“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2016 йил
1
www.iqtisodiyot.uz
Ш.Р. Худайкулов,
Ўзбекистон Республикаси Корпоратив бошқарув
Илмий таълим маркази тингловчиси
КОРПОРАТИВ БОШҚАРУВДА САМАРАЛИ ИНВЕСТИЦИЯ
СИЁСАТИНИНГ НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ
В данной статье рассматриваются научные и теоретические аспекты
корпоративного управления по повышению эффективности реализации
инвестиционной политики в корпоративных предприятиях. Кроме того, изучено
цели и интересы участников корпоративных отношений, которое должно быть
сделано для привлечения инвестиций путем корпоративного управления.
This article reflects scientific and theoretical aspects of corporate governance in
improvement of effective implementation of the investment policy in the corporate
enterprises. In addition, the objectives and interests of the corporate relations
participants of corporate governance, for attraction of investments are also studied.
Калитли сўзлар:
инвестициялар, корпоратив бошқарув, инвестицион
сиёсат, корпоратив корхона
Жаҳон иқтисодиётини муттасил ривожланиб бориши миллий бозорларнинг
жаҳон иқтисодиётига тезлик билан интеграциялашувчи жаҳон ҳамжамияти ва
иқтисодий субъектлар олдига янги вазифаларни ва бужараёнларга зудлик билан
мослашувчанликни талаб қилиб келмоқда. Халқаро миқёсда иқтисодий
субъектларнинг бир-бирига бўлган рақобат муҳити ва айни вақтда бири-бири
билан иқтисодий соҳада, ишлаб чиқариш соҳасида ва бошқа томонлама
келишувларининг мураккаб турларини пайдо бўлиши иқтисодчилар ва
менежерлар ўртасида ўз фаолиятларини юқори савияда ташкил этилишини талаб
этмоқда. Жаҳон иқтисодиётининнг юқори даражада интеграциялашуви уларнинг
мулкчилик муносабатларига бўлган қарашларини ҳамда уларга киритилаётган
инвестицияларнинг
мазмун-моҳиятини
жаҳон
бозори
талабларига
мослаштиришни талаб этиб келмоқда.
Ҳозирги кунда инвестициларни турли шаклларининг пайдо бўлиши
уларнинг иқтисодиётдаги ўрнини ва аҳамиятини ошириш билан бирга уларнинг
моҳиятини очиб беришга қаратилган илмий изланишларнинг ҳам юқори савияда
бўлишини талаб этмоқда. Бозор иқтисодиётига ўтиш давари адабиётларида
инвестициялар
жуда
кўп
ўрганилган
ҳамда
олимлар
томонидан
инвестицияларнинг иқтисодий моҳиятини очиб беришга ҳаракат қилинган.
Инвестициялар тушунчаси тор маънода “капитал қўйилмалар” тушунчаси
маъносида талқин этилган. Аслида “инвестициялар” лотинча “investio” сўзидан
олинган бўлиб, асосан, ишлаб чиқаришга узоқ муддатли қўйилмалар сарфи, яъни
харажатлар йиғиндиси, деб талқин этилган. Иқтисодий луғатда “инвестициялар
- капитални узоқ муддатли қўйилмалар тариқасида саноатга, қишлоқ
хўжалигига, транспортга ва бошқа тармоқларга сарф этиладиган харажатлар
йиғиндисини акс эттиради”[1], - деб таърифланган. Бошқа бир гуруҳ иқтисодчи-
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2016 йил
2
www.iqtisodiyot.uz
олимлар эса, инвестицияларни барча турдаги мулкий ва интеллектуал
бойликларни узоқ муддатли қўйилмалар тариқасида иқтисодиёт тармоқларига
сарф этиладиган харажатлар йиғиндиси сифатида таърифлашади. Замонавий
иқтисодий адабиётларда инвестицияларнинг турли иқтисодий хусусиятларига
қараб уларнинг кўплаб таърифлари келтирилмоқда.
Ўзбекистон Республикасининг “Инвестиция фаолияти тўғрисида”ги
Қонунида инвестицияларнинг мазмуни “иқтисодий ва бошқа фаолият
объектларига киритиладиган моддий ва номоддий неъматлар ҳамда уларга доир
ҳуқуқлар”[2], сифатида таърифланади.
Ўзбекистон Республикасининг «Чет эл инвестициялари тўғрисида»ги
қонунида «Чет эллик инвесторлар асосан даромад (фойда) олиш мақсадида
тадбиркорлик фаолияти ва қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа турдаги
фаолият объектларига қўшадиган барча турдаги моддий ва номоддий бойликлар
ва уларга доир ҳуқуқлар, шу жумладан интеллектуал мулкка доир ҳуқуқлар,
шунингдек чет эл инвестицияларидан олинган ҳар қандай даромад Ўзбекистон
Республикаси ҳудудида чет эл инвестициялари»[3] деб эътироф этилади.
Иқтисодий адабиётларда инвестицияларнинг турли хусусият ва
ёндашувлардан келиб чиқиб жуда кўп турлари келтирилган. Жумладан, реал ва
молиявий инвестициялар, бевосита ва билвосита инвестициялар, қисқа ва узоқ
муддатли инвестициялар, капитал, инновацион ва ижтимоий инвестициялар,
хусусий ва давлат инвестициялари ҳамда миллий ва чет эл инвестциялари. Ушбу
инвестистицияларни туркумлашга ёндашувлар уларнинг қандай киритилиши ва
нима мақсадда киритилши ҳамда бошқа томонларини ҳисобга олиб шартли
равшда туркумланган бўлиб уларнинг маълум иқтисодий моҳиятини ҳам очиб
беришга қаратилган. Ҳозирги глабаллашув шароитларида инвестицион
лойиҳаларда ушбу инвестицияларнинг алоҳида ҳолда ажратиб кўрсатиш қийин,
чунки мулкдорлар ва менежерларнинг иқтисодий фаолиятини кўп қирраларини
ҳисобга олмасликлари уларнинг юқори рақобатли бозор конюньктурасига
мослашувини пасайтириши мумкин.
Иқтисодий адабиётларда акциядор ҳам инвестор сифатида тарифланган
бўлиб, ҳозирги кунда иқтисодий фаолиятдан фойда олиш мақсадида ҳар қандай
киритилган молиявий қўйилмаларга инвестиция сифатида қаралмоқда. Айнан
биз томонидан тадқиқ этилиётган корпоратив тузилмаларда инвестицияларнинг
ўрни ва аҳамияти катта бўлиб, корпоратив тузилмаларнинг бошқарув
жараёнлари самарадорлигини оширишда ҳам инвестицияларнинг ҳаракати
юқори ўринни эгаллайди.
Моиҳиятан корпоратив корхоналар инвестицияларга жуда ҳам боғлиқ
дейиш мумкин. Чунки, агар инвестициялар шарт бўлмаса у моно эга бўлмай,
яъни якка мулкдор қўлидаги корхона ҳам бўлиши мумкин. Демак, жаҳон
бозорида мулкдорлар ва молиявий оқимларни ҳаракатини таъминловчи асосий
куч ҳам корпоратив бошқарувнинг механизмларини ва тамойилларини ҳараката
келтирувчи куч ҳам бу инвестицияларнинг иқтисодий салоҳияти дейиш мумкин.
Бу корпоратив корхоналарда ўзини алоҳида хусусиятлари билан ажралиб туради.
Корпоратив бошқарув тушунчаси Узбекистонга мустақиллик йилларида
кириб келган бўлсада, унинг иқтисодий ҳаётимиздаги роли кундан-кунга ортиб
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2016 йил
3
www.iqtisodiyot.uz
бормоқда. Узбекистонда 1996 йилда қабул қилинган “Акциядорлик жамиятлари
ва акциядорлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”ги қонун корпоратив
бошқарув тизимига эга корхоналар фаолиятини тартибга солишни таъминловчи
ва айни вақтда акциодрлик жамиятлари фаолиятини ривожлантрувчи меъёрий-
ҳуқуқий асос вазифасини бажариб келмоқда. Корпоратив бошқарув тизимига эга
корхоналарда мулкдорлар манфаатларини тартибга солиш ва уларнинг
инвестицион фаоллигини оширишда уларнинг инвестицион жозибадорлигини
таъм нлаш алоҳида аҳамият касб этади.
Иқтисодий адабиётларда корпоратив корхоналар фаолиятини ва корпоратив
бошқарувнинг иқтисодий-ижтимоий хусусиятларини очиб берувчи таъриф ва
илмий хулосалар, фикрлар кўп ўрганилган. Ҳозирги кунда корпоратив бошқарув
тизимига эга корхоналарнинг инвестиция салоҳиятини ва улардаги инвестицион
муҳит ҳамда инвестицияларни жалб этишдаги ўзига хос жиҳатларини ўрганишга
катта эътибор қаритилмоқда. Жумладан, Ўзбекистон Президенти Ислом
Каримовнинг
мамлакатимизни
2014
йилда
ижтимоий-иқтисодий
ривожлантириш якунлари ва 2015 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг
энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамасининг
мажлисидаги “2015 йилда иқтисодиётимизда туб таркибий ўзгаришларни амалга
ошириш, модернизация ва диверсификация жараёнларини изчил давом эттириш
ҳисобидан хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликка кенг йўл очиб бериш –
устувор вазифамиздир” номли маърузасида “Корпоратив бошқарув тизимидаги
принцип ва ёндашувларни тубдан ўзгартириш, ишлаб чиқариш, ташқи
иқтисодий ва инвестиция жараёнларига замонавий халқаро корпоратив
менежмент стандартларини жорий этиш” алоҳида устивор вазифа сифатида
белгиланди. 2015 йил якунларида эса ушбу соҳани ривожлантиришга лоҳида
этибор қаратилиб, белгиланган вазифалар доирасида “Барча акциядорлик
жамиятларининг фаолияти тўлиқ инвентаризациядан ўтказилди, натижада 462 та
жамиятни ёки уларнинг 43 фоизини тугатиш ёки бошқа ташкилий-ҳуқуқий
шаклга ўзгартириш тўғрисида қарорлар қабул қилинди. Корхоналарни
корпоратив бошқариш бўйича илғор халқаро тажрибани ўрганиш асосида
акциядорлик жамиятларининг янги намунавий тузилмаси ишлаб чиқилди ва
тасдиқланди. Шу тариқа, замонавий корпоратив бошқарув тизими талабларини
инобатга олган ҳолда, Лавозим ва касбларнинг янги классификатори ишлаб
чиқилди ва тасдиқланди, унга бозор иқтисодиёти талабларига мос келадиган 566
та янги тоифа киритилди”[4].
Умуман олганда, корпоратив корхоналарда корпоратив бошқарув
тамойилларини жорий этиш ва корпоратив бошқарувнинг замонавий усулларини
тарғиб этиш турли даражаларда корхоналарнинг иқтисодий йўналишлари,
иқтисодий салоҳияти, интеграллашув даражаси, ишлаб чиқариш фаолият тури,
бозор коньюнктурасидаги ўрни ва бошқа кўплаб ҳусусиятларга қараб турли
кўриниш ва даражада амал қилади.
Иқтисодий адабиётлар ва илмий манбааларда корпоратив корхоналарнинг
иқтисодий салоҳияти ва хусусиятларига қараб корпоратив бошқарувга турлича
таъриф ва фикрлар билдирилган. Жумладан, “Кoрpoрациялaр - мулкчиликнинг
ҳиссaдoрлик шaклининг зaмoнaвий кўринишлaридaн бири ҳисoблaнaди. Ундa
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2016 йил
4
www.iqtisodiyot.uz
бир нeчa мулкдoрлaр мaнфaaтлaри бирлaшaди, ягoнa мaқсaд дoирaсидa
инвeстoрлaр кaпитaллaри бирлaштирилaди”[5].
“Кoрпoрaтив бoшқaрув” тушунчaсигa ягoнa таъриф мaвжуд эмaс. Жaҳoн
бaнкининг таърифигa кўрa кoрпoрaтив бoшқaрув – қoнунчилик, мeъёрлaр вa
ҳусусий сeктoрнинг мoс рaвишдaги aмaлиётининг шундaй бирикмaси
тушунилaдики, улaр кoмпaниягa мoлиявий вa инсoн рeсурслaрини жaлб қилиш,
сaмaрaли фaoлиятни oлиб бoришгa имкoният бeрaди вa oқибaтдa акциядoрлaр,
бoшқa мaнфaaтдoр шaxслaр вa жaмиятнинг мaнфaaтлaригa риoя қилингaн ҳoлдa
ўз акциядoрлaри учун узoқ муддaтли иқтисoдий қиймaтни кўпaйтириш oрқaли
ўзининг мaвжудлигини сaқлaб қoлишни таъминлaйди.
Иқтисoдий ҳaмкoрлик вa ривoжлaниш тaшкилoтининг кoрпoрaтив
бoшқaрув тaмoйиллaридa “кoрпoрaтив бoшқaрув” тушунчaсигa кoмпaния
маъмурияти, унинг бoшқaруви, акциядoрлaри вa бoшқa мaнфaaтдoр шaxслaри
oрaсидaги мунoсaбaтлaр мaжмуaси дeб таъриф бeрилгaн.
Бoшқa таърифлaргa бинoaн, кoрпoрaтив бoшқaрув бу:
- кoмпaния фaoлияти сaмaрaдoрлигини таъминлaш вa мулкдoрлaр, ҳaмдa
бoшқa мaнфaaтдoр шaxслaр (кoмпaния xoдимлaри, крeдитoрлaр, ҳaмкoр
кoрxoнaлaр) мaнфaaтлaрини ҳимoя қилиш мaсaлaлaри бўйичa кoмпaния
мeнeжeрлaри вa eгaлaри (акциядoрлaри) ўртaсидaги ўзaрo мунoсaбaтлaр тизими;
- кoрпoрaтив мулкнинг eгaлaри нaзoрaтидaн бeвoситa узoқлaштирилиши
oқибaтидa юзaгa кeлгaн муaммoлaрни ҳaл қилишгa қaрaтилгaн бaрчa қoнунлaр,
мeъёрлaр, низoмлaр, тaдбирлaр вa тaртиблaр;
- кoмпaнияни сaмaрaли бoшқaришни тaшкил қилишдa aсoсий мaнфaaтдoр
шaxслaрнинг мaнфaaтлaрини бирлaштиришни aмaлгa oширилувчи тaшкилий,
ҳуқуқий вa иқтисoдий тaдбирлaр мaжмуaси[6].
Бизнинг тадқиқотимизда корпоратив бошқарувнинг инвестицион
жозибадорликни ошириш ва корпоратив бошқарувнинг механизмларини
такомиллаштиришга қаратилган илмий хулосаларни ўрганишга алоҳида эътибор
қаратишимиз мақсадга мувофиқ.
Умаман корпоратив бошқарувнинг олтита механизми илмий мақолаларда
келтирилган бўлиб, улар иқтисодий, сиёсий, инновацион, ҳуқуқий, молиявий ва
мотивацион механизмлардир.
Агар корпоартив корхоналар ушб механизмларни тўғри ташкил эта олса,
уларнинг инвестицон жозибадорлигини оширшга хизмат қилади. Бу эса
провардида акциядорлик жамиятларининг иқтисодий имкониятлари, хужалик
салоҳияти ва корпоратив мулкнинг ўсиб боришини таъминлайди.
Корпоратив бошқарувнинг инвестициялар жиҳатдан умумий имкониятлари
баҳолаб, унга берилган таърифлардан келиб чиқиб алоҳида хусусиятларини
кўриб чиқадиган бўлсак, ҳар бир корпоратив субъект кейинги киритилаётган ёки
ўзи томонидан киритилаётган инвестициялардан турлича манфаатларни
мўлжаллайди.
Корпоратив корхона фаолиятини ташкил этиш ва бошқаришнинг ўзига хос
томони унда турли иқтисодий манфаатларни намоён этувчи гуруҳларнинг
мавжудлиги ҳисобланади. Чунки корпорациялар фаолияти кўплаб манфаатдор
иштирокчилар, жумладан, акциядорлар, инвесторлар, кредиторлар, ходимлар, мол
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2016 йил
5
www.iqtisodiyot.uz
етказиб берувчилар, истеъмолчилар, касаба уюшмалари, рақобатчилар, маҳаллий
бошқарув органлари, давлат муассасалари ва бошқаларнинг хатти-ҳаракатлари
таъсирида амалга ошади. Айни пайтда корпоратив бошқарув – муайян хўжалик
юритиш фаолияти доирасида тўқнашувчи якка тартибдаги, гуруҳий ва ижтимоий
манфаатлар ўртасидаги мувофиқликни ўрнатиш жараёнидир[7].
Корпоратив бошқарув иштирокчиларни агар шартли равшда актив
иштирокчилар ва пассив иштирокчиларга ажратиб олсак, уларнинг
ҳаракатларини таъминлайдиган куч бу уларнинг бу жараёндаги иштироки ва
оладиган улушига қараб мақсад ва манфаатлари ўзгариб туради.
жадвал
Корпоратив бошқарувда турли иштирокчиларининг вазифа ва манфаатлари
Корпоратив
бошқарув
иштирокчи-
лари гуруҳи
Вазифалари
Манфаатлари
Инвестицион жараёнлардаги
вазифа ва мақсадлари
1
2
3
4
Актив иштирокчилар
(Корпоратив бошқарув жаранида тўғридан тўғри иштирок этади)
Мулкдорлар
(Акциядорлар)
Инвестиция киритиш
Дивиденд олиш ва
мулкининг ортиб
боришидан (ҳамда олди-
сотди жарёнидаги фарқни
кўзлайди) манфаатдорлар
Инвестицияни асосий ташкил
этувчси ва киритилган
инвестициянинг
мултипликацион самарасини
оширишга ҳаракат қилади
Менежерлар
Корхона фаолиятидан
келиб чиқиб менежмент
функцияларини
бажарадилар
Корпоратив мулкни
кўпайтириш ва
самарадорликка эришиш
ҳамда ўз мавқеларини
ортиб боришидан
манфаатдорлар
Корпоратив корхона хўжалик
фаолияти давомийлиги ва
ривожланишини таъминлашга
қаратилган инвестицион
лойиҳалар ташкилотчиси
Пассисв иштирокчилар
(Корпоратив бошқарув жараёнида тўғридан-тўғри иштирок этмайди)
Ишчи
ходимлар
Хўжалик фаолиятини
турли йўналишларида
белгиланган
вазифаларни бажаради
Корпоратив мулк ўсиб
бориши ва функционал
вазифаларини
самарадорлигига эришиши
ҳамда молиявий
барқарорликка эришишдан
манфаатдорлар
Янги иш ўринлари яратилиши
ва ишлаб чиқариш
самарадорлигини оширишга
қаратилган ҳаракатчанлик.
Давлат
Давлат манфаатларини
ўзоқ муддатли
таъминотига эришиш ва
корпоратив
муносабатларнинг
рағбатлантирувчи
меъёрий-ҳуқуқий
таъминотни яратиш
Миллий корпоратив
тузилмалар иқтисодий
салоҳиятини ошириш
орқали давлат ва миллий
манфаатларини ҳимоя
қиладилар
Миллий хўжалик юритувчи
субъектлар фаолиятининг узвий
иш фаолиятини таъминлаш ва
рағбатлантирувчи солиқ
тизимини жорий этиш ҳамда
жаҳон бозоридаги
рақобатбардошлики таъминлаш
Кредитор ва
ҳамкорлар
Корпоратив корхоналар
хўжалик фаолияти
молиялаштириш ва
стабил фаолиятдан ўз
манфаатлари
таъминотига эришиш
Корпоратив корхоналар
хўжалик фаолияти
барқарорлиги ва
ҳамкорликдан олинадиган
бошқа манфаатларни
назарда тутади.
Ҳар бир берилган кредит ёки
ҳамкорлик шартномасидан
максимал даромад олишга
бўлган интилиш
Манбаа. Муаллиф ишланмалари асосида тузилган.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2016 йил
6
www.iqtisodiyot.uz
Корпоратив бошқарув иштирокчиларнинг ҳаракатларига қараб уларнинг
бошқарув жараёниа фаол иштирокини кўришимиз мумкин. Мулкдорлар ва
менежерлар корпоратив бошқарув жаранида фаол иштирок этиб корпоратив
бошқарув жараёни самарадорлиги ва корпоратив бошқарув тамойилларини
амалда қўллаш бўйича маъсулдирлар. Пассив иштирокчилар эса корпоратив
бошқарув жаранида фаоли иштирок этмасада ўз манфаатлари бўйича маълум
доирада корпоратив бошқарув жараёнини кузатиш ва зарурий тузатишлар
киритилишини талаб этувчи иштирокчилар саналади. Корпоратив бошқарув
жараёнида иштирокчилар вазифа ва манфаатларини рўёбга чиқарилиши маълум
маънода бозор коньюнктураси, сиёсий-иқтисодий ҳолат ва замонавий
технологиялардаги ўзгаришлар таъсирида маълум ҳаракатчаликка эга булиб,
улар инвесторларнинг доимий фаоллигини ва инвестицияларга бўлган талабнинг
ортишини билан белгиланади.
Корпоратив бошқарув жараёнида инвестицяиларни киритилишига
корпоратив бошқарув иштирокчиларининг манфаатларини акси эттурвчи кўплаб
илмий ишланмаларни кўришимиз мумкин. Агар корпоратив бошқарув
иштирокчиларининг корпоратив тузилмаларда инвестицион жараёнларни
ташкил этувчи сифатидаги маъсулиятлари юзасидан ёндашсак ҳар бир
иштирокчининг ўз манфаатлари асосида уларнинг маъсулиятларини кўришимиз
мумкин.
Шунингдек, корпоратив бошқарувда инвестициялар манбаларини тўғри
ангалаган ҳолда уларни самарали бошқариш бўйича корпоратив стратегияни
тўғри танланиши корпоратив тузилманинг асосий ютиқларидан ҳисобланади.
Корпоратив бошқарув иштирокчиларининг самарали корпоратив инвестицияон
сиёсатни юритишдаги иштирокини расмда кўришимиз мумкин.
Ушбу расмга кўра корпоратив бошқарувда инвестициялар самарадорлигини
оширишга қаратилган ҳар қандай стратегия аввал инвестицияларнинг
манааларини тўғри англаши ва уларнинг самарали ташкил этилиши бўйича тўғри
танланган сиёсатни амалга ошириши шарт. Хсусан, Корпоратив бошқарувда
инвестицион жозибадорликни оошириш ташқи инвесторлар ва кредит
ташкилотларининг инвестиция киритишга бўлган қизиқишини таъминлайди.
Шунингдек, акциядорлар манфаатларини юқори даражада ҳимоя қилиниши эса
акциядорларнинг корхона соф даромадлари ёки қўшимча капитални шу корхона
акцияларига реинвестиция қилиши таъминлайдиган механизм пайдо қилади.
Ҳар бир корпоратив корхона ёки интеграллашган корпоратив тизилмалар
ўзларининг стратегик ва тактик мақсадларидан келиб чиқиб, ушбу
инвестицияларни жалб қилиш бўйича ёндашувларини мослаштириши ва барча
омилларни ҳисобга олган ҳолда юқори фаолликда ишлаётган фонд бозорларида
иштирок этишини таъминлаши мақсадга мувофиқ.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2016 йил
7
www.iqtisodiyot.uz
Расм. Корпоратив бошқарувда самарали инвестиция сиёсати схемаси
Манбаа. Муаллиф ишланмалари асосида тузилган.
Корпоратив бошқарув иштирокчилари
Мулкдорлар
(Акциядорла
р)
Менежерлар
Ишчи
ходимлар
Давлат
Кредитор ва
ҳамкорлар
Ўз маблағлари ҳисобидан
Ташқи маблағлар ҳисобидан
Соф фойда ҳисобидан;
Қўшимча акция чиқариш;
Корпоратив акциялар чиқариш;
Ривожлантириш жамғармаси.
Портфел инвестициялар;
Давлатлараро инвестициялар;
Тўғридан-тўғри инвестициялар;
Грантлар;
Кредитар;
Корпоратив бошқарувда
инвестицион
жозибадорликни ошириш
менежменти ташкил этиш
Давлат молиявий манбаалари
ҳисобидан
Молиявий институтлар ҳисобидан
Солиқдан имтиёзлар;
Ривожлантириш жамғарлари;
Давлат инвестиция дастурлари;
Давлат мулкини хусусийлаштириш ва
сотишдан олинган маблағлар
Суғурта тизими;
Лизинг;
Тижорат банклари;
Молиявий институтлар;
Факторинг шартномалари;
Корпоратив бошқарув иштирокчилари
Мулкдорлар
(Акциядорла
р)
Менежерлар
Ишчи
ходимлар
Давлат
Кредитор ва
ҳамкорлар
Корпоратив бошқарувда инвестицияларнинг юқори самарадорлигиги эришиш
Корпоратив бошқарув
тамойилларини юқори даражада
амал қилишини таъминлаш
Самарали корпоратив
менежменти ташкил
этиш
Самарали корпоратив
назорат тизимини жорий
этиш
Акциядорлар
манфаатларини ҳимоя
қилиш
Маълумотлар тезкорлиги
ва ҳаққонийлигини
ошириш
ИНВЕСТИЦИЯ МАНБААЛАРИ
НВЕСТИЦИЯ МАНБААЛАРИ
Корпоратив бошқарув вазифалари
Корпоратив бошқарув вазифалари
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2016 йил
8
www.iqtisodiyot.uz
Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, ҳар бир иқтисодий субъект, хусусан,
корпоратив корхона корпоратив менежментда инвестицияларнинг иқтисодий
табияатини ва бозор коньюнктурасини тўлиқ англаган ҳолда инвестиция
сиёсатини юритса, ушбу корхоналарда моденизация ва диверсификация
жараёнларига зарурий инвестицияларни олдиндан режалштиришга мувафақ
бўлади. Ҳолбуки ҳар бир иқтисоидий субъект ривожланиш жараёнида
инвестицияларга доимий эхтиёж хис этади.
Фойдаланилгани адабиётлар рўйхати
1.
Финансово-кредитный словарь. Т. 1. – М.: «Финансы и статистика», 1994.
- С. 470.
2.
Ўзбекистон Республикасининг “Инвестиция фаолияти тўғрисида”ги
Қонуни, 1998. 24 декабр. //Солиқлар ва божхона хабарлари. 4-сон, 1999. 3-б.
3.
Ўзбекистон Республикаси қонуни «Чет эл инвестициялари тўғрисида»
1998 йил 30 апрель.
4.
Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг
мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва
2016 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор
йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамаси мажлисидаги маърузаси.
//Халқ сўзи. 17.01.2016.
5.
Қурбонов Х.А. Корпоративные финансы Т.: «Консаудитинформ». 2007й.
6 б.
6.
Ходиев Б. ва бошқалар. Корпоратив бошқарув. Ўқув қўлланма. -Т.: 2010.
Иқтисодиёт, 305 бет.
7.
Амонбоев М. Корпоратив корхоналар фаолиятини инновацион бошқариш
шароитида ишлаб чиқаришни модернизациялашнинг асосий йўналишлари.
Диссертация. Т. 2011 йил.
