ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
168
TARBIYASI OG’IR O’QUVCHILARDA SOG’LOM TURMUSH TARZI
KO’NIKMALARINI SHAKLLANTIRISHGA OID PSIXOLOGIK YONDOSHUVLAR
G’affurova Sayyora
Osiyo Xalqaro Universiteti
Pedagogika Psixologiya yo’nalishi magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10467694
Annotatsiya. Ushbu maqolada tarbiyasi og’ir bo’lgan o’quvchilarda atrof-muhitning
ta’siri asosida yuzaga keladigan sababli yondoshuvlar va ularga sog’lom turmush tarzini
shakllantirishga oid bo’lgan psixologik va psixokorreksion mexanizmlarning tahliliy natijalariga
oid qarashlar yoritilgan.
Kalit so’zlar: “norasmiy jamoa”, psixokorreksiya, psixodiagnostika, psixoterapeftik,
ziddiyatli vaziyatlar, ekstremal holatlar.
PSYCHOLOGICAL APPROACHES TO THE FORMATION OF HEALTHY
LIFESTYLE SKILLS IN STUDENTS WITH DIFFICULT UPBRINGING
Abstract. This article highlights the views on causal approaches that arise in students with
difficult upbringing based on environmental influences, and on the analytical results of
psychological and psychocorrectional mechanisms for the formation of a healthy lifestyle in them.
Keywords: "informal team", psychocorrection, psychodiagnostics, psychotherapy, conflict
situations, extreme situations.
ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ПОДХОДЫ К ФОРМИРОВАНИЮ НАВЫКОВ
ЗДОРОВОГО ОБРАЗА ЖИЗНИ У СТУДЕНТОВ С ТРУДНЫМ ВОСПИТАНИЕМ
Аннотация. В данной статье освещаются взгляды на причинные подходы,
возникающие у учащихся с тяжелым воспитанием на основе воздействия окружающей
среды, и на аналитические результаты психологических и психокоррекционных механизмов
формирования у них здорового образа жизни.
Ключевые слова: "неформальный коллектив", психокоррекция, психодиагностика,
психотерапия, конфликтные ситуации, экстремальные ситуации.
Bolalarning oiladagi noqulay sharoitlari, maktab tomonidan nazorat qilinmasligi natijasida
bola o'z harakatlari va mashg'ulotlarini mustaqil ravishda belgilaydi. Ushbu jarayonda u ko'pincha
xatti-harakatlarning salbiy tomonlarini rivojlantiradi, keyinchalik ularni ozod qilish juda qiyin.
Bunday muammoli bolani sog'lom va uyushgan muhitga kiritish uchun bir qator maxsus
choralardan foydalanish kerak.
Bunday choralarni qo'llashda ham, bolalar ko'pincha avvalgi turmush tarziga qaytishga
intilishadi. Ular mustaqil, beparvo bo'lishni yaxshi ko'radilar, chunki bu allaqachon ehtiyojga
aylangan. Bolalarning o'zlari axloqsiz xatti-harakatlar bilan ajralib turadigan "do'stlar" guruhini
topadilar. Bu yerda o'qituvchining rolini guruh rahbari o'z zimmasiga olishi mumkin, shu bilan
birga ota-ona hokimiyati almashtiriladi, ammo jismoniy jihatdan eng kuchli bolalarning obro'si.
Qiyin bolalarning deviant xatti-harakatlarining psixologik xususiyatlari va sabablari
Ko'pincha psixologlar qiyin bolalarning xatti-harakatlari va ularning noqonuniy xatti-
harakatlarining sabablarini oilaviy muhitning xususiyatlarini, o'qituvchilarning ishini, "ko'cha" va
norasmiy jamoalarning ta'sirini aniqlashda aniqlaydilar. Bu erda ushbu omillarni tahlil qilishni
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
169
inkor etmaslik juda muhim, chunki psixologik ishda psixodiagnostika va bolaning o'ziga, o'z xatti-
harakatlariga va atrof-muhitga sub'ektiv munosabatini aniqlash muhim ahamiyatga ega bo'lishi
kerak.
Bolalarni tarbiyalashning qiyin bo'lishiga olib keladigan oilada tarbiyaning asosiy
jihatlaridan biri ota-onalar madaniyatining past darajasi bilan ifodalanadi. Qiyin bolalarning
oilalarini ota-onalarning xatti-harakatlariga salbiy ta'siri nuqtai nazaridan tasniflashga urinish,
disfunktsional oilalarning bir nechta guruhlarini ajratib ko'rsatishga imkon beradi.
Ziddiyatli munosabatlarga ega va mehnat va bo'sh vaqtni tashkil qilish sohasida ijtimoiy
yo'nalishi past bo'lgan oilalar uchun ichki munosabatlarning odobliligi va ota-onalarning
ishbilarmonlik faolligi juda yuqori. Shu bilan birga, kundalik oilaviy hayot ko'pincha doimiy
bandlik yoki er-xotinning o'zaro befarqligi tufayli tartibga solinmaydi.
Oilaviy munosabatlar ota-onalarning oilani "bola uchun" saqlab qolish yoki obro'sini
buzishdan qo'rqish zarurligiga ishonchi bilan qo'llab-quvvatlanishi mumkin. Bunday oiladagi bola
sevgi, mehr va e'tiborning keskin etishmasligini boshdan kechiradi.
Oilaning keyingi turi turmush o'rtoqlarning past darajadagi ijtimoiy yo'nalishi bilan ajralib
turadi, ammo bir-biri bilan ijobiy munosabatlar mavjud. Ona va ota o'z farzandlarining ijtimoiy
hayot sohalariga, birinchi navbatda, bo'sh vaqtlarini qanday o'tkazishlariga e'tibor bermaydilar.
Ko'pincha bu erda bola o'sadi, uning axloqi va xulq-atvori merkantilizm, "biznes" (yoshga
qarab emas) manfaatlar bilan to'lib toshgan.
Oddiy pedagogik xato yana bir ekstremal — ota-onalarning bolani tarbiyalashga avtoritar
yondashuvi bilan ifodalanadi. Bunday holda, bolaning (o'spirinning) xatti-harakati ota-onaning
irodasi va talablariga to'liq bog'liq bo'lishi mumkin. Shaxs avtonomiya, tashabbuskorlik va harakat
erkinligini yo'qotishdan xafa bo'ladi. Qiyin bolalar bilan psixokorrektsiya ishi
Psixologik adabiyotlarda qiyin bolalar va o'spirinlar bilan psixokorrektsiya
(psixoterapevtik) ishlashning umumiy tamoyillari va ba'zi o'ziga xos usullari tasvirlangan. Bunga
germaniyalik tadqiqotchi Kluge tomonidan taklif qilingan psixokorrektsiya va tarbiyaviy ishlar
dasturi misol bo'la oladi. Bu qiyin bolalar sifatida tavsiflangan maktab o'quvchilari uchun
mo'ljallangan.
Ko'rib chiqilayotgan metodologiyaning afzalligi etarlicha uzoq vaqt davomida ishlab
chiqilgan va psixologik va pedagogik tuzatishni o'z ichiga olgan treningning asosiy tarkibiy
qismlarini ajratishdan iborat. Ushbu dastur, birinchi navbatda, xulq-atvor xususiyatlariga ko'ra
xavf ostida bo'lgan ommaviy maktabning eng "murakkab" o'quvchilari uchun mo'ljallangan.
Aniqlangan tarkibiy qismlar, bir tomondan, juda keng tarqalgan, boshqa tomondan, ular
qattiq emas. Ular dasturning yoshi va shartlariga qarab o'zgartirilishi va aniqlanishi mumkin.
Psixologlarning qiyin bolalar bilan kasbiy ishi pedagogik ish o'rnini bosmasligi kerak va
bo'lmasligi kerak. Bu nafaqat psixolog o'qituvchidan yaxshiroq o'qituvchi emasligi, balki qiyin
bolalarga (o'spirinlarga) yondashishda ularning har biri o'z mablag'lari bilan harakat qilganligi
sababli sodir bo'ladi.
Tuzatish jarayonida o'qituvchi quyidagilarni amalga oshiradi:
ijtimoiy qadriyatlar tizimini shakllantirish,
axloqiy ideallarni shakllantirish,
shaxsiy rivojlanishning mazmunli istiqbolli yo'nalishlarini aniqlash.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
170
Psixokorrektsiya paytida psixolog ma'lum psixologik mexanizmlarni shakllantiradi va
ularning optimal ishlashini ta'minlaydi. Agar siz ushbu yo'nalishlarni aralashtirsangiz, ular "qiyin"
bolalarni tarbiyalash uchun samarasiz bo'ladi. Bu mutaxassisda kasbiy etishmovchilik hissi paydo
bo'lishi uchun sharoit yaratadi va psixolog va o'qituvchi o'rtasida ziddiyatga olib keladi.
REFERENCES
1. G‘oziev E.G. Umumiy psixologiya. Toshkent. 2002.1-2 kitob.
2. Югай A.Х., Мираширова Н.А. “Общая психология” – Tашкент 2014.
3. Дружинина В.. “Психология “. Учебник. “Питер”, 2003.
4. Болотова А.К., Макарова И.В. Прикладная психология: учебник для вузов. –М.,
Аспект Пресс, 2002. – 383с.
