Использование информационно-коммуникационных систем в спортивных и образовательных учреждениях для улучшения контроля спортивных результатов

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
CC BY f
159-165
27
5
Поделиться
Халимов, Ф. (2020). Использование информационно-коммуникационных систем в спортивных и образовательных учреждениях для улучшения контроля спортивных результатов. Экономика И Образование, 1(3), 159–165. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/economy_education/article/view/4421
Фуркат Халимов, Ташкентский финансовый институт

независимый исследователь

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В данной статье обсуждается использование информационных и коммуникационных систем для мониторинга результатов спорта и их доведения до общих размеров и для их улучшения. В то же время концептуальный подход к формированию информационной системы электронной регистрации результатов спорта и ее важные аспекты выделены.

Похожие статьи


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3

159

ҳисоблаш;

зарурий потенциалга эри-

шишда компьютерга маълумотлар киритиш-
нинг ҳажмини ҳисоблаш;

- янги тех-

нологияларни жорий этиш тезлигини аниқ-
лаш;

янги технологияларни жорий

этишнинг минимум вақти;

- Маъ-

лумотлар киритишни жорий этиш тезлигини
ошириш;

- тизимни тескари алоқа харак-

теристикаси;

Бу ерда хизмат кўрсатиш даражасини

имитация қилишни икки усули қўлланилади.

- аниқликдаги

p

i

-ва ўлчанган

ҳисоблаш

га тенг.

У ҳолда

прогнозлашни баҳолаб,

- янги техника ва технологияларни жорий

этишнинг назорат қилиш вақтида баҳолашга
кўра қўлланилади.

Критериялар аҳамиятини баҳолашда

эса

орқали ҳисоблаш мумкин.

вақтнинг ҳар дақиқасида ҳар-хил ҳисоблаш-

ларда

аниқлаш

қуйидаги

кўринишни

олади. Бу жами ҳисоблашлар

дақиқасида жами мос тушувчи ҳолат ҳисоб-
ланади.

-ҳар-бир аниқ-

лаш кретериялари учун ҳисоблаш ҳажми.

Хулоса қиладиган бўлсак, бошқариш

жараёни доимий равишда ўзгариб туради.

Тизим элементларини ўзаро алоқаси жамлан-
масини тақдим қилади, кутилаётган натижа-

га эришишни кам муддат ичида, кам меҳнат
билан молиявий ва иқтисодий сарф ҳаражат-

ни, атроф-муҳитга кам миқдорда зарар кел-
тиришини таъминлайди, комплексли объект

каби янги техникага яқинлашишни кўзлайди.
У объект тадқиқотини бир бутун деб, бошқа

тарафдан эса каттароқ тизимнинг қисми,
қўлланилаётган белгиланган муносабатдаги

қолган тизимлар ўртасидаги жойлашган таҳ-
лил қилинаётган объект сифатида талқин

қилинади. Бу ҳолатда, тизимлилик принципи
объект ва предметни ҳар тарафлама қамраб

олади.

Манба ва адабиётлар рўйхати:

1. Ўзбекситон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Ўзбекистон Республикасини янада

ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги ПФ-4947-сонли Фармони. «Халқ сўзи» газ., 8-
февраль 2017 йил.

2. Абдуллаев А.М., Ирматов М.М., Ҳайдаров М.Т., Ашурова Д.С., Иқтисодий ва ижтимоий ривожланишни

прогнозлаштириш.: –Т.: ТДИУ, 2006. 159 б.

3. Беркинов Б., Мухитдинов Х.С. Аҳолини ижтимоий ҳимоялашнинг ахборотлашган мулоқат тизими.

//Интеллектуализация систем управления и обработки информации: Тез. докл. Меж.нар.науч.конф.8-9 сентябр
1994. –Т.:1994. 197 б.

4. Харин Ю.С., Малюгин В.И., Кирлица В.П. Основы имитационного и статистического моделирования. – Мн.:

Дизайн ПРО, 1997. - С. 181-182.

5. ДенисовА.А. Современные проблемы системного анализа: Учебник. Изд. 3-е, перераб. идополн. –СПб.: Изд-во

Политехн. ун-та, 2009. – 304 с.

СПОРТ-ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ СПОРТ НАТИЖАЛАРИНИ МОНИТОРИНГ

ҚИЛИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ

ТИЗИМЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Ҳалимов Фурқат Эминжонович –

Тошкент Молия институти,

мустақил изланувчи

Аннотация:

Ушбу мақолада спорт натижаларини мониторинг қилиш ва уларни умумий ўлчамларга

келтириш ҳамда уни такомиллаштиришда ахборот-коммуникация тизимларидан фойдаланиш масалалари кўриб
чиқилган. Шунинг билан биргаликда, спорт натижаларини электрон қайд қилиб бориш ахборот тизимини
шакллантиришга концептуал ёндашув ва унинг муҳим жиҳатлари алоҳида келтириб ўтилган.

Калит сўзлар:

спорт муассасалари, ахборот тизими, оммaвий спорт, Жисмоний тарбия, электрон база,

электрон қайдлар, спорт натижалари, спорт ўйинлари.

Аннотация:

В данной статье обсуждается использование информационных и коммуникационных систем

для мониторинга результатов спорта и их доведения до общих размеров и для их улучшения. В то же время

концептуальный подход к формированию информационной системы электронной регистрации результатов
спорта и ее важные аспекты выделены.

Ключевые слова:

спортивные сооружения, информационная система, массовый спорт, физическое

воспитание,

электронная база данных, электронные записи, спортивные результаты, спортивные игры.

ИҚТИСОДИЁТДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3

160

Resume:

This article discusses the use of information and communication systems to monitor sports results and bring

them to general dimensions and to improve them. At the same time, a conceptual approach to the formation of an information
system for electronic registration of sports results and its important aspects are highlighted.

Key words:

sports facilities, information system, mass sport, physical education, electronic database, electronic records,

sports results, sports games.

Кириш.

Ўзбекистон Республикaси Вa-

зирлaр Мaҳкaмaсининг 2019-йил 13-феврaл-
дaги 118-сонли қaрори билaн 2018-2023-

йиллaр дaвридa Ўзбекистон Республикaсидa
жисмоний тaрбия вa оммaвий спортни ри-

вожлaнтириш концепциясида жисмоний тaр-
бия вa спортни фaол ривожлaнтириш, aҳоли-

нинг бaрчa қaтлaмлaрини, aйниқсa ёшлaрни
жисмоний тaрбия вa оммaвий спорт билaн

мунтaзaм шуғуллaнишгa жaлб қилиш, жa-

миятдa соғлом турмуш тaрзининг фойдaси вa
устунлигини кенг тaрғиб қилиш, мaмлaкaтдa

ярaтилгaн жисмоний тaрбия-соғломлaшти-
риш вa спорт инфрaтузилмaсидaн тўлaқонли

вa сaмaрaли фойдaлaнишни таъминлaш, шу-
нингдек, янaдa тaкомиллaштириш мaқсaд ва

вазифаларига эришиш учун спорт нaтижaлa-
рини мониторинг қилиш вa ютуқлaрни бa-

ҳолaш мaқсaдидa спортчилaр фaолиятини
рўйxaтгa олиш вa ҳисобгa олиш бўйичa “Skm-

sportsmen”, тренерлaрнинг маълумотлaр бa-
зaсини таъминлaш бўйичa “Skm-trener” вa

республикaнинг жисмоний тaрбия-соғлом-
лaштириш axборот тизимлaрини ўз ичигa ол-

гaн жисмоний тaрбия вa спортнинг миллий
интегрaтсиялaштирилгaн axборот тизими

тaшкил етиш бўйича чора-тадбирлар алоҳида
аҳамият касб этади.

Спорт натижаларини мониторинг қи-

лиш ва уларни умумий ўлчамларга келтириш

нисбатан қийин вазифа, бу иш билан ўзбе-
кистонлик

олимлардан

Гулямов

З.Т.,

Истомин A.A., Комиловa Г.З., Нaбиуллин Р.X.,
Мaткaримов Р.М., Aзизов Н.Н. [2016], МДҲ

мамлакатлари олимларидан М.И. Золотов,

В.В. Кузин, М.Е. Кутепов [2004], Мустaфинa,
A.A., Кaйгородовa, Г.Н., Пурковa, Г.К., Aлякинa,

Д.П., Бaгaутдиновa, Г.Р. [2018], бошқа хори-
жий давлатлар олимларидан Сун, З. [2015], ,

Профетер, Г. (2020), Хередиa, Н. И., Фернaн-
дез, М. Е., Дурaнд, C. П., Колл Х. У., Рaнжит, Н.,

вaн ден Берг, A.Е. (2020), Жонс, Г. Ж., Кaрлтон,
Т., Хюн, М., Кaнтерс, М., Боcaрро, Ж. (2020).

Сиеминскa, Е.У. (2020), Степaнияк М. (2020)
каби олим ва амалиётчилар масаланинг ай-

рим жихатларнигина қамраб олишга эриш-
ганлар. Аммо спорт фаолияти натижалари ва

натижадорлигини мониторинг қилиш ва ҳи-
соблаш ишлари билан шуғулланган олим ва

амалитётчилар учун қуйидаги умумий кам-

чиликларга йўл қўйишган, деб ўйлаймиз:

- Спорт турлариаро умумий ўлчовга

келтирилмаганлиги;

- Фақат миқдорий кўрсаткичлардан

фойдланилганлиги, нисбий кўрсаткичларга

кам эътибор берилганлиги;

- Спорт мусобақалариаро бир ўлчовга

келтирилмаганлиги,

- Спорт натижаларидан тор доирадаги

гуруҳлар учун фойдаланишга харакат қилин-

ганлиги;

- Спорт натижалари кам универсиал-

лашганлиги;

- Аниқ спортичининг ва спорт клуби-

нинг усишини динамик кузатиш имконият-
лари чекланганлиги;

- Жамоавий спорт турлари буйича

спортчиларнинг трансфер қийматларини

аниқлаш имкониятларини очиб беради.

Шунинг билан биргаликда, спорт-таъ-

лим муассаасаларида спорт натижалари сама-
радорлигини баҳолаш, таҳлил қилиш соҳаси-

да илмий асосланган таклиф ва тавсиялар
бериш бўйича илмий-тадқиқотлар салмоғи

ҳам кам учрайди. Спорт-таълим муассасалари
фаолияти самарадорлигини баҳолашга қара-

тилган ушбу илмий тадқиқот иши объекти
сифатида қабул қилиб олинган Республикада

фаолият кўрсатиб келаётган спорт-таълими
муассасаларининг умумий сони Ўзбекистон

Республикаси Статистика вазирлиги маълу-
мотларига қараганда 2018 йил маълумоти

бўйича жами 329 та муассаса фаолият юрит-
ган, уларнинг 230 таси болалар ва усмирлар

спорт мактаблари, 6 таси олимпия заҳирала-

ри ихтисослаштирилган болалар ва ўсмирлар
спорт мактаблари, 53 таси ихтисослаштирил-

ган болалар ва ўсмирлар спорт мактаблари,
11 таси олий спорт маҳорати мактаблари, 14

таси спорт турлари бўйича ихтисослашти-
рилган мактаб-интернатлар, 15 таси олимпия

заҳиралари коллежлари бўлиб ҳисобланиша-
ди. Юқори натижалар спорти соҳасидаги

қарийб барча вакиллари у ёки бу даражада
спорт-таълим муассасаларида таҳсил олиш-

ларини инобатга оладиган бўлсак, спорт
натижалари самарадорлигини бахолаш, куза-

тиш ва таҳлил қилиб бориш, айниқса натижа-
ларни ахборот-коммуникация технологияла-

ри воситасида тизимлаштириш муаммола-

ИҚТИСОДИЁТДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3

161

рини илмий жиҳатдан ўрганиш ўз долзарб-
лигини ҳалигача йўқотган эмас.

Спорт-таълим муассасалари фаолияти

самарадорлигини ҳисоблашда биз томони-

миздан янги методика тавсия қилинмоқда.
Шартли соврин кўрсаткичи (ШСК) деб ном-

ланувчи методика спорт-таълим муассасала-
ри фаолиятига баҳо беришда агар уларнинг

электрон ҳисоби тўғри юритилса мавжуд ме-
тодикалардан қуйидаги устунликлари билан

ажралиб туради:

Турли спорт натижаларини умумлаш-

тириш мумкин;

Турли спорт-таълими муассасалари-

нинг фаолияти натижадорлигини ўзаро со-
лиштириш мумкин;

Турли даражадаги мусобақалар аҳа-

миятига сезгирлиги юқори;

Фақат спорт-таълим муассасалари-

нинг эмас, балки асосан спортчиларнинг, шу-

нингдек, тренерлар, спорт секцияларини

юритувчи ўқитувчи-инструкторлар ва бошқа
персоналнинг фаолиятига баҳо бериш мум-

кин ва ҳоказо.

Шартли соврин кўрсаткичи (ШСК)

барча эришилган спорт натижаларини маъ-
лум белгиларига кўра баллар кўринишида

аггрегация қилиниши орқали ҳисобланади.
50 нафар тренерлар, 50 нафар юқори на-

тижаларга эришган спортчилардан сўровно-

ма ўтказиш натижасида мусобақаларнинг
аҳамиятлилик даражаси ва уларда эришил-

ган ютуқлар салмоғини инобатга олганда
шартли соврин кўрсаткичи (ШСК) учун бал-

лар тақсимоти қуйидагича бўлишини таклиф
этамиз: А) туман, шаҳар, шаҳар туманлари

мусобақаларида (3 ўрин - 1 балл, 2 ўрин -
2 балл, 1 ўрин - 3 бал ҳисобидан), Б) вилоят,

Тошкент шаҳри, Қорақалпоғистон Республи-
каси мусобақаларида (3 ўрин - 5 балл, 2 ўрин

- 10 балл, 1 ўрин - 15 бал ҳисобидан),
В) Республика миёсидаги мусобақаларда (3

ўрин - 25 балл, 2 ўрин - 50 балл, 1 ўрин - 75
балл ҳисобидан), Г) Минтақавий мусобақа-

ларда (3 ўрин - 100 балл, 2 ўрин - 200 балл, 1
ўрин - 300 бал ҳисобидан), Д) Халқаро мусо-

бақаларда, Жаҳон чемпионатларида (3 ўрин -
500 балл, 2 ўрин - 1000 балл, 1 ўрин - 1500

бал ҳисобидан) эгалланган ўринларни тегиш-
ли балларга ўтказилган ҳолда қўшиб чиқи-

лади. Биз томонимиздан тадқиқ қилинаётган

спорт-таълим муассасаларининг охирги 10
йиллик спорт натижалари шартли соврин

кўрсаткичи (ШСК) орқали ҳисоблаш учун биз
томонимиздан Ўзбекистондаги барча спорт-

таълим муассасаларининг спорт натижалари-
ни мусобақалар даражаларига саралаш йўли

билан қайта тиклашга қарор қилинди. 1-жад-
валда ушбу ҳаракатлар маълум натижаларни

берди.

1-жадвал

2009-2018 йилларда спорт-таълим муассасаларида шартли

соврин кўрсаткичи динамикаси

Ташкилот

номи

2009

йилда

2010

йилда

2011

йилда

2012

йилда

2013

йилда

2014

йилда

2015

йилда

2016

йилда

2017

йилда

2018

йилда

1 Олимпия захиралари

коллежлари

53731 52680 55027 119911 251971 95881 123052 115391 159501 151888

2 Спорт ўйинлари ва енгил

атлетика бўйича ИБЎСМ

26858 33675 33512 37233 41216 35876 63245 68009 144829 157984

3

Сув спорти турлари
бўйича ИБЎСМ

30614 29506 54189 34461 57068 38252 69829 48559 81936 74692

4

Спорт яккакурашлари
бўйича ИБЎСМ

82193 73178 101536 126083 74219 104765 117548 234126 248690 307328

5

Гимнастика бўйича
ИБЎСМ

22600 19117 20731 33589 24277 21598 36702 27012 54075 36521

6

Болалар ва ўсмирлар
спорт мактаблари учун
жами

335411 350450 394781 650040 444256 447294 735009 688105 1059228 1151193

7

Футболга ихтисослашган
мактаб-интернатлари

29121 34804 23330 31772 40235 39153 42600 50088 45943 43992

8

Олий спорт маҳорати
мактаблари

163

191

321

230

648

474

397

376

447

706

Жами:

580691 593601 683427 1033319 933890 783293 1188382 1231666 1794649 1924304

Манба:

Жисмоний-тарбия ва спорт вазирлигининг асосий маълумотлари асосида муаллиф томонидан

тузилган.

ИҚТИСОДИЁТДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3

162

Ўрганилаётган спорт ташкилотларида

шартли соврин курсаткичи карийб 4 бар-

варга ошган, яъни 580691 дан 2018 йилда
1924304 гача етган, энг юқори ўсиш суръат-

лари олимпия захиралари коллежлари куза-
тилган, 2009 йилдаги 53731 дан 151888 гача.

БЎСМлардан бу курсаткич 335411 дан
1151193 гача купайган, спорт яккакурашлари

ИБЎСМларда ҳам юқори ўсишни кузатиш
мумкин 2009 йилдаги 82192 дан 307328 гача.

Ҳар бир спорт иншоотига мос келади-

ган шартли соврин кўрсаткичи (ШСК) 23,33

дан токи 37,31 бирликкача ошиб борган (2-
жадвал). Демак, спорт иншоотларидан фой-

даланиш даражаси ошганлиги ҳақидаги хуло-

са қилиш мумкин. Шунингдек, спорт-таълим
муассасаларидаги тренерлар сонига нисба-

тан ҳам, спорт секцияларини юритувчи ўқи-
тувчи-инструкторлар сонига, ўқув гуруҳлари

сонига, шуғулланувчилар сонига, БЎСМ,
ЖТЖ, ЖСК шуғулланувчи ўқувчилар сонига

нисбатан ҳам мунтазам ошиб борганлигини
кузатиш мумкин. Бизнингча, бу ҳолат фақат-

гина универсал натижадорликнинг ошиб
боришига эмас, балки аҳамиятсизроқ санал-

ган спорт натижадорлиги бўйича тизимли
статистиканинг қайд этиб борилмаслиги, на-

тижада янги йиллар учун кўпроқ эсда қолиш,
эски йиллар учун эса камроқ эсда сақлаб қо-

линганлигини натижаси ҳамдир.

2-жадвал

2015-2018 йилларда спорт-таълим муассасаларида шартли соврин

кўрсаткичининг нисбий миқдорлари

Кўрсаткичлар

2015

йилда

2016

йилда

2017

йилда

2018

йилда

1

Шартли соврин кўрсаткичлари (ШСК)

1188382

1231666

1794649

1924304

2

Спорт иншоотлари сони

50934

50853

51306

51583

3

Ҳар 1 спорт иншоотига мос келувчи ШСК

23.33

24.22

34.98

37.31

4

спорт-таълим муассасасаларида мураббийлар сони

13957

12536

13153

13533

5

Ҳар 1 мураббийга тўғри келадиган ШСК

85.15

98.25

136.44

142.19

6

Спорт секцияларини юритувчи ўқитувчилар
(инструкторлар)

36016

35934

38326

35525

7

Ҳар 1 ўқитувчи (инструктор)га тўғри келадиган ШСК

33.00

34.28

46.83

54.17

8

Ўқув гуруҳлари сони

28442

26875

26875

23855

9

Ҳар 1 ўқув гуруҳига мос келувчи ШСК

41.78

45.83

66.78

80.67

10 БЎСМ, ЖТЖ, ЖСК

Шуғулланувчи ўқувчилар

357592

347490

372117

366435

11 Ҳар 1 спорт-таълим муассасасига мос келувчи ШСК

3.32

3.54

4.82

5.25

Манба:

Жисмоний-тарбия ва спорт вазирлигининг асосий маълумотлари асосида муаллиф томонидан тузилган.


2014 йилгача спорт-таълим муассасала-

ридаги тегишли статистик маълумотлар

етарли бўлмаганлиги боис 2015 йилдан бош-
лаб маълумотлардан фойдаланилди. 2-жад-

вал маълумотларида ҳар бир иншоотга тўғри
келадиган нисбий универсиал натижадорлик

ўрганилаётган йилларда ўсиб борган, 23,33
дан 2018 йилда 37,31 бирликкача. Ҳар бир

теренерга тўғри келувчи нисбий универсиал
натижадорлик 85,15 дан 142,19 гача ошиб

борган. Ҳар бир ўқитувчи-инструкторга мос
келувчи нисбий универсиал натижадорлик

ошиб борган, аммо унинг ўсиш суръати тре-
нерларда бўлгани каби (айниқса 2017, 2018

йилларда) кескин даражаларга мос келмайди.
Ўқув гуруҳларига мос келувчи нисбий уни-

версиал натижадорлик ҳам ўсиб бормоқда.
Умумий шуғулланувчилар сонига нисбатан

ҳам изчил суръатларни кузатилган, гарчи
кўрсаткичнинг умумий даражаси қониқарсиз

бўлса-да. Масалан, ҳар бир шуғулланувчига
мос келувчи нисбий шартли соврин кўрсат-

кичи (ШСК) 2018 йилда 0,72 ни ташкил этга-

ни ўртача туман даражасида 3-ўринни ҳам

эгаллай олмаган, деган хулоса қилинади.
Янаям аниқроқ қилиб айтсак, эришилган те-

гишли тарзда қайд қилиб борилмаган.

Биз томонимиздан ишлаб чиқилган

шартли соврин кўрсаткичи (ШСК) жисмоний
тарбия ва спортнинг миллий интеграция-

лаштирилган ахборот тизими таркибида
спортчилар ва хаваскорлар фаолиятини куза-

тиб бориш ва спорт натижаларини монито-
ринг қилиш тизими ишлаб чиқилиши керак.

Спорт натижаларини электрон қайд қи-

либ бориш ахборот тизимини шакллантириш

учун

энг асосий қадам

ҳар бир даражадаги

жисмоний тарбия ва спорт мусобақалари-

нинг аҳамиятлилик даражасига қараб ажра-
тиб чиқиш ҳисобланади. Бунинг учун респуб-

лика миқёсидаги барча тоифа спортчилар,
тренерлар, раҳбарлар, функционерлар, жур-

налистлардан сўровномалар ўтказиш йўли
билан ҳар бир спорт мусобақаларнинг аҳа-

ИҚТИСОДИЁТДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3

163

миятлилик даражаларидан келиб чиқиб
шартли соврин кўрсаткичи (ШСК) мезонла-

рини ишлаб чиқиш керак. Бу масалани бир-
мунча осонлаштириш учун номдор тренер-

лар, юқори натижаларга эришган спортчи-
лардан сўровнома ўтказиш натижасида мусо-

бақаларнинг аҳамиятлилик даражаси белги-
лаб чиқилиши керак.

Иккинчи қадам

охирги 20-25 йилда

(масалан, мустақиллик йилларидан бошлаб)

спортчилар томонидан эришилган натижа-
лар юқоридаги мезонлар доирасида тарихий

спорт натижаларини ягона электрон тизимга
киритиш керак. Сақлаш ва қайта ишлаш учун

базага қуйидаги маълумотлар киритилади:
1 блок-шахсий маълумотлар;

Шахсий маълумотлар блоги

Спортчининг исми

фамилияси ва

отасининг исми

Туғилган йили,

ойи, куни

Аёл, эркак

Спорт тури

Вазн

тоифаси

Бошқа

маълумотлар

2 блок-дастлабки натижалардан бош-

лаб ҳозирги давргача барча натижалар шарт-

ли соврин кўрсаткичлари, балларда;

Эришган ютуқлари маълумоти, балларда

тум

ан,

ш

аҳ

ар

, ш

аҳ

ар

тум

анл

ари

м

усо

бақ

ал

ари

да

Со

ври

н

до

р

б

ўл

ган

са

н

а

ви

л

оя

т,

Т

ош

к

ен

т ш

аҳ

р

и

,

Қ

ор

ақ

ал

по

ғи

ст

он

Р

еспуб

л

и

к

ас

и

м

усо

бақ

ал

ари

да

Со

ври

н

до

р

б

ўл

ган

са

н

а

Р

еспуб

л

и

к

а м

и

ёси

даг

и

м

усо

бақ

ал

ард

а

Со

ври

н

до

р

б

ўл

ган

са

н

а

Ми

н

тақ

ав

и

й

м

усо

бақ

ал

ард

а

Со

ври

н

до

р

б

ўл

ган

са

н

а

Х

ал

қ

аро

м

усо

бақ

ал

ард

а,

Ж

аҳ

он

ч

ем

пи

он

ат

л

ари

да

Со

ври

н

до

р

бўл

ган

са

н

а

Х

ал

қ

аро

м

усо

бақ

а-

л

ард

а,

Ж

аҳ

он

ч

ем

пи

он

ат

л

ари

да

Со

ври

н

до

р

бўл

ган

са

н

а

3 блок-спортчи ҳаёти давомида таҳсил

олган ва олаётган (спорт) таълим муассаса-

лари маълумотлари ва спортчини тайёрлаган

ва тайёрлаётган тренерлар маълумотлари;

таълим муассасаси ва мураббийлар бўйича маълумот

Ма

к

таб

гача т

аъл

и

м

м

уасс

ас

и

Бо

ш

л

ани

ш

ва

туг

аш

са

н

ас

и

Мур

аб

би

й

и

см

и

ф

ам

и

-

л

и

яси

ва о

тас

и

н

и

н

г и

см

и

У

м

ум

и

й

ў

р

та т

аъл

и

м

м

уасс

ас

и

Бо

ш

л

ани

ш

ва

туг

аш

са

н

ас

и

Мур

аб

би

й

и

см

и

ф

ам

и

-

л

и

яси

ва о

тас

и

н

и

н

г и

см

и

Ў

р

та м

ах

сус т

аъл

и

м

м

уасс

ас

и

Бо

ш

л

ани

ш

ва

туг

аш

са

н

ас

и

Мур

аб

би

й

и

см

и

ф

ам

и

-

л

и

яси

ва о

тас

и

н

и

н

г и

см

и

О

л

и

й

т

аъл

и

м

м

уасс

ас

и

Бо

ш

л

ани

ш

ва

туг

аш

са

н

ас

и

Мур

аб

би

й

и

см

и

ф

ам

и

-

л

и

яси

ва о

тас

и

н

и

н

г и

см

и

Ф

ао

л

и

ят

к

ш

р

са

таёт

ган

м

уасс

ас

а

Бо

ш

л

ани

ш

ва

туг

аш

са

н

ас

и

Мур

аб

би

й

и

см

и

ф

ам

и

-

л

и

яси

ва

о

тас

и

н

и

н

г и

см

и

4 блок-ҳар бир шартли соврин кўрсат-

кичи (ШСК)нинг спортчи-таълим муассасаси-

тренерлар занжири бўйича тақсимланиш
маълумоти.

Учинчи қадам

ҳар бир ўз ташаббус-

лари билан шуғулланувчиларнинг, ҳар бир

ҳаваскорларнинг биринчи марта натижа кўр-
сатганидан бошлаб, “Алпомиш” ва “Барчи-

ной” тестларини 90 % ва ундан юқори нати-
жаларни қайд қилганлар электрон базаси

шакллантирилади.

ИҚТИСОДИЁТДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3

164

Умумий

балл

шартли соврин кўрсаткичи (ШСК)нинг спортчи-таълим муассасаси-тренерлар орасида

тақсимланиши бўйича маълумот, балларда

Спо

р

тч

и

н

и

н

г ў

зи

га (

6

0

%

)

А

м

ал

даг

и

т

аъ

л

и

м

м

уасс

ас

и

ё

к

и

ф

ао

-

л

и

ят

к

ўр

са

таёт

ган

так

и

л

от

(

1

0

%

)

А

м

ал

даг

и

м

ур

аб

би

й

(

1

0

%

)

Шартли соврин кўрсаткичи

(ШСК)нинг илгариги таълим

муассасалари орасида

тақсимланиши (10%)

Шартли соврин кўрсаткичи (ШСК)нинг

илгариги мураббийлар оарсида орасида

тақсимланиши (10%)

М

ак

таб

гача

таъ

ли

м

м

уас

сас

и

ари

)

Ум

ум

и

й

ў

рта та

ъ

ли

м

м

уас

сас

и

Ўрта м

ах

су

с та

ъ

ли

м

м

уас

сас

и

О

ли

й

та

ъ

ли

м

м

уас

сас

и

Фаоли

ят

кў

рс

атаётган

м

уас

сас

а

М

ак

таб

гача

таъ

ли

м

м

уас

-

сас

и

даг

и

м

ураб

би

й (л

ар)

Ум

ум

и

й

ў

рта та

ъ

ли

м

м

уас

сас

и

даг

и

м

ураб

би

й

ар)

Ўрта м

ах

су

с та

ъ

ли

м

м

уас

-

сас

и

даг

и

м

ураб

би

й (л

ар)

О

ли

й

та

ъ

ли

м

м

уас

сас

и

даг

и

м

ураб

би

й

ар)

Фаоли

ят

кў

рс

атаётган

м

уас

сас

а

даг

и

м

ураб

би

й

ар)

Тўртинчи қадам,

ҳар бир мусобақа

ташкилотчилари натижалар чиқа бошлагач
маълумотларни ягона электрон базага кири-

та боради. Бунинг учун қуйидаги шаклдан

фойдаланилади:

Спорт

тури

Мусобақа
даражаси

Аёллар,

эркаклар

Ёш

тоифаси

Эгалланган

ўрин

Совриндорнинг исми

фамилияси ва

отасининг исми

изоҳ


Киритилган маълумотлар автоматик

равишда базада қайта ишланиб шартли
соврин кўрсаткичи (ШСК)ни спортчининг

ўзига, амалдаги таълим ёки фаолият юрита-
ётган муассасасига, тарихий таълим муасса-

сасига, амалдаги тренерига, тарихий тренер-
ларига тақсимлаб чиқади.

Бешинчи қадам,

шартли соврин кўр-

саткичи (ШСК) асос қилиб олиниб имтиёзлар

ва спорт тоифаларига эга бўлишнинг ички
мезонлари тизими ишлаб чиқилади. Масалан,

республика даражасидаги мусобақада сов-
риндор бўлолмаган спортчи вилоятлар дара-

жасида 5 марта ёки туман мусобақаларида 25
марта совринларга эга бўлса, ОТМларига

грант асосида кириш ҳуқуқига эга бўлишига
рухсат бериш керак. Қандай даражада бўлма-

син 400 шартли соврин балига эга бўлган

спортчи спорт устаси, 200 шартли соврин ба-
лига эга бўлган спортчи эса, спорт усталигига

номзод даражасини олиши керак. Ҳудди шу-
нингдек, ушбу мезонлардан мураббийларни

моддий рағбатлантириш, турли давлат муко-
фотларига тавсия қилишда фойдаланилиши

керак, деб ўйлаймиз.

Оддий кизикувчи даражасидан токи

юқори профессионал даражасигача етгунча
натижалар махсус инофрмацион порталларда

сакланиши керак, энг асосийси, спортчининг

усиши даражасига бахо берилади, хар бир
спортчининг усишида ёки пасайишида уни

тарбиялаётган мураббийга, спорт секциясига,
спорт ташкилотига, туманига, вилоятига

бахо берилади, энг асосийси тренерларни
моддий қўллаб-қувватлаш ва рағбатланти-

риш учун асосий мезон булиб ҳисобланади.
Спорт турлари аро ракобат кузатиш мумкин

булади, спорт ренерларига улар тайёрлаган
спортчиларга, спорт мусобақаларининг са-

виясига бахо берилади, миллий спортчилари-
мизни ва тренерларни, спорт менежерларини

халкаро миқёсда танитиши имкониятларини
очиб беради. Спорт натижаларини қалбаки-

лаштириш, ҳужжатларни қалбакилаштириш,
ғирромликни олди олинади. Спорт статиска-

си ривожлантирилади. Интенсив Спорт омма-

вийлигига бахо бериш имконияти булади.
Спорт таълими ва спрот сохасидаги тадқи-

қотлар учун ахборот манбаи була олади.
Спорт устаси, устасига номзодлар норматив-

ларига боғлаб қуйиш, имкониятлари пайдо
булади. Илғор тажрибаларни бўлишиш имко-

ниятларини оширади, тренерлар махоратини
ошириш ва малакасини оширишга ички турт-

ки беради, спорт менежменти ва маркетинги
буйича мутахассислар тайёрлашга зарурият

ИҚТИСОДИЁТДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3

165

пайдо қилади, скаутлик хизматларини ри-
вожланишига шароит яратиши мумкин,

спорт тиббиёти соҳасининг фақат натижа-
ларга йўналтирилишига хизмат қилиш мум-

кин ва ҳоказо. Бундан ташқари, жисмоний
тарбия ва спорт йўналиши бўйича олий таъ-

лим муассасалари сиртқи бўлимларига ўқиш-
га қабул қилиш квоталарини кўпайтириш,

шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Жис-
моний тарбия ва спорт вазирлигининг тақ-

димномаси бўйича республиканинг тренер
кадрлар етишмайдиган чекка, тоғли ва чўл

туманларидан абитуриентларни имтиёзли
ўқишга қабул қилиш учун квоталар ажратиш

белгиланди.

Манба ва адабиётлар рўйхати:

1. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. Халқ сўзи,

2020 й. 25 январь, № 19 (7521) 2 бет.

2. Фармон (2017) Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг ПФ-4947сонли “Ўзбекистон

Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги фармони. 7 феврал 2017 йил.

3. Гостев, Г.Р. Физическая культура в субъектах Республики Узбекистан: монография / Г.Р. Гостев, А.В.

Лотоненко, П.П. Струк. –М.: Теория и практика физической культуры, 2004. - 360 с.

4. Заводская, З.Л. Экономика физической культуры: учебник для вузов / З.Л. Заводская, М.Н. Зозуля, В.В.

Золотов. - М.: СпортАкадемПресс, 2001. - 496 с.

5. Кудинова, В.А. Критерии эффективности физкультурно-спортивной работы в субъекте Республики

Узбекистан / В.А. Кудинова // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2008. - № 4 (38). - С. 42-45.

6. Менеджмент и экономика физической культуры и спорта : учебное пособие / М.И. Золотов, В.В. Кузин, М.Е.

Кутепов [и др.] ; под ред. С.Г. Сейранова. -М.: Академия, 2004. - 432 с.

7. Новокрещенов, В.В. Управление сферой физической культуры и спорта: правовые и организационные

основы взаимодействия: монография / В.В. Новокрещенов. - Ижевск : Изд-во Ижевского гос. техн. ун-та, 2006. - 140 с.

8. В.Л. Сосновский. Совершенствование системы финансирования массовой физической культуры в

новосибирской области. Ежеквартальный рецензируемый, реферируемый научный журнал «Вестник ЛГУ». Выпуск 3
(165) 2015.

9. Проблемы развития экономики физической культуры и спорта в условиях формирующегося рынка. Е.В.

Имас, Ю.П. Мичуда. Журнал Наука и спорт: современные тенденции. №1. 2013 г.

10. Шакиржонова К.Т., Абдумаликов У.Р., Шакиржанов Т.А. “Жисмоний тарбия васпортдагиузлуксизтаълимни

ташкил қилиш” Ўқув-услубийқўлланма. Тошкент. УЗДЖТИ нашриёт-матбаа бўлими, 2012 й.119 бет.

11. Жисмоний-тарбия ва спорт вазирлигининг асосий маълумотлари.

12.

http://www.mitc.uz/ru/stat/2-12

.

ELEKTRON TIJORATDA DOLZARB XAVFSIZLIK MASALALARI

Isokhuzhaeva Munira Yashnarovna –

G.V.Plehanova nomidagi RIU Toshkent filiali

«Iqtisodiyot nazariya» docenti, iqtisod fanlari nomzodi

Аннотация.

Maqolada O’zbekiston Respublikasida elektron tijoratning dinamikasi va rivojlanish darajasiga ta'sir

qiluvchi omillar ko'rib chiqilgan. Elektron tijoratning rivojlanishidagi asosiy omillarni tavsiflovchi ekonometrik tenglamalar

tahlili keltirilgan. Barcha omillar qatorida tarmoqdagi tranzaktsiyalar xavfsizligi elektron tijoratni rivojlantirishga ta'sir
qiluvchi eng muhim omil ekanligi aniqlangan. O'tkazilgan sotsiologik tadqiqotlar buni tasdiqlagan.

Asosiy tushunchalar

:

raqamli iqtisodiyot, elektron tijorat, ekonometrik tenglamalar, Internet, virtual muhit, elektron

tijorat, xavfsizlik, infratuzilma.


Аннотация.

В статье рассмотрены факторы, влияющие на динамику и уровень развития электронной

коммерции в Республике Узбекистан. Проведен анализ эконометрических уравнений, характеризующий основные
факторы развития электронной коммерции. Выявлено, что среди всех факторов безопасность транзакций в сети

является наиболее важным фактором, влияющим на развитие электронной коммерции. Что подтвердили
проведенные социологические исследования.

Ключевые слова:

цифровая экономика, электронная коммерция, эконометрические уравнения, сеть

Интернет, виртуальная среда, электронная торговля, безопасность, инфраструктура.


Abstract.

There considered factors affecting dynamics and level of electronic commerce development in the Republic of

Uzbekistan. There conducted econometric equations analysis characterizing main factors of electronic commerce development.
There revealed that transactions safety in the network is the most influential factor affecting e-commerce development.

Conducted sociological researches proves that.

Key words:

digital economy, e-commerce, econometric equations, Internet, virtual environment, e-commerce, security,

infrastructure.

ИҚТИСОДИЁТДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

Библиографические ссылки

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. Халқ сўзи,

й. 25 январь, № 19 (7521) 2 бет.

Фармон (2017) Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг ПФ-4947сонли “Ўзбекистон

Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги фармони. 7 феврал 2017 йил.

Гостев, Г.Р. Физическая культура в субъектах Республики Узбекистан: монография / Г.Р. Гостев, А.В.

Лотоненко, П.П. Струк. –М.: Теория и практика физической культуры, 2004. - 360 с.

Заводская, З.Л. Экономика физической культуры: учебник для вузов / З.Л. Заводская, М.Н. Зозуля, В.В. Золотов. - М.: СпортАкадемПресс, 2001. - 496 с.

Кудинова, В.А. Критерии эффективности физкультурно-спортивной работы в субъекте Республики

Узбекистан / В.А. Кудинова // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2008. - № 4 (38). - С. 42-45.

Менеджмент и экономика физической культуры и спорта : учебное пособие / М.И. Золотов, В.В. Кузин, М.Е.

Кутепов [и др.] ; под ред. С.Г. Сейранова. -М.: Академия, 2004. - 432 с.

Новокрещенов, В.В. Управление сферой физической культуры и спорта: правовые и организационные

основы взаимодействия: монография / В.В. Новокрещенов. - Ижевск : Изд-во Ижевского гос. техн. ун-та, 2006. - 140 с.

В.Л. Сосновский. Совершенствование системы финансирования массовой физической культуры в

новосибирской области. Ежеквартальный рецензируемый, реферируемый научный журнал «Вестник ЛГУ». Выпуск 3

(165) 2015.

Проблемы развития экономики физической культуры и спорта в условиях формирующегося рынка. Е.В.

Имас, Ю.П. Мичуда. Журнал Наука и спорт: современные тенденции. №1. 2013 г.

Шакиржонова К.Т., Абдумаликов У.Р., Шакиржанов Т.А. “Жисмоний тарбия васпортдагиузлуксизтаълимни

ташкил қилиш” Ўқув-услубийқўлланма. Тошкент. УЗДЖТИ нашриёт-матбаа бўлими, 2012 й.119 бет.

Жисмоний-тарбия ва спорт вазирлигининг асосий маълумотлари.

http://www.mitc.uz/ru/stat/2-12.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов