларда
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
5
2/2019
(№
00040)
умумий қиймати 30 миллиард
АҚШ
долларлик, жумладан, 26 миллиард
АҚШ
долларилик тўғридан
-
тўғри инвестициялар иштирокидаги 580 та лойиҳаларни амалга
ошириш белгиланган бўлиб, бу лойиҳаларнинг 148 таси хўжалик бирлашмалари ва
432 таси ҳудудий корхоналар томонидан амалга оширилиши давлат дастурларига
киритилган. Шундан жорий йилда 456 та лойиҳа доирасида 2,6 миллиард АҚШ
долларилик тўғридан
-
тўғри инвестицияларни ўзлаштирилиши режалаштирилганлиги
таъкидлаб ўтилди
1
.
Юқорида келтирилган лойиҳаларни амалга ошириш учун жаҳоннинг
ривожланган мамлакатлари амалиётида иқтисодиётни барқарор ривожлантириш
-
нинг самарали усулларидан бири сифатида тадбиркорликни изчил ривожлантириш
тажрибаси
ўзининг ижобий самарасини кўрсатмоқда.
Агар ривожланган
мамлакатларда кичик ва ўрта бизнеснинг ялпи ички маҳсулот (ЯИМ)даги улуши 50
-55
фоизни ташкил этаётган бўлса, Ўзбекистонда амалга оширилган тизимли ислоҳотлар
натижасида ЯИМда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг улуши 54,9 фоизни
ташкил этмоқда. Жаҳон банки “Бизнес юритиш”
рейтингига кўра Ўзбекистон 2012
-
2018 йилларда Жаҳон банки ва Халқаро молия корпорациясининг (ХМК) 2017
йилнинг 31 октябрида эълон қилинган “Бизнесни юритиш 2018: иш ўринларини
яратиш учун ислоҳотлар” ҳисоботига кўра, Ўзбекистон 190 давлат орасида 74
-
ўринни
эгаллади ва ўтган йилга нисбатан ўз рейтингини 13 позицияга яхшиламоқда
2
.
Қолаверса, мамлакат бизнес юритиш учун энг қулай шароитлар яратиш бўйича
ислоҳотчи давлатларнинг биринчи ўнталигига киришга муваффақ бўлди. Амалга
оширилаётган ислоҳотлар Ўзбекистоннинг ишбилармонлик муҳитини яхшилаш ва
бизнес юритиш шароитларини соддалаштириш бўйича Европа ва Марказий Осиё
минтақаси давлатлари орасида етакчига айланишига имкони бермоқда
3
.
Жаҳон банкининг маълумотларига кўра “Бизнесни юритиш 2018” ҳисоботидаги
10 та индикаторнинг 6 таси бўйича сезиларли ўсишнинг қайд этилганлиги ҳам
ишбилармонлик муҳитини яхшилаш борасида амалга оширилаётган чора
-
тадбирлар
кўлами
натижадорлигидан дарак бермоқда.
Бу эса, тадбиркорлик субъектларини
давлат
рўйхатидан
ўтказиш
ва
ҳисобга
қўйиш
тизимининг
тубдан
такомиллаштирилгани туфайли Ўзбекистон корхонани рўйхатдан ўтказиш кўрсаткичи
бўйича 11
-
ўринни банд этди. Бу йўналиш бўйича мамлакат АҚШ, Япония, Франция,
Германия, Италия, Испания, Дания ва
бошқа ривожланган давлатларни ортда
қолдириши мумкин
.
Лекин шуни ҳам таъкидлаб ўтишимиз керакки
жаҳон банки гуруҳининг “
Business 2019: Training for Reform
маърузаси эълон қилинди. Ўзбекистон ўтган йилги
тадқиқот билан солиштирганда 2 та позицияни йўқотди
4
.
2018 йил 1 майдаги
ҳолати
тайёрланган
маълумотларига кўра, хусусий
корхоналарнинг фаолият циклидаги 11 та соҳада қўлланиладиган ҳуқуқий нормалар
таҳлил қилинди. Бу сафар қуйидаги тоифалар бўйича кўрсаткичлар баҳоланди:
“Корхоналарни ташкил этиш”
,
“Қурилиш учун рухсатномалар олиш”
,
“Электр
сайт маълумотларидан фойдаланилди.
2
Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (
), 2018 йил 14 июль
3
Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги ахборот хизмати
маълумотлари
.
4
https://www.norma.uz
сайт маълумотлари.
6
Ш.М.Мирзиёев. Валюта сиёсатини либераллаштириш бўйича биринчи навбатдаги чора
-
тадбирлар тўғрисида. Президент
фармони. Т.05.09.2017 й
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
6
2/2019
(№
00040)
таъминоти тизимига уланиш”
,
“Мулкни рўйхатдан ўтказиш”
,
“Кредитлар олиш”
,
“Миноритар инвесторларни ҳимоя қилиш”
,
“Солиқ солиш”
,
“Халқаро савдо”
,
“Контрактлар бажарилишини таъминлаш”
ва “Тўловга қобилиятсизликни ҳал этиш”
.
Бу йил “Меҳнат бозорини тартибга солиш”
мезони ўлчанмади ва рейтингга
киритилмади.
Ҳисоботда жами 190 та мамлакат бор. Янги Зеландия умумий рейтингда яна
етакчилик қилиб турибди. Шунингдек бизнес юритиш учун энг яхши шароит яратган
давлатларнинг дастлабки бешталигига (
кетма
-
кетлик тартибида
) Сингапур, Дания,
Гонконг ва Корея Республикаси киради.
Ўзбекистонинг МДҲдаги ҳамкорлари рейтингда қуйидаги позицияларни
эгалладилар: Озарбайжон –
25, Қозоғистон –
28, Россия –
31, Беларусь –
37,
Арманистон –
41, Молдова –
47, Қирғизистон –
70 ва Тожикистон –
126.
76-
ўриндан жой олар экан, Ўзбекистон ўтган йилги ўз кўрсаткичларини 2 та
позицияга ёмонлаштирди. Шу билан бирга, мамлакат умуман олганда аксарият
кўрсаткичлар бўйича ижобий динамикани намоён этди, бироқ рейтингнинг бошқа
иштирокчилари ушбу кўрсаткичларда янада ўзиб кетганлиги сабабидан олтита мезон
бўйича позицияларини йўқотди
(1-
жадвал)
.
1-
жадвал
Doing
Business рейтингининг асосий кўрсаткичлари бўйича Ўзбекистон
динамикасининг солиштирма жадвали
5
Кўрсаткич
«Бизнес юритиш 2018: иш
ўринлари яратиш учун
ислоҳот ўтказиш»
«Бизнес юритиш
2019: Тренинг ва
ислоҳотлар»
Динамика
позиция бўйича / %
бўйича
Глобал
74
76
↓
2 /
↑
1,08
Корхоналарни ташкил этиш
11
12
↓
1 /
↑
0,25
Қурилиш учун рухсатномалар олиш
135
134
↑
1 /
↑
0,19
Электр таъминоти тизимига уланиш
27
35
↓
8 /
↑
0,55
Мулкни рўйхатдан ўтказиш
73
71
↑
2 /
↑
0,26
Кредитлар олиш
55
60
↓
5 / ...
Миноритар инвесторларни ҳимоя
қилиш
62
64
↓
2 /
↑
1,67
Солиқ солиш
78
64
↑
14 /
↑
2,19
Халқаро савдо
168
165
↑
3 /
↑
5,48
Контрактлар бажарилишини
таъминлаш
39
41
↓
2 / ...
Тўловга
қобилиятсизликни ҳал
этиш
87
91
↓
4 /
↑
0,21
Мамлакат раҳбарияти давлатнинг Жаҳон банки маърузасида эгаллаган
позициясига алоҳида эътибор қаратмоқда. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси
Президентининг 13.07.2018 йилдаги ПҚ–
3852-
сонли
қарори билан Жаҳон банки ва
тасдиқланган
бўлиб, унга кўра
истиқболдаги режага асосан
–
40-
ўринга чиқиши
белгилаб олинди
.
Инвестиция
сиёсатини
амалга
ошириш
воситалари
ва
усуллари
инвестицияларнинг турли йўналишларда сарфланиши ва жойлаштирилишини
рағбатлантиради. Инвестиция қўйилмаларининг амалдаги самарадорлиги олинган
сайт маълумотларидан олинган.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
7
2/2019
(№
00040)
фойдага асосланиб баҳоланади. Мамлакат ялпи ички маҳсулотининг миқдори ва
ўсиш суръатлари иқтисодиётга йўналтирилаётган инвестициялар миқдори ва
таркибига боғлиқ. Таҳлил этилаётган даврда ялпи ички маҳсулотнинг капитал
сиғимкорлигини акс эттирувчи самарадорлиги кўрсаткичи 2000 йилда 6,6 га тенг
бўлган ҳолда, 2014 йилда 3,2 ни ташкил этди. Жаҳон банки маълумотларига кўра,
ушбу кўрсаткич ривожланган мамлакатларда 2,4 га тенг.
Дастлаб миллий иқтисодиётга киритилган инвестициялар ва уларнинг
самарадорлиги хусусида тўхталсак. 2010
-
2017 йилларда самарадорлик кўрсаткичи
ҳисобланмиш капитал қайта
амал қилувчи баҳоларда ҳисоб
-
китоб қилинганида
сезилмас, кичик ўзгариш кузатилди. Мазкур йиллар динамикасида солиштирма
баҳоларда ҳисобланган капитал қайтими пасайиб бориш тенденциясига эга бўлди.
Агар 2011 йилда солиштирма баҳоларда ҳисобланган капитал қайтими 4,24 га тенг
бўлган бўлса, 2017 йилда у 3,70 ни ташкил этди. Капитал қайтими кўрсаткичига
тескари, солиштирма баҳоларда ҳисобланган капитал сиғими кўрсакткичи таҳлил
этиш даврида кўтарилиш тенденциясига эга бўлди.
Асосий капиталга киритилган хорижий инвестицияларнинг иқтисодий
самарадорлигини
таҳлил қилганимизда жами инвестицияларнинг 2010 йилда ЯИМ
ҳажми 62388,3 млрд.сўм бўлган бўлса, 2017 йилда бу кўрсаткич 249136,4 млрд.сўмни
ташкил этди. Орадаги фарқ эса 186748,1 млрд.сўмга ошган. Шу билан бир қаторда
асосий капиталга инвестициялар ҳажми 2010 йилда 15338,7 млрд.сўм бўлган бўлса,
2017 йилда эса бу кўрсаткич 60719,2 млрд.сўмни ташкил этди. Орадаги фарқ эса
45380,5 млрд.сўмга ошган. Асосий капиталга инвестициялар ҳажми, 2010 йил
солиштирма баҳоларида 15338,7 млрд. сўм бўлган бўлса, 2017 йилга келиб бу
кўрсаткич 27949,2 млрд. сўмни ташкил этди. Орадаги фарқ эса 12610,5 млрд.сўмга
ошганлигини кўришимиз мумкин
(2-
жадвал).
2-
жадвал
Асосий капиталга киритилган инвестицияларнинг иқтисодий самарадорлиги
6
№
Кўрсаткич номи
2010 й
2011 й
2012 й
2013 й
2014
й
2015
й
2016
й
2017
й
1
ЯИМ, млрд. сўм
.
62388,3 78764,2 97929,3
120862
145846
171808
198872
249136,4
2
ЯИМ, млрд. сўм. 2010 йил
солиштирма баҳоларида
62388,3 67566,5
73107
78955,5
85272
92008,5
98265
103473,1
3
ЯИМ ўсиш суръати, % да
108,5
108,3
108,2
108
108
107,9
106,8
105,3
4
Асосий капиталга инвес
-
тициялар ҳажми, млрд.с
.
15338,7 17953,4 22797,3 28694,6 35233,3 41670,5 49770,6
60719,2
5
Асосий капиталга
инвестициялар ҳажми, млрд.
сўм, 2010 йил солиштирма
баҳоларида
15338,7 15921,6 17943,6 20114,8 22106,2 24230,7 26096,4
27949,2
6
Инвестицияларнинг ўсиш
суръати, % да
108,7
103,8
112,7
112,1
109,9
109,6
107,7
107,1
7
Капитал қайтими (амал қилувчи
баҳоларда) коэффициенти
4,07
4,39
4,30
4,21
4,14
4,12
4,00
4,10
8
Капитал қайтими, (солиштирма
баҳоларда) коэффициенти
4,07
4,24
4,07
3,93
3,86
3,80
3,77
3,70
9
Капитал сиғими
коэффициенти,(амал қилувчи
0,25
0,23
0,23
0,24
0,24
0,24
0,25
0,24
6
ЎзР Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида тайёрланган доц.А.Ж.Сиддиков
илмий мақола маълумотларидан
фойдаланилган.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
8
2/2019
(№
00040)
баҳоларда)
10
Капитал сиғими коэффициенти,
(солиштирма баҳоларда)
0,25
0,24
0,25
0,25
0,26
0,26
0,27
0,27
Иқтисодиёт тармоқларига инвестициялар жалб этиш аввало табиий
-
иқтисодий,
ижтимоий
-
демографик, экологик, ишлаб чиқариш ва бошқа шароитларига боғлиқ.
Инвестиция ҳар қандай давлатнинг иқтисодий ривожланиши ва унда ишлаб
чиқаришни кенгайтиришнинг энг асосий йўналишларидан бири ҳисобланади.
3-
жадвал маълумотлари бўйича 2010
-
2017 йилларда ЯИМ ва асосий капиталга
киритилган инвестицияларнинг тармоқ таркибини таҳлил қилганимизда айнан саноат
бугунги кунда Ўзбекистон иқтисодиётида ривожланишига устуворлик берилаётган
тармоқ эканлигини кўришимиз мумкин. Агар 2010 йилда индустриал тармоқда
ЯИМнинг 24,2%и яратилиб, унга миллий иқтисодиётнинг барча тармоқларига
йўналтирилган инвестицияларнинг 31,7 %лик саомоғи киритилган бўлса, 2017 йилда
улар мос равишда 23,5 ва 44,7%ни ташкил этди.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
9
2/2019
(№
00040)
3-
жадвал
2010-
2017 йилларда ЯИМ ва асосий капиталга киритилган инвестицияларнинг тармоқ таркиби, % да
Манба. ЎзР Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида тайёрланган А.Ж.Сиддиков илмий мақола маълумотларидан фойдаланилган.
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
ЯИМ
Инв.
ЯИМ
Инв.
ЯИМ
Инв.
ЯИМ
Инв.
ЯИМ
Инв.
ЯИМ
Инв.
ЯИМ
Инв.
ЯИМ
Инв.
ЯИМ, жами
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
ҚЎБ
хўжалиги
18,0
3,5
17,7
5,2
17,6
4,8
17,4
4,6
17,3
4,1
16,7
3,3
16,1
3,3
17,0
3,3
Саноат
24,2
31,7
24,3
34,6
24,0
35,4
23,8
36,1
23,6
39,4
23,4
42,6
22,7
39,4
23,5
44,7
Қазиб
олиш саноати
5,8
9,9
4,8
12,1
5,5
14,1
4,9
16,1
4,1
19,8
4,2
23,3
3,4
14,4
4,6
20,4
Қайта
ишлаш саноати
15,8
15,2
17,1
16,8
16,5
16,3
17,1
14,2
17,4
13,6
17,1
12,8
17,0
18,1
16,8
14,4
Электр
ва газ таъминоти, ҳавони
кондиционерлш
2,6
5,8
2,2
5,1
2,0
4,3
1,6
4,6
1,9
4,8
2,0
5,4
2,1
5,5
1,9
8,7
Сув таъминоти, канализация,
чиқиндиларни йиғиш ва
утилизация
0,1
0,7
0,1
0,7
0,1
0,8
0,1
1,2
0,1
1,2
0,2
1,1
0,2
1,4
0,2
1,2
Қурилиш
6,0
1,4
5,7
1,8
5,7
1,2
6,0
1,5
6,2
2,3
6,6
2,5
6,6
1,9
6,0
4,1
Чакана ва улгуржи савдо, яшаш
ва истеъмол қилиш бўйича
хизматлар
9,6
5,3
9,7
5,3
9,1
5,3
9,3
5,9
9,5
6,3
9,4
6,0
9,4
6,8
8,7
5,9
Чакана ва улгуржи савдо,
мотоцикль
ва моторли
транспортларни таъмирлаш
8,9
4,3
8,9
4,1
8,4
4,1
8,5
4,7
8,7
5,0
8,6
4,9
8,5
4,9
7,9
4,7
Яшаш ва истеъмол қилиш бўйича
хизматлар
0,7
1,0
0,7
1,2
0,7
1,2
0,8
1,2
0,8
1,3
0,8
1,1
0,8
1,9
0,8
1,3
Ташиш ва сақлаш, ахборот ва
алоқа
11,8
30,0
12,0
20,4
12,2
17,9
12,1
17,9
11,7
14,2
11,2
11,3
10,6
13,8
9,7
11,8
Ташиш ва сақлаш
9,8
23,0
10,0
15,9
10,1
14,9
10,1
15,2
9,6
11,9
9,1
9,0
8,3
11,6
7,5
8,7
Ахборот ва алоқа
2,0
7,0
2,0
4,5
2,1
3,1
2,0
2,8
2,0
2,3
2,0
2,4
2,2
2,2
2,2
3,1
Бошқа хизмат кўрсатиш соҳалари
21,3
28,1
22,0
32,7
23,1
35,3
23,3
33,9
23,2
33,7
23,9
34,2
23,4
34,8
21,5
30,1
Импорт ва маҳсулотга соф
солиқлар
9,2
0,0
8,6
0,0
8,3
0,0
8,2
0,0
8,6
0,0
8,8
0,0
11,2
0,0
13,7
0,0
2/2019
(№
00040)
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
10
2/2019
(№
00040)
Таҳлил этилаётган даврда қазиб олиш саноатига инвестициялар киритиш 9,9 %
дан (2010) 20,4 % гача (2017 й.) ошганлигини кўришимиз мумкин. Ваҳоланки, мазкур
тармоқда яратилган қўшилган қиймат ЯИМнинг 5,8 % лик (2010 й.) даражасидан 4,6 %
гача тушган. Бу мамлакатимизда тикланмайдиган ресурс ҳисобланмиш ер ости
маъданларини
қазиб олишга устуворлик берилаётганлигидир.
Шунингдек, бу таҳлилларни чакана ва улгуржи савдо, яшаш ва истеъмол қилиш
бўйича хизматларда ўсиш кузатилган бўлса, ташиш ва сақлаш, ахборот ва алоқа
соҳаларида эса бироз пасайиш кузатилганлигини
жадвал маълумотларида
кўришимиз мумкин.
Мамлакатнинг ижтимоий
-
иқтисодий жиҳатдан тараққий этишини, миллий
иқтисодиётнинг
ривожланишини
асосий
макроиқтисодий
кўрсаткичлар
динамикасидаги ўзгаришлар кўрcатиб беради. Жумладан, тадбиркорлар учун
яратилган қулай ишбилармонлик
муҳити, ички ва ташқи инвестицияларни
иқтисодиётга йўналтиришга замин бўлди. Ўз ўрнида, бу ишлаб чиқаришни
модернизация қилиш, иқтисодиётни техник ва технологик жиҳатдан янгилаш,
бошқаришда хорижий менежментни илғор услубларини жорий этиш имконини
берди. Бу эса мазкур ислоҳотларнинг натижаси ўлароқ, 2019
-
2021 йилларда 7–9 фоиз
даражасидаги барқарор ўсиш суръатлари таъминланишига замин яратилади.
2019 йилда ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши кейинги йилларда унинг ижобий
динамикасини сақлаб қолган ҳолда 5,4 фоиз (2020 йилда 6,0 фоиз, 2021 йилда 7,0
фоиз) миқдорда бўлиши назарда тутилмоқда. Хусусан, саноат ишлаб чиқариши
ҳажми 4,9 фоиз, қурилишда 8,4 фоиз, қишлоқ хўжалигида 3,3 фоиз ва хизматлар
соҳасида 6,2 фоиз кўпаяди, асосий капиталга инвестициялар 17,0 фоиз, товарлар ва
хизматлар экспорти 15,5 фоиз ҳамда импорт 6,3 фоиз ўсади.
2019 йилги солиқ сиёсатининг асосий йўналишлари Президентнинг 2018 йил 29
июнда
қабул
қилинган
“Ўзбекистон
Республикасининг
солиқ
сиёсатини
такомиллаштириш концепцияси тўғрисида”ги фармонига мувофиқ ишлаб чиқилган.
Унга кўра, барча фуқаролар учун жисмоний шахслардан олинадиган даромад
солиғининг ягона ставкасини 12 фоиз
миқдорида
жорий этиш, шундан 0,1 фоизини
шахсий жамғариб бориладиган пенсия ҳисобварақларига йўналтириш, юридик
шахслардан олинадиган фойда солиғи ставкасини 14 фоиздан 12 фоизгача,
тижорат
банклари учун 22 фоиздан 20 фоизгача
пасайтириш, фуқароларнинг меҳнат ҳақи
тарзидаги даромадларидан бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига ушлаб
қолинадиган суғурта бадалларини бекор қилиш назарда тутилмоқда. Умуман
олганда, таклиф этилаётган чора
-
тадбирлар амалга оширилиши ҳисобига солиқлар ва
мажбурий тўловларнинг тури 19тадан 15тагача
камаяди
7
.
Ушбу юқоридаги маълумотлардан келиб чиқиб, ишлаб чиқаришни янада
ривожлантиришда инвестицияларнинг таъсири қуйидагиларда ўз аксини топади: янги
замонавий техника ва технологияларни ишлаб чиқаришга жорий қилиш асосида,
сифатсиз маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи эскирган воситалардан воз кечиш
имконияти туғилади ва чет элнинг илғор инновацияларини жорий қилиш имкони
яратилади.
сайт маълумотларидан олинди.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
11
2/2019
(№
00040)
1-
расм. 2017 йил Давлат ва ҳудудий инвестиция дастурлари
доирасида амалга
оширилаётган хорижий инвестициялар ва кредитлар иштирокидаги лойиҳаларнинг
режа кўрсаткичлари
8
Шунингдек, янги иш жойлари ташкил қилинади ҳамда аҳолини иш билан
бандлиги таъминланади, меҳнат унумдорлиги ошади. Жаҳон бозорида рақобатлаша
оладиган сифатли маҳсулотлар ишлаб чиқарилади ва уларни экспорт қилиш эвазига
валюта даромадларининг барқарорлиги таъминланади.
2017 йилда Давлат ва ҳудудий инвестиция дастурлари доирасида амалга
оширилаётган хорижий инвестициялар ва кредитлар иштирокидаги лойиҳаларнинг
режа кўрсаткичлари 1
-
расм маълумотларида келтирилган.
Ишлаб чиқаришни ривожлантириш учун ташқи ва ички инвестициялар
оқимини фаоллаштириш иқтисодий ўсишнинг янги босқичини бошлаб берадиган
асосий омил ҳисобланади. Шунга кўра, иқтисодиётни ривожлантириш кенг миқёсдаги
инвестицияларни талаб қилади. Кейинги йилларда иқтисодиётга киритилаётган
инвестициялар ҳажми фақат ошиб бормоқда. Бу эса иқтисодий ўсишнинг муҳим
омилларидан биридир ҳисобланади.
Хорижий ҳамкорлар билан сиёсий
-
дипломатик соҳадаги ҳамкорликни
ривожлантиришга доир “Йўл хариталари”ни ишлаб чиқилганлиги ва Ўзбекистон
Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги “Ўзбекистон Республикасини
янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисидаги” ПФ
-4947-
сонли,
2017 йил 6 майдаги “Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги тадбиркорлик
субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакили
институтини таъсис этиш тўғрисида”ги №ПФ
-
5037 Фармони, 2017 йил 19 июндаги
“Бизнеснинг қонуний
манфаатлари давлат томонидан муҳофаза қилиниши ва
тадбиркорлик
фаолиятини
янада
ривожлантириш
тизимини
тубдан
такомиллаштиришга доир чора
-
тадбирлар тўғрисида”ги №ПФ
-5087
фармони
, 2017
йил 23 октябрдаги “Тадбиркорлик субъектларига “Ягона дарча” тамойили бўйича
ягона марказлар орқали кўрсатиладиган давлат хизматлари рўйхатига қўшимча
киритиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №864
-
сонли қарори, ҳамда 2017 йил 28 декабрь ““Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар
ва технолгияларни қўллаб
-
қувватлаш
йили” йилида 2017
-
2021 йилларда Ўзбекистон
Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиги бўйича Ҳаракатлар
8
Манба: Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида муаллиф ҳисоб
-
китоблари
.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
12
2/2019
(№
00040)
стратегиясини амалга оширишга оид Давлат дастури лойиҳасини ишлаб чиқишнинг
ташкилий чора
-
тадбирлари тўғрисида”ги №5155
-
сонли фармойишлари мазкур соҳага
тегишли бошқа меъёрий
-
ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифалардан келиб
чиқиб, қўйидагиларни амалга оширишда муҳим омил бўлиб хизмат қилади.
Жумладан, Ўзбекистоннинг хорижий ҳамкорлар билан 2018 ““Фаол
тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технолгияларни қўллаб
-
қувватлаш йили”да
мўлжалланган савдо
-
иқтисодий, инвестициявий, технологик ва молиявий
-
техник
ҳамкорлигини тубдан ривожлантириш ва кенгайтириш режалаштирилмоқда, бу эса
ЯИМни янада ошириш имконини беради. Мамлакат раҳбари ва ҳукуматимиз
идоралари томонидан белгилаб берилган устувор вазифаларнинг бажарилиши,
мамлакат ижтимоий ҳаётини тартибга солишнинг меъёрий–ҳуқуқий асосларининг
фундаментал пойдеворининг ётқизилиши, қулай ишбилармонлик муҳитининг
яратилиши, ҳудудлар иқтисодиётига инвестицияларнинг кенг жалб қилиниши
-
яқин
истиқболда мамлакатимиз аҳолисининг ижтимоий
-
иқтисодий ҳаётида, турмуш
даражаси ва яшаш шароити яхшиланишида муҳим манба бўлиб қолади.
Шу билан бир қаторда қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчиларининг
барча тоифаларини инвестиция фаоллиги уларнинг бошқа тармоқлар билан бевосита
ўзаро боғлиқлиги, алоқадорлиги ва бир
-
бирини тақозо этишни назарда тутадиган
бўлсак, улар билан инвестиция жараёнларининг мутаносиблигини таъминлаш бўйича
кенг қамровли амалий чора
-
тадбирлар ишлаб чиқилмоғи
лозим.
Хулоса ва таклифлар
Биз юқорида инвестиция ва инновация терминларини иқтисодий категория
сифатида ўрганиб, уни олимлар томонидан турлича талқини асосида ўрганиб чиқдик.
Юқоридаги таърифлар ва бошқа иқтисодий адабиётлар таҳлили натижаларига
таянган ҳолда иқтисодиётнинг муҳим вазифаларидан
-
бу макроиқтисодий
мутаносибликни таъминлашда инновацион инвестиция фаол тадбиркорликнинг
муҳим омили бўлиб ҳисобланишидадир.
Бугунги кунда республикамизда ички инвестицияларни жалб қилишдаги
муаммолар қуйидагиларда ўз аксини топмоқда:
-
инвестицион
лойиҳаларини
молиялаштиришда
кредит
учун
гаров
предметининг
етарли
бўлмаслиги,
кредит
таъминотини
расмийлаштириш
жараёнларининг мураккаблиги;
-
инвестицион лойиҳа бўйича маркетинг тадқиқотларининг чуқур олиб
борилмаслиги ва бу лойиҳанинг келгусидаги пул оқимлари ҳаракатининг
барқарорлигига ҳамда кредитни қайтариш манбасининг ишончлилигига салбий
таъсир этиши;
-
тижорат
банкларининг
кредит
-
молия
муассасаларига
хос
бўлмаган
вазифаларни бажариши. Кўп ҳолларда банклар назорат қилувчи ва кузатувчи
органлар сифатида ҳаракат қилмоқда ва бу ҳол инвестицион лойиҳалар
ташаббускорларининг банк тизими билан муносабатига салбий таъсир кўрсатади;
-
инвестицион лойиҳалар ташаббускорларининг кредитга қобиллигини баҳолаш
ишларининг, айрим ҳолатларда, холисона ўтказилмаслиги.
Шу жиҳатдан,
фикримизча, иқтисодиётнинг реал сектори корхоналарида ички
инвестициялардан фойдаланиш самарадорлигини оширишда қуйидаги жиҳатларга
алоҳида аҳамият қаратиш лозим:
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
13
2/2019
(№
00040)
-
аҳоли бўш пул маблағларини инвестицион жараёнларга жалб қилиш
мақсадида қимматли қоғозлар бозорини янада ривожлантириш, турли қимматли
қоғозларни муомалага чиқариш (уй
-
жой сертификатлари ва уй
-
жой облигациялари);
-
инвестицион лойиҳаларни сифатини ошириш, лойиҳаларни капитал
қўйилмалар самарадорлиги талабларига мос келиши мақсадида тижорат асосида
доимий равишда фаолият юритадиган инвестицион лойиҳалар кўргазмасини ташкил
қилиш ва ҳ.к.
Юқоридаги тадбирларни самарали амалга оширилиши иқтисодиётнинг реал
сектори корхоналари фаолиятидаги қуйидаги муаммоларни бартараф этиш имконини
беради:
•
қишлоқ хўжалиги
маҳсулотларини қайта ишловчи корхоналарда хомашёнинг
етишмаслиги (помидор, ўрик ва б.)
-
ишлаб чиқариш қувватларини оқилона
жойлаштириш ва хомашё базаси билан боғлиқ масалаларни лойиҳа ташаббускорлари
билан бирга ишлаб чиқиш;
•
инфратузилмага оид муаммолар, жумладан корхоналарнинг электр энергия,
табиий газ, сув ва ёқилғи
-
мой маҳсулотлари билан таъминлашда узилишлар
мавжудлиги
–
экспортер корхоналарни узлуксиз равишда электр энергия, табиий газ,
сув ва ёқилғи
-
мой маҳсулотлари билан таъминлаш бўйича чора
-
тадбирлар ишлаб
чиқиш ва назоратга олиш;
Фикримизча, республикамизда иқтисодиёт тармоқларига инвестиция жалб
қилиш кўламини кенгайтириш хисобига тармоқ ва корхоналарнинг инновацион
фаоллигини ошириш бўйича қуйидаги тавсияларни берамиз. Яъни:
Ҳали мамлакатимиз реал секторларида хорижий инвестицияларни жалб
қилиш борасидаги имкониятлардан тўлиқ фойдаланилаётгани йўқ. Таҳлиллар
кўрсатадики, мавжуд имкониятлардан самарали фойдаланишда қуйидаги бир қатор
омиллар тўсқинлик қилмоқда:
-
хорижий инвестицияни жалб этувчи корхоналарнинг ташқи бозорга чиқишда
етарли билим ва тажрибага эга эмаслиги, халқаро бозордаги мавқеининг пастлиги;
-
инвестиция жараёнида иштирокчи томонларнинг ўзаро бир
-
бирлари
тўғрисида етарли маълумотга эга эмасликлари ёки бу маълумотларнинг доимо ҳам
тўлиқ ва ишончли бўлавермаслиги ва ҳ.к.
Бу каби муаммо ва тўсқинликларни бартараф этиш учун
фикримизча, қуйидаги
чора
-
тадбирлар тизимини амалга ошириш мақсадга мувофиқдир:
-
халқаро майдонда мамлакатимиздаги инвестиция муҳити, миллий
иқтисодиётнинг етакчи тармоқ, компания ва ташкилотларининг инвестицион
имкониятлари тўғрисидаги маълумотларни кенг тарғиб этиш, таҳлил қилиш, баҳолаш
ва тасдиқлаш каби тадбирларни кучайтириш;
-
мамлакатимиздаги бозор ахборот хизматини ривожлантириш, маркетинг
хизмати фаолиятини ва ташқи иқтисодий қонунчиликни фаоллаштириш.
Фойдаланилган
адабиётлар
1.
Ш.М.Мирзиёев. “Истиқболли инвестиция лойиҳалари ижроси муҳокама
қилинди”. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев раислигида 2018
йил 26 июль куни Вазирлар Маҳкамасидаги йиғилишда хорижий инвестициялар
иштирокидаги лойиҳаларни амалга ошириш, бу борадаги камчиликларни бартараф
этиш, сармояларни ўзлаштиришни жадаллаштириш масалаларига бағишланган
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
14
2/2019
(№
00040)
видеоселектор йиғилиши ўтказилди.
сайт маълумотлари. 2018 й. 26
июль.
2.
Мирзиёев
Ш.М.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 13.07.2018
йилдаги ПҚ–
3852-
сонли
қарори билан
корпорациясининг “Бизнес юритиш”
ҳисоботида Ўзбекистон Республикасининг
кўрсаткичларини яхшилаш бўйича “Йўл харитаси”.
3.
Мирзиёев
Ш.М.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 22
январдаги Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши
бўйича Ҳаракатлар стратегиясини “Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва
технологиялар йилида” амалга оширишга оид Давлат дастури. ПФ
-5308-
сонли
Фармони.
4.
Mirziyoev Sh.M. Shavkat-Mirziyoevning-bmtdagi-tarixiy-
nutqi. hordiq.uz. 2017 й.
20-
сентябрь.
5.
Мирзиёев
Ш.М.
Олий мажлисга мурожатномаси.
. 2017 й. 22
-
декабрь.
6.
Бегалов
Б.А., Ғойибназаров
Б.А., Қутлиев
О.А., Гулямов
С.С., Сиддиқов
А.Ж.
,
Жумаев
Қ.Х., Хужакулов
Х., Хамраев
З., Эрназаров
Ғ.Б., Умаров
Ф.У.. Миллий
иқтисодиётдаги таркибий ва тузилмавий ўзгаришларнинг тизимли таҳлили.
Монография. Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси. –
Т.: ЎзР ДСҚ
Статистик материаллар тарқатишни техник қўллаб
-
қувватлаш шуъбаси, 2018 –
269 б.
7.
Ғойибназаров
Б.К.
Статистика фаолиятида ислоҳотларни амалга оширишда
рақобатбардош кадрларни тайёрлаш устуворлиги. bilim.stat.uz. 2018 йил
.
8.
Сиддиқов
А.Ж.
Ўзбекистон тараққиётида инвестицияларнинг роли ва уларни
жалб этиш жозибадорлиги. bilim.stat.uz. 2018 йил.
9.
Алматова
Д.С.
“Минтақаларда тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришга
инвестицияларни жалб этишни такомиллаштириш” мавзусидаги докторлик
диссертация иши автореферати. Тошкент. 2018 й.
10.
Ходиев
Б.Ю., Бекмуродов
А.Ш., Мустафакулов
Ш.И., Пўлатов
М.Э.
2017-2021
йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши
бўйича Ҳаракатлар стратегиясини “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари
йили”да амалга оширишга оид Давлат дастурини ўрганиш бўйича
илмий
-
оммабоп
рисола. –
Т: Маънавият, 2017. –
268 б.
11.
Мустафақулов
Ш. “Ўзбекистонда инвестицион муҳит жозибадорлигини
оширишнинг илмий
-
услубий асосларини такомиллаштириш” мавзусидаги докторлик
диссертация иши автореферати. Тошкент. 2017 й.
12.
Алматова
Д.С.
Тадбиркорлик фаолиятига инвестиция жалб қилишнинг
минтақавий хусусиятлари. Монография. –Т.: «Ношир», 2013. 194 б.
13.
Каримов
Н.Ғ.
Иқтисодий интеграциялашув шароитида инвестиция
фаолиятини молиялаштиришнинг бозор механизмларини жорий этиш масалалари:
монография. –
Т.: 2007 й., ―Fan va texnologiya, 240 б.
14.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 27 июлдаги
“Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш
тизимини янада такомиллаштириш чора
-
тадбирлари тўғрисида” ПФ
-5490-
сонли
Фармони.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
15
2/2019
(№
00040)
15.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги
2017-
2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор
йўналиши бўйича ҳаракатлар стратегиясини келгусида амалга ошириш чора
-
тадбирлари тўғрисидаги ПФ
-4947-
сонли
фармони.Т.: 7.02.2017 й.
16.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 19 июндаги “Бизнеснинг
қонуний манфаатлари давлат томонидан муҳофаза қилиниши ва тадбиркорлик
фаолиятини янада ривожлантириш тизимини тубдан такомиллаштиришга доир чора
-
тадбирлар тўғрисида”ги ПФ
-5087-
сонли фармони
.
17.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 5 сентябрдаги ПФ
-5177-
сонли
“Валюта сиёсатини либераллаштириш бўйича биринчи навбатдаги чора
-
тадбирлар тўғрисида”ги фармони
.
18.
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитасининг 2010
-2017
йиллардаги “Йиллик статистик” тўплам маълумотлари 201
8
й.
19.
Division on Investment and Enterprise United Nations Conference on Trade and
Development, www.unctad.org, 2018.
20.
сайт маълумотларидан олинди.
Депутатлар 2019 йилги Бюджетномани муҳокама қилишди.
21.
22.
https://www.norma.uz
