“Media. Til va madaniyat. Tarjima” talabalar ilmiy-amaliy konferensiyasi - 2023
12
MEDIA DARSLARIDA INGLIZZABON MAMLAKATLAR
MADANIYATINI O‘RGATISHNING AHAMIYATI
O’g’iloy SAYFIYEVA
Xalqaro jurnalistika fakulteti talabasi
Mamlakatimizda bugungi kunda ta’lim tizimida olib borilayotgan islohotlarda
xorijiy tillarni o‘rganishga katta e’tibor qaratilayotganligi alohida e’tiborga loyiq.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 19 mayda qabul qilingan
“O‘zbekiston Respublikasida xorijiy tillarni o‘rganishni ommalashtirish faoliyatini
sifat jihatdan yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g’risida”gi 5117-sonli
qarorida xorijiy tillarni o‘rganish muhim vazifalardan biri sifatida e’tirof etilgan. Shu
jumladan, ingliz tilini o‘zlashtirish ta’lim samaradorligini ta’minlashning asosiy
shartlaridan biri hisoblanadi.
Ingliz tili darslarida turli ta’lim vositalaridan, didaktik materiallardan, tarixiy,
siyosiy va ma’naviy masalalarga oid manbalardan foydalanish muhim ahamiyat kasb
etadi. Ingliz tili darslarida inglizzabon mamalakatlarni o‘rganish shu davlatlarning
tarixi, madaniyati va ilmu-fan rivoji, texnika va texnologiyasini o‘rganish maqsadida
amalga oshiriladi. Chunki ingliz tili XVII asrdan boshlab savdo tili, hamdo‘stlik tili,
dunyo tili, ta’lim tili, sayyohlar tili, fan va texnika tili, umuman olganda universal til
sifatida rivojlanib kelyotgan tillardan biri hisoblanadi. Ingliz tilining jahon tili sifatida
yer yuziga tarqalishining yana bir sabablaridan biri bu- kompyuter texnologiyalari va
internet tizimining yaratilishi bo‘ldi. Chunki, internet tizimidagi material va
manbalarning deyarli 80 foizi ingliz tilida. Ingliz tilini muvaffaqiyatli o‘rganish uchun
ushbu tilda so‘zlashuvchi mamlakatlarning barcha sohadagi xususiyatlarini hisobga
olish kerak. Birinchidan, til orqali muloqotini yo‘lga qo‘yish, til sohiblari nutqini
tinglash, og’zaki muloqotdagi gap mazmunini anglab yetish, mavzu doirasidagi yozma
materiallar va matnlarning aslini o‘qish va fahmlash shular jumlasidandir. Iqtisodiy,
siyosiy va ijtimoiy jarayonlarni kuzatadigan bo‘lsak, inglizzabon mamlakatlar kundalik
hayotimizda turli sohalarda bizga duch keladi va bu jarayonlarning barchasi til bilan
bog’liq. Shu sababli ingliz tilini o‘rganish insoniyatning kunlik ehtiyojiga aylanadi.
Ingliz tilini o‘rganmasdan turib xalqaro biznes, siyosat va madaniyat dunyosiga
kirish qiyinchilik tug’diradi. Ingliz tili faqat chet til yoki ona tili darajasida muloqot
13
qilishni o‘rgatibgina qolmay, balki chet ellik mijozlar va hamkorlar bilan
muvaffaqiyatli aloqa qoidalarini ham o‘rgatadi. Shu bilan bir qatorda ingliz tili Buyuk
Britaniya, AQSH, Kanada, Avstraliya,Yangi Zellandiya, Janubiy Afrika va boshqa
inglizzabon mamlakatlarning tili va madaniyatini o‘rganishni ham taqazo etadi. Ingliz
tilini mukammall egallashni maqsad qilib olinganda, o‘quvchilarga shu mamlakatning
madaniyatini ham o‘rgatish imkoniyati yaratiladi. Biror bir millat tili va madaniyatini
o‘rganish yosh avlodning dunyoqarashini kengaytirish bilan bir qatorda uning fuqarolik
va vatanparvarlik hissini tuyish, huquqiy madaniyatini oshirish va yuksak axloqiy
fazilatlarini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘quvchi inglizzabon mamlakatlarva
o‘z vataninig madaniyati va urf-odatlarini qiyoslaydi hamda bu bilan unda o‘z ona tili
va ona Vataniga bo‘lgan hurmat-e’tibori va qiziqishi oshadi. Ularda milliy madaniyat
tushunchasi shakllanadi.
Madaniyatlararo muloqot tushunchasi keng qamrovga ega. Uni o‘rgatish o‘quvchi
yoshlarda ikki mamlakat orasidagi o‘zaro munosabatlarni o‘rganish va tushunish
imkoniyatini beradi. Yo‘qorida ta’kidlab o‘tganimizdek, o‘zga millat va mamalakat tili
va madaniyatini o‘rganish orqali o‘z yurtining madaniyatini sevishga va tarixini hurmat
qilishni ta’minlaydi. Ikki xalq madaniyatini taqqoslash orqali tarixiy hodisalarga befarq
bo‘lmaslikka va o‘ziga xos xususiyatlarga tayangan holda ingliz xalqining avlod-
ajdodlari orasidagi aloqani o‘rganishga zamin yaratadi. Bunday umuminsoniy
qadryatlarni o‘rgatish boshqa mamlakat madaniyatiga hurmat bilan qarash va uni
chuqur anglash imkoniyatini yaratadi.
Inglizzabon mamlakatlarning iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy hayotini aks ettiruvchi
materiallar orqali o’quvchilarni mustaqil izlanish va ishlashga jalb etish olingan
ma’lumotlarni fahmlab yetish, ma’lumotlarni umumlashtirish va mamlakatlar
hayotidan xabar topishga olib keladi. Ta’lim jarayonida inglizzabon mamlakatlarning
milliy madaniyatlariga tayangan holda ularning an’analarini o‘xshashlik va farqli
tomonlarini, bayramlari va urf-odatlarining axloqiy me’yorlarini, madaniy
qadryatlariga oid manbalarni o‘rganish orqali ham til o‘rganiladi. Ingliz tili darslarida
inglizzabon mamlakatlarning tarixiy va milliy qaxramonlari, buyuk shaxslari, davlat
arboblari va adabiyot namoyondalari to‘g’risidagi ma’lumotlarni “Qahramonlar
mamlakat faxri” mavzusidagi materiallarda berib borish mumkin. Quyi sinf
o‘quvchilariga nutq faoliyati turlaridan tinglab tushinish, o‘qish va gapirishdan
“Media. Til va madaniyat. Tarjima” talabalar ilmiy-amaliy konferensiyasi - 2023
14
foydalansak, yuqori sinflarda yozuvni ham ular qatoriga qo‘shsa bo‘ladi. Ularda
fikrlash qobiliyati quyi sinflarga nisbatan biroz yuqori bo‘lganligi sababli mavzu
yuzasidan insho (essay) yozish topshirig’ini berish mumkin. Bu bilan o‘quvchilar
ushbu mamlakatlarning taniqli kishilari va ularning mamlakat rivojiga qo‘shgan
hissalarini o‘rganish orqali o‘z yurtining qahramonlari bilan taqqoslaydilar. Turli
elatlar tarixi va madaniyati bilan tanishish va ular to‘g’risida o‘z fikrini bayon eta olish
ularning fikrlash doirasini yanada kengaytiradi.
Kelajagi buyuk millat sifatida oldimizga qo‘ygan maqsadimiz barcha sohalarda
puxta bilimga ega, yuksak ma’naviyatli, etuk, raqobatdosh, komil, dono, oqil va faol
avlodni tarbiyalash hamda kelajakka sarmoya yaratishdan iborat. Bosh maqsad va
vazifalarmizga sidqidildan yondashar ekanmiz, biz albatta yuksak marralarga
erishamiz.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 19-maydagi “O‘zbekiston
Respublikasida xorijiy tillarni o‘rganishni ommalashtirish faoliyatini sifat jihatdan
yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g’risida”gi 5117- sonli qarori.
2.
Тешабоева, Д. М. "Оммавий ахборот воситалари тилининг нутқ
маданияти аспектида тадқиқи (Ўзбекистон Республикаси ОАВ мисолида).
Филол. ф. д-ри... дисс." Тошкент: УзДЖТУ (2012): 15-36.
3.
Бакиева, Г. Х., and Д. М. Тешабаева. "Оммавий ахборот воситалари
тили." Журналистлар учун ўқув қўлланма (2019).
4.
Teshaboeva, D. M. "Ommavij ahborot vositalari tilining nutk madanijati
aspektida tadkiki (ЎzR OAV misolida): Filol. fan. dok.. dis. avtoref." (2012).
5.
QIZI, VALIYEVA NARGIZAXON ZAMIR. "Аутентичные материалы
как средство формирования прагматической компетенции студентов
лингвистического
ВУЗа." Scienceweb
academic
papers
collection (2022).O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 10 dekabrdagi
“Chet tillarni o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi
PQ-1875-sonli qarori. Xalq so‘zi, 2012-yil 11-dekabr.
6.
Jamol Jalolov, Gulnora Mahkamova, Vasila Mamadayupova, Lola Ismatova.,
Ingliz tili o‘rgatish texnologiyasi. -T., 2010.
