ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
647
UMUMIY O‘RTA TA’LIM MAKTABLARIDA “INFORMATIKA VA
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI” FANINI PEDAGOGIK DASTURIY
VOSITALARDAN FOYDALANIB O’QITISHNINGPEDAGOGIK
TAJRIBA SINOVLARI
H. Xonboboyev
Qo’qon DPI, Informatika kafedrasi
t.f.n., prof.
G.Ziyaviddinova
Qo’qon DPI, Ta’limda axborot texnologiyalari
Magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.7878200
Annotatsiya. Maqolada Umumiy o’rta ta’lim maktablarida pedagogik dasturiy vositalardan
foydalanib “Informatika va axborot texnologiyalari” fanidan ishlab chiqilgan elektron axborot
ta’lim resursining ta’lim jarayonida qo’llanilishi va pedagogik dasturiy vositalardan foydalanib
olib borilgan o’quv mashg’ulotlarining an’anaviy ta’lim mashg’ulotlaridan samarali ekanligi va
uning afzalliklari bayon etilgan.
Kalit so’zlar: pedagogic dasturiy vositalar, tajriba-sinov, mashq qildiruvchi dastur,
elektron axborot ta’lim resursi.
ПРОВЕРКИ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ОПЫТА ПРЕПОДАВАНИЯ ПРЕДМЕТА
«ИНФОРМАЦИЯ И ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ» С
ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ПРОГРАММНОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ
В ОБЩИХ СРЕДНИХ ШКОЛАХ
Аннотация. В статье описано применение в образовательном процессе
электронного информационного образовательного ресурса, разработанного в
общеобразовательных школах по дисциплине “Информатика и информационные
технологии” с использованием педагогических программных средств, а также
эффективность обучения с использованием педагогических программных средств по
сравнению с традиционными образовательными занятиями и его преимущества
Ключевые слова: педагогические программные средства, эксперимент-Тест,
программа упражнений, электронный информационный образовательный ресурс.
TESTS OF PEDAGOGICAL EXPERIENCE OF TEACHING THE SUBJECT "IT
AND INFORMATION TECHNOLOGIES" USING PEDAGOGICAL SOFTWARE IN
GENERAL SECONDARY SCHOOLS
Abstract. The article describes the application of an electronic information education
resource developed in the field of “Informatics and information technology” using pedagogical
software tools in general secondary schools in the educational process and the effectiveness of
educational activities carried out using pedagogical software tools from traditional educational
ones and its advantages
Keywords: pedagogical software tools, experiment-testing, training program, electronic
information education resource.
Bugungi kunda ta’lim tizimida juda katta o’zgarishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan
Umumiy o’rta ta’lim maktablarida dars jarayonida olib boriladigan o’quv mashg’ulotlari eng
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
648
so’nggi zamonaviy metodlar, texnologiyalar, texnikalardan foydalanib olib borilmoqda. Bu
jarayonlarda albatta zamonaviy pedagogik dasturiy vositalarga bo’lgan talabning ortib
borayotganligini ko’rishimiz mumkin.
Pedagogik dasturiy vositalar (PDV) – kompyuter texnologiyalari yordamida oʻquv
jarayonini qisman yoki toʻliq avtomatlashtirish uchun moʻljallangan didaktik vosita hisoblanadi.
Ular ta’lim jarayonini samaradorligini oshirishning istiqbolli shakllaridan biri hisoblanib,
zamonaviy texnologiyalarning oʻqitish vositasi sifatida ishlatiladi. Pedagogik dasturiy vositalar
tarkibiga: oʻquv fani boʻyicha aniq didaktik maqsadlarga erishishga yoʻnaltirilgan dasturiy
mahsulot (dasturlar majmuasi), texnik va metodik ta’minot, qoʻshimcha va yordamchi vositalar
kiradi.
Pedagogik dasturiy vositalarni quyidagilarga ajratish mumkin:
-
oʻrgatuvchi dasturlar – talabalarning bilim darajasi va qiziqishlaridan kelib chiqib yangi
bilimlarni oʻzlashtirishga yoʻnaltiradi;
-
test dasturlari – egallangan bilim, malaka va koʻnikmalarni tekshirish yoki baholash
maqsadlarida qoʻllaniladi;
-
mashq qildirgichlar -
avval oʻzlashtirilgan oʻquv materialini takrorlash va
mustahkamlashga xizmat qiladi;
-
oʻqituvchi ishtirokidagi virtual oʻquv muhitini shakllantiruvchi dasturlar.
-
Yuqorida keltirib o’tilgan fikrlardan ma’lumkin ta’lim jarayonida pedagogik dasturiy
vositalardan foydalanish o’qitish samaradorligini oshirishga va ta’lim oluvchilarning bilimini
oqilona baholashda katta ahamiyat kasb etadi. Aytilgan barcha maʻlumotlardan kelib chiqib biz,
ushbu yo‘nalish eng dolzarb yo‘nalishlardan biri hisoblanishini va bu yo’nalish bo’yicha olib
boriladigan tadqiqot ishlari hozirgi kunda ta’lim sifatiga katta xissa qo’shadi degan fikrlarga
keldik, va “Informatika va axborot texnologiyalari” fanini o‘qitish samaradorligini oshirishda
pedagogik dasturiy vositalardan foydalanish metodikasi” mavzusida 2021-2023 yillar davomida
tadqiqot ishini olib bordik.
Biz olib borgan tadqiqot ishida Umumiy oʻrta ta’lim maktablari uchun “Informatika va
axborot texnologiyalari” fanidan o’quv mashg’ulotlarini
pedagogik dasturiy vositalardan
foydalanib o‘qitishning samarali metodikasi – ta‘lim texnologiyasi yaratilgan
. Ushbu pedagogik
vositadan Fargʻona viloyati Buvayda tumani 2-umumiy oʻrta ta’lim maktabi 10-sinf o’quvchilarni
o’qitishda foydalanildi. Bu esa o’quvchilarning pedagogic dasturiy vositalardan foydalanib
fanlardan bilimlarni mustaqil o’zlashtirishlari va ta’lim olishlari uchun kerakli materiallar bilan
ta’minlanishi imkonini berdi. Shunigdek an’naviy darslarda o’quv mashg’ulotlarni
o’zlashtirishdagi qiyinchiliklar, kompyuter qurilmalarining yetishmasligi kabi muammolarni ham
hal etishda juda ham katta samara berdi. Bu kabi innovatsiyalarni ta’lim tizimida qo’llash o‘qitish
samaradorligini oshirish uchun xizmat qiladi.
Tajriba-sinov ishlari umumiy o’rta ta’lim maktablari “Informatika va axborot
texnologiyalari”fani misolida olib borilib unda pedagogik dasturiy vositalarni qo‘llash, taqdimot
va videodarslardan, hamda o‘zlashtirish darajasini bilish maqsadida nazorat qiluvchi test
monitoringi olib borildi.
Pedagogik tajriba-sinovning maqsadi “Informatika va axborot texnologiyalari” fanida
pedagogik dasturiy vositalardan foydalanib o‘qitishning zamonaviy usullari va shaklini yanada
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
649
takomillashtirilgan elektron axborot ta’lim resursidan foydalanib, o‘quv jarayonini olib borish
samaradorligini aniqlashdan iborat. Ushbu maqsadga erishish uchun biz quyidagi vazifalarni
bajarishni lozim topdik:
-
umumiy o'rta ta'lim maktablarining tanlab olingan guruhlarini tajriba va nazorat
guruhlariga ajratish;
-
ajratib olingan tajriba guruhida takomillashtirilgan elektron axborot ta’lim resursidan
foydalanib, nazorat guruhida An’anaviy usulda mashg‘ulotlarni tashkil etish;
-
baholash natijalarini to‘plash, tartiblash, matematik-statistik usullardan foydalanib
hisoblash va xulosalar qilish.
Tajriba-sinov ishini amalga oshirish quyidagi uchta bosqichda olib borildi:
1. Qayd qiluvchi tajriba-sinov bosqichi
(2021–2022 yillar)da, Umumiy o'rta ta'lim
maktablarining “Informatika va axborot texnologiyalari” fanini o‘qitishning holatini tahlil etish
maqsadida quyidagi ishlar amalga oshirildi:
- tadqiqot ishining asosiy yo‘nalishi aniqlab olindi;
- pedagogik dasturiy vositani yaratish va joriy qilish bo‘yicha yozilgan ilmiy va pedagogik
adabiyotlar tahlil qilindi;
- bu borada umumiy umumiy o'rta ta'lim maktablarining Informatika va axborot
texnologiyalari fanini o‘qitishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish holati tahlil etildi;
- tajriba-sinov ishini o‘tkazishda mo‘ljallangan umumiy o'rta ta'lim maktablarining
kompyuter va mobil texnologiyalaridan foydalanishning texnik asoslari o‘rganib chiqildi;
- tajriba-sinov ishini o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan dasturiy vosita va materiallar ishlab
chiqildi.
2. Shakllantiruvchi tajriba-sinov bosqichida tajriba-sinov ishi predmeti bilan bog‘liq bo‘lgan
holatlar o‘rganilib, tahlil qilindi va bu jarayonni ifodalovchi test topshiriqlari, taqdimot hamda
videomateriallar ishlab chiqildi.
Bu jarayonda quyidagi ishlar amalga oshirildi:
- tuzilgan reja asosida birinchi bosqichdagi tajriba-sinov ishi davom ettirildi;
- tajriba-sinov ishini o‘tkazishdagi kuzatish natijalariga qarab, ularga ayrim tuzatishlar
kiritildi va tajriba-sinov ishining maqsadi, mazmuni hamda ularni amaliyotga joriy etish
metodikasi tayyorlandi;
- tajriba-sinov ishidan olinayotgan natijalar muntazam ravishda miqdor va sifat jihatidan
tahlil qilinib borildi va shu asosda ayrim o‘zgartirishlar kiritildi.
Umumiy o'rta ta'lim maktablarining “Informatika va axborot texnologiyalari” fani darslarida
tahsil olayotgan o‘quvchilarni kompyuter dasturlari bilan ishlash, ularda o’quv mashg‘ulotlarini
o‘rganish va bajarish, darsni yana ham esda qolarli bo‘lishida bilim, ko‘nikma va malakalarni
aniqlash uchun nazorat testi o‘tkazilib, taqdimot hamda videomateriallar natijalari tahlil qilindi.
O‘tkazilgan so‘rovlar natijasida quyidagilar aniqlandi. Test sinovlarida ishtirok etgan
o‘quvchilarning aksariyat qismi “Informatika va axborot texnologiyalari” fani bo‘yicha davlat
ta’lim standartlari, bilim, ko‘nikma va malakaga ega.
3.
Yakunlovchi tajriba bosqichi 2022-2023 yillarda Umumiy o'rta ta'lim maktablarining
“Informatika va axborot texnologiyalari” fanidan o’quv mashg‘ulotlari doirasida o‘rganishga oid
bilim, ko‘nikma va malakalarining shakllangan darajalari aniqlandi:
- tajriba-sinov ishining ikkinchi bosqichida aniqlangan kamchiliklar bartaraf etildi;
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
650
- o‘tkazilgan tajriba-sinov ishi natijalariga asoslangan holda ilmiy-uslubiy xulosalar
chiqarildi;
- tajriba-sinov ishida ishtirok etgan talabalarning fikrlari doimo e’tiborga olinib borildi;
-
tadqiqot davomida to‘plangan barcha ma’lumotlar matematik statistika metodlaridan
foydalangan holda baholanib, uning ishonchli ekanligi asoslandi va Elektron axborot ta’lim
resursidan foydalanishga oid video darslarni o‘quv jarayoniga joriy etishga oid tavsiyalar ishlab
chiqildi.
Tadqiqot ishida 2 yil davomida Buvayda tumani 2- umumiy o`rta ta’lim maktabining 10-A
va 10-B sinflaridan jami 49 nafar o’quvchi tajriba-sinov ishida ishtirok etdi va ular mos ravishda
tajriba va nazorat sinflari sifatida tanlab olindi Tajriba guruhida biz tomonimizdan “Informatika
va axborot texnologiyalari” fanidan ishlab chiqilgan “Elektron axborot ta’lim resursi”dan
foydalanib o’quv mashg’ulotlari olib borildi. Nazorat guruhida esa an’anaviy ta’limga asoslanib
o’quv mashg’ulotlari olib borildi. O’quvchilarning tajriba davomida baholanish ko’rsatkichlari
mos ravishda 2 (qoniqarsiz), 3 (qoniqarli), 4 (yaxshi) va 5 (a’lo) ko’rinishida baholandi. Tajriba
va Nazorat guruhlarining tajriba boshidagi va tajriba oxiridagi samarodrlik ko’rsatkichlari
quyidagi jadvalda berib o’tilgan.(1-rasm)
1-rasm. Tajriba va Nazorat guruhlarining samaradorlik ko’rsatkichi
Yuqoridagi diagrammalar, tajriba guruhlarida “Informatika va axborot texnologiyalari”
fanidan ishlab chiqilgan Elektron axborot ta’lim resursi samarador ekanligini ko‘rsatadi.
REFERENCES
1.
O. U. Аvlаyev, S. N. Jo‘rаyevа, S.P. Mirzаyevа “Tа’lim metodlаri” o‘quv uslubiy
qo‘llаnmа, “Nаvro‘z” nаshiriyoti, Toshkent – 2017.
2.
Аbduqodirov А.А., Tursunov S.O. Tа’limdа аxborot texnologiyаlаri. Pedаgogikа
universitetli mаgistrаntlаri uchun dаrslik. T. “Аdаbiyot uchqunlаri”, 2019.- 340 b.
3.
Sh.R.Bobobekov “O’quv jarayonida foydalaniladigan bulutli tarmoq xizmatlarining
funktsional imkoniyatlari” Tafakkur ziyosi‖ ilmiy-uslubiy jurnal. - 2022. - №1
4.
Khakimova Yo.T. Tasks of distance learning in higher education institutions and
pedagogical and psychological aspects os its organizarion. Galaxy international
interdisciplinary research journal, p.263-267
54%
46%
Baholarning o`rtacha arifmetik qiymatlari
bo`yicha tajriba-sinov ishlari natijalarining
diagrammasi
Tajdiba sinfida
Nazorat sinfida
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
651
5.
Y.T. Xakimova Y.T.,
Stages of implementation of distance learning in higher education
.
Texas Journal of Philology 2770-8608. 2021/12/16 38-39
.
6.
Xakimova Y.T., Pedagogical opportunities of distance education’s didactic support in
higher education institutions // American Journal of research. 2021.08.10, p. 1-4.
7.
Xakimova Y.T.
Pedagogy types and methods of lessons in the organization of distance
learning. European journal of science archives conferences series. 0000-0001-6156-3630.
2022/1/15 17-19.
8.
Xakimova
Y.T.Oliy ta'lim muassasalarida masofaviy o'qitishning didaktik ta'minoti
modelini yaratish. Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari. 022/2/18 48-
55 b.
