ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
869
PEDAGOGIK TEXNOLOGIYA SIFATIDA MODULLI O`QITISHNING NAZARIY
ASOSLANISHI
Turayeva Xabiba Qaxromonovna
Osiyo Xalqaro Universiteti, Magistratura
1-kurs talabasi, Pedagogika va
psixologiya yo‘nalishi talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8053162
Annotatsiya.
Modulli o'qitish, ya'ni o'rganishni diskret modullar yoki birliklarga tashkil
etuvchi pedagogik yondashuvga so'nggi yillarda e'tibor ortib bormoqda. Ushbu maqola pedagogik
texnologiya sifatida modulli o‘qitishning nazariy asoslarini o‘rganadi, asosiy ta’lim nazariyalari
va tamoyillariga asoslanadi. Maqolada modulli o'qitishning samaradorligi va afzalliklarini
asoslaydigan konstruktivistik nuqtai nazar, kognitiv yuk nazariyasi, o'z-o'zini boshqarish va
boshqa tegishli nazariyalar muhokama qilinadi. Shuningdek, u modulli o‘qitishning potentsial
afzalliklari, jumladan, moslashuvchanlik, faollik, vaqtni boshqarish, o‘zlashtirishni o‘rganish,
tabaqalashtirilgan ta’lim va umrbod ta’lim ko‘nikmalarini rivojlantirishga urg‘u beradi. Modulli
oʻqitishning nazariy asoslarini tushunib, oʻqituvchilar ushbu pedagogik texnologiyadan taʼlim
natijalarini yaxshilash va oʻquvchilarning turli ehtiyojlarini qondirish uchun foydalanishlari
mumkin.
Kalit soʻzlar:
Ta’lim, pedogogik ta’lim, modul, modulli o’qitish, samarasi, afzalliklar,
dastur, kasbiy-ijodiy fikrlash, mustaqil fikrlash,kompetensiya, differensial, konstruktivizm,
texnologiya integratsiyasi, hamkorlik.
THEORETICAL JUSTIFICATION OF MODULAR TEACHING AS A PEDAGOGICAL
TECHNOLOGY
Abstract.
Modular teaching, a pedagogical approach that organizes learning into discrete
modules or units, has received increasing attention in recent years. This article explores the
theoretical foundations of modular teaching as a pedagogical technology, based on the main
educational theories and principles. The article discusses the constructivist perspective, cognitive
load theory, self-regulation, and other relevant theories that underlie the effectiveness and benefits
of modular learning. It also emphasizes the potential benefits of modular learning, including the
development of flexibility, engagement, time management, mastery learning, differentiated
learning, and lifelong learning skills. By understanding the theoretical foundations of modular
instruction, teachers can use this pedagogical technology to improve learning outcomes and meet
the diverse needs of students.
Key words:
Education, pedagogic education, module, modular teaching, effect,
advantages, program, professional-creative thinking, independent thinking, competence,
differential, constructivism, technology integration, cooperation.
ТЕОРЕТИЧЕСКОЕ ОБОСНОВАНИЕ МОДУЛЬНОГО ОБУЧЕНИЯ КАК
ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ТЕХНОЛОГИИ
Аннотация.
В последние годы все большее внимание уделяется модульному
обучению, педагогическому подходу, который организует обучение в отдельные модули или
блоки. В данной статье исследуются теоретические основы модульного обучения как
педагогической технологии, основанные на основных педагогических теориях и принципах.
В статье обсуждаются конструктивистская точка зрения, теория когнитивной
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
870
нагрузки, саморегуляция и другие актуальные теории, лежащие в основе эффективности
и преимуществ модульного обучения. В нем также подчеркиваются потенциальные
преимущества модульного обучения, в том числе развитие гибкости, вовлеченности,
тайм-менеджмента, мастерского обучения, дифференцированного обучения и навыков
обучения на протяжении всей жизни. Понимая теоретические основы модульного
обучения, учителя могут использовать эту педагогическую технологию для улучшения
результатов обучения и удовлетворения разнообразных потребностей учащихся.
Ключевые слова:
Образование, педагогическое образование, модуль, модульное
обучение, эффект, преимущества, программа, профессионально-творческое мышление,
самостоятельное мышление, компетентность, дифференциал, конструктивизм,
интеграция технологий, сотрудничество.
So‘nggi yillarda o‘quvchilarning bilim olish natijalarini oshirishga qaratilgan innovatsion
pedagogik yondashuvlarni ishlab chiqish va joriy etishga alohida e’tibor kuchaymoqda. Bunday
yondashuvlardan biri modulli o‘qitish bo‘lib, o‘quv dasturini mustaqil yoki moslashuvchan ketma-
ketlikda o‘qitilishi mumkin bo‘lgan diskret modullar yoki birliklarga bo‘lishdan iborat. “Modulli
o‘qitish” termini xalqaro tushuncha modul bilan bog‘liq bo‘lib, uning bitta ma’nosi faoliyat
ko‘rsata oladigan o‘zaro chambarchas bog‘liq elementlardan iborat bo‘ladi. Bu ma’noda u,
modulli o‘qitishning asosiy vositasi sifatida, tugallangan informatsiya bloki sifatida tushuniladi.
Modulli o’qitishga o’tishda quydagi maqsadlar ko’zlanadi
1
:
o‘qitishning (fanlar orasida va fanning ichida) uzluksizligini ta’minlash;
o‘qitishni individuallashtirish;
o‘quv materialini mustaqil o‘zlashtirish uchun yetarli sharoit yaratish;
o‘qitishni jadallashtirish;
fanni samarali o’zlashtirishga erishish.
Demak, ushbu maqola pedagogik texnologiya sifatida modulli o‘qitishning nazariy
asoslarini o‘rganadi, uning o‘quvchilarga yo‘naltirilgan ta’limga ko‘maklashish va akademik
muvaffaqiyatga erishishda samaradorligini ta’minlovchi asosiy tushuncha va tamoyillarni
o‘rganadi.Jumladan:
Konstruktivizm va faol o'rganish:
Modulli o'qitish konstruktiv ta'lim nazariyasiga mos
keladi, bu nazariyaga ko'ra, o'quvchilar bilimlarni o'quv muhiti bilan faol ishtirok etish orqali
qurishadi. O‘quv rejasini modulli bo‘limlarga ajratish orqali o‘quvchilar o‘z o‘quv jarayonlarida
faol ishtirok etishga da’vat etiladi. Har bir modul muayyan mavzu yoki kontseptsiyani taqdim
etadi, bu o‘quvchilarga amaliy mashg‘ulotlar, muhokamalar va muammoni hal qilish bo‘yicha
topshiriqlar orqali o‘z tushunchalarini o‘rganish va qurish imkonini beradi. Bu faol o'rganish,
tanqidiy fikrlash va bilimlarni qo'llashga yordam beradi, chunki talabalar o'z ta'lim sayohatiga
egalik qilishadi.
Differensial ko'rsatma va shaxsiylashtirish:
Modulli o‘qitish o‘quvchilarning o‘rganish
ehtiyojlari, qobiliyatlari va qiziqishlari xilma-xil ekanligini tan olgan holda tabaqalashtirilgan
o‘qitish imkoniyatini beradi. O'quv dasturini modullarga bo'lish orqali o'qituvchilar individual
1
Merrill, M. D. (2002). First principles of instruction. Educational Technology Research and Development, 50(3),
43
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
871
o'quvchilarning kuchli tomonlari, qiyinchiliklari va afzalliklariga mos keladigan o'quv tajribalarini
ishlab chiqishlari mumkin
2
. Talabalar modullar bo'ylab o'z tezligida o'tishlari mumkin, bu esa
shaxsiy o'rganish tajribasiga imkon beradi. Ushbu moslashuvchanlik o'qituvchilarga maqsadli
yordam va kerak bo'lganda iskala bilan ta'minlash, talabalarning faolligini oshirish va ta'lim
natijalarini maksimal darajada oshirish imkonini beradi.
O'zlashtirish va kompetensiyaga asoslangan ta'lim:
Modulli o‘qitish yanada ilg‘or
tushunchalarga o‘tishdan oldin muhim bilim va ko‘nikmalarni egallashga urg‘u berib,
o‘zlashtirishni o‘rganish tamoyillariga mos keladi. Har bir modul muayyan o‘quv maqsadlariga
qaratilgan bo‘lib, o‘quvchilarga amaliyot, fikr-mulohaza va baholash imkoniyatlari taqdim etiladi.
Har bir modulni o'zlashtirish, odatda, keyingi modulga o'tishdan oldin talab qilinadi, bu esa
o'quvchilarning mustahkam poydevorga ega bo'lishini ta'minlaydi. Bu yondashuv kompetensiyaga
asoslangan ta'lim bilan chambarchas bog'liq bo'lib, u o'quvchilarning vaqtga asoslangan ta'limdan
ko'ra o'zlashtirganliklarini namoyish etishiga urg'u beradi, bilimlarni chuqurroq tushunishga va
uzoq muddatli saqlashga yordam beradi.
Moslashuvchanlik:
Modulli oʻqitish oʻquv dasturlarini ishlab chiqish va yetkazib berishda
moslashuvchanlikni
taʼminlaydi.
O'qituvchilar
modullarni
o'quvchilarning
ehtiyojlari,
rivojlanayotgan tendentsiyalar yoki kontekst omillari asosida qayta tartibga solishlari va
o'zgartirishlari mumkin. Ushbu moslashuvchanlik fanlararo aloqalarni, real dunyo misollarini
integratsiyalashuvini va rivojlanayotgan texnologiyalarni birlashtirishga imkon beradi. Bundan
tashqari, modulli oʻqitish onlayn va aralash taʼlimning uzluksiz integratsiyalashuvini
osonlashtiradi, bu esa oʻquvchilarga resurslardan foydalanish, hamkorlikdagi faoliyatda
qatnashish va asinxron tarzda fikr-mulohaza olish imkonini beradi. Bu moslashuvchanlik
o'quvchilarning faolligini oshiradi, o'z-o'zini o'rganishga yordam beradi va turli xil o'quv
muhitlarini moslashtiradi.
Texnologiya integratsiyasi:
Modulli o'qitish modulli birliklarni amalga oshirish va
etkazib berishni osonlashtirish uchun texnologiyadan foydalanadi. Raqamli platformalar, taʼlimni
boshqarish tizimlari va onlayn resurslar oʻqituvchilarga modulli kontentni samarali yaratish,
tartibga solish va tarqatish imkonini beradi. Texnologiya, shuningdek, o‘quvchilarga multimedia
resurslari, interfaol faoliyat va hamkorlik vositalari bilan shug‘ullanish imkonini beruvchi
o‘quvchilarning foydalanish imkoniyati va interaktivligini oshiradi. Bundan tashqari, onlayn
platformalar talabalar taraqqiyotini uzluksiz kuzatish imkonini beradi va real vaqt rejimida fikr-
mulohaza va baholash imkoniyatini beradi, doimiy takomillashtirish va shaxsiy yordamni
rag'batlantiradi.
Hamkorlikda o'rganish:
Modulli o‘qitish talabalarni hamkorlikdagi faoliyat va
munozaralarga jalb qilish orqali hamkorlikda o‘rganishni qo‘llab-quvvatlaydi. Har bir modul
doirasida o'qituvchilar tengdoshlar bilan muloqot qilish, guruh loyihalari va onlayn munozaralar
uchun imkoniyatlarni o'z ichiga olishi mumkin. Hamkorlikda o'rganish ijtimoiy o'zaro ta'sir,
muloqot va yuqori darajadagi fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Modulli
oʻqitishga hamkorlikdagi elementlarni integratsiyalashgan holda, talabalar umumiy nuqtai
nazardan, muammolarni birgalikda hal qilishdan va tanqidiy fikrlash qobiliyatidan foydalanadilar.
2
Merrill, M. D. (2002). First principles of instruction. Educational Technology Research and Development, 50(3),
43
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
872
Uzluksiz kasbiy rivojlanish:
Modulli o‘qitish ham o‘qituvchilarning kasbiy rivojlanishi
uchun qulayliklar yaratadi. O'qituvchilar o'zlarining professional hamjamiyatlarida hamkorlikni,
bilim almashishni va doimiy takomillashtirishni rag'batlantiradigan modullarni yaratishi va
almashishi mumkin. Modulni ishlab chiqish va amalga oshirishda hamkorlik qilish orqali
o'qituvchilar o'zlarining ta'lim strategiyalarini yaxshilashlari, yangi yondashuvlarni kashf etishlari
va paydo bo'layotgan ta'lim tendentsiyalariga moslashishlari mumkin. Modulli o‘qitish
o‘qituvchilarga o‘z tajribasini rivojlantirish va pedagogik repertuarini kengaytirish imkonini
beradi, bu esa yanada samarali va qiziqarli o‘qitish amaliyotiga olib keladi.
Modulli o'qitish ko'plab afzalliklarga ega bo'lsa-da, potentsial muammolarni tan olish va
hal qilish muhimdir. Modullar bo‘yicha izchillik va izchillikni ta’minlash, o‘quv dasturiga
modullarni integratsiyalashuvini boshqarish va talabalarning mustaqil bilim olishiga doimiy
yordam ko‘rsatish asosiy masalalardan hisoblanadi. Bundan tashqari, modulli o'qitishning
samarali amalga oshirilishi o'qituvchilardan tegishli texnologik ko'nikmalarga, o'quv dizayni
bo'yicha tajribaga va o'quvchilarning ehtiyojlarini chuqur tushunishni talab qiladi. Mulohazalar va
baholash ma'lumotlari asosida modullarni doimiy ravishda baholash va takomillashtirish ularning
samaradorligi va dolzarbligini ta'minlash uchun ham muhimdir.
Modulni o‘qitishning samaradorligini oshirishga erishish uchun o‘qitishning quyidagi
usullarni qo‘llash lozim
3
:
miyalar hujumi, muammoli muloqotlar, evristik suhbatlar, o‘quv o‘yinlar va hokazo.
O‘qitishning modul tizimi mazmunidan uning quyidagi afzalliklari namoyon bo‘ladi:
fanlar, fanlar ichidagi modullar orasidagi o‘qitish uzluksizligi ta’minlanishi;
har bir modul ichida va ular orasida o‘quv jarayonini barcha turlarining metodik
jihatdan asoslangan muvofiqligi o‘rnatilishi;
fanning modulli tuzilish tarkibining moslanuvchanligi;
talabalar o‘zlashtirishi muntazam va samarali nazorat (har qaysi moduldan so‘ng)
qilinishi;
talabalarning zudlik bilan qobiliyatiga ko‘ra tabaqalanishi (dastlabki modullardan
so‘ng, o‘qituvchi ayrim talabalarga fanni individual o‘zlashtirishni tavsiya etishi mumkin);
informatsiyani “siqib” berish natijasida, o‘qishni jadallashtirish, auditoriya soatlaridan
samarali foydalanish va o‘quv vaqti tarkibini, ma’ruzaviy, amaliy (tajribaviy) mashg‘ulotlar,
individual va mustaqil ishlar uchun ajratilgan soatlarni – optimallashtirish.
Buning natijasida, talaba yetarli bilimlarga ham, ko‘nikmaga ham, o‘quvga ham ega
bo‘ladi. Modulli o‘qitishdan foydalanib, malakali mutaxassisni tayyorlash, quyidagilar asosida
ta’minlanadi:
o‘qitishning uzluksizligi (bunda fanlarni o‘zlashtirish samaradorligi oshadi);
o‘qitishni jadallashtirish (buning natijasida informatsiyaning ko‘p qismi, individual
va mustaqil ishlash paytida, kompyuter tarmoqlari orqali o‘zlashtiriladi;
o‘qitishni individuallashtirish (talaba o‘z qobiliyatiga ko‘ra bilim olish imkoniyatiga
ega bo‘ladi).
Demak, ushbu maqola modulli o'qitishning nazariy asoslarini har tomonlama o'rganib
3
Merrill, M. D. (2002). First principles of instruction. Educational Technology Research and Development, 50(3),
43
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
873
chiqadi, uning konstruktivizm, kognitiv yuk nazariyasi, o'z-o'zini boshqarish va boshqa asosiy
ta'lim nazariyalari bilan uyg'unligini ta'kidlaydi. Modulli oʻqitishni qoʻllash orqali oʻqituvchilar
oʻquvchilarning turli ehtiyojlarini qondiradigan, faol va oʻz-oʻzini yoʻnaltirgan taʼlimni qoʻllab-
quvvatlovchi, hamkorlik va faollikni ragʻbatlantiradigan dinamik va moslashuvchan taʼlim
muhitini yaratishi mumkin. Texnologiyalar rivojlanishda davom etar ekan, modulli o‘qitish
o‘quvchilarga imkoniyat beradigan va ularni kelajak muammolariga tayyorlaydigan
moslashuvchan va shaxsiylashtirilgan ta’lim tajribasini taqdim etish orqali ta’limni tubdan
o‘zgartirish imkoniyatiga ega.
REFERENCES
1.
Hmelo-Silver, C. E., & Eberbach, C. (2012). Learning theories and education: Toward a
decade of synergy. In K. R. Sawyer (Ed.), The Cambridge Handbook of the Learning
Sciences (2nd ed., pp. 246-267). Cambridge University Press.
2.
Merrill, M. D. (2002). First principles of instruction. Educational Technology Research
and Development, 50(3), 43-59.
3.
Jonassen, D. H. (1991). Objectivism versus constructivism: Do we need a new
philosophical paradigm? Educational Technology Research and Development, 39(3), 5-
14.
4.
Sweller, J., van Merrienboer, J. J. G., & Paas, F. G. W. C. (1998). Cognitive architecture
and instructional design. Educational Psychology Review, 10(3), 251-296.
5.
Knowles, M. S. (1975). Self-directed learning: A guide for learners and teachers.
Association Press.
6.
Keller, J. M. (2010). Motivational design for learning and performance: The ARCS model
approach. Springer Science & Business Media.
7.
Guskey, T. R., & Gates, S. L. (1986). Synthesis of research on the effects of mastery
learning in elementary and secondary classrooms. Educational Leadership, 43(8), 73-80.
8.
Tomlinson, C. A. (2001). How to differentiate instruction in mixed-ability classrooms (2nd
ed.). Association for Supervision and Curriculum Development.
9.
Bates, A. W., & Sangrà, A. (2011). Managing technology in higher education: Strategies
for transforming teaching and learning. Jossey-Bass.
10.
Smith, K. M. (1996). The role of cognitive load theory in educational technology research
and development. Educational Technology Research and Development, 44(1), 45-63.
