ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
520
PROFESSIONAL YURIDIK TA’LIM MUASSASALARIDA O’QITISHNING KREDIT-
MODUL TIZIMI BO’YICHA O’QUVCHILARNING MUSTAQIL ISHLARINI
TASHKIL ETISH
Fayziyeva Dilnoza Abduraximovna
Buxoro viloyati yuridik texnikumi o’qituvchisi
Samadova Fotima
Buxoro viloyati yuridik texnikumi YuXF 1/21-guruh o’quvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.7947312
Annotatsiya.
Professional yuridik ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan yosh kadrlardan
o’z sohalari bo’yicha yetuk mutaxassis bo’lish bilanbirga o’zlari egallayotgan sohalar bo’yicha
mustaqil faoliyat yurita oladigan, zarur hollarda mustaqil fikr yurita oladigan, hozirjavob,
raqobatbardosh kadrlar bo’lishlaritalab etilmoqda. Ushbu maqsadga erishish uchun kredit-modul
tizimiga muvofiq, mustaqil ta’lim olish jarayonini to’g’ri va maqsadli tashkil etish zarurligi
maolada e’tirof etiladi.
Kalit so’zlar:
modul, kredit, kreativ, auditoriya yuklamasi, ta’lim oluvchi, mustaqil ta’lim,
mustaqil ish, rejalashtirish.
ORGANIZATION OF INDEPENDENT WORK OF STUDENTS ACCORDING TO THE
CREDIT-MODULE SYSTEM OF TRAINING IN PROFESSIONAL LEGAL
EDUCATIONAL INSTITUTIONS
Abstract.
Young personnel studying in professional legal educational institutions are
required to become mature specialists in their fields, able to work independently in the fields they
occupy, to be able to think independently when necessary, to be responsive and competitive
personnel. is being done. In order to achieve this goal, the need to properly and purposefully
organize the independent education process in accordance with the credit-module system is
recognized.
Key words:
module, credit, creative, audience load, learner, independent education,
independent work, planning.
ОРГАНИЗАЦИЯ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ СТУДЕНТОВ ПО КРЕДИТНО-
МОДУЛЬНОЙ СИСТЕМЕ ОБУЧЕНИЯ В ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ
ЮРИДИЧЕСКИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ
Аннотация.
Из молодых кадров, обучающихся в профессиональных юридических
учебных заведениях, востребованы готовые, конкурентоспособные кадры, способные
самостоятельно работать в занимаемых ими областях, умеющие самостоятельно
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
521
мыслить в необходимых случаях, при этом становясь зрелыми специалистами в своих
областях. Для достижения поставленной цели признается необходимость правильной и
целенаправленной организации процесса самостоятельного обучения в соответствии с
кредитно-модульной системой.
Ключевые слова:
модуль, кредит, креатив, аудиторная нагрузка, обучающийся,
самостоятельное обучение, самостоятельная работа, планирование.
Yuridik texnikumlarda kredit-modul tizimini (Kredit to‘plash va ko‘chirishning Yevropa
tizimini) joriy etish O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida yuridik
ta’lim va fanni tubdan takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2020-yil
29-apreldagi PF-5987-son Farmoniga muvofiq belgilangan bo’lib, O‘zbekiston Respublikasi
Adliya vazirligining yuridik texnikumlarida ta’limning kredit-modul tizimida o‘quv jarayonini
tashkil etish tartibi to‘g‘risidagi nizom ishlab chiqilgan. Ushbu nizom ta’limning kredit-modul
tizimida o‘quv jarayonini tashkil etish tartibini belgilaydi va unga ko’ra, yuridik texnikumlarda
o‘quv jarayonida kredit-modul tizimi Kredit to‘plash va ko‘chirishning Yevropa modeli (European
Credit Transfer and Accumulation System — ECTS)ga muvofiq tashkil qilinadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 8-oktabrdagi Farmoni bilan tasdiqlangan
“O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi”ga ko‘ra,
mamlakatdagi OTMlarning 85 foizi 2030-yilgacha bosqichma-bosqich kredit-modul tizimiga
o‘tishi rejalashtirilgan.
Kredit-modul tamoyilida ikkita bosh masalaga ahamiyat beriladi:
talabalarning mustaqil
ishlashini ta’minlash
hamda
talabalar bilimini reyting asosida baholash
.
Zamon talablariga javob bera oladigan, har tomonlama yetuk, raqobatbardosh mutaxassislar
tayyorlashda mustaqil ta’lim alohida o‘rin tutadi, chunki axborot va bilimlar doirasi jadal sur’atlar
bilan rivojlanib borayotgan hozirgi kunda hamma ma’lumotlarni faqat dars mashg’ulotlarida berib
bo‘lmaydi. Qo‘yilgan muammo va vazifalar bo‘yicha muayyan yechimga kelish hamda uning optimal
variantini tanlash uchun kerak bo‘lgan mustaqil fikrlash ko‘nikmasi mustaqil ijodiy ishlash
jarayonida shakllanadi va mustahkamlab boriladi.
Mustaqil talim
– o’quv materialini mustaqil o’zlashtirish, murakkablik darajasi turlicha bo’lgan
topshiriqlar, amaliy vazifalarni auditoriya hamda auditoriyadan tashqarida ijodiy va mustaqil bajarish
asosida nazariy bilim, amaliy ko’nikma va malakalarni shakllantirishga qaratilgan tizimli faoliyatdir.
Mustaqil ish
– o’qituvchining topshirig’i va rahbarligida o’quv vazifasini hal etadigan
talimning faol metodi. Mustaqil ish qo’yilgan maqsad bilan bog’liqlikda talabalarning aniq faoliyatini
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
522
tashkil etish va amalga oshirishdir. Ta’lim oluvchining mustaqil ishlari uning yuqori darajadagi
faollik, ijodiylik, mustaqil tahlil, tashabbuskorlikka hamda barcha vazifalarni o’z vaqtida va
mukammal tarzda bajarishga asoslangan faoliyatidir.
Mustaqil ishni optimal rejalashtirish
– talabaning o‘qish madaniyatini oshirishga
ko‘maklashuvchi muhim va zarur vazifalardan biri. Ta’lim oluvchilar mustaqil ishini tashkillashtirish
tamoyillari bakalavr, mutaxassis, magistr, fan spetsifikasi, mustaqil ish mazmuni va boshqa
ko‘rsatkichlar asosida o‘zgarishi mumkin. Ushbu tamoyillarni bilish va ulardan o‘quv-bilish
faoliyatida mohirona foydalanish muayyan sohadagi bilimlar tizimini egallash va zamonaviy
mutaxassis sifatlarini shakllantirishga imkon beradi. Shu tariqa, OTM talabalari mustaqil ishini
ta’minlashning pedagogik aspektlari nafaqat didaktik masalalarni hal etadi, balki talabalarda shaxsiy
sifatlar rivojlanishi, ularning mustaqil ishlashga bo‘lgan rag‘batini oshirish, umumiy o‘quv
ko‘nikmalari va amaliy tajribasi shakllanishiga ham xizmat qiladi. Amaldagi ta’lim tizimida
auditoriya yuklamalariga katta e’tibor qaratilib kelinmoqda, lekin mustaqil ish turlari hali
ommalashmagan. Kredit tizimida eng avvalo o’quvchining mustaqil ishiga jiddiy e’tibor qaratiladi.
Ta’lim oluvchining mustaqil talim olishini tashkil etishdan asosiy
maqsad
fan (modul) bo’yicha
o’zlashtirilgan bilimlarni mustahkamlash, boyitish, amaliy ko’nikma va malakalarni
takomillashtirish, axborot bilan ishlash, o’z-o’zini rivojlantirish, kognitiv, kreativ, hamkorlikda
ishlash kompetentsiyalarini shakllantirishdan iboratdir.
Ta’lim oluvchilarning mustaqil talimini tashkil etishi quyidagi
vazifalar
ni muvaffaqiyatli hal
etishga xizmat qilishi lozim:
- ta’lim oluvchilarda o’z-o’zini rivojlantirish, mustaqil bilim olish va innovatsion faoliyatni
shakllantirishga imkon beruvchi kompetentsiyalarni egallash maqsadi bilan bog’liqlikda mustaqil
o’quv faoliyatini amalga oshirish;
- bilim, ko’nikma va malakalarni mustaqil egallash, muammoni shakllantira olish va uni hal
etishning maqbul yo’larini izlab topishga qobiliyatli kreativ shaxsni tarbiyalash;
- ta;lim oluvchilarda o’quv dasturini o’zlashtirishga doir motivatsiyani hosil qilish;
- talim oluvchilarda bilim olishga doir masuliyatni oshirish;
- ta’lim oluvchilarda umummadaniy va kasbiy kompetentsiyalarni rivojlantirishga imkon berish;
- talim oluvchilarda mustaqil bilim olish, o’z-o’zini boshqarish va o’z-o’zini rivojlantirishga
qobiliyatlilikni shakllantirish uchun sharoit yaratish.
Mustaqil ish turi va shakli muayyan talim yo’nalishi (mutaxassislik) hamda fan
(modul)larning xususiyatidan kelib chiqqan holda belgilanadi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
523
Mustaqil o’qib-o’rganish uchun taklif etilgan mavzular hamda mustaqil ish topshiriqlari va
ularni bajarish bo’yicha ko’rsatmalar talaba uchun ishlab chiqilgan fan dastur (Sillabus)da o’z aksini
topishi lozim. Mustaqil ish uchun taqdim etilgan o’quv topshiriqlari variativ tavsifga ega bo’lishi
tavsiya etiladi.
Fan (modul) bo’yicha mustaqil talimga ajratilgan soatlarning mustaqil ish tarzida bajarilishi
ko’zda tutilgan o’quv birligi hajmi (kredit) mas’ul kafedra muhokamasidan o’tkazilishi, yig’ilish
qarori bilan tasdiqlanishi hamda professor-o’qituvchi tomonidan tuzilgan Sillabusda mustaqil ish
shakli va turi mazkur hajm (kredit)ga mos kelishi lozim.
Didaktik jarayonlarni jadallashtirish, talabalarning mustaqil talim olish samaradorligini
oshirish maqsadida o’quv davrining I semestrida tyutorlar, ARM xodimlari va fan masullari
tomonidan mazkur jarayonni amalga oshirish tartibi bo’yicha davriy ravishda (shu jumladan, kredit
haftaligi doirasida) o’quv seminarlari tashkil etilishi maqsadga muvofiq.
Mustaqil ish topshiriqlari va uni bajarish muddatlari elektron platformada qat’iy belgilanadi.
Uzrli sabablarsiz mustaqil ishni bajarish muddatini o’tkazib yuborgan talabaning o’quv faoliyati
natijalari tekshirilmaydi va baholanmaydi. Uzrli sabablar esa, dekanat (registrator ofis) tomonidan
o’rganib chiqilishi, dekan ruxsati bilan inobatga olinishi hamda topshiriq bajarilishi uchun yakuniy
nazorat o’tkazilishiga qadar qayta topshirish muddati belgilanishi mumkin.
Mustaqil ta’lim bo’yicha o’quv faoliyati natijalari baholanmagan talaba yakuniy nazoratlarga
kiritilmaydi yoki shartli ravishda topshirish muddati belgilanadi.
Fan (modul) bo’yicha oraliq va yakuniy nazorat savollarining 1/2 qismi mustaqil o’qib-
o’rganish uchun tavsiya etilgan mavzular va adabiyotlar asosida tuzilishi tavsiya etiladi.
Fan (modul)ning auditoriya yuklamasini bajarish vaqtida talabalarning mustaqil ishlari
nazorat qilinmaydi. Talaba mustaqil ish topshiriqlarini bajarish yuzasidan fan dastur (Sillabus)da
ko’rsatilgan kontakt soatida offlayn yoki onlayn tarzda bir yoki ikki marotaba maslahat olishi
mumkin.
Talim oluvchi mustaqil ish topshiriqlarini bajarishda akademik va etik talablarga rioya etishi
(plagiatga yo’l qo’ymaslik, professor-o’qituvchilar, talabalar bilan tolerant munosabatda bo’lish,
kichik guruhlarda hamkorlikda ishlash, masuliyatlilik) shart.
Fan (modul) yuzasidan talabalar bajaradigan mustaqil ish topshiriqlari variativ tavsifga ega
bo’lishi lozim. Mustaqil ish topshiriqlarining 1/3 qismi kichik guruhlarda hamkorlikda ishlash
(kooperativlik)ga mo’ljallangan bo’lishi kerak.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
524
Mustaqil o’qib-o’rganish uchun taklif etiladigan mavzular va mustaqil ish topshiriqlari fan
(modul)ga ajratilgan kreditlar soni hamda talabaning vaqt byudjetini inobatga olgan holda
belgilanishi lozim.
Ta’lim oluvchi tomonidan elektron tizim (platforma)ga yuklangan mustaqil ish topshiriqlari
aniq belgilangan muddatda professor-o’qituvchi tomonidan tekshirilishi va natijasi o’quvchiga
malum qilinishi shart.
Mustaqil talim natijalarini baholash fan (modul)ning umumiy baholash (100 ballik) tizimida
aks ettiriladi va fan dastur (Sillabus)ning baholash mezonlarida unga ajratilgan ball aniq ko’rsatib
qo’yiladi.
O’qishi ko’chirilgan yoki tiklangan ta’lim oluvchilar o’zlashtirilmagan fan (modul)larni qayta
o’qish tartibida o’zlashtiradi. İstisno tariqasida, fanning semestrdagi yuklamasi 6 (olti) kreditdan
oshmaydigan akademik farqli fan (modul)lar talabaning arizasiga ko’ra va dekan roziligi bilan
100% mustaqil talim shaklida o’zlashtirilishi mumkinligi belgilangan.
REFERENCES
1.
O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni” (yangi tahriri) 2020-yil 23-
sentabr
2.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 29-apreldagi PF-5987-son “O’zbekiston
Respublikasida yuridik ta’lim va fanni tubdan takomillashtirish bo’yicha qo’shimcha
chora-tadbirlar to’g’risida”gi Farmoni
3.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini
2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi PF-5349-son Farmoni
4.
Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 10-iyundagi 359-son Qarori
