ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
452
FARZAND TARBIYASIGA TA’SIR ETUVCHI IJTIMOIY PSIXOLOGIK OMILLAR
Normamatova Nazira Alijon qizi
Guliston davlat pedagogika instituti o'qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8398696
Annotatsiya.
Bola tug'ilishidan boshlab normal rivojlanishi uchun muloqot muhim
ahamiyatga ega. Faqatgina muloqot jarayonida bola inson nutqini o'zlashtirib olishi mumkin. Bu
o'z navbatida bola faoliyatida va atrof-muhitni bilish va o'zlashtirishda etakchi vazifani bajaradi.
Shaxs rivojlanishi harakatlantiruvchi kuchlari bo'lib bola ehtiyoji va uni qoniqtirish imkoniyati
o'rtasida yuzaga keladigan qarama-qarshiliklar hisoblanadi. Ushbu maqolada, farzand
tarbiyasiga ta’sir etuvchi ijtimoiy psixologik omillar haqida fikr va mulohazalar qilinadi.
Kalit so’zlar:
bola tabiyasi, jamiyatning roli, ijtimoiy psixologiya, asosiy omillar, oila
tarbiyasi, psixologik rivojlanish.
SOCIAL PSYCHOLOGICAL FACTORS AFFECTING CHILDBEARING
Abstract.
Communication is important for the normal development of a child from birth.
Only in the process of communication can a child master human speech. This in turn performs a
leading function in the child's activities and in the knowledge and assimilation of the environment.
The driving forces of Personality Development are the contradictions that arise between the child's
need and the possibility of satisfying him. This article will provide feedback and insights into the
social psychological factors that affect foster care.
Keywords:
child Tabia, the role of society, social psychology, key factors, family education,
psychological development.
СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ФАКТОРЫ, ВЛИЯЮЩИЕ НА
ВОСПИТАНИЕ ДЕТЕЙ
Аннотация.
Общение важно для нормального развития ребенка с рождения. Только
в процессе общения ребенок может овладеть человеческой речью. Это, в свою очередь,
выполняет ведущую роль в деятельности ребенка и в познании и усвоении окружающей
среды. Движущими силами развития личности являются противоречия, возникающие
между потребностью ребенка и возможностью ее удовлетворения. В этой статье будут
рассмотрены и рассмотрены социально-психологические факторы, влияющие на
воспитание детей.
Ключевые слова:
Природа ребенка, роль общества, Социальная психология,
основные факторы, семейное воспитание, психологическое развитие.
Oila tarbiyasi — oilada farzandlarning ota-ona yoki ularni o’rnini bosuvchi shaxslar
tomonidan amalga oshiriladigan, farzandlar kamolida muhim ahamiyat kasb etadigan jarayon
hisoblanadi. Yosh avlodning har tomonlama kamolga erishishida oila tarbiyasi muhim o'rin tutadi.
Oilaning moddiy ta'minoti, farovonligi, oila budjetining mavjud holati, undan oqilona foydalanish
borasidagi tajriba, sog'lom ruhiy muhitning barqarorligi va hokazolar obyektiv omillar sirasiga
kirsa, oiladagi shaxslararo do’stona munosabatlar, oila a'zolarining fiziologik, psixologik,
ma’naviy jihatdan komillikka yetganligi, ularning qiziqishi va ehtiyojlari o'rtasidagi mutanosiblik,
oilaviy turmushni tartibga solish borasidagi o'zaro moddiy ko’mak, hamkorlik, birlik tamoyillariga
tayanish kabilar subyektiv omillar sirasiga kiradi. Hozirgi shiddat bilan taraqqiy etayotgan
mamlakatimizning qay darajada yuksalishi, o'sib kelayotgan yosh avlodning ta'lim tarbiyasiga
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
453
bevosita bog'liq sanaladi. Shaxsning kamolga yetishida nasl-irsiyat, ijtimoiy muhit, ta'lim-tarbiya
asosiy ro’lni egallaydi.
Biologik irsiyat insonni inson qiladigan umumiylikni hamda insonlarni tashqi va ichki
jihatdan turli qiladigan farqlanishni aniqlaydi. Irsiyat deganda bolalar genetik dasturiga kiritilgan
muayyan xislat va xususiyatlarning ota-onadan bolaga turli xil o'xshashlik, xususiyatlarning o'tishi
tushuniladi. Irsiyatga ko'ra bolaga ota -onasidan inson organizmi, asab tizimi, miya va xis tuyg'u
organlari, shuningdek, qomat tuzilishi, soch teri rangi o'tadi. Bular insonni boshqa insonlardan
ajratib turuvchi tashqi omillar hisoblanadi. Shuningdek irsiyat bo'yicha nerv faoliyatini
rivojlantiradigan nerv xususiyatlari ham o'tishi mumkin. Irsiyat bolaning tabiiy xususiyatlari
asosida biror bir faoliyat sohasida muayyan qobiliyatlarining shakllanishini ko'zda tutadi.
Psixologik ma'lumotlarga ko'ra qobiliyat insonning tabiiy xususiyati bo'la olmaydi. Bola
qobiliyatlarining namoyon bo'lishi uning hayot, talim-tarbiya jarayonlariga bog'liq.
Tug'ilgan odamga hayotni saqlab qolish uchun faqat eng elementar mexanizmlar berilgan.
Jismoniy tuzilishi, asab tizimining tashkil etilishi, faoliyat turlari va uni tartibga solish usullari
jihatidan inson tabiatdagi eng mukammal mavjudotdir. Bolalik - bu yangi tug'ilgan kundan boshlab
to'liq ijtimoiy va shuning uchun psixologik etuklik davri; bu davrda bola insoniyat jamiyatining
to'la huquqli a'zosiga aylanadi. Bundan tashqari, ibtidoiy jamiyatdagi bolalikning davomiyligi o'rta
asrlardagi yoki bizning kunlarimizdagi bolalik davriga teng emas. Insoniyatning bolalik
bosqichlari tarix mahsuli bo'lib, ular ming yillar avval bo'lgani kabi o'zgarishi mumkin.
Shaxs deganda muayyan jamiyatning a'zosi tushuniladi. Odam shaxs bo'lishi uchun ruhiy
jihatdan taraqqiy etgan, o'z xususiyati va sifatlari bilanboshqalardan farq qilishi lozim. Har bir
odam shaxs sifatida turlicha namoyon bo'ladi. U o'zining xarakteri qiziqishi va qobiliyati aqliy
rivojlanganlik darajasi, ehtiyoji, mehnat faoliyatiga munosabati bilan farqlanadi. Bular shaxsni
o'ziga xos xususiyati bo'lib, ana shu ruhiy xususiyatlari rivojlanib ma'lum bir bosqichga yetsagina
u mukammal kamol topgan inson deyiladi. Shaxsning ijtimoiy voqe'likka, mehnatga, kishilarga,
jamiyatga bo'lgan munosabati turlicha,uning faollik darajasi va odob-axloq borasida yetukligi ham
turlicha.
Ayniqsa, bola o'smirlik yoshiga yetganda, erka, tantiq bo'lgani uchun do'stlari va
tengqurlari davrasida ham hamma xohishlari qondirilishini istaydigan, liderlikka intiluvchanligini
namoyon etgisi keladigan, lekin psixologik jihatdan, aslida unda bunday sifatlar mavjud
bo'lmaydi. Gap shundaki, bunday holatlarda ota-ona zurriyodi timsolida ilgari o'z hayot tajribasida
erisholmagan armonlarini ro'yobga chiqargisi keladi, ularning tarbiya uslublari aynan shunga
qaratilgan bo'ladi, lekin bola ko'p jihatdan nochor ekanligini keyinchalik ijtimoiy muhitning turli
vaziyatlariga tushganida his eta boshlaydi. G'amxo'rlikdan tub ma’noda farq qiladigan
giperprotektsiya - bunda erkalatishdan ko'ra oiladagi katta shaxslar tomonidan bola shaxsining har
bir yurgan qadami va xatti-harakatini nazoratga olish orqali unga e'tibor berish nazarda tutiladi.
Ma'lumki, bilish va dialektika nazariyasi alohida fanlar tarixi, bolaning psixik rivojlanish tarixi,
yosh hayvonlar va til tarixidan shakllanishi kerak. Ayniqsa e'tiborni qaratish hikoyalar bolaning
aqliy rivojlanishi, uni ontogenezdagi bolaning rivojlanishidan ham, turli xil zamonaviy
madaniyatlarda bolalarning notekis rivojlanishidan farqlash kerak.
Shuning uchun bu tarbiya uslubida turli xil ta'qiqlar va to’siqlar ota-ona tomonidan takror
aytiladigan “mumkin emas” kabi iboralarning bisyorligi bilan namoyon bo’ladi. Bunday sharoitda
voyaga yetgan bola odatda shaxsiy fikr va dunyo qarashsiz, mustaqil qarorlar chiqarishda doimo
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
454
kattalar yordamiga muhtoj bo'ladi va xarakter jihatdan salga jahli chiqadigan va doimiy norozi
holdagi kayfiyatning hamrohligi, chunki u doimiy nazoratga, o’zgalarning qarorlari asosida
harakat qilishga odatlanadi: onasisiz dars tayyorlay olmaydigan, otasisiz ko'chaga chiqmaydigan ,
barcha ishlarida kattalarning doimiy aralashuviga muhtoj bo’ladi.
Xulosa qilib aytganda
, rivojlanib borayotgan jamiyat taraqqiyotida kelajak avlodning ro'li
juda ham beqiyos ahamiyatni kasb etadi.shu sababli yurrtimizda ular uchun keng ko'lamli ishlar
amalga oshirilmoqda. Hozirgi kunda ijtimoiy muhit oilaviy nizolar bola ulg'ayishida o'zining
salbiy ta'sirini ko'rsatishi mumkin ammo bu fikr bilan cheklanmaslik kerak deb xisoblayman
xarqanday holatda oilada tarbiya to'g'ri berilgan bo'lsa bunday og'ishlik holatlari kuzatilmaydi.
Muammo izlash emas unga yechim topish eng to'g'ri qarordir.
REFERENCES
1.
Adilova, M. (2023). THE PSYCHOLOGICAL EFFECT OF TRAPS IN THE SOCIAL
NETWORK ON YOUTH MIND AND SPIRITUALITY. Open Access Repository, 4(2),
500-505.
2.
Sunatullaevna, K. A., & Axmedovich, R. O. (2022). Internet is a depression. The benefits
and harms of cyberspace on the human psyche. Eurasian Scientific Herald, 5, 69-73.
3.
Komilova, A., & Adilova, M. (2023). SHAXS EMOTSIONAL INTELLEKTINING
PSIXOLOGIK VA PSIXOFIZIOLOGIK JIXATLARI. Журнал Педагогики и
психологии в современном образовании, 3(2).
4.
Ganiyeva, M. (2023). THE MAIN DIRECTIONS OF DEVELOPING THE LOGICAL
THINKING
OF
FUTURE
ELEMENTARY
SCHOOL
TEACHERS
(IN
MATHEMATICS LESSONS). Science and innovation, 2(B3), 30-33.
5.
Ganieva, M. (2023, June). EMPOWERING LOGICAL THINKING IN PRIMARY
SCHOOL STUDENTS THROUGH TIPS TECHNOLOGY. In Academic International
Conference on Multi-Disciplinary Studies and Education (Vol. 1, No. 12, pp. 62-63).
