ҚОРАҚАЛПОҒИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА САНОАТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИНИ ПРОГНОЗЛАШ УСЛУБЛАРИ
Таджиев Тимур Муратович –
Қорақалпоқ давлат университети
мустақил тадқиқотчиси
Аннотация:
Мақолада Қорақалпоғистон Республикасида саноатни ривожлантириш истиқболларини
прогнозлаш услублари, самарали услуб сифатида комплекс сонли эконометрик моделлар танланган.
Калит сўзлар:
Саноат, саноат салоҳияти, саноат тармоқлари, рақобатбардошлик, ривожланиш
стратегияси, комплекс сонли моделлар, инновация, ишлаб чиқариш функцияси, экологик чекловлар.
Аннотация:
В статье рассматривается методы прогнозирования развития промышленности Республики
Коракалпакистан, обоснована эффективность комплекснозначных эконометрических моделей для этих целей.
Ключевые
слова:
Промышленность,
промышленный
потенциал,
отрасли
промышленности,
конкурентоспособность, стратегия развития, производственная функция, комплекснозначные модели, инновация,
экологические ограничения.
Annotation:
In this article Complex number of econometric models were chosen as an effective method of forecasting
the prospects of industrial development in the Republic of Karakalpakstan.
Key words:
Industry, industrial potential, industry sectors, competitiveness, development strategies, complex model,
innovation, production function, ecological constraints.
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
22
Жахонда ривожланаётган хорижий
мамлакатларда алоҳида минтақанинг таби-
ий-иқтисодий салоҳиятидан самарали фойда-
ланишни кўзда тутувчи илмий асосланган
ривожлантириш стратегиялари ишлаб чиқа-
рилмоқда.
Ўзбекистонда иқтисодий барқарорлик-
ни таъминлаш ва юқори ўсиш суръатларига
эришишда минтақаларнинг бой табиий-
иқтисодий салоҳияти ва рақобатбардошлик
афзалликларидан самарали фойдаланиш му-
ҳим аҳамият касб этади. Шу сабабли, 2017-
2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини
ривожлантиришнинг бешта устувор йўнали-
ши бўйича Харакатлар стратегиясида "Ҳудуд-
лар, туман ва шаҳарларни комплекс ва мута-
носиб ҳолда ижтимоий-иқтисодий тараққий
эттириш"га[1] алоҳида эътибор қаратилган.
Мамлакатимизда қулай ишбилармон-
лик муҳитининг яратилиши ва миллий иқти-
содиётга инвестицияларнинг кенг жалб эти-
лиши натижасида нафақат иқтисодий ўсиш
суръатларининг
ошиши,
иқтисодиёт
таркибида ва унинг тармоқларида муҳим
сифат ўзгаришлари содир бўлди.
Бугунги кунда саноат бозордаги зару-
рий мувозанатни таъминлаш, иқтисодиёт-
нинг рақобатбардошлиги ва аҳоли даромад-
ларини ошириш, ишлаб чиқаришни маҳал-
лийлаштириш каби муаммоларни самарали
ечиш имкониятини хам беради ҳамда мазкур
тармоқ янги иш ўринларшш яратишда муҳим
ўрин тутади. Хусусан, қайта ишловчи саноат-
да битта иш ўрнининг яратилиши бошқа
тармоқларда икки ёки учта иш ўринларининг
яратилишига олиб келади[2].
Саноатни ривожлантиришнинг дол-
зарблиги ва иқтисодиётни такомиллашти-
ришда тутган ўрни мамлакатимиз иқтисодчи
олимларининг доимий диққат марказида
бўлган. Хусусан, А.Ортиқов "Ўзбекистонда са-
ноатни ривожлантиришнинг қатор имкони-
ятлари, геофафик ва иқтисодий омиллари"га,
М.Нарзиқулов "Саноатни ривожланиш стра-
тегиясини ишлаб чиқиш жараёнида асосий
эътибор таркибий ўзгаришларга қаратилган-
лиги"га, Д.Мамаджонов "Саноат тармоқлари
ривожланишига шароит яратишнинг страте-
гик йўналишлари, биринчи навбатда бюджет,
солиқ, пул кредит, нарх ва валюта сиёсати
каби воситаларни қамраб олган қулай мак-
роиқтисодий муҳитни яратиш"га боғлик
эканлигига алоҳида тўхталиб ўтганлар"[3].
Ўзбекистон ЯИМнинг тармоқ таркиби-
даги муҳим силжишлар шуни кўрсатадики,
мазкур таркибда қишлоқ хўжалигининг улу-
ши сезиларли даражада пасайиб, саноатнинг
улуши ўсиб бормоқда. Жумладан, 2018 йилда
ЯИМнинг тармоқ таркибида қишлоқ, ўрмон
ва балиқ хўжалигининг улуши 32,4 фоизни
ташкил этган бўлса, саноатнинг хиссаси
(қурилишни қўшган ҳолда) 32,0 фоизга тенг
бўлди (1-жадвал).
1-жадвал
Ўзбекистонда ялпи ички маҳсулотнинг тармоқ таркиби
(фоиз ҳисобида)
Кўрсаткичлар номи
2011
2012
2013
2014
2015 2016 2017
2018
ЯИМ
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0 100,0 100,0
100,0
шу жумладан:
Тармоқларнинг ялпи қўшилган қиймати
91,4
91,7
91,8
91,4
91,2
91,3
88,5
88,8
Махсулотларга соф солиқлар
8,6
8,3
8,2
8,6
8,8
8,7
11,5
11,2
Тармоқларнинг ялпи қўшилган қиймати
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0 100,0 100,0
100,0
Қишлоқ, ўрмон ва балиқ хўжалиги
19,4
19,2
19,0
18,9
18,3
17,6
34,0
32,4
Саноат (қурилишни қўшган ҳолда)
32,8
32,4
32,4
32,6
33,0
32,9
27,9
32,0
Саноат
26,6
26,2
25,9
25,8
25,7
25,7
22,2
26,3
Қурилиш
6,2
6,2
6,5
6,8
7,3
7,2
5,7
5,7
Хизматлар
47,8
48,4
48.6
48,5
48,7
49,5
38,1
35,6
Манба:
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари.
Зеро, ялпи ички маҳсулот йиллик ўсиш
суръатининг аҳоли сонининг йиллик ўсиш
суъратларидан юқори бўлиши шароитида
мамлакатда иқтисодий ўсиш содир бўлади,
аҳолининг турмуш даражаси яхшиланади. Шу
нуқтаи назардан мамлакатимизда аҳоли жон
бошига тўғри келадиган ялпи ички маҳсулот
ва ялпи саноат маҳсулоти каби мақроиқти-
содий кўрсаткичларнинг ўсиш суръатлари
мазкур талабга тўла жавоб беради.
Мақроиқтисодий кўрсаткичларнинг ўз-
гариш тенденциялари шуни кўрсатадики,
айрим йилларда мамлакатимиз ялпи ички
маҳсулотининг (ЯИМ) ўсиш суръатларига
нисбатан ялпи саноат маҳсулотининг (ЯСМ)
ўсиш суръатлари юқорилиги кузатилади.
Жумладан, 2013 йилда ЯСМнинг қўшимча
ўсиш суръати 9,6 фоизни ташкил этган бўлса,
ЯИМнинг қўшимча ўсиш суръати 8,0 фоизни,
2014 йилда ЯСМнинг қўшимча ўсиш суръати
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
23
8,3 фоизни ташкил этган бўлса, ЯИМнинг
қўшимча ўсиш суръати 8,1 фоизни, 2017 йил-
да ЯСМнинг қўшимча ўсиш суръати 7 фоизни
ташкил этган бўлса, ЯММнинг кушимча ўсиш
суръати 4,5 фоизни ва 2018 йилда ЯСМнинг
қўшимча ўсиш суръати 14,4 фоизни ташкил
этган бўлса, ЯММнинг қўшимча ўсиш суръати
5,1 фоизни ташкил этган. Умуман олганда,
2010-2018 йилларлда ЯИМнинг ўртача йил-
лик ўсиш суръати 7,4 фоизга, ЯСМнинг ўрта-
ча йиллик ўсиш суръати 8,3 фоизга ҳамда
СКДнинг ўртача йиллик ўсиш суръати эса 4,9
фоизга тенг бўлган. Ҳисоб-китоблар шуни
кўрсатадики, 2000 йилда вилоятлар ялпи ҳу-
дудий маҳсулотида саноатнинг улуши 30
фоиздан юқори бўлган ҳудудлар сони 1 тани
(Навоий вилояти, ЯХМда саноатнинг улуши
35,8 фоиз) ташкил этган бўлса, 2017 йилда
мазкур кўрсаткич бўйича ҳудудлар сони 5 та-
ни (Навоий вилояти - 51,7%, Тошкент шахри -
40,6%, Тошкент вилояти - 37,6% Қорақалпо-
ғистон Рес-публикаси - 33,5% хамда Қащқа-
дарё вилояти 31,5%), 2018 йилда 5 тани
(Навоий вилояти - 58,3%, Тошкент шахри -
44,4%, Тошкент вилояти - 43,7%, Қорақалпо-
ғистон Республикаси - 37,6% ва Қашқадарё
вилояти - 32,9%) ташкил этган (2-жадвал).
2-жадвал
Ялпи худудий махсулотда саноатнинг улуши бўйича вилоятларнинг
гуруҳланиши ва унда Қорақолпоғистон Республикасининг ўрни
2000 йил
2017 йил
2018 йил
30 % дан
юкори
Навоий вилояти (35,8 %)
Навоий в. (51,7 %)
Тошкент ш.(40,6 %)
Тошкент в. (37,6 %)
Қорақалпоғистон р. (33,5 %)
Қашқадарё (31,5 %)
Навоий в. (58,3 %)
Тошкент ш.(44,4 %)
Тошкент в. (43,7 %)
Қорақалпоғистон р. (37,6 %)
Қашқадарё (32,9 %)
20-30 %
Тошкент в. (21,9 %)
Сирдарё (25,0 %)
Фарғона (24,4 %)
Бухоро (20,5 %)
Андижон (18,6 %)
Сирдарё (26,1 %)
Андижон (25,7%)
Бухоро (21,2 %)
Фарғона (20,6 %)
10-20 %
Тошкент ш.(19,0%)
Қашқадарё (17,8 %)
Фарғона (16,7 %)
Сирдарё (15,0%)
Бухоро(14,2%)
Андижон (13,2 %)
Наманган (10,2%)
Хоразм (17,5 %)
Самарқанд (17,5 %)
Наманган (16,7 %)
Жиззах (14,4%)
Хоразм (19,3%)
Самарқанд (18,4 %)
Наманган (16,9%)
Жиззах (13,9%)
Сурхондарё (13,6 %)
10 % дан
кам
Қорақалпоғистон р. (9,5 %)
Самарқанд (9,2 %)
Хоразм (8,5 %)
Сурхондарё (6,0 %)
Жиззах (5,4 %)
Вилоятларнинг ялпи ҳудудий маҳсуло-
тида саноатининг улуши (саноат тармоғи қў-
шилган қиймат хажмининг улуши) қай дара-
жада эканлиги лоҳида иқтисодий аҳамият
касб этади ва мазкур кўрсаткич "ҳудудлар-
нинг индустриализация даражаси"ни белги-
лайди[4].
Мамлакатимиз минтақалари орасида
Қорақалпоғистон Республикаси ўзининг бой
минерал хомашё ресурслари, ер ва сув захи-
раларининг чекланганлиги, халқаро ахамият-
га эга Орол денгизи муаммолари билан аж-
ралиб туради. Бу холат минтақада мавжуд
табиий-иқтисодий салоҳият афзалликлари-
дан самарали фойдаланиш, ижтимоий-иқти-
содий ривожланишга салбий омиллар таъси-
рини камайтиришга йўналтирилган узоқ
муддатли стратегияни ҳамда прогноз қий-
матларини ишлаб чиқиш ва уни изчиллик
билан амалга оширишни тақозо қилади. "Биз
бор куч ва имкониятларимизни ишга солиб,
Орол бўйидаги вазиятни яхшилаш бўйича
харакатларимизни кучайтирамиз"[5].
Минтақанинг ривожланиш стратегия-
сини ишлаб чиқишда дастлабки босқич сифа-
тида унинг иқтисодиётини модернизация-
лаш ва ислоҳ қилишда эришилган натижа-
ларни, мавжуд муаммолар ва номутаносиб-
ликларни аниқлаш муҳим ўрин эгаллайди.
Айниқса минтақада иқтисодий ўсиш суръат-
лари, унинг асосий омиллари, иқтисодиёт
таркибини шаклланишида айрим тармоқлар-
нинг ўрнини чуқур тахлил қилиш мақсадга
мувофиқдир. Қорақалпоғистон Республика-
сида иқтисодий ўсиш суръатлари 2010-2018
йилларда умуммамлакат кўрсаткичларига
нисбатан юқори бўлганлиги кузатилади (мос
равишда 3,0 марта ва 2,0 марта) (3-жадвал).
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
24
3-жадвал
Қорақалпоғистон Республикасида тармоқларнинг ривожланиш тенденциялари
(ўтган йилга нисбатан % да)
№
Тармоқлар
2010 й.
2014 й.
2015 й.
2016 й.
2017 й.
2018 й.
1
Ялпи ҳудудий махсулот
110,0
108,4
110,7
118,7
105,7
103,4
2
Саноат маҳсулотлари
109,4
110,3
121,6
170,3
107,1
104,1
3
Қишлоқ хўжалиги
107,0
106,1
106,5
107,9
103,8
103,0
4
Истеъмол товарлари
109,2
112,0
118,8
111,5
102,9
112,4
5
Инвестициялар
159,9
143,4
109,6
57,8
49,1
162,2
6
Савдо
121,3
114,1
112,9
113,7
102,7
105,8
7
Хизматлар
120,3
112,5
110,3
113,2
108,0
113,0
Манба:
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари.
Таҳлилларга кўра, ушбу юқори иқтисо-
дий ўсиш суръатларида авваламбор, минта-
қада қурилиш, саноат ва хизмат соҳаларини
ривожлантириш ҳисобига эришилган. Жум-
ладан, 2015-2018 йилларда ялпи ҳудудий
маҳсулот ҳажми ошиши 143,6% ташкил эт-
ган (мамлакат бўйича бу кўрсаткич 128,8 %).
Айниқса, 2016 йилдаги юқори иқтисодий
ўсиш (18,7 %) саноатда янги қурилган Қўнғи-
рот сода заводи ва Устюрт газкимё мажмуа-
сини ишга тушириш ва қувватларни ошириш
хисобига тўғри келади.
2018 йилда Қорақалпоғистон Республи-
касининг мамлакат ялпи ички маҳсулотидаги
улуши 3,5 фоиз, саноат маҳсулотида 4,6 фоиз,
қишлоқ хўжалиги маҳсулотида 3,3 фоиз, экс-
портда 2,0 фоиз, ҳизматларда 3,1 фоизни
ташкил қилган.
2010-2018 йиллар давомида асосий
ижобий силжиш саноат соҳасига тўғри кела-
ди. Ушбу холат минтақада охирги йилларда
ишга туширилган йирик саноат корхоналари
ҳисобига эришилган. Умуман, ҳисоб-китоб-
ларга кўра, Қорақалпоғистон Республикаси
2018 йилда интеграл кўрсаткич, яъни аҳоли
жон бошига ялпи ҳудудий маҳсулот бўйича
(индекс - 0,618) мамлакат минтақалари ора-
сида 11-ўринни эгаллаган (2010 йилда 14-
ўрин).
Таҳлиллар шуни кўрсатадики, 2010-
2018 йилларда ялпи ички маҳсулотнинг тар-
моқ таркибида маълум силжишлар юз бер-
ган. Хусусан, ялпи ҳудудий маҳсулотда сано-
атнинг улуши 2010 йилда 9,0 фоиздан 2018
йилда 31,1 фоизгача, қишлоқ хўжалигининг
улуши 25,0 фоиздан 28,8 фоизгача ошган (3-
жадвал).
Бугунги кунда иқтисодий жараёнларни
прогнозлаштириш масалалари жуда кўплаб
илмий манбаларда ўрганилган, жумладан,
прогнозлашнинг статистик усуллари ва сифа-
тини баҳолаш масалалари, прогнозлашнинг
эконометрик усуллари ва моделлари, айниқ-
са, мутлақо янги комплекс сонли экономет-
рик моделлар, прогнозлашнинг миқдорий ва
сифатий усуллари, айниқса, ишлаб чиқариш-
нинг инновацион ва илмий-техник тараққиё-
тини прогнозлаш, прогноз сифатини баҳолаш
масалаларига эътибор қаратилган.
3-жадвал
Қорақалпоғистон Республикасида асосий иқтисодий кўрсаткичлари динамикаси (%)
Тармоқлар
2010 йил
2015 йил
2016 йил
2017 йил
2018 йил
2018 йилда
2010 йилга
нисбатан
ўзгариши,
(+,-)
Ў
зб
ек
и
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Қ
ор
ақ
ол
по
ғи
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Ў
зб
ек
и
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Қ
ор
ақ
ол
по
ғи
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Ў
зб
ек
и
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
К
ор
ак
ал
по
ги
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Ў
зб
ек
и
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Қ
ор
ақ
ол
по
ғи
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Ў
зб
ек
и
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Қ
ор
ақ
ол
по
ғи
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Ў
зб
ек
и
ст
он
Р
ес
пуб
л
и
к
ас
и
Қ
ор
ақ
ол
по
ғи
ст
он
Р
еспуб
л
и
к
ас
и
Ялпи ички махсулот (ЯҲМ)
100
100
100
100 100 100
100
100
100
100
1,0
1,0
Саноат
23,9
9,0
27,4 16,5 29,4 25,4 30,1
30,2
23,3 31,3
-0,6
22,3
Қишлоқ хўжалиги
17,8 25,0 18,3 18,1 16,2 14,5 17,3
15,2
28,8 28,8
11,0
3,8
Қурилиш
6,4
13,0
5,7
14,5 6,6
8,3
6,8
6,9
5,1
6,3
-1,3
-6,7
Транспорт ва алоқа
11,4
8,5
8,3
9,8 10,6
8,5
9,8
7,4
7,3
6,1
-4,1
-2,4
Савдо
9,0
7,8
7,3
9,2
9,9
8,2
10,3
7,0
6,5
6,8
-2,5
-1,0
Бошқалар
31,5 36,7 33,0 31,9 27,3 35,1 25,7
33,3
29,0 20,7
-2,5
-16,0
Манба:
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари.
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
25
Саноат тармоқлари ишлаб чиқариш
ҳажмини прогнозлаш мураккаб илмий маса-
ла бўлиб, бунда ишлаб чиқаришга таъсир
этувчи барча ижобий ва салбий омиллар ино-
батга олиниши, шунингдек, саноат тармоғи-
нинг ривожланишини прогнозлашда бир қа-
тор муҳим тамойилларига амал қилиши
лозим, жумладан:
1.
Тармоқ ва ҳудудий иқтисодиётнинг
ўзаро боғлиқлиги. Бу боғлиқлик бутун ҳудуд
ва уни ташкил этувчи тармоқлар ўртасида
ўзаро алоқа ва муносабатлар хусусиятини акс
эттиради.
2.
Тармоқнинг ривожланиши узлуксиз-
ликдан ва унинг прогнозларини аниқловчи
омилларда жиддий ўзгаришлар бўлиши би-
лан уларни мунтазам аниқлаштириб бориш-
дан иборат.
3.
Тармоқ прогнозларини ишлаб чи-
қишнинг услубий асоси ягоналикдан иборат.
Бу тамойил барча тармоқларда иқтисодий
прогнозларни ишлаб чиқишга ягона ёнда-
шувни, тармоқ прогнозларининг бир-бирига
мос келишини тақозо этади.
4.
Тармоқни прогнозлашнинг навбат-
даги муҳим тамойили бу - иерархия ўрнатиш-
дан, яъни прогнозлашнинг алоҳида турлари
ва йўналишларини тизимлаштиришдан ибо-
рат.
Қорақолпоғистон Республикасида сано-
атни ривожлантириш динамикасини прог-
нозлашда комплекс сонли эконометрик мо-
делдан фойдаланамиз. Мазкур модел ҳисоб-
ланаётган кўрсаткични вақт омилига нисба-
тан монотон бўлишини назарда тутади ва
бизда қаралаётган иқтисодий жараёнда бун-
дай хусусиятнинг мавжудлиги, таҳлил этила-
ётган динамиканинг узлуксиз ҳамда тасоди-
фий ходисалар таъсиридан холи эканлигини
инобатга олади.
Таҳлил натижаларининг кўрсатишича,
прогнозлашда комплекс сонли функция тур-
ларини ўзгартириш билан саноат маҳсулот-
лари ишлаб чиқариш хажмининг ўсиш тен-
денцияси вақт омили билан ҳосил қилган де-
терминация коэффициенти ортиб боради.
Саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш
хажми ўсиш тенденциясининг комплекс сон-
ли функция ёрдамида амалга оширилган
прогноз қийматларига кўра, Қорақолпоғис-
тон Республикаси саноат маҳсулотлари иш-
лаб чиқариш хажми 2020 йилда 10,1 фоиз
ҳамда 2025 йилга бориб мазкур кўрсаткич-
нинг 50,0 фоизга ошиши кузатилади.
Прогнозлаш вақт бўйича ҳисобланаёт-
ган натижа кўрсаткичини вақт омилига нис-
батан монотон бўлишини назарда тутади.
Акс ҳолда бу олинган натижа кўрсаткичи-
нинг келгусидаги реал ҳолатини кўрсатиб бе-
ра олмайди. Агар функция монотон бўлмаса,
у ҳолда вақтли функциянинг бошқа кўри-
нишларидан фойдаланилади, сўнгра прогноз
қийматлари топилади. Агар, қанчалик иқти-
содий ривожланиш жараёнларини прогноз-
лаш даражаси юқори бўлса, шунчалик иқти-
содиётдаги жараёнларни тартибга солиш ва
ривожлантириш самарали кечади ҳамда мам-
лакат ва минтақа иқтисодиётда асоссиз қа-
рорлар қабул қилишдан кўриладиган зарар-
лар даражаси камаяди.
Қорақолпоғистон Республикаси саноат
ишлаб чиқаришини прогнозлашда қуйидаги
стратегик рақобат афзалликлари ва қиёсий
устунликларини ҳисобга олинган:
- минтақанинг стратегик-географик
жойлашуви (ҳудуднинг чегарадош минтақа-
лари ва ундан жаҳон бозорларига ва очиқ
денгизга чиқиш имкониятлари (қуруқлик,
сувлик ва х,.к.), салмоқли ҳажмдаги ички
бозорларнинг мавжудлиги);
-
минтақанинг табиий-экологик ша-
роити, иқлими ва иқтисодий салоҳиятининг
умумий тавсифи;
-
минтақанинг минерал хом ашё сало-
ҳияти ва хом ашё ресурслари билан таъмин-
ланганлик даражаси (йирик, очилган, очили-
ши кутилаётган конлари, мавжуд қазилма
бойликлари, ер ресурслари, сув ресурслари);
-
минтақадаги демографик ҳолат ва
турмуш даражаси (ишчи кучининг сифати ва
миқдори, ўсиб бораётган ва олий маълумот-
ли аҳоли сони ва х,.к.);
- минтақа бозор ва ишлаб чиқариш
инфратузилмаларининг ривожланганлик да-
ражаси (банк, суғурта, кредит уюшмалари,
хизмат кўрсатиш объектларининг жойлашу-
ви, электр, транспорт ва коммуникацион ти-
зимларнинг ривожланганлик даражаси, йўл-
ларнинг фойдаланиш имкониятлари, ичим-
лик суви, табиий газ ва х,.к.);
- минтақада замонавий технологиялар
асосида чуқур қайта ишлаш имконияти мав-
жуд бўлган мева ва сабзавотлар, гўшт-сут
махсулотлари етиштиришда йирик табиий-
иқтисодий ресурсларнинг мавжудлиги;
-
ноёб қимматли хом-ашё турлари ва
конларининг мавжудлиги;
-
минтақада анъанавий ишлаб чиқариш
тажрибаларининг шаклланганлик даражаси;
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
26
-
минтақанинг саноат ишлаб чиқариш
имкониятларини чекловчи омиллар (эколо-
гик, ичимлик ва техник сув ресурсларига бўл-
ган эхтиёж даражаси, ишлаб чиқариш кор-
хоналарининг рационал жойлашуви ва б.);
-
минтақанинг ташқи муҳит таҳлили
(қўшни давлатлардаги сиёсий вазият, чегара-
даги хамкорлик муносабатларини ташкил
этилганлик даражаси, иқлим ўзгаришлари,
меҳнат миграциясининг ўсиши, транспорт
тизими ва муаммолари, минтақавий омил-
лар);
- минтақанинг салоҳиятли бошқа ман-
балари ва имкониятлари.
Манба ва адабиётлар рўйхати:
1.
2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича
Харакатлар стратегияси.
2.
Lavopa A. And Szirmai A. (2012). Industrialization, Employment and Poverty, UNU-MERIT Working Paper Series
2012-081. Maastricht The Netherlands: United Nations University, Maastricht Economic and Social Research Institute on
Innovation and Technology
3.
Мамаджонов Д. Ўзбекистон Республикасида саноат тармоғини ривожлантиришнинг асосий омиллари. //
"Biznes-Эксперт" иқтисодий илмий-амалий ойлик нашр. 2018.№10. 3-6
4.
Назаров Ш.Х. Методологические аспекты повышения конкурентоспособности регионов / Монография
Ш.Х.Назаров. Ташкент: IFMR, 2014.186-c.
5.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Олий Мажлисга мурожаатномаси. Тошкент. 2018.12.28.
АВТОТРАНСПОРТ КОРХОНАЛАРИДА РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ ТИЗИМИНИ
ЖОРИЙ ЭТИШ АСОСИДА БОШҚАРУВНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
Хуррамов Улуғбек Йулдашевич –
Тошкент ихтисослаштирилган хотин-қизлар
коллежи, директор ўринбосари
Аннотация.
Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикасидаги автотранспорт корхоналарида ҳозирги кундаги
муаммолар, автотранспорт хизматини ташкил этиш таҳлиллари ва муаммоларни бартараф этилиши юзасидан
берилган таклифлар, автотранспорт корхоналарида рақамли иқтисодиёт тизимини жорий этиш асосида
бошқарувни такомиллаштириш йўллари буйича тавсиялар ишлаб чиқилган.
Шунингдек, республикамиздаги автотранспорт соҳасини ривожлантиришда рақамли иқтисодиёт тизимини
жалб этиш, автомобиль транспорти соҳасини юқори суръатлар билан ривожлантиришга, фаол инвестиция
сиёсатини изчил давом эттиришга, автотранспорт соҳаси бўйича янги ахборот технологияларни кенгайтиришга
ва модернизация қилишни таъминлаш масаласи ҳам таъкидланган.
Таянч сўзлар:
Рақамли иқтисодиёт, инфратузилма, модернизация, молиявий барқарорлик, асосий фонд,
рақобат, рақобатбардошлилик.
Аннотация.
В этой статье описаны советы по внедрению в использовании и управление в
автотранспортных учреждениях средств цифровой экономики, предоставлены поправки и предложения по
устранению ряда ошибок и проблем на сегодняшний день в организации автотранспортных услуг Республики
Узбекистан. А также, упомянуть такие моменты, как внедрение активных инвестиций, расширение современных
информационных технологий и модернизации в сфере автотранспорта республики.
Ключевые слова:
цифровой экономики,
инфраструктура, модернизация, финансовый стабильности,
основной фонд, конкурс, конкурентоспособность.
Abstract.
This article describes tips on introducing the use and management of digital economy ways in motor
transport institutions, provides amendments and suggestions to address a number of errors and problems today in organizing
motor transport services in the Republic of Uzbekistan.
Also, such moments are mentioned as the introduction of active investments, the expansion of modern information
technologies and modernization in the field of motor transport of the republic.
Key words:
the digital economy, infrastructure, modernization, financial stability, fixed assets, competition,
competitiveness.
Мамлакатимизда бозор иқтисодиёти
муносабатларини янада ривожлантирилиши
бўйича йирик инфратузилма лойиҳаларни
амалга ошириш, замонавий юқори техноло-
гияли ишлаб чиқариш объектларини барпо
этиш мақсадида иқтисодиётни жадал ривож-
лантириш, чет эл инвестицияларини фаол
жалб қилиш борасида кенг кўламли ишлар
амалга оширилмоқда.
Шу боисдан ҳам Муҳтарам Президенти-
миз Ш.М. Мирзиёев томонларидан мамлака-
тимизда илм-фанни янада равнақ топтириш,
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
