Необходимость формирования капитала бренда в высших учебных заведениях Узбекистана

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
CC BY f
192-201
21
14
Поделиться
Зуфарова, Н. (2020). Необходимость формирования капитала бренда в высших учебных заведениях Узбекистана. Экономика И Образование, 1(5), 192–201. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/economy_education/article/view/5424
Нозима Зуфарова, Ташкентский государственный экономический университет

независимый исследователь

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В статье изложены условия формирования брендового капитала в вузах Узбекистана. Автор анализирует результаты оценки деятельности высших учебных заведений страны, количества высших учебных заведений и преподавателей и других статистических показателей, а также обосновывает необходимость формирования бренд-стратегии высших учебных заведений.

Похожие статьи


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

192

ЎЗБЕКИСТОН ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА БРЕНД КАПИТАЛИНИ

ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ЗАРУРИЯТИ

Зуфарова Нозима Гуламиддиновна

-

ТДИУ мустақил тадқиқотчиси

Аннотация.

Ушбу мақолада Ўзбекистон олий таълим муассасаларида бренд капиталини шакллантиришнинг

шарт-шароитлари ёритилган. Муаллиф томонидан мамлакатимиз олий таълим соҳасида белгиланган олий
таълим муассасалари фаолиятини баҳолашнинг натижалари, олий таълим муассасалари сони ва уларда фаолият
юритаётган профессор-ўқитувчилар сони ва бошқа статистик кўрсаткичлар таҳлил қилиниб, олий таълим

муассасалари бренд стратегиясини шакллантириш зарурияти асослаб берилган.

Калит сўзлар:

бренд капитали, бренд стратегияси, олий таълим муассасалари, бакалавр, магистр, олий

таълим тизими.

Аннотация.

В статье изложены условия формирования брендового капитала в вузах Узбекистана. Автор

анализирует результаты оценки деятельности высших учебных заведений страны, количества высших учебных
заведений и преподавателей и других статистических показателей, а также обосновывает необходимость
формирования бренд-стратегии высших учебных заведений.

Ключевые слова:

капитал бренда, стратегия бренда, высшие учебные заведения, бакалавр, магистр, система

высшего образования.


Abstract.

In the article have been outlined the conditions for the formation of brand capital in universities in Uzbekistan.

The author analyzes the results of assessing the activities of higher educational institutions in the country, the number of higher

educational institutions and teachers and other statistical indicators, and also substantiates the need to form a brand strategy
for higher educational institutions.

Key words:

brand equity, brand strategy, higher education institutions, bachelor's, master's, higher education system.

Кириш.

Президентимиз Ш.М.Мирзиёев

мамлакатимизда кадрлар тайёрлаш масаласи

юзасидан шундай дедилар: “Тармоқлар раҳбар-

лари кадрларга эҳтиёж тўғрисидаги маълумот-

ни Олий таълим вазирлиги ва Иқтисодиёт

вазирлигига тақдим этишади. Кейин мутахас-

сисларни тайёрлаш квоталари бўйича чуқур

ўйланмаган таклифлар ишлаб чиқилади. Бу-

нинг натижасида кадрлар сифати ва уларни

ишга жойлаштириш муаммоси йилдан-йилга

кучайиб бормоқда”[1]. Юртбошимиз бу соҳада-

ги муаммолар долзарблиги нуқтаи-назаридан,

Олий ва ўрта махсус таълим вазирининг ушбу

камчиликларни бартараф этиш, туб ва сифатли

ўзгаришларни таъминлаш учун ҳам шахсан

жавоб беришини таъкидладилар.

Жаҳон банки маълумотларига қараганда

“2009 йилда олий таълим тизими қамрови

ўртачадан юқори даромадли мамлакатларда

33%, ўртачадан паст даромадли мамлакатларда

17%, Хитойда 24%, Туркияда 46%, Малайзияда

40%, …, Ўзбекистонда 10%, ... Ўзбекистонда

олий таълим билан умумий қамров пасайди

(1991 йилдаги 17%дан 2011 йилда 9%га) ва

бугунги кунда ҳудудий ва халқаро стандартлар

бўйича паст ҳисобланади. Ҳудуднинг яна

иккита давлати, Қозоғистон ва Қирғизистон

Республикаси мос равишда 40 ва 49%ли қамров

даражасига эга, ... таққослаш учун, Ўзбекистон
билан қўшни мамлакатларда олий таълим

тизими қамрови 40-50%, шу вақтда Россияда ва

юқори даражадаги ОЭСР мамлакатларида бу

кўрсаткич 75%. Европа ва Марказий Осиё

ҳудудларида тизимнинг ўртача қамрови 56%ни

ташкил этади. [2]

Ўзбекистон Республикасида иқтисодиёт-

нинг қарийб барча тармоқларида таклиф та-

лабдан юқори, яъни аҳоли учун ишлаб

чиқарилаётган маҳсулот (кўрсатилаётган хиз-

мат)лар сифати, баҳоси, етказилиш муддати

жиҳатидан фуқаролар эҳтиёжлари қондириб

келинмоқда. Истисно тариқасида, ҳозирги

даврда ижтимоий соҳада, олий таълимнинг

бакалавриат ва магистратура босқичларида

юқори малакали кадрлар тайёрлаш менежмен-

тида талаб таклифдан юқори. Ваҳоланки,

ЮНЕСКО маълумотларига кўра, яқин 30 йилда

университет таълимини бутун цивилизация

тарихи давридагига қараганда кўпроқ одамлар

оладилар. [30]

Халқаро экспертлар ва олимларимизнинг

бу фикр-мулоҳазалари республика ОТМларида

талаб ва таклиф асосида рақобатбардош, иқти-

дорли, билимли ва ташаббускор юқори мала-

кали кадрлар тайёрлашнинг долзарблигини

янада ошириб, олий таълим муассасалари

бренд стратегиясини шакллаштиришни тақозо

этади.

Мавзуга оид адабиётлар таҳлили.

Бренд капиталини яратиш ва уни бошқариш

каби масалаларнинг назарий асослари, модел-

лари ва замонавий тенденциялари хорижлик
олимлардан Д.Aaкeр [3], Кумaр В., Тoмaс Гaд,

А.Ашер, Р.Барро [4], Д.Дуглас [5], E.Aндраде [6],

E.Ханушек [7], Б.Козма, A.Maддисон, Г.Филип

ТАЪЛИМ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

193

[8], Л.Притчет ва бошқа хорижий олимларнинг

илмий-тадқиқот ишларида ўз аксини топган.

Бренд капитали концепциясининг ривож-

ланишида 1991 йилда Давид Аакер [3] ва 1998

йилда Келлер [9] ўз ҳиссаларини қўшганлар.

Аммо бу концепция асоси шаклланган ва йил-

дан йилга модификациялаштирилган бўлса

ҳам, унинг бошқарувини оптималлаштириш ва

қийматини аниқлаш учун бўлган ёндашувлар

ҳали ҳам дунё олимлари томонидан фикрлан-

моқда.

Шез ва Сесода 2000 йилда фикрлари бў-

йича бренд капитали бошқаруви икки трендга

[10], яъни:

Биринчиси, брендни шакллантириш, уни

бошқариш техникаси ва бу бошқарув компа-

ниянинг бренд капиталини қийматини катта-

лаштириш ҳамда бундай қийматни ўлчаш воси-
таларини яратиш кераклигини таҳмин суради.

Иккинчиси, бренд капиталини молиявий

кўрматкичларини молиявий ҳисобда акс этти-

ришни кўрсатиш, бренд капиталини яратиш

учун унга қилинган ҳаражатларни капитализа-

циялаш ва номоддий атив сифатида уни амор-

тизациялаш кераклик фикрини олға суради.

ОТМлари имиджини ривожлантириш,

уларнинг брендини яратиш ва ривожлантириш

ва бошқа масалалар МДҲ давлатлари олимла-

ридан Е.О.Аквазба, Е.В.Балацкий, Н.Н.Беденко,

К.Н.Гоженко, А.Х.Жанказиев, А.П.Колядин, Л.По-

лищук, А.К. Савина, В.И.Сухочев ва бошқалар-

нинг илмий мақолалари, монография ва дис-

сертацияларида ўрганилган ҳамда таҳлил қи-

линиб, тегишли тавсиялар берилган.

Мамлакатимизнинг иқтисодчи олимлари-

дан Қ.Х.Абдурахманов [11], О.Қ. Абдурахманов

[12], Р.Алимов, А.Н.Арипов [13], Г.Н.Ахунова

[14], Б.А.Бегалов [15], А.Ш.Бекмуродов [16],

С.С.Гулямов

[17],

Ш.Н.Зайнутдинов

[18],

М.А.Икрамов [19], Д.Х.Набиев [20], Б.Х.Рахимов

[21], Д.Н.Рахимова [22], Р.А.Рахманбаева [23],

М.Х.Саидов [24], А.Н.Самадов [25], Ш.Д.Эргаш-

ходжаева [26], А.Т.Юсупов [27], Қ.Қ.Қуролов [28]

ва бошқаларнинг илмий асарларидаги методо-

логик жиҳатларни ўрганиш ва таҳлил қилиш

асосида шу хулосага келиндики, ҳозирга қадар

ОТМларида бренд капиталини бошқаришнинг

назарий ва амалий жиҳатларига тўлиқ ёри-

тилмаган. Шунга кўра, мазкур масалалар юзаси-

дан бир қатор илмий, услубий ва амалий муам-

моларнинг ҳал этилиш зарурати мавжуд.

Тадқиқот методологияси.

Илмий тадқи-

қот жараёнида қиёсий таҳлил, индукция ва

дедукция усуллари, ҳамда тизимли ёндошув,
умумлаштириш, иқтисодий таҳлил, статистик

усуллардан фойдаланилди.

Таҳлил ва натижалар.

Охирги 2 йилда

мамлакатимизда хорижий университетларнинг

филиаллари сони кескин ошиб бормоқда, олий

таълим муассасалари ўртасида соғлом рақобат

муҳити юзага келди. Фикримизча, ушбу рақо-

бат шароитида ҳар олий таълим муассасаси

бренд стратегилари асосида рақобатбардош-

лик-ни ошириши лозим.

Олий таълим муассасаси брендини баҳо-

лашда меҳнат бозори ва таълим хизматлари

бозори сегментидаги коньюнктуравий ўзга-

ришлар ҳамда мазкур иқтисодий таълим тизи-

мининг тармоқ ва ҳудудий хусусиятлари бир-

галикда олиб ўрганилиши керак. Акс ҳолда

таълим хизматлари бўйича рақобат муҳити ва

рақобатлашиш шарт-шароитларини кенгайти-

риш, таълим тизимининг функционал вазифа-

ларини бажариш жараёнларини жадаллашти-

риш бўйича етарли даражада илмий-амалий

хулосалар ҳамда таклиф ва тавсиялар ишлаб
чиқиш доираси торлигича қолиб кетади.

Олий таълимдаги бренднинг пировард

натижада самарадорлигини таъминлашга таъ-

лим хизматини кўрсатувчилар ўртасидаги, си-

фатли иқтисодий таълим хизматидан фойда-

ланиш бўйича истеъмолчилар ўртасидаги, айни

вақтда, таълим хизматини таклиф этувчилар ва

унинг талабгорлари ўртасидаги ўзаро рақобат

курашлари оқибатида эришилади.

Мамлакатимизда олий таълим муассасаси

имиджини оширишда салмоқли ўзгаришлар

амалга оширилганлигини, тизим ичида сези-

ларли таркибий ўзгаришлар содир бўлганли-

гини эътироф этиш билан бирга, таъкидлаш

ўринлики, олийгоҳлар брендини бошқариш

бўйича тажриба етарли эмас.

Олий таълим муассасасилари ўртасида

рақобат муҳити шакллантирилиши, рақобат

кураши шартларига ҳам истеъмол товарлари

бозоридаги шароитларга яқин билдирилган

муносабат билдирилиши лозим. Чунки, иқтисо-

дий таълим хизматлари соҳасида ички рақобат

муҳити, ташқи рақобат муҳити, деб иккига

ажратилса, ва ўз навбатида, рақобат муҳити-

нинг ўзини иккига бўлинса, тегишли сифат

самарасига эришилмайди.

Бугунги кунда республикамиз олий таъ-

лим муассасаларида битирувчиларни ишга

тақсимлаш ва жойлаштириш бўйича шарт-

шароитлар яратиш масаласига алоҳида эъти-

бор қаратилмоқда. Хусусан, «Кадрлар тайёрлаш

миллий дастури»га мувофиқ олий таълим

муассасаларида кадрлар тайёрлаш тизими ва

мазмуни мамлакатнинг ижтимоий ва иқтисо-

дий тарақиёти истиқболларидан, жамият

эҳтиёжларидан, фан, маданият, техника ва
технологиянинг замонавий ютуқларидан келиб

чиққан ҳолда қайта қурилмоқда; тайёрланаёт-

ган кадрларнинг миқдори ва сифатига нисба-

тан давлат талабларини, шунингдек нодавлат

ТАЪЛИМ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

194

тузилмалари, корхоналар ва ташкилотларнинг

буюртмаларини шакллантириш механизмлари

такомиллаштирилмоқда; битирувчилар тегиш-

ли малака даражасини олгач, таълим, моддий

ишлаб чиқариш, фан, маданият ва хизмат кўр-

сатиш соҳаларида фаолият кўрсатмоқдалар.

1-жадвал

Олий таълим муассасалари талабаларининг 2009-2019 йилларда битирувчилар сони

ҳудудлар кесими ва жинси бўйича маълумот

Олий таълим муассасаларини давлат

гранти асосида битирувчилар амалдаги Низом-

га[29] мувофиқ корхона, ташкилот ва муассаса-

ларнинг буюртмаларига асосан ишга тақсимла-

надилар ва йўлланма асосида жойлашадилар.

Тўлов-контракт асосида битирувчилар

эса олий таълим муассасалари билан иш бе-

рувчи корхоналар, ташкилотлар ва муассасалар

ўртасида ёш мутахассисларни ишга жойлашти-

риш бўйича тузиладиган уч томонлама “Иш

билан таъминлашга кўмаклашиш тўғрисида

шартнома”ларга мувофиқ тавсиялар асосида

ишга жойлашадилар.

Барча олий таълим муассасаларида би-

тирувчилар бандлигини таъминлашнинг уч

босқичли тизими самарадорлигини таъминлаш

мақсадида бир-бири билан узвий боғланган

ойлик чора-тадбирлар дастури ишлаб чиқилган

ва улар амалиётга жорий этилган.

Олий таълим муассасалари битирувчила-

ри бандлигини таъминлаш борасида қуйидаги

ишлар амалга оширилди:

-потенциал иш берувчи корхоналар, таш-

килотлар ва муассасалар тўғрисида маълумот-

лар банки яратилди;

-иш берувчи корхона, ташкилот ва муас-

сасаларнинг бакалавриат таълим йўналишлари

Ўзбекистон

Республикас

и

Қорақолп

оғистон

Республик

аси

Андижон Бухоро

Джиззах

Қашқадар

ѐ

Навоий

Наманган Самарқанд Сурхондарѐ Сирдарѐ Тошкент Фарғона

Хоразм

Тошкент

ш.

71791

4648

3865

3648

2108

2719

2332

3475

5329

1938

915

2769

5341

2445

30259

эркаклар

41350

2137

2007

1925

1042

1489

887

2032

3184

1170

465

1684

2586

1160

19582

аѐллар

30441

2511

1858

1723

1066

1230

1445

1443

2145

768

450

1085

2755

1285

10677

71791

4648

3865

3648

2108

2719

2332

3475

5329

1938

915

2769

5341

2445

30259

эркаклар

37949

1705

1537

1422

1019

957

611

1804

2980

1145

318

1170

2350

1094

19837

аѐллар

33842

2943

2328

2226

1089

1762

1721

1671

2349

793

597

1599

2991

1351

10422

86255

4979

4661

4385

2416

3935

3530

3969

6853

2058

1393

3349

6500

2681

35546

эркаклар

49929

2238

2201

2282

1485

2168

1608

2329

4194

1319

748

2099

3087

1169

23002

аѐллар

36326

2741

2460

2103

931

1767

1922

1640

2659

739

645

1250

3413

1512

12544

60925

3704

2926

3026

1988

2445

2072

2469

4878

1504

864

2656

4210

1878

26305

эркаклар

37710

1756

1586

1676

1201

1498

1046

1520

3184

864

494

1721

2264

900

18000

аѐллар

23215

1948

1340

1350

787

947

1026

949

1694

640

370

935

1946

978

8305

60524

3834

3427

3138

2157

2543

2148

2977

5299

1639

928

2809

2059

1925

25641

эркаклар

40388

1824

3234

1812

1404

1610

1116

1868

3581

987

557

2575

1072

1038

17710

аѐллар

20136

2010

193

1326

753

933

1032

1109

1718

652

371

234

987

887

7931

67643

3752

3425

3484

2183

2834

2088

2891

5708

1687

1006

3111

4633

2038

28803

эркаклар

43342

1874

2258

2033

1275

1822

1108

1816

3674

1003

620

2063

2586

1187

20023

аѐллар

24301

1878

1167

1451

908

1012

980

1075

2034

684

386

1048

2047

851

8780

66290

3957

3664

3357

2469

2990

2166

2753

5917

1671

1023

1837

4782

2037

27667

эркаклар

41854

1978

2028

1843

1461

1948

1001

1594

4042

997

621

1527

2544

966

19304

аѐллар

24436

1979

1636

1514

1008

1042

1165

1159

1875

674

402

310

2238

1071

8363

64133

3939

4039

3376

2261

3111

2097

2734

5986

1705

983

1797

4657

1984

25464

эркаклар

40481

2029

2279

1968

1330

2000

908

1531

3924

998

604

1396

2538

903

18073

аѐллар

23652

1910

1760

1408

931

1111

1189

1203

2062

707

379

401

2119

1081

7391

67448

4358

4209

3409

2732

3559

2197

2948

6417

1891

986

1745

4769

2163

26065

эркаклар

41829

2147

2411

1885

1683

2124

969

1729

4183

1089

572

1337

2544

1005

18151

аѐллар

25619

2211

1798

1524

1049

1435

1228

1219

2234

802

414

408

2225

1158

7914

70325

4484

4791

3523

2872

3842

2300

3004

6869

1962

1014

2710

4557

2229

26168

эркаклар

43467

2237

2848

2119

1806

2394

986

1724

4407

1083

612

1906

2443

1050

17852

аѐллар

26858

2247

1943

1404

1066

1448

1314

1280

2462

879

402

804

2114

1179

8316

70793

4312

4293

3770

2850

3908

2374

3218

6842

2086

1045

2787

4778

2426

26104

эркаклар

43711

2122

2597

2117

1762

2434

1040

2006

4289

1173

611

1967

2618

1189

17786

аѐллар

27082

2190

1696

1653

1088

1474

1334

1212

2553

913

434

820

2160

1237

8318

улардан:

2017 йилда

битирганлар сони

улардан:

2012 йилда

битирганлар сони

улардан:

2013 йилда

битирганлар сони

улардан:

2014 йилда

битирганлар сони

улардан:

2015 йилда

битирганлар сони

улардан:

2016 йилда

битирганлар сони

2009 йилда

битирганлар сони

улардан:

2010 йилда

битирганлар сони

улардан:

2011 йилда

битирганлар сони

улардан:

2018 йилда

битирганлар сони

улардан:

2019 йилда

битирганлар сони

улардан:

ТАЪЛИМ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

195

ва магистратура мутахассисликлари бўйича

кадрларга бўлган жорий ва истиқболдаги

эҳтиёжлари аниқланди;

-иш берувчи корхоналар, ташкилотлар ва

муассасалар билан кадрлар тайёрлаш, уларни

ишга тақсимлаш ва жойлаштириш бўйича

ўзаро ҳамкорлик шартномалари тузилди;

-битирувчилар билан қайси корхона, таш-

килот ёки муассасада ишлашни истаклари бў-

йича анкета сўровлари ўтказилди;

-ректорлар буйруғи билан битирувчилар-

ни ишга тақсимлаш бўйича Тақсимот комиссия-

лари ташкил этилди;

-оммавий ахборот воситалари (газеталар,

журналлар, радио-телевидение, электрон ало-

қа) орқали битирувчилар тўғрисида (таълим

йўналишлари, мутахассисликлар бўйича вило-

ятлар кесимида) маълумотлар эълон қилинди;

-потенциал иш берувчи корхона, ташки-

лот ва муассасалар иштирокида бўш иш ўрин-

лари (меҳнат, битирувчилар) ярмаркалари

ўтказилди. Жумладан, “Ўзэкспомарказ”да ўтка-

зилган Халқаро саноат ярмаркаси ва Коопе-

рация биржасида; Ўзбекистон Республикаси

Савдо-саноат палатаси ва “Камолот” ёшлар

ижтимоий ҳаракати ҳомийлигида ўтказилган

«Таълим ва карьера» анъанавий Халқаро

кўргазмасида иштирок этилди;

-Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳара-

кати - Ўзбекистон Либерал-демократик партия-

си билан “Диплом билан бизнесга” лойиҳаси

доирасида ҳудудларда ўтказилган ўқув курс-

ларига тадбиркорлик фаолиятига қизиқадиган,

ўз бизнесини ташкил қилмоқчи бўлган бити-

рувчилар жалб қилинди ва ҳ.к.

Олий таълим муассасаларида битирувчи-

ларни иқтисодиёт ва ижтимоий соҳаларнинг

талаб-эҳтиёжларига мувофиқ ишга тақсимлаш,

жойлаштириш ва ёш мутахассислар меҳнат

фаолияти мониторингини амалга оширишнинг

қуйидаги уч босқичли тизими ишлаб чиқилиб,

олий таълим муассасалари амалиётига жорий

этилган:

-битирувчиларни ишга тақсимлаш (ҳар

жорий йилнинг 1 майига қадар Тақсимот

комиссиялари орқали битирувчиларни буюрт-

маларга мувофиқ корхона, ташкилот ва муас-

сасаларга ишга тақсимлаш);

-битирувчиларни ишга жойлаштириш

(ишга жойлаштиришда ёрдамчи-воситачилик

тузилмаларидан фойдаланиш; ишга жойлаш-

ганлик тўғрисида маълумотлар олиш; битирув-

чиларнинг ишга жойлашишини ҳисобга олиш

ва ҳисоботини юритиш);

-ёш мутахассислар меҳнат фаолияти мо-

ниторингини юритиш (ёш мутахассисларнинг

ишлаши; хизмат мартабаларидан кўтарилиши;

иш берувчилар (истеъмолчилар) билан қайтар
алоқа тизимини (электрон) ўрнатиш;

ёш мута-

хассисларнинг касбий фаолиятига иш берувчи-

ларнинг баҳоси ва ҳ.к.):

Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

махсус таълим вазирлиги билан Бандлик ва

меҳнат муносабатлари вазирлиги ўртасида

олий таълим муассасалари битирувчилари

бандлигини таъминлаш бўйича ҳамкорлик

алоқалари ўрнатилган.

Олий таълим муассасаларида битирувчи-

ларнинг бандлигини тасдиқловчи актлар

(далолатномалар) тузиш асосида мониторинг

ўтказиш ҳар ўқув йилида ўтказилиб келин-

моқда.

2018/2019 ўқув йилида республика олий

таълим муассасаларини жами 70793 нафар, шу

жумладан, жинс бўйича эркаклар 43711, аеллар

эса 27082 нафарни ташкил этади. Вилоятлар

кесимида энг катта кўрсаткич Тошкент шахри-

га тўғри келиб, бу Тошкент шахрида олий ўқув

юртлари сони кўплиги билан изоҳланади (1-

жадвал).

2-жадвал

Олий ўқув юртларининг ўқитувчилари сони (ўқув йили бошида, киши)

1998/

1999

1999/

2000

2000/

2001

2001/

2002

2002/

2003

2003/

2004

2004/

2005

2005/

2006

2006/

2007

2007/

2008

Ўзбекистон Республикаси

17435 16998 18432 19777 21652

22310 22690 23070

23354

24011

Қорақалпоғистон Республикаси

972

957

943

869

1117

1084

1089

1196

1256

1260

viloyatlar:

Андижон

1219

1206

1302

1638

1580

1687

1449

1544

1470

1468

Бухоро

1026

441

894

1006

1173

1205

1290

1188

1099

1172

Жиззах

337

333

354

283

491

481

547

625

666

720

Қашқадарё

566

510

539

689

749

724

732

827

852

846

Навоий

364

379

365

437

464

542

526

480

487

514

Наманган

630

627

840

916

808

829

1192

895

1135

933

Самарканд

1796

1756

1901

1951

2289

2259

2194

2419

2453

2566

Сирдарё

453

530

500

516

554

586

574

562

548

573

Сурхондарё

258

197

244

230

238

235

246

264

271

284

Тошкент

644

486

517

643

700

788

812

765

801

816

Фарғона

1116

1071

1175

1501

1175

1416

1374

1362

1426

1444

Хоразм

499

516

541

522

565

552

569

706

576

604

Тошкент шаҳри

7555

7989

8317

8576

9749

9922

10096 10237

10314

10811

ТАЪЛИМ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

196

Олий таълим муассасаларини давлат

гранти асосида жами 21907 нафар, шу жумла-

дан, бакалавриатни 20566 нафар, магистрату-

рани 1341 нафар киши битирди. Давлат гранти

асосида бакалавриат битирувчиларидан 17947

нафари, магистратура битирувчиларидан 1210

нафари олий таълим муассасалари Тақсимот

комиссиялари орқали корхона, ташкилот ва

муассасаларнинг талаб-эҳтиёжларига (буюрт-

маларига) мувофиқ йўлланма асосида ишга

тақсимланди. Давлат гранти асосида битирув-

чиларнинг 2147 нафари ишдан ажралмаган

ҳолда сиртқи, махсус сиртқи бўлимларда таҳ-

сил олаётганлиги учун Тақсимот комиссиялари

орқали ишга тақсимланмади.

Жорий йилда жами 17731 нафар битирув-

чи кадрлар истеъмолчиларининг буюртмала-

рига мувофиқ иқтисодиёт соҳалари ва тармоқ-

лари бўйича, жумладан, халқ таълими, ўрта

махсус, касб-ҳунар таълими ва олий таълим

тизимига, фан, саноат ишлаб чиқариши, қиш-

лоқ, сув ва ўрмон хўжалиги, қурилиш, транс-

порт ва алоқа, соғлиқни сақлаш ва ижтимоий

таъминот тизими, маданият ва санъат, банк,

солиқ, суғурта ва молия органлари, суд, проку-

ратура, ички ишлар органлари, давлат бошқа-

руви органлари, жамоат ташкилотлари ҳамда

тадбиркорлик ва хусусий секторга ишга тақ-

симландилар

3-жадвал

Олий ўқув юртларининг ўқитувчилари сони (ўқув йили бошида,киши)

(давоми)

2008/

2009

2009/

2010

2010/

2011

2011/

2012

2012/

2013

2013/

2014

2014/

2015

2015/

2016

2016/

2017

2017/

2018

2018/

2019

Ўзбекистон Республикаси

23842 23081 23021 22394 22769 23148 23532 24909 23961 25107 26664

Қорақалпоғистон Республикаси

1220 1272 1323 1380 1383 1417 1446 1427 1391 1487 1541

viloyatlar:

Андижон

1644 1423 1425 1369 1360 1466 1545 1681 1657 1753 1825

Бухоро

1223 1198 1254 1039 1068 1111 1138 1186 1224 1352 1485

Жиззах

719

628

670

666

678

744

846

832

793

909

902

Қашқадарё

890

864

826

839

858

928

984

1044 1086 1154 1196

Навоий

629

574

626

628

640

578

632

669

664

650

674

Наманган

921

880

893

823

810

859

884

933

932

983

1013

Самарканд

2555 2490 2382 2263 2468 2476 2625 2768 2844 2977 3323

Сирдарё

506

512

517

517

497

498

458

504

552

613

860

Сурхондарё

306

324

293

315

321

308

334

348

340

353

358

Тошкент

781

786

801

738

633

698

575

580

561

622

919

Фарғона

1342 1421 1484 1490 1473 1503 1536 1559 1539 1571 1605

Хоразм

628

632

628

580

577

620

682

760

762

851

915

Тошкент шаҳри

10478 10077 9899 9747 10003 9942 9847 10618 9616 9832 10048

Олий ўқув юртларининг ўқитувчилари

сонини таҳлил қиладиган бўлсак, 2018/2019

ўқув йилига келиб 26664 кишини ташкил этиб,

бу кўрсаткич 1998/1999 ўқув йилига нисбатан

1,5 баробарга ошганлигини кўрсатади. Бу про-

фессор-ўқитувчилар ўртасида соғлом рақобат-

ни вужудга келаётганлигини кўрсатади (2-жад-

вал).

3-жадвал

2020 йил 1 январ холатида республика олий таълим муассасаларининг илмий

салоҳияти тўғрисида маълумот (вилоятлар кесимида)

Кўрсаткичлар

Профессор-

ўқитувчиларнинг

умумий сони

Илмий салоҳият (%), шу жумладан:

Илмий

салоҳият (%)

Фан доктори

ва DSc

Фан номзоди

ва PhD

Андижон вилояти

1818

31,8

105

474

Бухоро вилояти

1586

34,4

99

447

Жиззах вилояти

925

28,2

47

214

Қашқадарё вилояти

1145

31,8

59

305

Қорақалпоғистон Республикаси

1602

30,5

74

414

Навоий вилояти

622

28,5

29

148

Наманган вилояти

1119

35,7

57

342

Самарканд вилояти

2905

36,8

247

823

Сирдарё вилояти

475

30,7

35

111

Сурхондарё вилояти

792

26,6

40

171

Тошкент вилояти

1102

37,8

103

314

Фарғона вилояти

1629

28

62

394

Хоразм вилояти

1004

25,8

35

224

Жами вилоятлар бўйича

16724

32,1

992

4381

Тошкент шаҳри

10115

45,4

1210

3387

Жами

26837

37,1

2201

7769

ТАЪЛИМ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

197

Вилоятлар кесимида олий таълим муас-

сасаларининг илмий салоҳияти таҳлили шуни

кўрсатадики, Тошкент шаҳрида 10115 нафар

профессор-ўқитувчи фаолият юритиб, илмий

салоҳият республикадаги эса энг юқори кўрсат-

кич (45,4 фоиз)ни ташкил этади. Кейинги ўрин-

ларда Тошкент, Самарқанд, Наманган ва Бухоро

вилоятлари туради. Демак ушбу вилоятдаги

олий таълим муассасаларида профессор-ўқи-

тувчи ўртасида рақобатни нсбатан кучли экан-

лигини кўрсатади (3-жадвал).

4-жадвал

Олий таълим соҳасида белгиланган олий таълим муассасалари фаолиятини

баҳолашнинг асосий мезонларига (KPI) мувофиқ кўрсаткичлар тўғрисида маълумот

Тармоқлар ва

маҳсулотлар номи

2018

йил

2019 йил

2020 йил

прог-

ноз

прогнознинг

бажарилиши прог-

ноз

шу жумладан

2019 йилнинг

1-чорагига

нисбатан

(+/-)

%

1-чорак 2-чорак 3-чорак 4-чорак (+/-)

%

Ёшларни олий таълим билан
қамраб олиш даражаси, (%)

15,0

20,0

0,0

100,0

25,0

-

-

12,5

12,5

5,0

125,0

Нодавлат олий таълим муассаса-
лари

0,0

5,0

0,0

100,0

5,0

1,0

1,0

1,0

2,0

-

100,0

Хорижий олий таълим муассаса-
лари дастурлари асосида ўқи-

тишни ташкил қилиш (қўшма
таълим дастурлари бундан мус-
тасно)

18,0

23,0

0,0

100,0

26,0

-

-

13,0

13,0

0,0

0,0

Муҳандислик-техник таълим йў-
налишларида таҳсил олаётган та-

лабалар улуши, (%)

21,0

25,0

0,0

100,0

28,0

-

-

14,0

14,0

0,0

0,0

Бакалавриат таълим йўналишла-
ри битирувчиларидан магистра-
тура мутахассисликларига қабул
қилинган талабалар

улуши,

(%)

6,0

7,0

0,0

100,0

10,0

-

-

2,0

8,0

0,0

0,0

Хорижда малака оширган ёки
стажировка ўтаган профессор-
ўқитувчилар улуши, (%)

1,5

1,8

0,2

111,1

4,0

1,5

1,0

0,5

1,0

1,0

200,0

Республика олий таълим муасса-
саларига жалб қилинган хорижий
профессор-ўқитувчилар улуши,
(%)

0,3

1,0

0,0

100,0

2,0

1,0

0,5

-

0,5

0,75

300

Малака ошириш курсларида дарс
берувчи хорижда малака ошир-
ган профессор-ўқитувчилар улу-
ши (малака ошириш курслари
профессор-ўқитувчилари сонига
нисбатан) , (%)

2,0

5,0

0,0

100,0

15,0

4,0

5,0

2,0

4,0

2,8

320,0

Кредит-модуль тизими жорий эти-
ладиган олий таълим муассасалари 0,0

2,0

0,0

100,0

5,0

-

-

5,0

-

3,0

150,0

Ўқув режаларида амалий кўник-
маларни оширишга қаратилган
мутахассислик фанлари бўйича
амалий машғулотлар улуши (маш
ғулотлар сонига нисбатан), (%)

20,0

35,0

0,0

100,0

45,0

-

-

45,0

-

7,0

Ўқув ва илмий адабиётларнинг
электрон шаклда мавжудлиги
(ўқув ва илмий адабиётлар сони-
га нисбатан) , (%)

10,0

20,0

0,0

100,0

30,0

2,5

2,5

2,5

2,5

10,0

Олий таълим муассасаларида
таълим жараёнини бошқариш
ахборот тизимининг жорий эти-
лиши (олий таълим муассасалари
сонига нисбатан) , (%)

13,0

19,0

1,0

105,3

30,0

2,5

2,5

2,5

2,5

10,0

Таълим сифатини таъминлаш
жараёнини электрон таълим
бошқарув тизими орқали назорат
қилиш (олий таълим муассасала-
ри сонига нисбатан) , (%)

0,0

0,0

0,0

0,0

20,0

2,0

6,0

6,0

6,0

Ўқитишда рақамли технология-
лар, шу жумладан «E-MINBAR»
электрон платформаси, онлайн,
вебинар технологиялар жорий
этилган олий таълим муассасала-
ри (олий таълим муассасалари
сонига нисбатан) , (%)

0,0

0,0

0,0

0,0

10,0

4,0

2,0

2,0

2,0

ТАЪЛИМ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

198

Олий таълим муассасаларининг
илмий салоҳияти, (%)

35,0

36,0

0,0

100,0

38,0

36,5

37,0

37,5

38,0

2

112

Магистратура мутахассисликла-
ри битирувчиларини илмий фао-
лиятга йўналтириш (магистрату-
ра мутахассисликлари битирув-
чилари сонига нисбатан) , (%)

12,0

15,0

0,0

100,0

29,0

-

-

-

29,0

«Scopus», «ScienceDirect», «Web of
Science» ва бошқа халқаро илмий-

техник маълумотлар базасида
индексланувчи журналлардаги
мақолалар

621,0 750,0

0,0

100,0 1 200,0 100,0

300,0

400,0

400,0

450,0 240,0

«Scopus», «ScienceDirect», «Web of
Science» ва бошқа халқаро илмий-
техник маълумотлар базасига ки-
ритилган олий таълим муассаса-
лари илмий журналлари

0,0

0,0

0,0

0,0

2,0

-

-

1,0

1,0

2,0

100,0

Олий таълим муассасаларида
фаолият олиб бораётган «Хирш»
индекси (h-индекс) 5 ва ундан
юқори бўлган профессор-ўқитув-
чилар сони

74,0 142,0

0,0

100,0 171,0

147,0

*

*

*

*

*

Хорижий талабаларнинг улуши,
(%)

0,5

1,0

0,0

100,0

3,0

-

-

2,0

3,0

2,5

600

Манба:

Жадвалнинг ушбу бандлари хозирча ҳисобланмаган

Тадқиқот давомида олий таълим соҳаси-

да белгиланган баҳолашнинг асосий мезонла-

рига (KPI) мувофиқ кўрсаткичларига эътибор

қаратдик. Жумладан, ёшларни олий таълим

билан қамраб олиш даражаси 2019 йилнинг

прогнози 20 фоиз этиб белгиланиб, ушбу прог-

ноз 100 фоиз бажарилди ва 2020 йилда 25 фоиз

этиб белгиланди. Ўзбекистон Республикаси

олий таълим тизимини 2030 йилгача ривож-

лантириш Концепциясида ёшларни олий таъ-

лим билан қамраб олиш даражаси 50 фоизгача

олиб чиқиш мақсад қилинган, демак бундан

кўринадики, мамлакатимизда олийгоҳлар сони

тобора ошиб бораверади ва натижада улар

ўртасида рақобат ҳам кучайиб боради.

Хорижий олий таълим муассасалари дас-

турлари асосида ўқитишни ташкил қилиш

(қўшма таълим дастурлари бундан мустасно)

2020 йилда 26тага етказишни, хорижда малака

оширган ёки стажировка ўтаган профессор-

ўқитувчилар улуши 2020 йилда 2018 йилга

нисбатан 2,7 баробарга ошириш, республика

олий таълим муассасаларига жалб қилинган

хорижий профессор-ўқитувчилар улушини

қарийб 6 баробарга ошириш прогноз қилинган

(4-жадвал).

Олий таълим муассасаларида фаолият

олиб бораётган, «Хирш» индекси (h-индекс) 5

ва ундан юқори бўлган профессор-ўқитувчилар

сонини 2019 йилда 2018 йилга нисбатан икки

баробарга кўпайиши ва ушбу кўрсакични ке-

йинги йилларда яна ошиши ҳар бир профессор-

ўқитувчининг шахсий имиджини яратиш вази-

фасини қўймоқда. Ҳар бир профессор-ўқитув-

чининг имиджи асосида кафедранинг имиджи

шаклланиб, бу факультет брендини яратишга

кўмаклашади.

5-жадвал

2017-2020 йилларда Тошкент давлат иқтисодиёт университетига қўшимча контрактга

кирган талабалар сони ва контракт суммаси тўғрисида маълумот

Факультетлар

2017-2018 й.

2018-2019 й.

2019-2020 й.

(режа бўйича)

Жами 3

йилда

Талабалар

сони,

нафар

Жами

тўланган

пул,

млн. сўм

Талабалар

сони,

нафар

Жами

тўланган

пул,

млн.сўм

Талабалар

сони,

нафар

Жами

тўланган

пул,

млн. сўм

Иқтисодиёт факультети

9

127,1

20

962,9

70

8610,3

10844, 9

Халқаро туризм факультети

24

3385,0

27

1 389,7

182

12336,4

15966,4

Корпоратив бошқарув факультети

8

187,1

25

2242,9

72

8146,7

10576,7

Молия ва бухгалтерия ҳисоби
факультети

0

0

8

339,5

62

5864,5

6204,0

Рақамли иқтисодиёт факультети

16

1247,3

77

6316,3

38

2498,7

10062,6

Сиртқи бўлим

0

0

69

1500,2

3

799,9

2300,1

Жами

57

4946,5

226

12751,7

427

38 256,5

55954,8

Жами талабалар

710

ТАЪЛИМ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

199

Тошкент давлат иқтисодиёт университе-

тида хорижий фуқароларни мамлакатимизда

таълим олишга кенг жалб қилиш борасидаги

тарғибот ишларини амалга оишириш натижа-

сида қўшимча контрактга оширилган ставкада

кирган талабалар сони бирмунча ошган. Жум-

ладан, Халқаро туризм факультети томонидан

Facebook, Instagram орқали PR-лойиҳаларни

амалга ошириш, тақдимотлар ўтказиш ва бош-

қа воситалар орқали факультет имиджини

ошириш бўйича қилинган ишлар ўз самарасини

берганлигини кўришимиз мумкин.

2017/2018 ўқув йилида Халқаро туризм

факультетига 24 нафар қўшимча контракт асо-

сида талаба қабул қилинган бўлса, 2018/2019

ўқув йилида бу кўрсаткич 182 тани ташкил

этиб, жами 12,3 млрд.сўм маблағ университет

ғазнасига туширилган (5-жадвал).

Қуйидаги 5-жадвалдан кўриниб туриб-

дики, Тошкент давлат иқтисодиёт универси-

тетига хужжат топширган абитуриентлар кўп-

роқ Халкаро туризмни танлашган, уларга ушбу

йўналиш имиджи жозибадор кўринган. Бу эса

ўз навбатида факультет брендини шакллан-

тиришга хизмат қилади ва айнан шу кўрсаткич-

ларни бренд самарадорлиги сифатида қараш

мумкин.

Ривожланган давлатлар тажрибасида на-

моён бўладики, янги ахборот технологиялари

амалий аҳамиятининг ошиши орқали иқти-

содий таълимни масофали ўқитиш суръатлари

кенгаяди.

Мазкур омил орқали республика ҳудудла-

рида иқтисодий таълим хизматлари сифати ўр-

тасидаги тафовутни қисқартириш, таълим хиз-

матлари таннархини кескин пасайтириш, иқти-

содий таълимдан кенг омманинг фойдалани-

шини қулайлаштириш, натижада рақобатла-

шиш доирасини кенгайтириш имкониятлари

оширилади.

Хулоса ва таклифлар.

Ўзбекистон олий

таълим тизимида рақобат муҳитини ривожлан-

тиришнинг моддий-техник асослари сўнгги 5-8

йил ичида етарли даражада кенгайтирилди.

Масалан, Интернетдан фойдаланиш бўйича

Ўзбекистон Россия ва Украинадан кейин МДҲда

учинчи ўринда туради, мобил телефон восита-

ларидан фойдаланиш бўйича эса иккинчи

ўринга чиқди. Бу таълимни масофали ташкил

этиш имкониятлари ҳам кенгаяётганлигини

кўрсатади. Айниқса, ривожланган давлатлар

амалиётида кенг қўлланиладиган “Евро-МБА”,

“Европиан мастер Менежмент” каби таълим

дастурларидан фойдаланишни тарғиб этиш
мумкин.

Тадқиқот натижаларига кўра, олий таъ-

лим соҳасидаги жозибадорликни ошириш, хал-

қаро миқёсда рақобатбардошликни таъминлаш

соҳасида қуйидаги муаммолар мавжуд:

республика олий таълим муассасалари

халқаро эътироф этилган ташкилотлар рейтин-

гининг биринчи 1000 та ўриндаги олий таълим

муассасалари рўйхатига, уларнинг расмий веб-

сайтлари Webometrics халқаро рейтингининг

1000 талик рўйхатига кирмаган;

таълим дастурлари ва талабалар билими-

ни баҳолаш тизими халқаро стандартларга мос-

лаштирилмаган;

мавжуд талабалар турар жойлари ҳамда

ижтимоий инфратузилма объектлари хорижий

талабалар эҳтиёжларига мослаштирилмаган;

хорижий фуқароларни мамлакатимизда

таълим олишга кенг жалб қилиш борасидаги

тарғибот ишлари, жумладан PR-лойиҳалар

(Ўзбекистон олий таълим муассасалари кунла-
рини ташкил этиш, тақдимотлар ўтказиш ва

бошқалар) етарли даражада ташкил қилинма-

ган, бу борада интерактив виртуал платформа

мавжуд эмас.

Ўзбекистон Республикаси олий таълим

тизимини 2030 йилгача ривожлантириш Кон-

цепциясида қуйидагилар олий таълим тизими-

ни ривожлантиришнинг стратегик мақсадлари

сифатида белгиланган:

мамлакатни модернизация қилиш, ижти-

моий-иқтисодий жиҳатдан барқарор ривожлан-

тириш учун юқори малакали кадрлар тайёрлаш

сифатини ошириш, инсон капиталини меҳнат

бозори талаблари асосида ривожлантириш;

олий таълим билан қамров даражасини

ошириш, халқаро стандартлар асосида юқори

малакали, креатив ва тизимли фикрлайдиган,

мустақил қарор қабул қила оладиган кадрлар

тайёрлаш, уларнинг интеллектуал қобилиятла-

рини намоён этиши ва маънавий баркамол

шахс сифатида шаклланиши учун зарур шарт-

шароит яратиш;

соҳада соғлом рақобат муҳитини шакл-

лантириш, унинг жозибадорлигини ошириш,

жаҳон миқёсидаги рақобатбардошлигини таъ-

минлаш.

Узоқ истиқболдаги мақсадли вазифалар-

дан келиб чиқиб, олий таълим тизимини ри-

вожлантириш қуйидаги устувор йўналишлар

асосида амалга оширилади:

олий таълим билан қамровни кенгайти-

риш, олий маълумотли мутахассислар тайёр-

лаш сифатини ошириш;

таълим жараёнига рақамли технология-

лар ва замонавий усулларни жорий этиш;

олий таълим муассасаларида илмий-тад-

қиқот ишлари натижадорлигини ошириш, ёш-

ларни илмий фаолиятга кенг жалб этиш, илм-

фаннинг инновацион инфратузилмасини шакл-

лантириш;

ТАЪЛИМ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

200

маънавий-маърифий ва тарбиявий ишлар

таъсирчанлигини ошириш;

юқори малакали мутахассислар тайёрлаш

жараёнига кадрлар буюртмачиларини фаол

жалб этиш;

олий таълим муассасаларининг молия-

вий мустақиллиги ва барқарорлигини таъмин-

лаш, моддий-техник таъминотини мустаҳкам-

лаш;

олий таълим муассасаларини тизимли

ривожлантириш ва бошқарув фаолиятини та-

комиллаштириш;

коррупцияга қарши курашиш, шаффоф-

ликни таъминлашнинг таъсирчан механизмла-

рини жорий этиш;

олий таълим тизимининг инвестициявий

жозибадорлигини ошириш, халқаро миқёсда

танилиши ва рақобатбардошлигини таъмин-

лаш ва бошқалар.

Ушбу ўринда таъкидлаш лозимки, ривож-

ланаётган рақобат муҳити олий таълим муас-

сасаларининг рақобатбардошлигини ошириш-

да бренд стратегияларидан фойдаланишлари-

ни тақозо этади.

Манба ва адабиётлар рўйхати:

1.

Мирзиёев Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик – ҳар бир раҳбар

фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Мамлакатимизни 2016 йилда ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг

асосий якунлари ва 2017 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган

Вазирлар Маҳкамасининг кенгайтирилган мажлисидаги маъруза. 2017 йил 14 январь. – Тошкент. – 2017. – 104 б.

2.

Узбекистан. Модернизация системы высшего образования. Сектор по человеческому развитию. Отдел по работе

со странами Центральной Азии. Региональное управление по Европе и Центральной Азии. Документ Всемирного банка. –

2014. – 156 с.

3.

Аакер Д. Создание сильных брендов. – М.: Издательский дом Гребенникова, 2003;

4.

Barro, R., 1999. «Human Capital and Growth in Cross Country Regressions», Swedish Economic Policy Review, Vol.6, pp.237–

77;

5.

Дуглас Д. Новый мировой порядок в высшем образовании: как и почему правительства создают

структурированные рынки возможностей // Вопросы образования. – 2011. – 1. – С.73–98.;

6.

E.C.Andrade, Laurini, M., 2010. «New evidence on the role of cognitive skills in Economic Development», Economics Letters,

Vol.117 (1), pp.123–26;

7.

Hanushek, E., Kimko, D., 2000. «Schooling, Labor-force quality, and the growth of nations», American Economic Review,

Vol.90(5), pp.1184–208;

8.

Philip G. Altbach, Liz Reisberg, Laura E. Rumbley (2009). Trends in Global Higher Education: Trasking an Academic

Revolution. A report prepared for the UNESCO 2009. Vorld Conference on Higher Education. – р. 10;

9.

Kevin Lane Keller (1998), “Measuring Customer-Based Brand Equity,” in Perspectives of Modern Brand Management, ed. Dr

Franz-Rudolf Esch, 989-1010.

10.

Jagdish N. Sheth, Rajendra S. Sisodia and Arun Sharma,The Antecedents and Consequences of Customer-Centric Marketing,

Journal of the Academy of Marketing Science 2000; 28; 55

11.

Абдурахманов К.Х. Организационно-педагогические проблемы управления качеством подготовки специалистов в

условиях кредитно-модульной организации учебного процесса // Образование и социально–экономическое развитие в начале

третьего тысячелетия. Тез. докл. конф. «XIX-Международные Плехановские чтения», посвященной 10-летнему юбилею

Филиала РЭА им. Г.В. Плеханова в г. Ташкенте. 2 февраля 2006 года. – Т., 2006. – I. – С. 8–10.;

12.

Абдурахмонов О.Қ. Меҳнат бозорини бошқаришда таълим тизимининг ўрни: Иқт. фан. номз. … дисс. – Т., 2005. –

135 б.; Алимов Р., Байханов Б. Тўқимачилик саноати корхоналарида инвестиция самарадорлигини баҳолашнинг оптимал

моделлаштириш жараёнлари натижалари // Иқтисодиёт ва таълим. – 2008. – 2. – 92–95-б.;

13.

Арипов А.Н., Иминов Т.К. Ўзбекистон ахборот-коммуникация технологиялари соҳаси менежменти масалалари:

Монография. – Т., – 2005. – 300 б.;

14.

Ахунова Г. Ўзбекистонда таълим хизматлари маркетинги муаммолари: Монография. – Т., 2005. – 244 б.;

15.

Бегалов Б.А., Жуковская И.Е. Высшие учебные заведения в формировании национальной инновационной системы

страны // Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар. – 2012. – 4.;

16.

Бекмуродов А.Ш. Интерактивное обучение и информатизация образования – важнейшее условие для выпуска

профессиональных и компетентных кадров // Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар. – 2011. – 1.;

17.

Образование в системе человеческого развития: мировая практика и опыт Узбекистана // Под ред. акад.

Гулямова С.С., акад. Абдурахмонова К.Х. – Т., 2004. – 170 с.;

18.

Зайнутдинов Ш.Н., Очилов А.О. Олий таълим муассасаларини бошқариш самарадорлигини баҳолаш //

Иқтисодиёт ва таълим. – 2010. – 2. – 83-87-б.;

19.

Икрамов М.А. Проблемы становления рынка образовательных услуг в Республики Узбекистан // Стратегия

действий Республики Узбекистан: макроэкономическая стабильность, инвестиционная активность и перспективы

инновационного развития. Материалы международной научно-практической конференции. – Т., ТГЭУ, 2018. – 3. – С.167–171.;

20.

Набиев Д. Совершенствование управления маркетингом образовательных услуг в условиях модернизации

экономики. Автореф. ... докт. эконом. наук. – Т., 2009. – 48 с.;

21.

Рахимов Б.Х., Мажидов И.У. Роль профессионального образования в модернизации страны // Подготовка

образованного и интеллектуально развитого поколения – как важнейшее условие устойчивого развития и модернизации

страны. Сборник статей международной конференции. – Т., 2012. – С. 41–43.;

22.

Рахимова Д.Н. Управление процессами развития и использования трудового потенциала Узбекистана в условиях

осуществления радикальных рыночных реформ. – Т., 2000. – 225 с.;

23.

Рахманбаева Р.А. Управление интеллектуальным потенциалом вузов в условиях интеграции образования и

производства. Автореф.дисс. ... д-ра эконом. наук. – Т., 2012. – 50 с.;

ТАЪЛИМ


background image

Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №

5

201

24.

Саидов М.Х., Исманов М.А. Менеджмент и инновации современного профессионального образования. – Т., 2002. –

79 с.;

25.

Очилов А.О., Самадов А.Н. Модель управления трудоустройством выпускников высших образовательных

учреждений в Узбекистане // «Стратегия действий Республики Узбекистан: макроэкономическая стабильность,

инвестиционная активность и перспективы инновационного развития». Материалы международной научно-практической

конференции. – Т., ТГЭУ, 2018. – 3. – С. 276–283.;

26.

Эргашходжаева Ш.Д. Инновацион маркетинг – замонавий иқтисодиёт талаби // Ўзбекистонда божхона

ишининг долзарб муаммолари: назария ва амалиёт. Республика илмий-амалий анжумани мақола тезислари тўплами. – Т.,

ТДИУ, 2010. – 151–152-б.;

27.

Юсупов А.Т. Олий малакали илмий ва илмий-педагог кадрлар давлат аттестацияси: методологик-услубий,

норматив-ҳуқуқий ва илмий-ташкилий йўналишлари / А.Т. Юсупов. – Т., 2013. – 648 б.;

28.

Қуролов Қ.Қ. Бозор муносабатлари шароитида иқтисодий таълим тизимининг такомиллашуви қонуниятлари.

Иқт. фанл. докт. … дисс. автореф. – Т., 2017. – 91 б.;

29.

Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2005 йил 6 августда 1506-сон билан рўйхатдан ўтказилиб, 2005 йил

16 августдан кучга кирган “Кадрларни давлат грантлари асосида мақсадли тайёрлаш тартиби тўғрисида Низом”

30.

http://www.vedomosti.ru

МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ СИФАТИ: МУАММОЛАР ВА ЕЧИМЛАР

Юсупова Малика Ботиралиевна –

Андижон машинасозлик институти, Таълим сифатини

назорат қилиш бўлими бошлиғи, и.ф.н., доцент

Аннотация

.

Мазкур мақолада олий таълим тизимида бугун долзарб ҳисобланган масофавий таълимни

ташкил этиш, унинг ўзига хос жиҳатлари, афзалликлари ҳамда камчиликлари юзасидан изланишлар натижаси баён
этилган. Масофавий таълим учун зарур электрон-ахборот ресрслар блоклари, уларнинг таркибидаги элементлар
батафсил ёритилган. Шунингдек масофавий таълимни ташкил этиш, юзага келаётган муаммолар очиб берилган.

Калит сўзлар.

Масофавий таълим,

масофавий дарслар, масофавий ўқув курслари, электрон ўқув-услубий

мажмуа, электрон ўқув-услубий мажмуа блоклари ва элементлари.

Аннотация

.

В данной статье рассматриваются результаты исследований по вопросам организации,

актуального сегодня для системы высшего образования, онлайн образования, его отличительные черты,
преимущества и недостатки. Подробно раскрыты блоки электронно-информационных ресурсов онлайн образования
и элементы, входящие в их состав. А также проблемы раскрыты, возникающие в ходе организации онлайн

образования некоторые проблемы.

Ключевые слова

:

Онлайн образование, онлайн занятия, онлайн учебные курсы, электронный учебно-

методический комплекс, блоки и эленменты электронного учебно-методического комплекса.

Annotation:

This article discusses the results of research on the organization of today's higher education system, online

education, its distinctive features, advantages and disadvantages. The blocks of electronic information resources of online

education and the elements that make up them are described in detail. As well as problems that arise during the organization of
online education and some solutions to these problems.

Keywords:

Online education, online classes, online training courses, electronic educational and methodical complex,

blocks and elements of electronic educational and methodical complex.

Ўзбекистон Республикаси Президенти-

нинг Олий Мажлисга 2020 йил 24 январдаги

Мурожаатномасида: “Мамлакатимизда илм-

фанни янада равнақ топтириш, ёшларимизни

чуқур билим, юксак маънавият ва маданият

эгаси этиб тарбиялаш, рақобатбардош иқтисо-

диётни шакллантириш борасида бошлаган иш-

ларимизни жадал давом эттириш ва янги, замо-

навий босқичга кўтариш мақсадида мен юрти-

мизда 2020 йилга

“Илм-фан, маърифат ва

рақамли иқтисодиётни ривожлантириш йили”,

деб ном беришни таклиф этаман” дейилган[1].

Мурожаатномада қўйилган мақсадларга

эришиш учун амалга оширилиши лозим бўлган

устувор вазифалар яққол кўрсатиб берилганки,

қўйилган вазифаларни амалга оширишда мала-

кали мутахассисларнинг роли беқиёсдир.

Бугун олий маълумотли кадрлар тайёр-

лашнинг замонавий тизими халқаро миқёсда

рўй бераётган воқеа-ҳодисаларга, хусусан таъ-

лимга таъсир этувчи иқтисодий ва ижтимоий

омилларга сезгир тарзда жавоб бера олиши ке-

раклигини биз яна бир бор ҳис этдик. Коро-

навирус пандемияси барча таълим муассасала-

рида ўқув жараёнини электрон ёки масофавий

жиҳатдан фаоллаштиришга сабаб бўлди. Бугун

вақтни бой бермаслик, ундан унумли фойдала-

ниш ва юзага келган вазиятдан чиқиб кетиш

учун барча олий таълим муассасаларида масо-

фавий таълим ташкил этилган. Хўш бу вазият-

да масофавий таълим қандай ташкил этилиши

керак? Биздаги имкониятлар қандай? Педагог-

лар ва талабалар бу жараёнга тайёрми? Энг

асосийси, таълим сифати қандай бўлади? Уни

қандай назорат қилиш ва баҳолаш керак?

ТАЪЛИМ

Библиографические ссылки

Мирзиёев Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Мамлакатимизни 2016 йилда ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг асосий якунлари ва 2017 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамасининг кенгайтирилган мажлисидаги маъруза. 2017 йил 14 январь. – Тошкент. – 2017. – 104 б.

Узбекистан. Модернизация системы высшего образования. Сектор по человеческому развитию. Отдел по работе со странами Центральной Азии. Региональное управление по Европе и Центральной Азии. Документ Всемирного банка. – 2014. – 156 с.

Аакер Д. Создание сильных брендов. – М.: Издательский дом Гребенникова, 2003;

Barro, R., 1999. «Human Capital and Growth in Cross Country Regressions», Swedish Economic Policy Review, Vol.6, pp.237–77;

Дуглас Д. Новый мировой порядок в высшем образовании: как и почему правительства создают структурированные рынки возможностей // Вопросы образования. – 2011. – 1. – С.73–98.;

E.C.Andrade, Laurini, M., 2010. «New evidence on the role of cognitive skills in Economic Development», Economics Letters, Vol.117 (1), pp.123–26;

Hanushek, E., Kimko, D., 2000. «Schooling, Labor-force quality, and the growth of nations», American Economic Review, Vol.90(5), pp.1184–208;

Philip G. Altbach, Liz Reisberg, Laura E. Rumbley (2009). Trends in Global Higher Education: Trasking an Academic Revolution. A report prepared for the UNESCO 2009. Vorld Conference on Higher Education. – р. 10;

Kevin Lane Keller (1998), “Measuring Customer-Based Brand Equity,” in Perspectives of Modern Brand Management, ed. Dr Franz-Rudolf Esch, 989-1010.

Jagdish N. Sheth, Rajendra S. Sisodia and Arun Sharma,The Antecedents and Consequences of Customer-Centric Marketing, Journal of the Academy of Marketing Science 2000; 28; 55

Абдурахманов К.Х. Организационно-педагогические проблемы управления качеством подготовки специалистов в условиях кредитно-модульной организации учебного процесса // Образование и социально–экономическое развитие в начале третьего тысячелетия. Тез. докл. конф. «XIX-Международные Плехановские чтения», посвященной 10-летнему юбилею Филиала РЭА им. Г.В. Плеханова в г. Ташкенте. 2 февраля 2006 года. – Т., 2006. – I. – С. 8–10.;

Абдурахмонов О.Қ. Меҳнат бозорини бошқаришда таълим тизимининг ўрни: Иқт. фан. номз. … дисс. – Т., 2005. – 135 б.; Алимов Р., Байханов Б. Тўқимачилик саноати корхоналарида инвестиция самарадорлигини баҳолашнинг оптимал моделлаштириш жараёнлари натижалари // Иқтисодиёт ва таълим. – 2008. – 2. – 92–95-б.;

Арипов А.Н., Иминов Т.К. Ўзбекистон ахборот-коммуникация технологиялари соҳаси менежменти масалалари: Монография. – Т., – 2005. – 300 б.;

Ахунова Г. Ўзбекистонда таълим хизматлари маркетинги муаммолари: Монография. – Т., 2005. – 244 б.;

Бегалов Б.А., Жуковская И.Е. Высшие учебные заведения в формировании национальной инновационной системы страны // Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар. – 2012. – 4.;

Бекмуродов А.Ш. Интерактивное обучение и информатизация образования – важнейшее условие для выпуска профессиональных и компетентных кадров // Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар. – 2011. – 1.;

Образование в системе человеческого развития: мировая практика и опыт Узбекистана // Под ред. акад. Гулямова С.С., акад. Абдурахмонова К.Х. – Т., 2004. – 170 с.;

Зайнутдинов Ш.Н., Очилов А.О. Олий таълим муассасаларини бошқариш самарадорлигини баҳолаш // Иқтисодиёт ва таълим. – 2010. – 2. – 83-87-б.;

Икрамов М.А. Проблемы становления рынка образовательных услуг в Республики Узбекистан // Стратегия действий Республики Узбекистан: макроэкономическая стабильность, инвестиционная активность и перспективы инновационного развития. Материалы международной научно-практической конференции. – Т., ТГЭУ, 2018. – 3. – С.167–171.;

Набиев Д. Совершенствование управления маркетингом образовательных услуг в условиях модернизации экономики. Автореф. ... докт. эконом. наук. – Т., 2009. – 48 с.;

Рахимов Б.Х., Мажидов И.У. Роль профессионального образования в модернизации страны // Подготовка образованного и интеллектуально развитого поколения – как важнейшее условие устойчивого развития и модернизации страны. Сборник статей международной конференции. – Т., 2012. – С. 41–43.;

Рахимова Д.Н. Управление процессами развития и использования трудового потенциала Узбекистана в условиях осуществления радикальных рыночных реформ. – Т., 2000. – 225 с.;

Рахманбаева Р.А. Управление интеллектуальным потенциалом вузов в условиях интеграции образования и производства. Автореф.дисс. ... д-ра эконом. наук. – Т., 2012. – 50 с.;

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов