28
OʻQUVCHI YOSHLARNI TARBIYALASHDA IJTIMOIY INSTITUTLAR VA TA’LIM
MUASSASALARI HAMKORLIGINING TAKOMILLASHTIRISH YOʻLLARINING
OʻZIGA XOS XUSUSIYATLARI.
Kurbanova Umida Kamolovna
Osiyo Xalqaro Universiteti magistranti
Buxoro shahar 7-IDUMning MMIBDO’.
https://dоi.оrg/10.5281/zenodo.10279787
Annotatsiya.
Ushbu tezisda jamiyatda o’quvchi yoshlarni tarbiyalashda o’quvchilarning
bo’sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish, oilada bolaning ruhiyatiga pozitiv yondoshish, Oila
mahalla maktab hamkorligi konsepsiyasi asosida hamkorlik yo’llarini yanada kuchaytirish,
ularning mas’ulligini oshirish yo’llari yoritilgan.
Kalit so’zlar:
Oila, mahalla, Ta’lim muassasasi, konsepsiya, bola, vatanparvarlik, ota-
ona, mardlik, mehr-muhabbat.
PECULIARITIES OF WAYS TO IMPROVE THE COOPERATION OF SOCIAL
INSTITUTIONS AND EDUCATIONAL INSTITUTIONS IN EDUCATING YOUNG
STUDENTS.
Abstract
. In this thesis, the meaningful organization of students' free time in the education
of young students in the society, a positive approach to the child's psyche in the family, ways to
further strengthen the ways of cooperation based on the concept of family-neighborhood-school
cooperation, and ways to increase their responsibility are highlighted.
Keywords
: Family, neighborhood, Educational institution, concept, child, patriotism,
parents, courage, love.
ОСОБЕННОСТИ ПУТЕЙ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ СОТРУДНИЧЕСТВА
СОЦИАЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ И ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ В
ВОСПИТАНИИ СТУДЕНЧЕСКОЙ МОЛОДЕЖИ.
Аннотация.
В данной статье освещены пути содержательной организации досуга
учащихся в воспитании учащейся молодежи в обществе, позитивного подхода к психике
ребенка в семье, дальнейшего укрепления сотрудничества на основе концепции семейно-
соседского школьного сотрудничества, повышения их ответственности.
Ключевые слова
: Семья, соседство, учебное заведение, зачатие, Ребенок,
патриотизм, воспитание, отвага, привязанность.
29
Mamlakatimizda oilalarni har tomonlama qoʻllab-quvvatlash, ayniqsa, yosh oilalar uchun
qulay turmush sharoitini yaratish borasida amalga oshirilayotgan keng koʻlamli ishlar ana shu ezgu
maqsadga xizmat qilmoqda.
Yosh avlodga tarbiya berishdek murakkab vazifani hal etishda inaktab juda katta ahamiyat
kasb etadi. Ayni shu joyda yoshlarirniz ijtimoiy jamiyat va ilmiy texnika taraqqiyoti talablariga
javob bera oladigan mukammal ma’lumotlami oladilar. Maktab yoshlaming dunyoqarashlariga
poydevor hamda g’oyaviy e’tiqodlari uchun negiz yaratadi, ulaming irodalarini shakllantiradi,
xalqimiz baxt- saodati yo‘lida sidqidildan mehnat qilishga tayyorlaydi.
O‘quvchilarga tarbiya berish ularga ta’lim berish bilan mustahkam va yaxlit birlikda
amalga oshiriladi. Ammo, tarbiyaning o‘z vazifasi, mazmuni, shakl hamda uslublari bor. O‘quv-
tarbiyaviy jarayonning uzviyligi maktab oldiga qo’yilgan eng muhim pedagogik qoidalardan biri
hisoblanadi, shuning uchun ham sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar bevosita o‘quv
jarayoni bilan bog'langandir. Darsdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quvchilarda asosiy vazifalari
bodmish ilm olishga ishtiyoq uyg‘otish, qobiliyati va iste’dodlarini ro‘yobga chiqarishga
imkoniyat yaratishdan, maktabni muvaffaqiyatli tugatish, kasb-korga intilish hissini
tarbiyalashdan iboratdir. Yoshlaming kundalik ehtiyojlari, intilish- lari. talab va qiziqishlarini
faqat dars jarayoni bilan qondirib bo‘lmaydi. Sinfdan va maktabdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quv-
chilar faoliyatining barcha qirralarini qamrab olmog‘i lozim. Har bir o‘quvchi bilan yakkama-
yakka ishlash, uni ijtimoiy-ruhiy jihatdan o‘rganish sinf faoliyatiga yangicha mazmun olib kiradi.
Yoshlaming g’oyaviy-siyosiy ongini shakllantirish, ularda atrof-muhitga, jamiyatga ongli
munosabatda bo‘lish, jonajon Vatanini cheksiz sadoqat bilan sevish, xalqimizning milliy
qadriyatlarini e’zozlash hissini tarkib toptirish - vatanparvarlik tarbiyasining mag‘zi bo'lmog‘i
lozim
1
. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 10-iyundagi “O‘zbekiston
Respublikasi Mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash vazirligi huzurida “Mahalla va oila” ilmiy-
tadqiqot instituti faoliyatini tashkil etish to‘g’risida”gi 367-qarori asosida mamlakatimizda
“Mahalla va oila” ilmiy-tadqiqot institute tashkil qilindi. Mazkur qarorda mahalla va oila
institutlarini mustahkamlash sohasidagi ustuvor yo‘nalishlarni shakllantirishda ishtirok etish,
mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash sohasidagi dolzarb muammolarga bag‘ishlangan ilmiy,
ilmiy-amaliy konferensiyalar, seminarlar tashkil etish vazifalari belgilab berildi. Shunga ko‘ra,
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 78-F-sonli farmoyishi asosida Respublika
1
. R. Mavlonova, B. Normurodova, N. Rahmonqulova “Tarbiyaviy ishlar metodikasi” o’quv qo’llanma “Tib-kitob” nashriyoti
Toshkent 2010 yil (3-bet)
30
miqyosida oʻtkaziladigan ilmiy-texnik tadbirlar rejasiga binoan “Mahalla va oila” ilmiytadqiqot
institutida 2021-yil 30-sentabr kuni “Zamonaviy oilada, farzand tarbiyasida milliy va
umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish masalalari” mavzusida respublika ilmiy-amaliy
anjumani o‘tkazildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 2021-yil 19-yanvar
kuni ma’naviy-ma’rifiy ishlar tizimini tubdan takomillashtirish, bu borada davlat va jamoat
tashkilotlarining hamkorligini kuchaytirish masalalari bo‘yicha o‘tkazilgan videoselektor
yig‘ilishida:
“Agar jamiyat
hayotining tanasi iqtisodiyot bo‘lsa, uning joni va ruhi
ma’naviyatdir. Biz yangi O‘zbekistonni barpo
etishga qaror qilgan ekanmiz, ikkita
mustahkam ustunga tayanamiz. Birinchisi – bozor tamoyillariga asoslangan kuchli
iqtisodiyot. Ikkinchisi – ajdodlarimizning boy merosi va milliy qadriyatlarga asoslangan
kuchli ma’naviyat”,
– deb e’tirof etdilar.
Tarbiya — shaxsda muayyan jismoniy, ruhiy, axloqiy, maʼnaviy sifatlarni shakllantirishga
qaratilgan amaliy pedagogik jarayon; insonning jamiyatda yashashi uchun zarur boʻlgan
xususiyatlarga ega boʻlishini taʼminlash yoʻlida koʻriladigan chora tadbirlar yigindisi. Tarbiya
insonning insonligini taʼminlaydigan eng qadimiy va abadiy qadriyatdir. Tarbiyasiz alohida odam
ham, kishilik jamiyati ham mavjud boʻla olmaydi. Chunki odam va jamiyatning mavjudligini
taʼminlaydigan qadriyatlar Tarbiya tufayligina bir avloddan boshqasiga oʻtadi.
Pedagogik adabiyotlarda "Tarbiya" atamasi keng va tor maʼnolarda ishlatiladi. Keng
maʼnoda Tarbiya inson shaxsini shakllantirishga, uning jamiyat ishlab chiqarishi va ijtimoiy,
madaniy, maʼrifiy hayotida faol ishtirokini taʼminlashga qaratilgan barcha taʼsirlar, tadbirlar,
harakatlar, intilishlar yig'indisini anglatadi. Bunday tushunishda tarbiya faqat oila, maktab, bolalar
va yoshlar tashkilotlarida olib boriladigan tarbiyaviy ishlarni emas, balki butun ijtimoiy tuzum,
uning yetakchi g’oyalari, adabiyot, sanʼat, kino, radio, televideniye va boshqalarni ham oʻz ichiga
oladi. Shuningdek, keng maʼnodagi tarbiya tushunchasi ichiga taʼlim va maʼlumot olish ham
kiradi.
Tor maʼnoda Tarbiya shaxsning jismoniy rivoji, dunyoqarashi, maʼnaviy-axloqiy qiyofasi,
estetik didining oʻstirilishiga yoʻnaltirilgan pedagogik faoliyatni anglatadi. Buni oila, tarbiyaviy
muassasalar hamda jamoat tashkilotlari amalga oshiradi. Taʼlim va maʼlumot olish tor maʼnodagi
tarbiya ichiga kirmaydi. Lekin har qanday tarrbiya taʼlim bilan chambarchas bogʻliq holdagina
mavjud boʻladi. Chunki taʼlim va maʼlumot olish jarayonida shaxsning faqat bilimi koʻpayibgina
qolmay, balki axloqiy-maʼnaviy sifatlarning qaror topishi ham tezlashadi.
31
Tarbiya har qanday jamiyat va har qanday mamlakat hayotida hal qiluvchi ahamiyat kasb
etadi. Yosh avlodning, umuman, jamiyat aʼzolarining tarbiyasi bilan yetarlicha shugʻullanmagan
mamlakat turgʻunlik va inqirozga mahkumdir. Negaki, oʻsishi va rivojlanishi uchun har qanday
jamiyatda ham moddiy va maʼnaviy boyliklar ishlab chiqarish toʻxtovsiz ravishda yuksalib borishi
lozim. Buning uchun yosh avlod moddiy va maʼnaviy boyliklar yetishtirishni ajdodlari darajasida,
ulardan ham yaxshiroq ishlab chiqara bilishlari kerak. Yosh avlodda ana shunday moddiy va
maʼnaviy qobiliyatlarni shakllantira bilish uchun esa jamiyat uzluksiz ravishda samarali faoliyat
koʻrsatadigan tarbiyaviy intizomlar tizimiga ega boʻlishi lozim
2
.
Tarbiya jamiyat taraqqiyotining turli davrlarida turlicha izohlab kelingan. Shoʻro zamonida
hukmron kommunistik mafkura Tarbiyaga sinfiy va partiyaviy hodisa sifatida yondashishni talab
etgan. Shuning uchun ham sinfiy jamiyatda tarbiya faqat sinfiy xususiyatga ega boʻladi va turli
sinflarning tarbiyasi bir-biriga qarama-qarshi turadi degan qarash qaror topgan. Holbuki, dunyo
ilmi, ayniqsa, Sharq tarbiyashunosligi va oʻzbek xalq pedagogikasi tajribasi tarbiyaning sinfiy
koʻrinishga ega emasligini isbot etdi. Shuningdek, kommunistik mafkura tazyiqi tufayli Tarbiyada
ijtimoiy muassasalarning oʻrniga ortiqcha baho berildi, bu jarayonda irsiy va biologik xususiyatlar
deyarli xisobga olinmadi.
REFERENCES
1.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. 2023y
2.
2022-2027 yillarga mo’ljallangan Yangi O’zbekistonning taraqiyot strategiyasi
to’g’risidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 28.01.2022 yildagi PF-60-
son // http://www.lex.uz
3.
Asqarov M, Xaytboyev M, Nishonov M. Pedagogika. Dars. T.׃Talqin, 2008.-289 bet
4.
Mavlonova R. Pedagogika. -T.: 2002.- 80 str.
5.
Pirmuxamedova M. Pedagogik mahorat asoslari.- T.: 2001.
6.
Raximov B. H va boshqalar. Pedagogika. O’quv uslubiy qo’llan. GulDU. 2008
7.
Sayidaxmedov N.S. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya. – T., 2012.O’zMU
8.
”Zamonaviy oilada, farzand tarbiyasida milliy va umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish
masalalari” “Mahalla va oila nashriyoti” Toshkent 2021 yil, 47-bet
2
R.A.Mavlonova, B.Normurodova. “Tarbiyaviy ishlar metodikasi”. –T., 2007 yil.
