168
MADANIYAT VA SAN’AT SOHASI FAOLIYATINI REJALASHTIRISH VA
TASHKIL QILISHDA INNOVATSION MENEJMENTNING TUTGAN O’RNI VA
AHAMIYATI
Orazbaeva Dilnaz
O’zbekiston davlat san’at va madaniyat instituti Nukus filiali
“Madaniyat va san’at sohasi menejmenti” sohasi 1-kurs Magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10363736
Annotatsiya.
Bu maqolada madaniyat va san’at tashkilotlarining reja asosida
boshqarilishi, muassasalarning hozirgi kunda zamonaviy boshqarish uslublaridan foydalanishi,
rivojlanishi uchun boshqaruvchi tamonida qanday ishlarni olib borishi, innovacion g’oyalarga
asoslanib strategik rejalar tuzishi va boshqaruvchining ish beruvchilarga bo’lgan munosabati
haqida so’z boradi.
Kalit so’zlar:
San’at, tashkilot, innovacion, reja, boshqaruvchi, strategiya, motivaciya,
faoliyat, rejalashtirish, madaniyat muassasalari.
THE ROLE AND IMPORTANCE OF INNOVATION MANAGEMENT IN
PLANNING AND ORGANIZING THE ACTIVITIES OF THE CULTURE AND ART
FIELD.
Abstract.
This article talks about the management of culture and art organizations based
on the plan, the use of modern management methods of the institutions, what works are carried
out by the manager for their development, strategic plans based on innovative ideas, and the
manager's attitude to employers.
Key words:
Art, organization, innovation, plan, manager, strategy, motivation, activity,
planning, cultural institutions.
РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ИННОВАЦИОННОГО УПРАВЛЕНИЯ В
ПЛАНИРОВАНИИ И ОРГАНИЗАЦИИ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В СФЕРЕ КУЛЬТУРЫ И
ИСКУССТВА
Аннотация.
В данной статье говорится об управлении организациями культуры и
искусства на основе плана, использовании современных методов управления
учреждениями, какие работы проводит менеджер для их развития, стратегических
планах, основанных на инновационных идеях, об отношении менеджера к работодатели. .
Ключевые слова:
Искусство, организация, инновации, план, менеджер, стратегия,
мотивация, деятельность, планирование, учреждения культуры.
Har qanday soha rivojlanishi uchun avvalo boshqaruvchi tarafidan belgilangan reja asosida
innovacion g’oyalarga suyangan holda strategik yo’llarni bosib otishi kerak bo’ladi. Hozirgi kunda
barcha sohalar kabi madaniyat va san’at sohasidagi faoliyatni rejalashtirish, tashkil qilish va
rivojlantirish uchun ham yangidan yangi g’oyalar va yangi metodlardan foydalangan holda
boshqaruvni talab qiladi.
Rejalashtirish boshqarish jarayonining birinchi va ahamiyatli bo’lgan vazifalaridan biri
hisoblanadi. Har qanday ish boshlanmasidan oldin aniq bir maqsad yo’lida reja qilinadi va shunga
169
qarab ish yu’ritiladi. Agarda tashkilot faoliyati to’gri tashkil etish uchun ishlab chiqilgan rejaviy
ko’rsatkichlar yetarli darajada asoslanmagan bo’lsa, tashkilot keyingi bosqichlarda qanchalik
yaxshi ishlanmasin, natija past bo’ladi. Shuning uchun ham boshqaruvning sifati rejalashtirishning
to’g’ri shakillantirilgan tamoyillariga bog’liq. Barcha sohalarda bo’lgani kabi madaniyat va san’at
sohasi faoliyatini ham reja, va innovacion g’oyalar asosida yo’lga qo’yish maqsadga muvofiq.
Chunki, aniq va puxta ishlab chiqilgan rejaga va innovacion g’oyaga tayanib qilingan har bir ish
o’zining maqsadiga etedi va ijobiy samarasini beradi.
Reja- biror ishni belgilab olingan vaqt davomida amalga oshirish. Reja qilingan ishlarni
bajarish davomida insonlarga eng kerakli narsa motivaciyadir. Chunki inson qilayotgan ishlaridan
zavqlanmasa, ishidan ko’ngli to’q bo’lmasa, albatta bunday ish joyida o’sish, rivojlanish
bo’lmaydi va belgilangan rejadagi ishlar o’z vaqtida amalga oshirilmaydi. Shunday ekan biz reja
qilingan ishlarimizning samarali bo’lishini hoqlasak avvalo tashkilottagi xodimlarga motivaciya
berishni ham o’rganishimiz kerak. Tashkilot faoliyatining rejasi va zamonaviy yangi uslublardan
foydalangan holda boshqarilishi, rivojlanishi g’oyatda tashkilot mudiri zimmasidadir. Yaniy
tashkilot mudiri xodimlari bilan ish jarayonida qanday munosabatda bo’lishi, vazifalarni qanday
rejalashtirishiga va ularning o’z vaqtida amalga oshishiga qarab tashkilotning rivojlanishi,
ishlarining samaradorligini ko’rishimiz mumkun bo’ladi.
Rejalashtirish – ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy-manaviy jarayonlarni tartibga solish va
boshqarish shakillari. Rejalashtirishning turlari; joriy, qisqa muddatli (oylik, choraklik, yillik),
o’rta muddatli (5 yilliik), va istiqboldagi-uzoq muddatli (10-15 yillik).
1
Ko’plab tashkilot va
muassasalarda boshqarish faoliyatida rejalashtirishning ijtimoiy rejalashtirish turi alohida
ahamiyatga egadir. Chunki madaniyat muassasalari asosan xaliq uchun xizmat qiladi, ularning
manaviy dam olishlarini taminlaydi, umuman olganda xaliq bilan birga ishlaydi. Bunday
rejalashtirishda milliy iqtisodiyotning ijtimoyiy-iqtisodiy samaradorligini oshirish, ijtimoiy
jarayonlarni oqilona boshqarishning o’ziga xos shakli hisoblanadi. Bunday rejalashtirish turida
asosan xaliqning turmush darajasini va sifatini tavsiflaydigan ijtimoiy sohani rivojlantirish nazarda
tutiladi.
Rejalashtirilayotgan tashkiliy ishlar menejerlar va xodimlarning bo’linmalar va umuman
tashkilotning ishini o’zlari uchun muhim yo’nalishlari bo’yicha yaxshilash ongli harakatlardan
iborat bo’ladi.
Bunday o’zgarish ishlarining maqsadlari quyidagilardan iborat;
1
A.Haydarov. “Madaniyat va san’at sohasini boshqarish asoslari” Toshkent 2016. 97-b
170
Tashkilot faoliyatining samaradorligini oshirish,
Mehnat unumdorligini yaxshilash,
Xodimlarning motivaciyasini kushaytirish,
Yangi mahsulotlarni o’zlashtirish,
Bozor ushun ko’paytirish va boshqalar.
Boshqaruv jarayonida xodimlarning malaka tajribasini hisobga olish, shuningdek ularning
qobilyatlarini yaxshilash ushun texnologiyalar va ish usullarini ishlab chiqish, rejalashtirish,
faoliyat ushun zarur sharoitlar yaratish, tashkiliy tuzilmani qayta qurish lozim.
Innovacion faoliyat – maqsadga muvofiq tashkil etilgan ishlar majmuasi bo’lib, karxona
va tashkilotlarda innovacion yo’nalish doyrasida ishlab chiqarish, loyiha, texnik, boshqaruv,
tijorat faoliyatiga oid innovacion jarayonlarni hayotga joriy etishdir. Keng ma’noda innovacion
faoliyat yangiliklarni kashf etish, o’zlashtirish va keng tarqalishini taminlash bo’lsa, qisqa
ma’noda innovaciya ilmiy-texnik natijalarni hayotga joriy etishdir.
2
Tashkilotning innovaciya asosida rivojlanishini innovaciya jarayonlarini tashkil etish
samaradorligi bilan bog’lash maqsadga muvofiqdir. Innovaciya jarayonlarini samarali holda
tashkil etish, bu tashkilotning yu’ksalishi va rivojlanishiga omil bo’lib xizmat qiladi.
“Malumki, madaniy-marifiy muassasalar faoliyatida milliy manaviyat masalalari bilan
shug’ullanish asosiy soha bo’lgani sababli, madaniyat muassasalari komil insonni tarbiyalash
jarayoniga o’zining munosib hissasini qo’shishga ma’sul hisoblanadi, chunki kelajakda buyuk
davlatimiz egasi bo’ladigan insonlarni tarbiyalamasdan, uni axloqiy jihatdan barkamol qilmasdan
turub rivojlanish mumolarini hal qilish mumkin emas”
3
Haqiqatdan ham kelajagimiz egalari
bo’lgan yoshlarni, tarbiyali, odob-ikromli, ruxiy jihatdan yu’ksak, komil insonlar qatoriga
qo’shish, madaniyatli qilib tarbiyalashda madaniya va san’at muassasalarining ro’li katta va
bunday muassasa va tashkilotlarni boshqarish, shu bilan birga bunday muassasalarda ish olib
borish ham insonlardan katta masu’lyat talab qiladi.
O’zbekiston Respublikasi birinchi prezidenti I.A.Karimov takidlaganidek “Bugungi kunda
faqat yuʼksak bilimli, zamonaviy fikirlaydigan, intellektual rivojlangan va professional
tayyorgarlikka ega bo’lgan yoshlargina sifatli, jadal va innovatsion taraqqiyotning eng muhim
sharti va garovi bo’la olishi, aynan ular mamlakatning buyuk kelajagini taminlashi mumkin...”
Darhaqiqat innovacion rivojlanishni rejalashtirgan madaniyat muassasalarida ham
2
R.I.Gimush, F.M.Matmurodov. “Innovatsion menejment” Toshkent. 30-bet.
3
U.Qoraboev. “Madaniyat masalalari” Toshkent 2009-y. 69-bet.
171
mamlakatimizning kelajagini taminlovchi yoshlar ilim-bilim sirlarini, milliy madaniy
meroslarimizni o’rganadi va keng jamiyatga o’z foydasini tekkizadi. Madaniyat va san’at
muassasalari faqatgina yoshlarni emas butun xaliqni tarbiyalaydi desam xato emas. Shunki
madaniyat markazlarida aholining dam olishini va bo’sh vaqtini mazmunli taminlash maqsadida
qo’yiladigan koncert dasturlari, sahna ko’rinishlari, bayram sayillar, bularning hammasida
insonlarni yaxshilikka, odoblilikka madaniyatlilikka u’ndaydi va asosan milliy qadiryatlarimizga,
milliy meroslarimizga bo’lgan qiziqishlarinining oshishiga, hurmat qilishga o’rgatadi. Shunday
eken xalqimizning bo’sh vaqtini, dam olishini taminlaydigan madaniyat muassasalarining
rivojlanishiga ularning ishlashidagi strategik rejalariga, innnovacion g’oyalariga albatta katta
ahamiyat berishni talab qiladi.
Innovacion yo’nalish tashkilottagi barcha faoliyat turlariga tegishlidir. Innovaciyaning
ta’siri, xsusan texnik-texnologik innovaciya, keng qamrovli va dinamik xsusiyatga ega bo’lib,
oldinga maqsad qilib qo’yilgan straregik vazifalarni bajarish uchun yangi zamonaviy boshqaruv
uslubini, talab qiladi. Yaniy tashkilotning qay darajada rivojlanishi, raqobatbardoshligi eng avvalo
boshqaruvchi insonning ish olib borishiga bog’liq bo’ladi. Umuman olganda madaniyat va san’at
sohasidagi tashkilotlarni boshqarish insondan katta kuch, gʼayrat, mehnat va masuʼlyatni talab
qiladi. Chunki bunday madaniyat muassasalari boshqa tashkilotlardan alohida faoliyati,
madaniyati bilan ajralib turadi. Madaniyat inson taraqqiyotini taminlovchi bosh omillardan biri.
Bu tushunchani butun insonlarga targ’ib qiladiganlar madaniyat sohasidagi insonlardir.
REFERENCES
1.
Haydarov. “Madaniyat va san’at sohasini boshqarish asoslari” Toshkent 2016-y. 96-97-b.
2.
U.Qoraboev. “Madaniyat masalalari”. Toshkent 2009-y. 4-5-69-b.
3.
G.Taraxtieva. “Innovacion menejment” Toshkent 2013-y. 10-11-b.
4.
O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.Karimovning “O’zbekistonda ijtimoiy-
iqtisodiy siyosatni amalga oshirishda kichik biznes va xsusiy tadbirkorlikning ro’li va
ahamiyati” mavzusidagi xalqaro konferensiyasining ochilish marosimidagi nutqi.
“O’zbekiston ovozi” 2012-yil, 15-sentabr, 3-b.
5.
R.I.Gimush, F.M.Matmuradov “Innovatsion menejment” Toshkent 2008-yil. 30-31-b.
6.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
172
7.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
8.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence //Spanish
Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
9.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
10.
Saginbaevna T. S. Management and study of culture and art. – 2022.
11.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
12.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
13.
Allambergenovna A. R. THE MANIFESTATION OF EUROPEAN AND NATIONAL
TRADITIONS IN THE OPERA" GULAYIM" //International Journal of Philosophical
Studies and Social Sciences. – 2022. – Т. 2. – №. 2. – С. 185-187.
14.
Абатбаева
Р.
А.
ҚОРАҚАЛПОҒИСТОН
МУСИҚА
МАДАНИЯТИНИ
РИВОЖЛАНИШИДА МАШХУР БАСТАТОР Н. МУҲАММЕДДИНОВНИНГ ЎРНИ
//Oriental Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 648-653.
15.
АБАТБАЕВА
Р.
КОМПОЗИТОР
НАЖИМАДДИН
МУХАММЕДДИНОВ
ИЖОДИДА ТАРИХИЙ СИЙМОЛАР //Journal of Culture and Art. – 2023. – Т. 1. – №.
1. – С. 60-66.
16.
SEGIZBAEVA G., ABATBAEVA R. QORAQOLPOGʻISTONDA FORTEPIANO
JANRINING RIVOJLANISHIDA DILBAR ERNIYAZOVANING TUTGAN OʻRNI
//Journal of Culture and Art. – 2023. – Т. 1. – №. 3. – С. 110-114.
17.
Abatbaeva, R. (2023). BALLAD GENRE BY COMPOSER NAJIMADDIN
MUHAMMEDDINOV. Modern Science and Research, 2(10), 340–343.
18.
Abatbaeva, R. "International Scientific Journal Theoretical & Applied Science manifestation
of european and national traditions in the karakalpak ethno-opera «gulayym» SOI: 1.1/TAS
DOI: 10.15863/TAS http." T-Science. org 18 (2022).
173
19.
GAYIPOVA M., ABATBAEVA R. QORAQALPOQ AKADEMIK QO ‘SHIQCHILIK
SAN’ATIDA BAZARBAY NADIROVNING TUTGAN O ‘RNI //Journal of Culture and
Art. – 2023. – Т. 1. – №. 1. – С. 84-88.
20.
Abatbaeva,
R.
(2023).
KOMPOZITOR
NAJIMADDIN
MUXAMMEDDINOV
DÓRETIWSHILIGINDE ERTEK JANRÍ (Toǵız tońqıldaq bir shińkildek ertegi tiykarında).
Вестник музыки и искусства, 1(2), 46–51.
21.
Gaybullaeva, X., & Abatbaeva , . R. (2023). THE EMERGENCE AND DEVELOPMENT
OF A NEW CREATIVE FOLK SONG ORCHESTRA IN NEW UZBEKISTAN. Modern
Science and Research, 2(10), 163–170.
22.
Allambergenovna A. R. Historical Image of" Alpamys" In Karakalpak Music (Example in
the Works of Nazhimaddin Muhammeddinov) //Best Journal of Innovation in Science,
Research and Development. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 138-144.
23.
Allambergenovna A. R. Historical Image of" Alpamys" In Karakalpak Music (Example in
the Works of Nazhimaddin Muhammeddinov) //Best Journal of Innovation in Science,
Research and Development. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 138-144.
24.
YOʻLDASHEV A., ABATBAEVA R. USTOZIM NESIPBAY ALEKEEV
TURSINBAEVICHNING IJODIGA BIR NAZAR //Journal of Culture and Art. – 2023. –
Т. 1. – №. 3. – С. 123-129.
