ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1293
ТÁLIM-TÁRBIYA MEKEMELERINE BASSHILIQ ETIWDE PEDAGOG-
XIZMETKERLER WAZIYPALARIN BELGILEP BERIWDI REJELESTIRIWDIŃ
PEDAGOGIKALIQ ÁHMIYETI.
Kazaxbaeva Mexriban Jamalatdin qızı
NMPI Pedagogika fakulteti “Mektep menedjmenti” tálim baǵdarı
2-kurs talabası.
Erejepov Maqsud
Ájiniyaz atindaǵi NMPI Pedagogika kafedrası asisstent oqıtıwshısı.
(ilimiy basshı)
https://doi.org/10.5281/zenodo.10727053
Annotaciya.
Maqalada avtorlar tálim-tárbiya mekemelerine basshılıq etiwde pedagog
xızmetkerler wazıypaların belgilep beriwdi rejelestiriwdiń pedagogikalıq áhmiyetin ilimiy jaqtan
izertlep házirgi kúnde tálim-tárbiya mekemelerine basshılıq etiwshi xızmetkerlerge oǵada kerekli
bolǵan másláhátlerdi kórsetip bergen.
Gilt sózler:
Mektepti basqarıw, xalıq tálimi, pán dórekleri, klass basshısı, pedagog-
xızmetkerler wazıypaların belgilep beriw, qadaǵalaw.
PEDAGOGICAL IMPORTANCE OF PLANNING TO DETERMINE THE TASKS OF
PEDAGOGUES AND EMPLOYEES IN THE LEADERSHIP OF EDUCATIONAL
INSTITUTIONS.
Abstract.
In the article, the authors have explored the pedagogical importance of planning
the tasks of pedagogues in the management of educational institutions, and highlighted the advice
that is very necessary for the employees who lead educational institutions.
Key words:
School management, public education, subject classes, class leader,
pedagogue-employee assignment, control.
ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ ПЛАНИРОВАНИЯ ОПРЕДЕЛЯЕТ ЗАДАЧИ
ПЕДАГОГОВ И СОТРУДНИКОВ РУКОВОДСТВА ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ
УЧРЕЖДЕНИЙ.
Аннотация.
В статье авторы исследовали педагогическую значимость
планирования задач педагогов в управлении образовательными учреждениями, а также
выделили советы, которые очень необходимы работникам, возглавляющим
образовательные учреждения.
Ключевые слова:
Управление школой, народное образование, предметные классы,
классный руководитель, педагогическое задание, контроль.
Házirgi dáwirdiń zárúr talaplarınan biri bolıp, ulıwma tálim, miynet hám kásiplik tayarlıq
sıpatın jánede asırıw, tálimniń aktiv formaları hám usılların, texnika quralların jáne de keńirek
qollaw, tálim-tárbiya birligi, shańaraq, mektep hám jámáátshiliktiń bekkem baylanısın ámelge
asırıw lazımlıǵı. Mektepti basqarıw processi bilim oshaqların rejelestiriw hám komplektlew,
miynet tárbiyası hám tálimi ushın sharayatlar jaratıw sıyaqlılardı óz ishine aladı. Onda oqıw-
tárbiya isleri dizimin rejelestiriw shólkemlestiriw, baqlap barıw da óz aldına orın tutadı.
Jas áwladtı hár tárepleme kamal taptırıwdıń keń kólemdegi jámiyetlik dástúri bolıp
esaplanǵan tiykarǵı jónelis ideaları ámelge asırılıp atırǵan házirgi waqıtta mektep islerin bárshe
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1294
buwınlarda rejelestiriw júdá zárúr áhmiyetke iye. Mekteptegi tálim-tárbiya islerin nátiyjeli
uslubınıń ajıralmas bólimi esaplanadı. Bizińshe, hár bir basqarıw quralı isinde belgili dizimniń
bolıwı shárt. Bunıń mánisi sonnan ibarat, bul is bir-birine baylanısı bolmaǵan tádbirler jıyındısınan
ibarat bolmay, bálki onıń sharayattı, jaǵdaydıń qásiyetin hámde pútkil mektep kollektivi aldında,
sonday aq, onıń ayrım buwınları aldında turǵan wazıypalardıń qásiyetlerinesapqa alıw negizinde
islep shıǵılǵan, tártipke salınǵan, bir-biri menen baylanısıp hám tereń oylap qórilgen reje tádbirler
jıyındısınan ibarat bolıwı lazım. Basshılıqtı esap penen alıp barıwdı támiynlewgshi tiykarǵı shárt
anıq reje menen islew. Bul tiykarǵı máseleni itibardan shette qaldırıp, kúndelik islerge oralasıp
qalıw qáwpinen saqlawshı qural esaplanadı. Reje menen islew aldınnan kóre biliw menen
baylanıslı. Tuwrı basshılıq qılıw ushın aldınan kóre biliw, júz beriwi múmkin bolǵan ózgeris hám
qıyınshılıqlardı aldınnan bayqap biliw hám názerge ala biliw zárúr.
Bizińshe, mektepte dúzilgen is rejesi usı mektep pedagoglar kollektivi hár bir aǵzasınıń
isin tártipke salıwshı nızam, kórsetkishler diziminde belgilengen mámleket tapsırması. Sonı da
aytıw kerek, hár qanday wazıypanı nátiyjeli orındlaw, shólkemlestiriw keshelerdi, sol qatardan,
xalıq bilimlendiriw hám mektep isine tán bolǵan keshelerdi ámelge asırıw tuwrı rejelestiriw
sheberligine baylanıslı boladı. Xalıq tálimi bóliminiń jumısın, solardan mektep isin rejelestiriw
áwele onıń wazıypaların, jumıs mazmunı hám usılların anıqlawdan ibarat.
Tuwrı dúzilgen is rejesi qátege jol qoyıwdan asıraw menen birge, ilgeri jol qoyılǵan qáte
hám kemshiliklerdi juwmaqlawdıda támiynleydi. Tuwrı dúzilgen reje basshılar ushın ǵana emes,
mektep muǵallimler kollektiviniń hár bir aǵzası ushın da jol kórsetedi. Sonıń ushında mektep isin
rejelestiriw mektep ishki basqarıw diziminde zárúr orındı iyeleydi.
2. Ulıwma tálim mektepleri ushın shártli ráwishte qabıl qılınǵan is rejeleri bar. Olar
tómendegi rejeler mekteptiń málim bir dáwirge móljellep (bir yaki eki bes jıllıq ushın) dúziletuǵın
is rejesi. Bunı mekteptiń keleshek is rejesi dep ataladı.
Bul is rejesi ulıwma mektep xalıq xojalıq reje kórsetkishleri tiykarında dúziledi. Bunda
mekteptiń málim dáwirge rawajlanıwı (oqıw-materiallıq hám texnika bazası, mektep qurılıwı.
Klasslar sanı oqıwshılar hám oqıtıwshılar sanı, mektepti pitiriwshiler sanı, oqıw
bólmeleriniń sanı sıyaqlılar) túrli sanlar tiykarında kórsetiledi. Mekteptiń bir oqıw jılına
mólshellengen is rejesi mektep is túrleri tiykarında dúziledi. Mekteptiń usı is rejesiniń mazmunı
hám mundarija tiykarında biz keyinrek toqtaymız. Mekteptiń joriy is rejesi. Usı reje mekteptiń bir
oqıw jılına shamalap dúzilgen is rejesi tiykarında islenedi. Bul reje qatarına:
-Mektep diretorı hám onıń orınbasarlarınıń bir oqıw jılına móljellep dúzetuǵın is rejeleri,
-Mektepte pánler boyınsha shólkemlestirilgen metodik birlespelerdiń is rejeleri,
-Klass basshılarınıń is rejeleri,
-Pán dógerekleri basshılarınıń is rejeleri,
-Mektep kitapxanasınıń is rejesi,
-Mektep ustaxanasınıń is rejesi,
-Mektep ata-analar komitetiniń is rejesi,
-Mektep vrachı hám miyirbiykesiniń is rejesi,
-Hár bir baslanǵısh hám pán oqıtıwshısınıń kalendar' hám kúndelik sabaqtı ótkeriw rejesi
sıyaqlı rejeler kiredi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1295
Jańa Ózbekistan Respublikası xalıq tálimi oázirliginiń mektepler jumısın tekseriw
juwmaqları boyınsha dúzgen aktspravka hám axborotlardı úyreniw nátiyjeleri hámde respublika
mekteplerinde dúziletuǵın is rejeleriniń (ásirese bir oqıw jılına dúzilgen rejelerdiń) mazmunın
úyreniw bul tarawda ele áhmiyettegi ózgerislerge jol qoyılıp atırǵanlıǵın kórsetpekte. Qatar
mekteplerdiń is rejeleri buyrıqpazlıq tiykarında dúzilgen. Bunda direktor isin baqlap barıwshı
shólkemlerge unawı zárúr miyzanǵa aylanıp qalǵan.
Ayrım mekteplerde kesheler atına belgilengen, kesheler júdá kóp rejelestirilgen. Olardıń
kóbi qaǵazda qalıp ketken. Mektep ishki baqlaw máselesi bolsa mekteptiń is rejesinde óz ornın
tappaǵan. Mektep rejesi ústinde islew processinde ósip kiyatırǵan jas áwlad táǵdiri haqqında,
olardı aqlıy hám fizikalıq kamal taptırıw haqqında, oqımıslılardı ruwxıy tárepten ósiriw hám
olardıń ilimiy metodik hám ulıwma pedagogik sheberligin asırıw haqqında oylaw lazım.
Oqıtıwshı mekteptegi bas tulǵa. Bunnan keyin de ol bolıp tabıladı. Sonıń ushın da
mekteptiń is rejesinde oqıtıwshılar kollektivindegi kúshlerdi sonday bólistiriw kerek, olardıń hár
biri tapsırmalardı orınlawǵa pútkil kúsh hám ǵayratın atlandırıw imkaniyatına iye bolsın. Sonday
eken, mekteptiń oqıw-tárbiya islerin rejelestiriwde tómendegi úsh shártke ámel qılıw maqsetke
muwapıq.
-Jumıstıń baslınǵısh jaǵdayın tereń pedagogik sheshiw jolı menen, yaǵnıy is rejelestirilip
atırǵan waqıtta pedagogik process juwmaǵın anıq biliw.
-Istiń rejelestiriliwi aqırında mektep kolllektiv oqıwshılarǵa bergen tálim hám tárbiyanıń
dárejesin anıq kóz aldına keltiriw.
-Mektep isin házirgi kún talapları dárejesine kóteriw ushın, soǵan imkan beretuǵın
pedagogik qurallardıń eń maqulın tańlaw.
Jańa oqıw jılı wazıypaları húkimetimizdiń mektep reforması haqqındaǵı nızamlarınan kelip
shıǵadı. Bul orında húkimetimizdiń tálim-tárbiya tarawında mektep aldına qoyǵan wazıypalardan
kelip shıqqan halda mekteptiń tiykarǵı wazıypaları qáliplestirip barıladı. Anıqlanǵan wazıypalar
arasında anıq keshe belgilew rejeniń ekinshi bólimi bolıp esaplanadı.
Mektep rejesiniń shólkemlestirw pedagogik isler bóliminde ulıwma tálim mektebinde jańa
oqıw jılın jaqsı tayarlıq penen baslaw hámde onı juwmaqlaw imkanın beriwshi kesheler, bul
barıstaǵı mekteptiń basqa shólkemleri menen sherikliktegi isleri belgilenedi. Kóbinese bul orında
jumıs bólistiriliwi de anıq kórsetiledi. Tap sonday, oqıtıwshı xızmetshilerdi tańlaw hám óz ornına
qoyıw, mektep basshıları, xızmetshiler hám oqıtıwshılar ortasında wazıypa hám tapsırmalardı
bólisiw (mısalı kim klass basshısı boladı, usı mekteptiń mikromaydanına kimler biriktiriledi, kim
dógerek basshısı boladı, kim oqıw tárbiya hám klasstan, mektepten tısqarı islerdi basqaradı h.t.b)
klasslardı pútinlew sıyaqlı máseleler kórsetiledi. Usı orında mektep hákimshiligi menen kollektiv
shólkemleri arasında bolatuǵın is bólistiriliwi de kórsetiledi.
Bunnan tısqarı mektep is rejesiniń usı bóliminde pedagog isshiler menen islew hám olardıń
lawazımın asırıwǵa qaratılǵan isler.
a) pedagoglardıń bilimin ǵárezsiz asırıwı, túrli temalarda tekst, konferenciya hám sáwbetler
shólkemlestiriw, oqıwshılar arasında tálim-tárbiya isleri alıp barıw boyınsha pedagog isshiler
oqıwın shólkemlestiriw sıyaqlılar.
b) oqıtıwshılardıń sheberligin asırıw, óz ústinde ǵárezsiz islewdishólkemlestiriw boyınsha
koncul'taciyalar, ashıq sabaqlar ótkeriw hám olarǵa qatnasıw,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1296
v) bilimin asırıw hám metodikisler. Mektep reforması talapları tiykarında jańa dástúr
boyınsha qısqa múddetli qurallardı shólkemlestiriw, oqıtıwshılar bilimin asırıw qala, respublika
institutlarındaǵı kurs shınıǵıwlarına qatnasıw,
Metodik keńes, klass basshılarınıń klass toparları, pánler boyınsha metodik birlespeleri
islerin shólkemlestiriw. Mektep metodika bólmesin bezew hám toltırıw. Oqıtıwshılar shuǵıllanıp
atırǵan pedagogik temalardaǵı máseleler pedagogik konferenciyalar, kórgizbeler,
g) Oqıtıwshılar attestaciyası. Attestaciya komissiyası quramın, bul kesheni ótkeriw
múdetin belgilew, oqıtıwshılar haqqında attestaciyaǵa tán hújjetlerdi tayarlaw. Bul keshelerdi
ámelge asırıw menen baylanıslı tájiriybelerdi stentte sáwlelendiriw. Attestaciyanı ótkeriw
dawamında oqıtıwshılardıń sabaqlarına qatnasıw hám basqa isleri menen tanısıw.
d) pedagogik tájiriybelerdi úyreniw, ulıwmalastırıw hám tereńlestiriw. Pedagogik
tájiriybelerdi úyreniw, ulıwmalastırıw hám tereńletiriw boyınsha komissiya quramın belgilew,
múddeti hám temasın anıqlaw juwapker insanlardı kórsetiw. Tájiriybelerdi ulıwmalastırıw hám
ayırbaslawǵa tán kórgizbe hám stendlerdi shólkemlestiriw.
e) Mektep sheńberinde pedagogik oqıwlar ótkeriw kibi tájiriybeler belgilenedi. Mektep is
rejesiniń oqıw-tárbiya islerine jolǵa qoyıw dep atalǵan bóliminde oqıw rejesi hám dástúrleriniń óz
waqtında, sıpatlı etip orınlanıwın támiynlewshi kesheler mekteptegi tálimniń tiykarın
qáliplestiriwshi sabaqtıń nátiyjeliligin asırıw, mekteptegi tálimdi kabinetdiziminde alıp barıw,
tálim-tárbiya processinde texnika quralları hám EHM nan paydalanıwdı jolǵa qoyıw sıyaqlı
máseleler kórsetiledi. Bunnan tısqarı rejeniń usı bóliminde pánler boyınsha tálimiy hám tárbiyalıq
isler.
a) Oqıtıwshılardıń oqıwshılar menen tiykarǵı hám fakul'tativ dástúrler boyınsha oqıw-
tárbiyalıq islerin shólkemlestiriliwi pán tiykarların oqıtıwdıń teoriyalıq hám uslublıq dárejesin
asırıw,
b) Oqıwshılar menen bilimge pánge tálim processine qızıǵıwdı asırıw boyınsha tárbiyalıq
isler alıp barıw. Olardı bilimler hám ǵárezsiz kónlikpe hám bilimler menen qurallandırıw.
Mektepte hám úyde oqıw miynetin ónimli shólkemlestiriw.
v) Kitap penen islew,
g) Qábiletli hám bos ózlestiiriwshi oqıwshılar menen óz aldına islew.
Imtixanlarǵa tayarlıq kóriw hám olardı ótkeriw. Jazda oqıw ushın tapsırmalar alǵan
oqıwshılar menen islewdi shólkemlestiriw. Gúzgi imtixanlardı ótkerip, bilimlerdi ózlestirgen
oqıtıwshılardı klasstan-klassqa kóshiriw. Mektep kitap fondın jaratıw hám toltırıw oqıwshılardı
sabaqlıqlar menen alıp baratuǵın oqıw islerin (tematik hám hár bir sabaqqa rejeler dúziw hám
olardı úyreniw, kontrol', dóretiwshilik, laboratoriya hám ámeliy isler, oqıw ekskursiyaların
ótkeriw hámde shınıǵıwlardı texnika qurallarınan paydalanıwǵa tán rejelerdi islep shıǵıw)
rejelestiriw.
Klasstan hám mektepten tısqarı tárbiyalıq islerdi. Oqıwshılar jámáát shólkemleri (oqıwshı
jaslar shólkemi) jumısına pedagogik basshılıq. Oqıwshılardıń jámáátshilik aktivligin tárbiyalaw
hám rawajlandırıwda ádep-ikramlılıq tárbiya, huqıqıy tárbiya, miynet tyrbiyası, kásip tańlaw,
ekonomikalıq tárbiya, sanitariya-gigiena sıyaqlı máselelerdi ámelge asırıw orınlı esaplanadı. Orta
ulıwma tálim mektepleri is rejesindegi bul kishi bólimsheniń eń zárur wazıypası ulıwma mektep
tárbiya kollektivi sholkemlestiriw dizimin ashıp beriwden ibarat ulıwma mektep kollektivi
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1297
klasslardıń ápiwayı jıyındısınan ibarat bolmay, bálki bul kollektiv bir neshe oqıw jılları
dawamında pútkil pedagoglar kollektiviniń úlken kúsh ǵayrat isletiwi sebepli júzege keledi.
Respublikamızdıń kóp ǵana mektepler tájiriybesinde klasstan hám mektepten tısqarı
tárbiyalıq islerdi bir neshe jıllar dawamında ayrım oqıtıwshılarǵa biriktirip qoyıw sıyaqlı usıl ózin
ańlamaqta, klasstan sırtqı bul tárbiyalıq islerdińbárshe baǵdarları oqıtıwshıdan arnawlı bilimhám
tájiriybe talap etedi, bunday bilim hám tájiriybeler tezlikte payda bolmaydı. Mekteptiń is
rejesindegi ata-analar hám kollektiv penen alıp barılatuǵın isler bóliminde oqıtıwshılardıń ata-
analar menen alıp baratuǵın isleriniń túrli formaları ata-analar májilisi, ata-analar menen topar
bolıp hám óz-aldına sáwbet hám koncul'taciyalar ótkeriw, máhele hám xalıq jasaytuǵınawıllarda,
zavod, favrika hám qurılıs shólkemlerinde alıp barılatuǵın túrli tárbiyalıq temalardaǵı pedagogik
tashviqat isleri hámde jámáátshilik hám ata-analardıń mektepke qashan hám qanday járdemin
shólkemlestiriw sıyaqlı máseleler kórsetiledi.
Is rejesindegi mekteptiń atalıq shólkemi menen sheriklikte alıp baratuǵın isleri bóliminde
mektep binasın remont qılıw, oqıw bólimlerin bezew isine atalıq shólkeminiń itibarın qaratıw,
atalıq shólkemindegi isshi hám xızmetshiler ushın túrli tárbiyalıq temalarda sáwbetler alıp barıw
sıyaqlı isler rejelestiriledi. Mektep is rejesiniń mektep keńesi hám mektep direktorı qasındaǵı
jıynalıs degen bólimde, mektep keńesi hám direktor qasındaǵı jıynalıstıń is dástúri, keńes isiniń
teması hám túsindirmesi anıq kórsetiledi. Is rejeniń pedagogik processti basqarıw hám baqlap
barıw, dep atalǵan bóliminde mektep islerin basqarıw hám pedagogik processke basshılıq qılıwdıń
tiykarǵı formaları belgilenedi hám bunda oqıwshılar biliminiń sıpatı hám oqıtıwshılardıń oqıw
dástúrlerin orınlawı sabaqlarǵa kiriw hám túsindiriw, laboratoriya hám ámeliy isler, ekskursiyalar
kontrol', dóretiwshilik isler islepshıǵarıw miyneti, mektep maydanındaǵı tájiriybe isleriniń
nátiyjelerin anıqlaw, oqıwshılar menen óz aldına islewdińawhalın anıqlaw, dápter tutıw, klass
jurnallarında oqıwshılar biliminbahalaw, oqıw pánleri boyınsha oqıwshılar bilimi, túsinik hám
kónlikpe dárejesi.
Fakul'tativler isin baqlap barıw metod birlespeler, oqıtıwshılardıń óz ústinde ǵárezsiz
islewi, klass basshıları, kitapxanashılar, labarantlar jumısın baqlaw, mektep hújjetleriniń qay
tártipte júritilip atırǵanlıǵın baqlap barıw sıyaqlı máselelerdi belgilew de zárúr áhmiyetke iye. Sonı
da aytıw kerek, pedagogik processti basqarıwdıń zárúr dereklerinen biri úlgeriwshi hám eki jıl bir
klassta qalıwshı oqıshılar menen anıq maqsetke qaratılǵanis alıp barıw. Rejeniń usı bóliminde
tómendegi máselelerdi de kórsetiw múmkin.
a) Úlgeriwshi járdem talap oqıwshılardı óz waqtında anıqlap alıw
b) Áne sonday oqıwshılardıń tayarlıqlarındaǵı kemshilik yaki jetispewshiliklerdiń
sebeplerin úyreniw.
v) Bos ózlestiriwshi hám ózlestirmeytuǵın oqıwshılardıń bárshe jazba islerin pánler
boyınsha berilgen tapsırmalardı orınlawı hám usı oqıwshılardıń awız eki juwapların tekserip
barıwdı támiynlew.
g) Úlgeriwshi hám eki jıl bir klassta qalıwshı oqıwshılar menen topar hám óz aldına bólip
mudamı islewdi támiynlew.
d) Áne usınday oqıwshılardı ózlestiriwshi oqıwshılar qatarına qosıp alıp barıw barısında
ata-analar hám olar islep turǵan karxana menen birgelikte alıp barılatuǵın islerdi nátiyjeli forma
hám usıllardı izlep tabıw sıyaqlı qatar máselelerdi belgilew maqsetke muwapıq boladı. Jumıs
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1298
rejesiniń mekteptiń materiallıq xojalıq isleri dep atalǵan bóliminde mektepte sol oqıw jılında hám
onnan keyingi dáwirde oqıw materiallıq bazasın jánede bekkemlew, mámleket hám atalıq
shólkemi tárepinen ajıratılatuǵın qárejet tuwrı maqsetke muwapıq halda júritiw, finanslıq esap
kitaplardı tártipke salıw kesheler belgilenedi.
Juwmaqlap sanı aytıw kerek mekteplerdiń is rejelerinde oqıwshılar menen alıp barılatuǵın
tálim tárbiya jumısın tereńlestiriw, isshiler tájiriybesin asırıw, mekteptiń oqıw materiallıq bazasın
bekkemlew, tálim-tárbiya isiniń global máselelerine qaratılǵan túrli temalarda seminarlar
konferenciyalar ótkeriw, mektep oqıwshılarınıń pedagogik oqıwların shólkemlestiriw maqsetke
muwapıq. Tarbiya processiniń áxmiyet tereń bilimin shólkemlestiriude isbilermenlik hám epshilik,
bárshe jana nárselerdi ámelde xiyle nátiyjeligi kollay biliw hám mektep okıushısı shaxsın
rawajlandırıu procesine basshılık qılıw principlerinen biri esaplanadı. Basshılıqtıń zárúr principi
rejashilik bolıp, onıń járdeminde pedagogik tásirler dizimin hám tarbiyanıń iste izshililikke
eristiledi. Rejelilik direktorga tarbiyanıń bárshe máselelerin onıń ámelge asırılıwına basshılıq
hámde baqlawdı shólkemlestirip barıw mektep ishki baskarıw diziminde zarur axmiyetke iye.
Klasstan hám mektepten tıskarı islerdiń olıuma mektep rejesin tarbiyalıq isler
shólkemshesiniń basshılıǵında, klass basshıları, metodik birlespesi, tájriybeli okıtıushılar, mektep
kitapxanası okıushı jaslar shólkemi, oqıwshılar komiteti, ata-analar komiteti hámde dógerek
basshılarınıń aktiv katnasıuında dúziu hámde onıń mektepttiń jıynalısında, oylasıqdan ótkerip
tastıyıqlaw maqsetke muwapıq.
Respublikamızda qatar mektepler direktorlardıń is tájriybelerinde oqıtıwshılar hám klass
basshılarınıń tarbiyalıq isine pedagogik basshılıqtıń jaqsılanıuın támiynleytuǵın komplekt dizim
payda bolmaqta. Direktor oqıtıwshılar, klass basshıları, tárbiyashılar hám oqıwshılarǵa tutqan
principial jolı hám jumısında birlik bolıwına erisedi. Mekteptiń shańaraq, úlkenlerdiń miynetin
kollektivleri, jámáát shólkemleri menen sheriklik qılıwǵa umtıladı. Mekteptiń tárbiyalıq
processine basshılıq qılıwda direktor baslanǵısh hám orta klasslar tárbiyalıq isinde izshilikke ámel
qılıwǵa óz aldına sonday-aq klasstan tısqarı waqıtta datárbiyalıq úzliksizlik hám izshilik princpin
ámelge asıradı. Oqıtıwshılar hám klass basshılarınıń isin hár dayım hám ámeliy baqlap turıw
tárbiya processine mektep ishinde basshılıq qılıwdıń zárúr quram bólegi. Belgilengen
wazıypalardıń orınlanıwın baqlap hám tekseriwden maqset oqıtıwshılar hám klass basshıları
isindegi talap táreplerdi anıqlap, olar haqqında náwbettegi pedagoglar jıynalısında sóylew emes,
bálkim tálim processinde hám sabaqtan tısqarı shınıǵıwlardı tárbiya isin tereńlestiriw, bul istegi
eń jaqsı tájiriybelerdi joyıw esaplanadı. Tárbiyashılar isin baqlap barıwdı jámáát shólkemleriniń
baqlawı menen qosıp alıp barıw orınlı boladı.
Házirgi sharayatta klasstan, mektepten tısqarı tárbiyalıq islerge basshılıq qılıwǵa úlken
talaplar qoyılmaqta. Mektep basshıları, oqıtıwshı hám tárbiyashılar, oqıwshılar hám ata-analar
shólkemleri menen islewdiń forma hám metodların tereńlestire barıp, oqıwshılardı tárbiyalawda
joqarı nátiyjelerge erispekte. Mektep basshılarınıń miyneti oqıw-tárbiya isi ushın sarıplanǵan
saatlar sanı menen emes, bálki ámelge asırılǵan reje-keshelerdiń kólemi, mazmunı onıń temasınıń
quramalılıǵı, sıpatı, tárbiyalıq processtiń ulıwma shınjırındaǵı zárúr táreplerdi taba biliwi menen
ólshenedi. Buǵan kúshli, kishipeyil hám ziyrek, talapshań hám isbilermen mektep basshıları ǵana
erise aladı.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1299
RE FE RENCES
1.
Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik Uzbekiston davlatini birgalikda barpo
etamiz. –T.. “Uzbekiston”, 2016 y.
2.
Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy taqlil, qatiy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik-har bir rahbar
faoliyatini kundalik qoidasi bulishi kerak. - T.: “Uzbekiston”, 2017 y.
3.
Murakov I.U., Saifnazarov I.S. Menejment asoslari. – T.: 1997.
4.
Abduraxmonov Q. Personalni boshqarish. – T.: Sharq, 1997.
5.
Saparbaev
T.,
Allaberdiyev
D.
ENVIRONMENTAL
EDUCATION
OF
SCHOOLCHILDREN USE OF FOLK PEDAGOGY RESOURCES IN TEACHING
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 776-780.
6.
Saparbaev T. PEDAGOGICAL SHARIATS OF THE EXAMPLE OF PARENTS IN
SHAŃARAQ //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 7. – С. 226-229.
7.
Saparbaev T. SHAŃARAQTA ATA-ANALAR ÚLGISINIŃ PEDAGOGIKALIQ
SHARAYATLARI. – 2023.
Internet saytları:
8.
www. tdpu. Uz
9.
www. pedagog. Uz
10.
www. Ziyonet. uz
