Oktabr, 2025-Yil
352
ZAMONAVIY TA’LIM JARAYONIDA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNING
O‘RNI VA AHAMIYATI
Qalbaeva Manzura
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika insituti
pedagogika-psixologiya va ijodiy talim fakulteti Pedagogika yónalishi 2-kurs talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17478677
Annotatsiya.
Ushbu maqolada zamonaviy ta’lim jarayonida pedagogik texnologiyalarning
ahamiyati, ularning turlari hamda o‘qituvchi faoliyatidagi o‘rni yoritilgan. Pedagogik
texnologiyalar ta’lim samaradorligini oshirish, talabalarni mustaqil fikrlash va ijodiy
yondashuvga o‘rgatishda muhim omil sifatida tahlil qilingan. Shuningdek, maqolada interfaol,
axborot-kommunikatsiya va loyihaviy ta’lim texnologiyalarining afzalliklari, ularni qo‘llashda
uchraydigan muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llari bayon etilgan.
Kalit so‘zlar:
pedagogik texnologiya, interfaol metod, AKT, innovatsiya, ta’lim
samaradorligi, o‘qituvchi faoliyati.
РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ТЕХНОЛОГИЙ В СОВРЕМЕННОМ
ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ
Аннотация.
В данной статье рассматривается значение педагогических
технологий в современном образовательном процессе, их виды и роль преподавателя.
Педагогические технологии анализируются как важный фактор повышения
эффективности обучения, развития самостоятельного и творческого мышления
студентов. Также рассматриваются преимущества интерактивных, информационно-
коммуникационных и проектных технологий обучения, а также проблемы их применения и
пути их решения.
Ключевые слова:
педагогические технологии, интерактивные методы, ИКТ,
инновации, эффективность обучения, деятельность преподавателя.
THE ROLE AND IMPORTANCE OF PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN THE
MODERN EDUCATIONAL PROCESS
Annotation.
This article discusses the significance of pedagogical technologies in the
modern educational process, their types, and the teacher’s role in implementing them.
Pedagogical technologies are analyzed as an important factor in improving learning effectiveness
and developing students’ independent and creative thinking. The advantages of interactive,
information-communication, and project-based learning technologies, as well as challenges and
solutions in their application, are also described.
Keywords:
pedagogical technology, interactive methods, ICT, innovation, learning
effectiveness, teacher’s activity.
XXI asrda insoniyat hayotining barcha sohalarida innovatsiyalar, texnologiyalar va raqamli
yechimlar keng qo‘llanilmoqda. Bu jarayon, albatta, ta’lim tizimiga ham bevosita ta’sir
ko‘rsatmoqda. Bugungi kunda pedagogika fanining oldida turgan eng muhim vazifa — yosh
avlodni mustaqil fikrlaydigan, ijtimoiy faol, zamonaviy axborot muhitiga moslasha oladigan shaxs
sifatida tarbiyalashdir.
Oktabr, 2025-Yil
353
Ta’lim jarayonini samarali tashkil etish uchun o‘qituvchi nafaqat fan mazmunini
yetkazuvchi, balki o‘quv faoliyatini boshqaruvchi, motivatsiya beruvchi va o‘quvchini
o‘rganishga yo‘naltiruvchi shaxs sifatida faoliyat yuritadi.
Shu boisdan, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni chuqur o‘rganish va amalda qo‘llash
bugungi pedagogika yo‘nalishidagi talabalar uchun juda muhim masala hisoblanadi.
1. Pedagogik texnologiya tushunchasi va uning mohiyati
“Pedagogik texnologiya” atamasi ko‘p ma’noli bo‘lib, turli olimlar tomonidan turlicha
talqin etiladi. Ammo umumiy jihatdan u o‘quv jarayonini samarali rejalashtirish, tashkil etish va
natijalarni kafolatlashga qaratilgan tizimli faoliyat deb ta’riflanadi.
O‘zbekistonlik olimlardan J.G‘. Yo‘ldoshev va S.A. Usmonovlar ta’kidlaganidek,
pedagogik texnologiya — bu o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatining maqsadga yo‘naltirilgan, o‘zaro
uyg‘un hamkorligi bo‘lib, unda natija oldindan loyihalashtiriladi va aniq bosqichlarda amalga
oshiriladi.
Pedagogik texnologiyaning asosiy xususiyatlari:
- Tizimlilik – ta’lim jarayonining barcha bosqichlari o‘zaro bog‘liq bo‘lishi;
- Boshqaruvchanlik – o‘qituvchi ta’lim jarayonini nazorat qila oladi;
- Natijaviylik – yakuniy natijaga erishish kafolatlanadi;
- Qayta tiklanish xususiyati – texnologiyani boshqa muhitda ham qo‘llash mumkinligi.
2.Pedagogik texnologiyalarning turlari va ularning o‘quv jarayonidagi o‘rni
Hozirgi ta’lim tizimida pedagogik texnologiyalar juda ko‘p shakllarda namoyon
bo‘lmoqda. Quyida ularning eng asosiy turlari keltirilgan:
a) Interfaol ta’lim texnologiyalari
Interfaol metodlar talabaning faolligini oshirish, o‘z fikrini erkin ifoda etish va jamoaviy
ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi.
- “Aqliy hujum” (Brainstorming) – muammoga yechim topishda ijodkorlikni rivojlantiradi;
- “Klaster” – asosiy g‘oyalarni tizimlashtirishga yordam beradi;
- “Sinkveyn” – mavzuni qisqa she’riy shaklda ifodalash orqali tahliliy fikrlashni
rag‘batlantiradi.
b) Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT)
Bugungi kunda AKT vositalarisiz ta’lim jarayonini tasavvur qilish qiyin. Onlayn
platformalar (Zoom, Google Classroom, Moodle), elektron darsliklar, multimediali taqdimotlar
dars samaradorligini oshiradi.
c) Muammoli ta’lim texnologiyasi
Bu texnologiyada talabalarga tayyor bilim berilmaydi, balki ular oldiga muammo
qo‘yiladi. Talaba mustaqil fikrlash, tahlil qilish, izlanish orqali natijaga erishadi. Bu metod
mustaqillikni, mantiqiy fikrlashni va ijodkorlikni rivojlantiradi.
d) Loyihaviy texnologiya
Talabalar biror ijtimoiy yoki ilmiy loyihani ishlab chiqadilar. Bu usul ularning amaliy
ko‘nikmalarini oshiradi, jamoada ishlashni o‘rgatadi.
3.Pedagogik texnologiyalarni qo‘llashda o‘qituvchining roli
Pedagogik texnologiyalarni samarali joriy etishda o‘qituvchi markaziy o‘rinda turadi. U:
- Dars maqsadini aniq belgilaydi;
Oktabr, 2025-Yil
354
- O‘quvchilarning yosh xususiyatlari va tayyorgarlik darajasini hisobga oladi;
- Texnologiyani maqsadga muvofiq tanlaydi;
- Ta’lim natijalarini tahlil qiladi va baholaydi.
Zamonaviy o‘qituvchi – bu innovator, psixolog, menejer va metodist sifatida o‘z ustida
doimiy ishlaydigan shaxsdir. U har bir darsda o‘quvchini o‘ylashga, tahlil qilishga va xulosa
chiqarishga o‘rgatadi.
4.Pedagogik texnologiyalarni qo‘llashda uchraydigan muammolar
Har qanday yangilik kabi, pedagogik texnologiyalarni joriy etishda ham muayyan
qiyinchiliklar mavjud:
- Ba’zi o‘qituvchilarning yangi texnologiyalarni to‘liq o‘zlashtirmagani;
- Texnik vositalarning yetishmasligi;
- Talabalarning passivligi yoki motivatsiyaning pastligi;
- O‘quv yuklamaning ko‘pligi sababli interfaol usullarni to‘liq qo‘llay olmaslik.
Bu muammolarni bartaraf etish uchun o‘qituvchilarni qayta tayyorlash, tajriba almashish
seminarlarini o‘tkazish, ta’lim muassasalarini zamonaviy texnika bilan ta’minlash zarur.
Xulosa qilib aytganda yuqoridagilardan kelib chiqib aytish mumkinki, pedagogik
texnologiyalar ta’lim jarayonining ajralmas qismi bo‘lib, u o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatini
yangi sifat bosqichiga olib chiqadi. Har bir bo‘lajak pedagog zamonaviy ta’lim talablariga mos
ravishda interfaol, innovatsion va axborot texnologiyalarini puxta o‘zlashtirishi kerak.Shundagina
ta’lim sifati oshadi, o‘quvchilar bilimni mustaqil egallashni o‘rganadilar va jamiyat taraqqiyotiga
o‘z hissasini qo‘shadigan yetuk shaxs sifatida shakllanadilar.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Yo‘ldoshev J.G‘., Usmonov S.A. Pedagogik texnologiyalar asoslari. – Toshkent, 2021.
2.
Xodjayeva G. Innovatsion ta’lim texnologiyalari. – Toshkent, 2022.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ta’lim tizimini raqamlashtirish to‘g‘risida”gi
qarori, 2021-yil.
4.
Karimov U. Zamonaviy pedagogika nazariyasi va amaliyoti. – Samarqand, 2023.
5.
O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni, 2020-yil 23-sentabr.
