114
MUZÍKA SABAǴÍNDA MILLIY MUZÍKANÍŃ ÁHMIYETI
Turǵanbaev Baymurat
ÓzMKÓMI NF “Folklor hám etnografiya” kafedrası
“Baqsıshılıq hám dástanshılıq” qaniygeligi 1-kurs studenti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10333636
Annotaciya.
Bul maqalada muzıka sabaǵında milliy muzıkanıń áhmiyeti haqqında jánede
muzıka dóretpeleri haqqında sóz etilgen.
Gilt sózi:
Muzıka, xalıq, dóretiwshilik, shıǵarma, sabaq, oqıtıwshı, oqıwshı.
THE IMPORTANCE OF NATIONAL MUSICIANS IN MUSIC LESSONS
Abstract.
This article talks about the importance of national music in music lessons and
about music composers.
Key word:
Music, people, education, training, lesson, education, education.
ЗНАЧЕНИЕ НАЦИОНАЛЬНЫХ МУЗЫКАНТОВ НА УРОКАХ МУЗЫКИ
Аннотация.
В данной статье говорится о значении национальной музыки на уроках
музыки и о композиторах.
Ключевые слова:
Музыка, люди, образование, обучение, урок, воспитание,
воспитание.
Házirgi dáwirde dóretiwshilik izleniwler hár bir tarawda talap etiledi. Onda ulken mazmun
bar: filosofiyalık, psixologiyalıń hám sotsiallık. Meyli ol kishi jastaǵı balama, yamasa ulken jastaǵı
adamba, dóretiwshiligine baha bergende, olardıń kórsetip atırǵan jańalıǵınıń dárejesine qaray
beriledi.
Hár bir muzıka oqıtıwshılırı, balalar menen islesiwdiń jańadan jolların izleniwi tiyis. Onıń
ushın tájriybeli oqıtıwshılardıń sabaǵına kirip otırıw kerek, al zárwr bolsa másláhát sorawı hám
onnan nátiyje shıǵarıwı lazım.
Muzıka oqıtıwshısı oziniń oqıwshılarınıń dóretiwshiligine dıkkat awdaradı, birinshi
sabaǵınan, ekinshi sabaǵın qızıqlı etip, bir-birine uqsamaǵan halda sabaqlardı alıp barıwǵa háreket
etiwi kerek.
Oqıtıwshı mektep baǵdarlamasınan shıkpastan hár-bir sabaǵın improvizatsiya etedi.
Oqıtıwshı sabaq ótpesten aldın ózi tayarlanıp, oqıwshılardıń hár-bir sorawına juwap bere alatuǵın
dárejede bolıwı shárt. Sebebi oqıwshılar túrli jaqtan oylamaǵan soraw beriwi múmkin.
115
Muzıka oqıtıwshısı hár qıylı sorawlar berip, olardan jaqsı nátiyje kútedi. Bul birinshiden
oqıwshılardıń muzıka tarawında bilimin asırsa, ekinshiden muzıkaǵa degen qızıǵıwshılıǵın
arttıradı.
Mısalı: Oqıwshılarǵa qaraqalpaq xalıq namaları «Sayra duwtar», «Adıńnan» dı tıńlatıp
bolıp, namalardıń xarakterin talıńlap otırıp, oqıwshılar namanıń bastan aqırına shekem bir
xarakterde emesligin sózip hám adamnıń ómirinde gózlesetuǵın jaǵdaylar menen salıstırıwı
múmkin.
Oqıtıwshı muzıkanıń adamǵa degen tásirin, ómirdegi ornıń, muzıka sóylep biletuǵınıń
oqıwshılarǵa tusindirip beriwi tiyis.
Oqıwshılardıń muzıka sabaǵına qızıǵıwshılıǵın arttırıw ushın oqıtıwshı sabaq otkende, oyın,
erteklerdi muzıka járdeminde ótkerse maqsetke muwapık boladı. hár bir sabaqtı. Usınday qızıqlı
etip ótkeretuǵın oqıtıwshınıń sabaǵına oqıwshılar ıqlas penen qaraydı.
Muzıka oqıtıwshısı oziniń tájriybesin asırıw ushın belgili muzıkant-pedagoglardıń jazǵan
statyaların, kitapların oqıp óziniń ustinde kóp islewi kerek.
Oqıwshılardı xalıq muzıkasına qızıqtırıw, mektep oqıw protsessindegi balalardıń muzıka
tárbiyasında qoyılǵan kóplegen máselelerdiń biri bolıp esaplanadı.
Egerde mektepte rejelestirilgen jumıslar alıp barılsa, xalıq namalarınıń ornı oqıwshılardıń
muzıkalı ástetikalık tárbiyasında en áxmiyetli orındı iyeleydi.
Oqıwshılar xalıq namaları arqalı tek muzıkanı uyrenip qoymastan, olar tariyxtı, ómirdi hám
mádeniyattı uyrenedi. Oqıwshılardı xalıq muzıkasına qáliplestiriwde, oqıtıwshı hámmege tanıs
bolǵan, esitip jurgen namalardan baslasa qolaylı boladı.
Mısalı: «Háyyiw», «Tulkishek», «Hákke kayda», «Áwelemen – duwelemen» h.t.b. Xalıq
muzıka dóretiwshiligi tárbiya hám bilimlendiriwde tiykarǵı negiz bolıp esaplanadı. Oqıwshılar óz
xalıqınıń dóretpeleri arqalı, ózge xalıqtıń dóretpelerin tereńnen uyrenip, olarǵa húrmet penen
qarap, óz xalıqınıń dóretpelerine suyispenshiligi, qorshaǵan ortalıqqa, tábiyatqa, watanǵa degen
sezimi artadı.
Psixologlardıń aytıwı boyınsha, xalıq namaların uyrenip baslaǵan dáwirde, baslawısh klass
oqıwshılarında insannıń jańalanıwı payda boladı. Sol sebepten, egerde bala erte jastan xalıq
namaların tıńlap, qosıq aytıp erjetse, ol áste aqırın sol xalıqtıń melodiyalıq intonańiyasın ózlestirip,
ózine jaqın tutadı.
116
REFERENCES
1.
Esemuratov B. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY ON THE BASIS OF
PEDAGOGICAL TECHNOLOGY AS AN EXAMPLE OF KARAKALPAK FOLK
SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 835-840.
2.
Esemuratov B. EDUCATION OF YOUNG PEOPLE TO PATRIOTISM, COURAGE,
AND FREEDOM THROUGH SPOONS PERFORMED BY OTHERS //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 197-202.
3.
Ospanova R. THE SITUATION OF USING THE CREATIONS OF COMPOSER
MUKHTOR ASHRAFIY AND DONI ZOKIROV IN MUSIC LESSONS //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 190-196.
4.
Ospanova R. WAYS OF DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT OF MUSIC
EDUCATION PEDAGOGY //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. –
С. 822-828.
5.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
6.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. – 2022.
– Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
7.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
8.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL AND
PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION BASES&
MEDIA ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING ENVIORNMENT.
9.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
10.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
117
11.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
12.
Anuarovna U. E. IMPROVING THE MECHANISMS OF EDUCATING STUDENTS IN
THE SPIRIT OF INTER-ETHNIC HARMONY BASED ON NATIONAL MUSIC IN
THE CONDITIONS OF ETHNO-CULTURAL RELATIONS //International Journal of
Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 329-333.
13.
БОЛАЛАР Қ. Х. К. В., РИВОЖЛАНТИРИШ И. MODERN SCIENCE АND
RESEARCH //MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 2181. – С. 3906.
14.
Ospanova R. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY THROUGH BLACK
FOLK SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 70-73.
15.
Nawrizbaeva A. A. THE PERFORMANCE SKILLS OF KARAKALPAK BAKSHIS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 906-910.
16.
Nawrızbaeva A. A. BAQSÍ, SÁZENDE GENJEBAY TILEWMURATOVTÍN
ACTQARÍWSHÍLÍQ METHODS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №.
10. – С. 218-223.
17.
Muxammetdinova L. THE DEVELOPMENT OF THE ART OF GIVING IN NORTHERN
PAKISTAN AS AN EXAMPLE OF THE YEARS OF INDEPENDENCE //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 74-78.
18.
Maxamatdinovna M. L. FOLKLORE AS A SPECIAL FORM OF CREATIVITY
//International Journal of Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 282-
284.
19.
Makhammatdinovna M. L. As a Means of Providing Aesthetic Education to the Students
of the Art of Embroidery //Vital Annex: International Journal of Novel Research in
Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-152.
20.
Askarova Z., Maxamatdinova L. Ceremonies Solemnly Held in Connection with Public
Holidays //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 181-183.
21.
Махамматдинова Л. ЎЗБЕК ВА ҚОРАҚАПОҚ МУСИҚА МАДАНИЯТИНИНГ
РИВОЖЛАНИШИДА БАСТАКОРЛАРНИНГ ҚЎШГАН ҲИССАСИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 782-786.
22.
Есанов М. ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
СРЕДСТВАМИ МУЗЫКИ //Oriental Art and Culture. – 2023. – Т. 4. – №. 1. – С. 719-
725.
118
23.
Ayapova K., Yesanov M. Organization of Music Lessons by the Teacher in Various Ways
//Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 189-191.
24.
Esanov M., Ametov A. DOIRA SAN’ATINING RIVOJLANISHI VA TARIXI //Oriental
Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 729-733.
25.
Eсанов М. Знание особенностей воздействия музыкального искусства на человека
//Science and Education. – 2022. – Т. 3. – №. 12. – С. 767-771.
26.
Есанов М. О. ЎЗБЕК ХАЛҚ ЧОЛҒУЛАРИДА ИЖРОЧИЛИК ТАРИХИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 578-584.
27.
АЛЛАМБЕРГЕНОВА
Г.
ҚАРАҚАЛПАҚ
БАҚСЫСЫ
СƏЛМЕНБАЙ
САДЫҚОВТЫӉ ДӨРЕТИЎШИЛИК ЖОЛЫ //Евразийский журнал социальных
наук, философии и культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 10. – С. 112-117.
28.
Allambergenova G. THE LIFE AND CAREER OF COMPOSER OSERBAI
ALLANAZAROV //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 217-224.
29.
Allambergenova G. GOALS AND OBJECTIVES OF MUSIC EDUCATION IN
PRIMARY SCHOOL //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 849-
855.
30.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
31.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
32.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence //Spanish
Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
33.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
34.
Saginbaevna T. S. Management and study of culture and art. – 2022.
35.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
36.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
119
37.
Qudenov R. QORAQALPOQ XALQ QO'SHIQLARI ASOSIDA YOSHLARNI
TARBIYALASH //«ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ». – 2023.
38.
Kudenov R. WAYS TO TEACH FOURTH GRADERS A SINGING LESSON //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 225-232.
39.
Kudenov R. METHODS OF CONDUCTING A MUSIC CULTURE LESSON IN THE
FOURTH GRADE //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 856-861.
40.
Шыныбеков А. САМАРАЛИ НАТИЖАГА ЭРИШИШДА ЎҚУВЧИЛАР УЧУН
ПЕДАГОГИК ВОСИТАЛАР //Евразийский журнал социальных наук, философии и
культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 11. – С. 76-79.
41.
Shinibekov A. QORAQALPOQ MUSIQA MADANIYATIDA MILLIY OGZAKI
IJODINING GAVDALANISHI //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 39. – С. 204-206.
42.
Shinibekov A. Historical and Social Events in Folklore Works from the Point of View of
People's Relationships //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 199-201.
43.
Шыныбеков А. Қорақалпоқлар санъатининг сарчашмалари Шарқий Европа ва Осиё
қадимий маданияти билан чамбарчас боғликлиги //Science and Education. – 2022. – Т.
3. – №. 12. – С. 910-915.
