МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
738
https://universalpublishings.com
Futbolchilarni texnik va taktik tayyorgarligi.
Nuriddinov Axror
Asian International University Physical Culture Department lecturer
Email: nuriddinovaxror@oxu.uz
Anotatsiya
Futbolchilarning o‘yindagi asosiy elementlaridan biri xisoblangan ularning
texnik va taktik tayyorgarligidir. Texnik va taktik tayyorgarlik asosan o‘yinchilarga
jismoniy va aqliy sifatlarini birlashgan natijalari yuzasidan namoyon bo‘ladi.
-Texnik tayyorgarligi-bu futbolchilarning to‘pni oshirish, olib yurish,
to‘xtatish, zarbalar berish kabi sifatlarining jamlanmasidir.
-Taktik tayyorgarlik esa bu futbolchilarni o‘yin davomida murabbiy
tamonidan berilgan maydondagi vazifalarining bajarilishidir.
Kalit so'zlar:
Futbol,texnika,taktika,tayyorgarlik,maydon,to’p,tezkorlik,
jamoa,hujum,darvoza
Kirish
Futbolchilarni texnik va taktik tayyorgarligini to‘psiz va to‘p bilan amalga
oshirilib bunda asosan yugurishlar, yurishlar, sakrashlar, to‘xtashlar va burilishlar
uning asosini tashkil etadi. Futbolchilar maydonda asosan asosiy o‘yin o‘ynash
holatlarini turish-yugurish, almashinib yugurish, harakatni tezda o‘zgartirish,
yo‘nalish tezligini har-xilligi joydan va yugurib kelib balandga sakrash, o‘z gavda
og‘irligi bir oyog‘idan ikkinchisiga tezda almashtirish, tezda to‘xtash va joydan
tezkor chiqib ketish, start tezligini oshirish, joyidan va yugurib ketayotib to‘xtash va
burilishlar shular jumlasiga kiradi.. Yakka tartibda texnik va taktik tayyorgarligi bu
har bir futbolchi shu texnik holatlarni mukammal egallagan bo‘lishi shartdir. Taktik
tayyorgarligida esa murabbiy tamonidan berilgan vazifalarni to‘liq bajarishi lozim.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
739
https://universalpublishings.com
1) har bir maydonda o‘ynayotgan futbolchi oyoqlarida va boshida kelayotgan to‘pni,
yumalab va xavodan kelayotgan to‘pni, har xil balandlikda, har xil tezlikda, to‘g‘ri,
aniq va kuchli zarba bilan yo‘naltirish, darvozaga hamda jamoadoshlariga yetkazib
berishi; 2) oyoqlarida to‘pni to‘xtatishlari, kelayotgan to‘pni xavodan, yumalab,
tezkor, burmalatib uchishda to‘xtatishlari; 3) to‘pni olib yurish davomida
yo‘nalishini tezda o‘zgartirish, tezligini almashtirishi harakatlari; 4) raqibidan to‘pni
egallab olishda to‘pni oshirish paytida, to‘pni qabul qilishi paytida ham to‘pni olib
yurishi davomidagi harakatlari; 5) to‘pni maydonga avutdan tashlash; 6) aldamchi
harakatlari darvozaga zarba berishidagi, to‘pni jamoadoshiga oshirishdagi, to‘pni
olib yurishi paytidagi hamda to‘pni egallash paytidagi harakatlari texnika harakatlari
yig‘indisi bo‘lib xisoblanadi.
Futbolchilar mana shu texnik harakatlarni mukammal egallagan bo‘lishlari
shartdir. To‘pga zarba berishdagi texnik harakatlari ham shu futbolchining zarbadagi
texnik ko‘rsatkichlarini belgilaydi. Ayniqsa bu ko‘rsatkich xujumchilarning o‘ng va
chap oyoqlarini bir xil zarbalar kuchini belgilaydi. To‘pni xavodagi uchish tezligi,
bu oyoqning tezkor harakatining kuchli oyoqdagi siltanishining tezligiga bog‘liqdir
va shu oyoqning qattiq qismi bilan zarba berishligidadir. To‘g‘ri zarba berish esa
to‘pning o‘rta qisimga zarba berishdadir.
Futbolchining taktik tayyorgarligi esa murabbiy tamonidan qo‘yilgan o‘z
ampulasidagi vazifani bajarishidadir. Maydonda futbolchining vazifalari tez-tez
o‘zgarib turadi, ya’ni to‘p bilan jamoadoshlari xujum uyushtirgan paytida u
xujumchi vazifasini bajarsa, raqib jamoasi to‘pni egallab olganda ximoyachi
vazifasini bajarishi kerak bo‘ladi. Futbolchilar maydonda murabbiy tomonidan
qo‘yilagan taktik tizimi, asosida o‘z vazifalarini bajarishi kerak. Maydonda
o‘ynayotgan futbolchi doimo o‘z vazifalarini butun o‘yin davomida o‘zgartirib
turishiga to‘g‘ri keladi. Futbolchilar butun o‘yin davomida individual, guruhlarga va
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
740
https://universalpublishings.com
jamoa bo‘lib ham ximoyada ham hujumda taktik tizimi asosida o‘z vazifalarini
bajaradilar. Xozirgi zamon futbolida butun dunyo mamlakatlari o‘z taktik tizimi
asosida mashg‘ulotlar olib bormoqdalar.
Bu tizimlardan eng asosiylari 4-2-4 (to‘rtta ximoyachi, ikki yarim ximoyachi
to‘rtta hujumchi) 1-4-3-2 (bitta tayanch ximoyachi, to‘rtta ximoyachi, uchta yarim
himoyachi, ikkita hujumchi) 4-3-3; 1-3-3-3; 1-3-2-4 kabi taktik tizimlarda harakat
qiladilar. Darvozabon o‘yinda eng asosiy vazifani bajaruvchi hisoblanadi. Uning
asosiy vazifasini o‘z darvozasidan to‘p qo‘yib yubrmaslik, qolaversa butun o‘yin
davomida jamoadoshlariga yaqindan yordam berish kerakdir. Darvozabon asosan,
chaqqon, epchil, raqib o‘yin taktikasini yaxshi o‘qiy oladigan, ishonchli o‘ziga
ishongan, tez harakatchan, hamda jamoadoshlari bilan kelisha oladigan bo‘lishi
kerak. Bundan tashqari u to‘p ushlash, to‘p urib yuborish, ilib olish, to‘pni o‘yinga
kiritish, tezkor hujum uyushtirish, qulay vaziyatda turgan raqibini ko‘ra bilish va
jamoadoshlariga ko‘rsatmalar berishi bilan ajralib turadi. Darvozabon texnik
tayyorgarligiga quyidagilar kiradi:
1) darvozabonni turish harakatlari;
2) to‘pni ilib olishi yerdan yoki xavodan;
3) to‘pni urib yuborish;
4) to‘pni egallab olishi, o‘ng va chap qanotga yetkazib berishi;
5) to‘pni o‘yinga kiritish usullari.
Xulosa
Futbol bu- eng ommaviy sport turlaridan hisoblanib harakat qobiliyatlari va
texnik tayyorgarligini oshirishni ta'minlaydigan sport turidir, jismoniy va texnik
tayyorgarlik darajasini oshirish uchun o'yin usullarini shakllantirish va
muvofiqlashtirish qobiliyatini rivojlantirishga birgalikda ta'sir qilish vositalarini
joriy etish zarur. Futbolchining taktik tayyorgarligi sport o'yinlarida mashg'ulot
jarayonini takomillashtirishning asosiy usullaridan biri bu yo'naltirilgan jismoniy
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
741
https://universalpublishings.com
faollikdir mehnat qobiliyati va almashinuv jarayonlariga o'ziga xos ta'sir
ko'rsatadigan kuch, tezlik, chidamlilik (aerob va anaerob) namoyon bo'lishi bilan
bog'liq. Jismoniy tayyorgarlik har bir tanada qancha yuqori bo’lsa natijaga erishish
shuncha oson bo’ladi.
Adabiyotlar:
1.
Ayubovna, S. M. (2023). Physical education lessons in the process of
mumpedagogik
methods.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN
,
1
(5), 345-354.
2.
Ayubovna, S. M. (2023). Physical downloads and the rest of fulfilling
exercise
mutual
dependence.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN
,
1
(5), 394-409.
3.
Ayubovna, S. M. (2024). Principles and models of physical
education.
Multidisciplinary Journal of Science and Technology
,
4
(3), 149-156.
4.
Saidova Mahbuba Ayubovna. (2023). Physical attributes (capabilities)
of development of the main legality.
Research Journal of Trauma and Disability
Studies
,
2
(12),
373–380.
Retrieved
from
http://journals.academiczone.net/index.php/rjtds/article/view/1712
5.
Ayubovna, S. M. (2023). Jismoniy tarbiyaning vositalariga va jismoniy
mashqlar
xarakteristikasi.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN, 1 (5), 370–378.
6.
Ayubovna, S. M. (2024). Gimnаstikаning-tа’limni rivojlаntiruvchi
turlаri." XXI ASRDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR, FAN VA TAʼLIM
TARAQQIYOTIDAGI DOLZARB MUAMMOLAR" Nomli Respublika Ilmiy-
Amaliy Konferensiyasi, 2 (1), 100–107.
7.
Ayubovna, S. M. (2024). Gimnastika sport turining turlari va
tasniflashi.".
XXI ASRDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR, FAN VA TAʼLIM
TARAQQIYOTIDAGI DOLZARB MUAMMOLAR" nomli respublika ilmiy-amaliy
konferensiyasi
,
2
(1), 108-115.
8.
Saidova Mahbuba Ayubovna. (2023). The pedagogical category of
physical exercise. Spatial exercises.
Research Journal of Trauma and Disability
Studies
,
2
(12),
509–518.
Retrieved
from
http://journals.academiczone.net/index.php/rjtds/article/view/1774
9.
Saidova Mahbuba Ayubovna. (2023). SPORT, ESTETIKA VA
ESTETIK TARBIYA.
Oriental Journal of Academic and Multidisciplinary
Research
,
1
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
742
https://universalpublishings.com
10.
Ayubovna, S. M. (2023). Harakat malakalarini shakllantirishning
fiziologik asoslari va sport texnikasini o ‘rgatish.
E'tiqod va madaniyatning
kesishgan joylari: Amerika diniy va madaniyat tadqiqotlari jurnali (2993-
2599)
,
1
(9), 87-94.
11.
Ayubovna, S. M. (2024). Jismoniy tarbiya va sport gimnastikaning
ahamiyati. TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN UZBEKISTAN, 2 (2), 70–76.
12.
Ayubovna, S. M. (2023). Jismoniy tarbiyaning vositalariga va jismoniy
mashqlar
xarakteristikasi.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN
,
1
(5), 370-378.
13.
Saidova, M. A. (2016). Dobutamine stress-echocardiography:
possibility of clinical usage in cardiology practice.
Rational pharmacotherapy in
cardiology
,
5
(4), 73-79.
14.
Sayfiev, H. X. (2023). The Place of Gymnastics in A Person’s Life and
the Terms Used in Training.
American Journal of Public Diplomacy and
International Studies (2993-2157)
,
1
(9), 353-359.
15.
TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN UZBEKISTAN
,
1
(5), 457-464.
16.
Xayrullayevich, S. H. (2023). Methods and methods of teaching sports
gymnastics in young boles.
American Journal of Public Diplomacy and
International Studies (2993-2157)
,
1
(10), 453-459.
17.
Xayrullayevich, S. H. (2023). Acrobat exercise and sports gimnastika
sessions through the power of development method.
American Journal of Public
Diplomacy and International Studies (2993-2157)
,
1
(10), 460-467.
18.
Xayrulloyevich, S. H. (2024). Gimnastika zallardagi talablar va
jihozlar." XXI ASRDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR, FAN VA
TAʼLIM TARAQQIYOTIDAGI DOLZARB MUAMMOLAR" Nomli Respublika
Ilmiy-Amaliy Konferensiyasi, 2 (1), 125–132.
19.
Xayrullayevich, S. H. (2023). Use of Acrobatic Exercises and Their
Terms In The Process of Teaching Gymnastics. Intersections of Faith and Culture:
American Journal of Religious and Cultural Studies (2993-2599), 1 (9), 80–86.
20.
Sayfiyev, H. (2023). PEDAGOGICAL INSTRUCTIONS AND
METHODS
OF
CONDUCTING
EXERCISES
IN
A
GYMNASTICS
LESSON.
Modern Science and Research
,
2
(10), 255–259. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/24329
21.
Xayrullayevich, S. H. (2023). Gimnastika zallarning talablari va sport
zallar xususiyatlari.
TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN UZBEKISTAN
,
1
(5),
435-441.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
743
https://universalpublishings.com
22.
Xayrullayevich, S. H. (2024). Gimnastikaning sport turlari va
sog’lomlashtiruvchi ahamiyati.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN
,
2
(1), 98-104.
23.
Sayfiev Hikmatullo Xayrullayevich. (2024). GYMNASTICS NETS,
COMPETITION, EQUIPMENT AND RULES. Multidisciplinary Journal of
Science and Technology, 4(4), 115–122.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10947190
24.
Fayzullo o’g’li, S. S. (2023). YEVROPA ITTIFOQI VA SPORT.
International journal of scientific researchers, 2(2), 7-16.
25.
Ayubovna, S. M. (2023). Physical education lessons in the process of
umumpedagogik
methods.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN
,
1
(5), 345-354.
26.
Sayfiev, H. X. (2023). The Place of Gymnastics in A Person’s Life and
the Terms Used in Training.
American Journal of Public Diplomacy and
International Studies (2993-2157)
,
1
(9), 353-359.
27.
Xayrullayevich, S. H. (2023). РАЗВИТИЕ ДВИЖИТЕЛЬНЫХ
НАВЫКОВ
ДЕТЕЙ
МЛАДШЕГО
ВОЗРАСТА
С
ПОМОЩЬЮ
СПОРТИВНОЙ ГИМНАСТИКИ ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПРОБЛЕМА КАК
ИЗ.
TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN UZBEKISTAN
,
1
(5), 457-464.
28.
Xayrullayevich, S. H. (2023). Methods and methods of teaching sports
gymnastics in young boles.
American Journal of Public Diplomacy and
International Studies (2993-2157)
,
1
(10), 453-459.
29.
Yarasheva Dilnoza, . (2024). BODY HYDRATION OF FEMALE
HANDBALL PLAYERS DURING THE GAME STATUS.
American Journal Of
Social Sciences And Humanity Research
,
4
(04), 07–14. Fayzullo o’g’li, S. S. (2023).
YEVROPA ITTIFOQI VA SPORT. International journal of scientific researchers,
2(2), 7-16.https://doi.org/10.37547/ajsshr/Volume04Issue04-02
30.
Dilnoza,
Y.
(2024).
MASHG’ULOT
JARAYONIDA
GANDBOLCHINING
FUNKSIONAL
HOLATINI
O’RGANISH.
PEDAGOG
,
7
(6), 39-46.
31.
Yarasheva, D. (2024). GANDBOLDA TO’PNI QO’LLASH
TEXNIKALARI.
PEDAGOG
,
7
(5), 13-20.
32.
Yarasheva, D. (2024). TYPES AND EFFECTIVENESS OF FITNESS
TRAINING. Modern Science and Research, 3(1), 299-307.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
744
https://universalpublishings.com
33.
Yarasheva, D. (2024). IN HANDBALL GYMS: SAFE PHYSICAL
EXERCISES AND INJURY PREVENTION. Modern Science and Research, 3(2),
23-32.
34.
Yarasheva, D. (2024). USE OF HANDBALL INDUSTRY AND
TECHNOLOGY. Modern Science and Research, 3(2), 9-15.
35.
Yarasheva, D. (2024). THE İMPORTANCE OF ENDURANCE İN
HANDBALL. International Bulletin of Engineering and Technology, 4(3), 73-77.
36.
Dilnoza, Y. (2023). GANDBOL MURABBIYLARINING FIKRIGA
KO'RA, SPORTCHILARNING KO'RSATKICHLARIGA PSIXOLOGIK TA'SIR
ETUVCHI OMILLAR. Research and Publications, 1(1), 86-100.
37.
Yarasheva, D. (2024). INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP
BETWEEN SOME PARAMETERS OF PHYSICAL TRAINING IN ELITE
HANDBALL PLAYERS. Modern Science and Research, 3(2), 696–701. Retrieved
from https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/31182
38.
Yarasheva,
D.
(2024).
METHODS
OF
IDENTIFYING
UNDERDEVELOPED MUSCLES OF HANDBALL PLAYERS. Modern Science
and Research, 3(2), 462–470. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-
39.
Yarasheva, D. (2024). FUNCTIONAL MOVEMENT ANALYSIS IN
HANDBALL. Modern Science and Research, 3(2), 456–461. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/31113
40.
Yarasheva, D. (2024). DETERMINING THE SKILL LEVEL OF
CHILDREN IN HANDBALL. Modern Science and Research, 3(2), 471–478.
Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/31115
41.
Yarasheva, D. (2024). TYPES AND EFFECTIVENESS OF FITNESS
TRAINING. Modern Science and Research, 3(1), 299–307. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/28041
42.
Yarasheva, D. (2024). SUBJECTIVE AND SPORT. Modern Science
and Research, 3(1). Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-
research/article/view/28960
43.
Yarasheva, D. (2024). SPONSORSHIP RELATIONSHIPS IN
SPORTS MARKETING. Modern Science and Research, 3(2), 337–345. Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/29029
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
745
https://universalpublishings.com
44.
Dilnoza, Y. (2023). FOCUS ON AEROBIC (LI) TYPE OF MOTOR
ACTIVITY BASED ON FITNESS PROGRAMS. American Journal Of Social
Sciences And Humanity Research, 3(11), 81-90.
45.
Yarasheva Dilnoza. (2023). METHODS OF ORGANIZING NON-
TRADITIONAL FITNESS CLASSES. American Journal Of Social Sciences And
Humanity
Research,
3(11),
61–72.
https://doi.org/10.37547/ajsshr/Volume03Issue11-09
46.
Yarashova, D. (2023). THE IMPACT OF PLAYING SPORTS IN
EARLY CHILDHOOD ON SOCIAL DEVELOPMENT. Modern Science and
Research, 2(10), 230–234. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-
research/article/view/24325
47.
19.Ярашева,
Д.
(2023).
СТИЛИ
ОРГАНИЗАЦИИ
НЕТРАДИЦИОННЫХ ОЗДОРОВИТЕЛЬНЫХ ЗАНЯТИЙ. ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 19(5), 6-10.
48.
Дильноза Ярашева. (2023). ФИТНЕС КАК ОЗДОРОВИТЕЛЬНАЯ
ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ. Proceedings of International Conference on Modern Science
and
Scientific
Studies,
2(283.
Retrieved
from
https://econferenceseries.com/index.php/icmsss/article/view/1777
49.
Yarasheva, D. (2022). BOLALARDA MASHQ QILISHNING
AHAMIYATI. PEDAGOGS jurnali, 19(1), 139-142.
50.
Yarasheva, D. (2024). GANDBOLDA TO’PNI QO’LLASH
TEXNIKALARI.
PEDAGOG
,
7
(5), 13-20.
51.
.Dilnoza,
Y.
(2024).
SOG'LOMLASHTIRUVCHI
MASHG'ULOTLARNING TURLARI VA SAMARADORLIGI.
52.
Yarasheva, D. (2024). DETERMINING THE SKILL LEVEL OF
CHILDREN IN HANDBALL.
Modern Science and Research
,
3
(2), 471-478.
. Dilnoza, Y. (2023). SUB'YEKTIV VA SPORT.
53.
Yarasheva, D. (2024). SPONSORSHIP RELATIONSHIPS IN
SPORTS MARKETING. Modern Science and Research, 3(2), 337-345.
54.
Yarasheva, D. (2024). SUBJECTIVE AND SPORT. Modern Science
and Research, 3(1).
