ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
209
ARABXONA MAHALLASINING PAYDO BO’LISHI VA TARIXIY YODGORLARI
Azimova Munisa A’zamovna
Osiyo xalqaro universiteti talabasi
https://doi.org/
Annotatsiya.
Arabxona mahallasining qanday paydo bo’lganligi va aholining qadimdan
yashab kelganligi bu hudud qishloq nomi aholining etnik guruhiga nisbatan berilganligi.
Kalitso’zlar:
Arabxona, Buxoro, Shofirkon, arablar, manzilgoh, Zarafshon, Tadqiqot,
qazilmalar, masjid, qishloq, qarluq, manzulgoh, arxeologiya,
EMERGENCE AND HISTORICAL MONUMENTS OF ARABKHONA
NEIGHBORHOOD
Abstract.
How the Arabkhana neighborhood came about and how the inhabitants have
lived since ancient times, the name of the village is given in relation to the ethnic group of the
inhabitants.
Keywords:
Arabkhana, Bukhara, Shafirkon, Arabs, address, Zarafshan, Research,
excavations, mosque, village, village, address, archeology.
ВОЗНИКНОВЕНИЕ И ИСТОРИЧЕСКИЕ ПАМЯТНИКИ ОКРЕСТНОСТИ
АРАБХОНА
Аннотация.
Как возник квартал Арабхана и как жили жители с древних времен,
название села дано в зависимости от этнической группы жителей.
Ключевые слова
: Арабхана, Бухара, Шафиркон, арабы, адрес, Зарафшан,
Исследования, раскопки, мечеть, деревня, деревня, адрес, археология.
O‘rta Osiyodagi eng qadimiy shaharlardan biri Buxoroning tarixiy o‘tmishi va hozirgi
davri ko‘plab tarixiy manba va adabiyotlarda o‘z aksini topgan. Vohada ilk shaharlarning vujudga
kelishi tabiiy iqlim sharoitlari, geografik joylashuv va asosiysi Zarafshon daryosining ahamiyati
bilan belgilanadi. Zarafshon daryosining Xitfar, Rudizar, Qorako‘ldaryo, Moxondaryo kabi
irmoqlari Buxoro vohasida o‘troq dehqonchilik va urbanizatsiya jarayonlarining keng yoyilishida
muhim o‘rin tutgan. Akademik V.V.Bartold ta’biri bilan aytganda,Buxoro vohasida amalga
oshirilgan dastlabki ilmiy-tarixiy tadqiqotlarda Rossiya olimlari sermahsul faoliyat olib bordi. Ular
orasida mashhur sharqshunoslar ham ko‘p edi. Buxoroning eng qadimgi davrlardagi tarixini
yoritishda arxeologik kuzatish va tadqiqotlar, yozma manbalar birinchi o‘rinda turadi.
Arxeologik kuzatish va tadqiqotlar o‘tkazish orqali Buxoroning eng qadimgi davrlardagi
tarixini o‘rganishda mashhur arxeolog olimlarimizning xizmatlari katta bo‘ldi. 1969-1970-yillarda
Buxoro shahrida Yаhyo G‘ulomov rahbarligida o‘tkazilgan arxeologik kuzatuv ishlari shahar
tarixiga oid ko‘plab yangi-yangi ma’lumotlar bergan.Qadimdan Buxoro ko’plab xalqlarni o’z
bag’riga sig’dirgan turli etnik xalqlar kelib o’rnashgan ular o’zlarining manzilgohlariga asos
solgan. Shulardan biri ”Arabxona” nomi hisoblanadi.Nomining o’zi bildirib turibdiki bu arablar
yashaydigan manzilgoh hisoblanadi.
Arabxona O’zbekiston Respublikasining ko’p viloyatlarida uchraydigan qishloq va
mahallalar nomi hisoblanadi. Bulardan biri Buxoro viloyatida Shofirkon tumanidagi qishloq nomi
hisoblanadi Xususan Buxoro qadimgi makonlar biri hisoblanadi. Arablar bosqini davrida Buxoro
o’zining o’rniga ega shahar hisoblangan. Arabxonaxona mahallasining kelib chiqishi - Arabxona
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
210
mahalasining paydo bo’li shi arablar tomonidan bosib olingan paytdagi joyi yoki mahallasiga
arabxona nomi berilgan. Arablar
yashaydigon
manzilgoh hisoblangan. Arablar qishlog’i degan
manoni anglatadi. Ushbu atama O’rta Osiyoda bo’lgan arablarning kirib kelishi davridan boshlanib
undan keyingi davrlarda yashab o’sha yerda o’rnashib olgan arablar bilan bog’liqdir. Arablarni
O’rta Oiyoga kirib kelishi uzoq tarixiy davrni o’z ichiga qamrab oladi.
Arabxonada to’rt turdagi arablar mavjud.
1. Arablar tilida gaplasha olmaydigan va Qarluqlar lahjasida so’zlashadiganlar
2. Arablar tilini bilib o’zbekcha so’zlashadigan va tojik tilini bilmaydigan arablar
3. arablar tili va tojik tilini bilmaydigan o’zbekcha so’zlashadigan arablar.
4. Arablar tilini bilmaydigan, tojik va o’zbek tilida so’zlashadigan araablar
Arabxona qishlog’idagi tarixiy yodgorliklar juda ham ko’p bulardan tarixiy yozma
manbalar, tarixiy yodgorliklar, tarixiy joylar hambor, masalan yozma manbalarga kitoblar,
daftarlar, uyib yozilgan yozuvlar, ham mavjud.
Yozma manbalardan olingan tarixiy yozuvlar,topilgan tarixiy obidalar, o’sha davrlardan
qolgan qadamjoylari mavjud Arabxona qishlog’idagi qadimgi buyuk qadamjoylar bular arabxona
qishlog’idan topilgan masjid o’sha davrda paydo bo’lgan 4ta masjidlardan biridan o’sha davrdan
qolgan toshga o’yilgan yozuvlar ham topilgan.Arabxona qishlog’idagi masjidni ota-bobolarimiz
aytishicha arablar bostirib kelmasdan oldin qurilgan va hali hanuzgacha hech narsa bo’lmaganini
aytib o’tilgan va uyerda namozlar ham o’qilishini aytganlar masjidlarning to’rtasi to’rt xil
shaklga ega bo’lganligi haqida malumot berilgan haqiqatdan shunda ekanini tadqiqot ishimda
bilib oldim.
Yonida bo’lgan, quduq va hovuzi bilan qurilgan arablarlar kelgandan so’ng quduqlar
vayron qilingan va bitta yerdan boshqa joyga ko’chgan bir kecha kunduzda deyigan.
Hozirga kelib o’sha masjiddagi quduq va hovuzlar yo’qolib ketgn va uyerdan topilgan
qadimgi kitob shaklda bo’lgan yodgorlik topilgan unda yozilgan arab alifbosida yozilgan yozuvlari
mavjud. O’zbekistonda yashaydigan arablarni o’rganish maqsadida ko’plab ilmiy -izlanish olib
borilgan.
Bulardan biri yevropolik olimlardan biri E.GELLERning takidlab o’tishiga ko’ra,
madaniyat omili zamonaviy milliylikning yuragi hisoblanadi. Uning fikricha har bir tasodifllar
birlashib bir- biri bilan birlashishidan paydo bo’lgan bir murakkab tuzilma dunyoning ilmiy
manzarasi o’zgarishiga olib kelganligi haqida aytib o’tgan.
Xulosa o’rinda shunin aytishim mumkunki, eshitganlarim, bilgan ma’lumotlarim va olib
borgan tadqiqot ishimdan shuni bildimki har bitta mahalalar va qishloqlarning o’zini tarixi, tili,
madaniyati, yodgorligi, tarixi borligini qachon paydo bo’lgani kimlar bostirib kelgani ulardagi
qanday yozuvlar borligi haqida ma’lumot oldim. Jumladan Arabxona qishlog’i qadimiy qishloq
bo’lib, bu hududda qadimdan aholi yashab kelgan arablar bosqinidan keyin qishloq nomi rasman
arabxona deb nomlangan.
REFERENCES
1.
Бобохусенов, А. (2024). ИСТОРИЧЕСКАЯ ГЕОГРАФИЯ БУХАРСКОГО ОАЗИСА.
СОВРЕМЕННАЯ
НАУКА
И
ИССЛЕДОВАНИЯ,
3(2),
634–640.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
211
2.
Бобохусенов, А., и Ганиев, Х. (2024). ПРОБЛЕМЫ ПРОИСХОЖДЕНИЯ САКСКОЙ
АРХЕОЛОГИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ. СОВРЕМЕННАЯ НАУКА И
ИССЛЕДОВАНИЯ, 3(2), 641–645.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10667306
3.
Akmal B. (2024). THE GREAT WALL OF THE EARLY MIDDLE AGES - KANPIRAK WALL.
Modern
Science
and
Research,
3(1),
694–698.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/28381
4.
Bobohusenov Akmal. (2023). BUXORO VOHSINING ANTIK DAVRI SHISHA
BUYUMLARI.
TADQIQOTLAR
,
25
(2),
208–211.
Retrieved
from
http://tadqiqotlar.uz/index.php/new/article/view/307
5.
Bobohusenov Akmal Ashurovich. (2023). THE MATERIAL CULTURE OF THE TOMBS
OF THE ANCIENT AND EARLY MEDIEVAL PERIOD.
International Journal Of
History And Political Sciences
,
3
(11), 24–29.
https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue11-06
6.
Bobohusenov Akmal. (2023). ANTIK VA ILK O‘RTA ASRLAR DAVRI MOZOR-
QO‘RG‘ONLARI
MODDIY
MADANIYATI
.
ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА
И
ИННОВАЦИОННЫЕ
ИДЕИ
В
МИРЕ
,
35
(3),
65–70.
Retrieved
from
https://www.newjournal.org/index.php/01/article/view/10037
7.
Bobohusenov Akmal. (2023). ANTIK VA ILK O‘RTA ASRLAR DAVRI MOZOR-
QO‘RG‘ONLARI
MODDIY
MADANIYATI
.
ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА
И
ИННОВАЦИОННЫЕ
ИДЕИ
В
МИРЕ
,
35
(3),
65–70.
Retrieved
from
https://www.newjournal.org/index.php/01/article/view/10037
8.
Tursunova, M., & Bobohusenov, A. (2023). QADIMGI VARAXSHA DEVORIY GANCH
VA
LOY
BEZAKLARI.
SCHOLAR,
1(28),
303–308.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10026873
9.
Bobohusenov Akmal. (2023). BUXORO VOHSINING ANTIK DAVRI SHISHA
BUYUMLARI.
TADQIQOTLAR
,
25
(2),
208–211.
Retrieved
from
http://tadqiqotlar.uz/index.php/new/article/view/307
10.
Bobohusenov Akmal Ashurovich. (2023). VARAKHSHA MURAL GANCH AND CLAY
PAINTINGS.
International Journal Of History And Political Sciences
,
3
(12), 48–53.
https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue12-09
11.
Bobohusenov Akmal, & Naimov Ismat. (2023). BAQTRIYANING BRONZA DAVRI
ARXEOLOGIYA
YODGORLIKLARINING
JOYLASHUVI
VA
MODDIY
MADANIYATI.
Innovations in Technology and Science Education
,
2
(8), 73–80. Retrieved
https://humoscience.com/index.php/itse/article/view/557
12.
Bobohusenov
,
A.
(2023).
BUXORO
VOHASINING
ANTIK
DAVRI
YODGORLIKLARI.
SCHOLAR
,
1
(28),
298–302.
Retrieved
from
https://researchedu.org/index.php/openscholar/article/view/5055
13.
Bobohusenov Akmal. (2023). BUXORO VOHASI QOYATOSH SURATLARINING
DAVRIY TASNIFI.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В
МИРЕ
,
29
(1),
142–146.
Retrieved
from
https://newjournal.org/index.php/01/article/view/8667
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
212
14.
Xasanova, S. (2024). DIFFERENCE BETWEEN PROVERB AND SAYING. Modern
Science
and
Research,
3(1),
140–147.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/27853
15.
Shaxnoza Baxadirovna, X. (2023). PROVERBS IN THE LEXICOGRAPHICAL
ASPECT.
International Journal of Formal Education
,
2
(12), 429–437. Retrieved from
http://journals.academiczone.net/index.php/ijfe/article/view/1771
16.
Xasanova, S. (2023). STRUCTURAL – SEMANTIC CHARACTERISTICS OF
PROVERBS.
Modern Science and Research
,
2
(12), 619–625. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/27109
17.
Xasanova, S., & murodova, D. (2023). REPRESENTATION OF THE SYSTEMIC
RELATIONS OF RUSSIAN VOCABULARY IN PROVERBS AND SAYINGS.
Modern
Science
and
Research
,
2
(10),
276–280.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/24346
18.
Xasanova, S. (2023). USING EXPRESSIVE VOCABULARY IN RUSSIAN
PROVERBS.
Modern Science and Research
,
2
(10), 403–408. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/25248
19.
Баходировна, Х. Ш. (2023). Гендерная Лексика В Русском Языке. International Journal
of
Formal
Education,
2(11),
324–331.
Retrieved
from
http://journals.academiczone.net/index.php/ijfe/article/view/1505
20.
Hasanova, S. (2023). SYSTEM RELATIONS IN THE RUSSIAN LANGUAGE
VOCABULARY.
Modern Science and Research
,
2
(9), 72–74. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/23900
21.
Хасанова, Ш. Б. (2023). РЕПРЕЗЕНТАЦИЯ СИСТЕМНЫХ ОТНОШЕНИЙ
РУССКОЙ ЛЕКСИКИ В ПОСЛОВИЦАХ И ПОГОВОРКАХ.
Finland International
Scientific Journal of Education, Social Science & Humanities
,
11
(4), 1220-1226.
22.
Nigmatova Gulnoz Khamidovna, & Khasanova Shakhnoza Bakhodirovna. (2022). System
Relations in the Vocabulary of the Russian Language.
Global Scientific Review
,
3
, 44–48.
Retrieved from
Berdiyeva, S. (2023). UNLOCKING LANGUAGE LEARNING
POTENTIAL:
THE
IMPACT
OF
MULTIMEDIA
IN
LANGUAGE
EDUCATION.
Modern Science and Research
,
2
(12), 314-318.
23.
Safarova, Z. T., & Berdiyeva, S. U. (2024). TRANSLATION PROBLEMS OF THE
STORY “NAUGHTY BOY”.
Modern Scientific Research International Scientific
Journal
,
2
(2), 10-16.
24.
Berdiyeva, S. (2024). TEACHING YOUNG LEARNERS THROUGH THE USE OF CLIL
METHOD.
Modern Science and Research
,
3
(2), 473-480.
25.
Berdiyeva,
S.
(2024).
EXPLORING
INNOVATIVE
APPROACHES
TO
TEACHING.
Modern Science and Research
,
3
(1), 923-927.
26.
Berdiyeva, S. U. (2023). THE DIFFERENCE BETWEEN GAME-BASED LEARNING
AND GAMIFICATION [Data set].
27.
Khamraeva, G. (2023). The Role of Information Gap Activities in Teaching Speaking in
Esl Classes.
ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz)
,
33
(33).
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
213
28.
Utkerovna, B. S. (2023). Teaching Grammar Effectively: Strategies for Success.
American
Journal of Language, Literacy and Learning in STEM Education (2993-2769)
,
1
(10), 241-
245.
29.
Utkerovna, B. S. (2023). Effective Ways of Improving Language Learners’
Communication Skills through Story-Based Approach.
American Journal of Language,
Literacy and Learning in STEM Education (2993-2769)
,
1
(9), 563-567.
30.
Berdiyeva, S. (2023). Advantages and Disadvantages of Teaching through Role-Playing
Activities. In
Academic International Conference on Multi-Disciplinary Studies and
Education
(Vol. 1, No. 19, pp. 88-92).
31.
Berdiyeva, S. (2023). A STORY-BASED APPROACH IN TEACHING FOREIGN
LANGUAGE.
Modern Science and Research
,
2
(10), 262-266.
32.
Berdiyeva, S. U. (2023). THE DIFFERENCE BETWEEN GAME-BASED LEARNING
AND GAMIFICATION [Data set]. Zenodo.
33.
Utkerovna, S. (2023). BENEFITS OF TEACHING FOREIGN LANGUAGES
THROUGH ROLE-PLAYING ACTIVITIES.
Modern Science and Research
,
2
(10), 723-
729.
34.
Utkerovna, B. S. (2023). SHUM BOLA ASARINING TARJIMASIDA TARJIMON
MAHORATI.
DENMARK" THEORETICAL AND PRACTICAL FOUNDATIONS OF
SCIENTIFIC PROGRESS IN MODERN SOCIETY"
,
14
(1).
35.
Utkirovna, B. S. (2023). Characteristics of the Works of Charles Dickens.
European
Science Methodical Journal
,
1
(3), 24-28.
36.
Berdiyeva, S. (2023). THE IMPORTANCE OF ROLE PLAYING ACTIVITIES IN
IMPROVING LEARNERS’LANGUAGE SKILLS.
Modern Science and Research
,
2
(9),
75-78.
37.
Рушана, Н. Р. (2023). ПАРЕМИИ КАК ОТРАЖЕНИЕ ЭТНОКУЛЬТУРНОЙ
СПЕЦИФИКИ:
ЛИНГВОКУЛЬТУРОЛОГИЧЕСКИЙ
АНАЛИЗ.
Научный
Фокус
,
1
(7), 1193-1200.
38.
Рушана, Н. Р. (2023). ЭВОЛЮЦИЯ УРОКА ЛИТЕРАТУРЫ: СЛИЯНИЕ ТРАДИЦИЙ
И ИННОВАЦИЙ. JOURNAL OF INNOVATIONS IN SCIENTIFIC AND
EDUCATIONAL RESEARCH, 6(10), 199-206.
39.
Рушана, Н. Р. (2023). СЕМЕЙНЫЕ ЦЕННОСТИ И ИХ РОЛЬ В ЖИЗНИ И
ПРОИЗВЕДЕНИЯХ ЛН ТОЛСТОГО. Научный Фокус, 1(6), 424-429.
40.
Набиева, Р. Р. (2023). ОСОБЕННОСТИ ПСИХОЛОГИЗМА ПЬЕС А. ВАМПИЛОВА.
41.
Nabiyeva, R. (2023). FEATURES OF PSYCHOLOGISM OF A. VAMPILOV’S PLAYS.
Modern
Science
and
Research,
2(9),
109–111.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/23906
42.
Рушана, Н. Р. (2023). ПАРЕМИИ КАК ОТРАЖЕНИЕ ЭТНОКУЛЬТУРНОЙ
СПЕЦИФИКИ: ЛИНГВОКУЛЬТУРОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ. Научный Фокус,
1(7), 1193-1200.
43.
Idiyeva, L. (2023). HUMOUR IN THE UPBRINGING AND EDUCATION OF THE
MODERN TEENAGER.
Modern Science and Research
,
2
(10), 520-523.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
214
44.
Idiyeva, L. (2023). CONTENT OF GRAMMATICAL CATEGORIES IN TWO
LANGUAGES AND TYPOLOGY OF PARTS OF SPEECH.
Modern Science and
Research
,
2
(10), 52-57.
45.
Idiyeva, L. (2024). ORIENTAL EDUCATION IN THE FAMILY AND ITS SOCIAL
SIGNIFICANCE.
Modern Science and Research
,
3
(1), 39-44.
46.
Idieva, L. (2024). CRITICAL THINKING IS A SYSTEM OF JUDGMENT.
Modern
Science and Research
,
3
(2), 481-487.
47.
Ismatovna, I. L. (2022). MULTIMEDIA TECHNOLOGIES IN THE EDUCATIONAL
PROCESS OF A HIGHER EDUCATION INSTITUTION.
INTERNATIONAL JOURNAL
OF SOCIAL SCIENCE & INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-3630 Impact
factor: 7.429
,
11
(04), 80-84.
48.
IDIYEVA, L. I. Using Interactive Forms and Techniques in English Lessons.
Asst. Prof.
Dr. Mehmet Necati CIZRELIOGULLARI, Ph. D.
, 42.
49.
Gafarova, Z. Z., Bozorova, M. A., & Jumayeva, S. (2020). Sh.; Idiyeva, LI; Radjabova.
LU
International Journal of Psychosocial Rehabilitation
,
24
(1), p403-407.
50.
PROVERBS, M. A. O. O. (2020). SAYINGS AND THEIR PRIMARY
SOURCES.
International Engineering Journal For Research & Development
,
5
(7), 4-4.
51.
Lola, I., Madinabonu, N., & Ruslan, K. (2022). Using swot analysis in education.
Results
of National Scientific Research International Journal
,
1
(3), 126-131.
52.
Ismatovna, I. L. (2017). Listening at lessons of a foreign language.
Достижения науки и
образования
, (5 (18)), 65-66.
53.
Gafarova, Z. Z., Bozorova, M. A., Jumayeva, S. S., Idiyeva, L. I., & Radjabova, L. U.
(2020). Synchronous translation–a complex set of cognitive processes.
International
Journal of Psychosocial Rehabilitation
,
24
(1), 403-407.
54.
Gafarova, Z. Z., Bozorova, M. A., Jumayeva, S. S., Idiyeva, L. I., & Radjabova, L. U.
(2020). Synchronous translation–a complex set of cognitive processes.
International
Journal of Psychosocial Rehabilitation
,
24
(1), 403-407.
55.
Ismatovna, I. L. (2017). Some peculiarities of using video in teaching ESL.
Достижения
науки и образования
, (5 (18)), 67-68.
56.
Ismatovna, I. L. (2021). Typology of parts of speech and content of grammatical categories
in two languages.
ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research
Journal
,
11
(8), 53-57.
57.
Ismatovna, I. L. (2023). Humour in the Upbringing and Education of the Modern
Teenager.
Научный Фокус
,
1
(5), 507-509.