ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
465
SAMARQAND VILOYATINING SUV VA SUV BOYLIKLARDAN FOYDALANISH
BO’YICHA LOYIHALAR
Abduxoliqova Ma’mura Abdusamad qizi
Termiz Davlat Pedagogika Instituti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10119013
Annotatsiya.
Ushbu tezis Samarqand viloyatining suv va suv boyliklardan foydalanish
bo’yicha loyihalar. Suv hayot manbayi. Suv resurslaridan mukammal foydalanish va muhofaza
qilish.
Kalit so’zlar:
Suv, Samarqand viloyatning suv va suv boyliklardan foydalanish bo’yicha
loyihalar. Kattaqo’rg’on suv ombori.
WATER AND WATER RESOURCES PROJECTS OF SAMARKAND REGION
Abstract.
This thesis is a study of water and water resource utilization projects of
Samarkand region. Wates is the source of life. Making the bast use of water resources.
Key words:
Water, Water and water of Samarkand region projects for the use of wealth.
Kattakurgan reservoir.
ПРОЕКТЫ ПО ИСПОЛЬЗОВАНИЮ ВОДНЫХ И ВОДНЫХ РЕСУРСОВ
САМАРКАНДСКОЙ ОБЛАСТИ
Aннотация.
Данная дипломная рвбота предсталяет собой проект по
использованию воды и водных ресурсов Самаркандской области. Вода- источик жизни.
Безупречное использование и охрана водных ресурсов.
Ключевые слова:
Вода, вода Самаркандской области и проекты по использованию
водных ресурсов. Каттакурганское водохранилище.
KIRISH
Suv hayot manbai ekanligini faqat issiq va issiq, quruq iqlim sharoitidagina to’la tasavvur
etish mumkin. Xalq iborasi bilan aytganda: qayrda suv paydo bo’lsa, o’sha yerda hayot
boshlanadi, suv tugagan yerda esa hayot ham tugayda. Shuning uchun ham qadim zamonlardan
boshlab o’lkamizda suvga hurmat, uni e’zozlash isrofgarchiligiga va ifloslanishiga yo’l
qo’ymaslik ruhi hukm surgan. Shu bilan birga < suvday serob bo’l >, <oldingdan oqqan suvning
qadri yo’q> va shu kabi iboralar ma’lum sharoiy va davrda o’z < xizmatini > o’tagan.
Ma’lumki, XXI asrdan boshlab suv – oltin, uran, gaz, ko’mir va boshqa foydali
qazilmalardan ko’ra qimmatbaho xomashyo hisoblanadi. Samarqand viloyatda suv resurslaridan
mukammal foydalanish va muhofaza qilish maqsadida Kattaqo’rg’on suv ombori tashkil etilgan.
Kattaqo’rg’on sov ombori – gidrotexnik inshooti, O’zbekistonda birinchi qurilgan suv ombori.
Samarqana viloyatining Kattaqo’rg’on shahri yaqinida tabiiy chuqrlikda barpo etilgan.
Kattaqo’rg’n suv ombori Zarafshon vodiysidagi ekin maydonlarini suv bilan ta’minlash va
Zarafshon ( Qoradaryo ) daryosi suv rejimini tartibga soldi, sel va toshqin suvlarini jamg’aradi.
1940-1951 yillar davomida qurilib, foydalanishga topshirildi. Kattaqo’rg’on suv omborining
asosiy inshooti kompleksi suv chiqargichli to’g’on, suv keltiriladigan va suv oqib ketadigan
kanallardan iborat. 1941-yilda uzunligi 4 km, balandligi 28 m tuproq to’g’on ko’tariladi
(keyinchalik to’g’on balandligi 31,5 ga yetkazildi). Suv omborining hajmi yildan-yilga oshirib
borildi va 1954-ylida loyihada ko’rsatilgan miqdor – 662 mln. m3 ga yetkqzildi. Uzunligi 28
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
466
km, suv sarfi 45 m3 /s suv ketiruvchi kanal va uzunligi 15,2 km, suv sarfi 123 m3 /s suv
chiqaruvchi kanal qurildi. 1956-yil suv keltiruvch kanal rekonstruksiya qilinib, unung suv
o’tkazish imkoniyati 100 m3 /s ga yetkazildi, o’zani to’g’rilanib, kengaytirildi va o’zanga beton
to’shama yotqizildo. Natijada kanal uzunligi 21,2 km ga tetdi.
To’g’on (maksimal balandligi 28,62 m, uzunligi 3915 m) va quloqlarning rekonstruksiya
qilinishi natijasida (1968-yilda) Kattaqo’rg’on suv omborining sig’imi 900 mln m3 ga
yetkazildi, shundan foydali sig’imi 840 mln m3. Suv yuzasi maydoni 79,5 km2. Uzunligi 15 km,
maksimal eni 10 km, o’rtacha eni 5,3 km, maksimal chuqurligi 25 m, o’rtacha chuqurligi 11,3
m. Kattaqo’rg’on suv ombori suv bilan Samarqand, Buxoro viloyatlaridagi 94 ming ga yer
sug’oriladi va 150 ming ga yerning suv ta’minoti yaxshilangan. Kattaqo’rg’on suv ombori suvi
kanal bilan Qoradaryoga quyiladi. Suv omborida baliqchilik tez rivojlandi, yiliga o’rta hisobda
240-250 ta baliq ovlanadi. O’zbekiston Respublikasida qabul qilingan < Suv va suvdam
foydalanish to’g’risida>gi qonun (1993-yil 6-may) da qabo’l qilngan.
Qonunga mofiq 106-moddada suvdan oqilona foydalanish va uni muhofaza qilishning
iqtisodiy choralari 111 va 112- moddalarida aynan suv resurslaridan mukammal foydalanish
va uni muhofaza qilish jadvallarini ishlab chiqish tartibi masalalariga bag’ishlangan.
O’zbekistonning kelajak avlodi uchun yer-suv va boshqa tabiiy resurslaridan foydalanishni
saqlash maqsadida oqilona samaraligini oshirmoq darkor.
Mamlakatda yashayotgan kishilar va kelajak avlod uchun tabiiy resurslar imkoniyatidan
oqilona foydalanish va atrof-muhitni musaffo saqlash talablarini qondirish ijtimoiy – iqtisadiy
hayotning barqaror rivojlanishiga asos yaratadi. Mintaqaning yana bir muammosi suvni
muhofaza qilish va tejash tabdirlari majmuini amalga oshirish va tejash tadbirlari majmuini amalga
oshirish zaruriyati bilan bog’liqdir. Bu tadbirlar suvning isrof bo’lishini eng kam darajaga
keltirishni o’z ichiga oladi. Suv tabiiyatning insomyatga bergan eng qimmatbaho boyligi ekan
biz un qadrig yetshimiz zarur.
REFERENCES
1.
X.I. Valiyev, SH.O. Muradov. B.M. Xolbayev. Suv resuslaridan mukammal
foydalanish va muhofaza qilish. Toshkent-2010
2.
Wikipedia
3.
millicha.uz
