109
RIVOJLANGAN DAVLATLARDA MOLIYA TUZILISHILARI VA TADBIRKORLIK
MAQSADLARIGA ERISHISHDA MIKROKREDIT TIZIMINING AHAMIYATI VA
SHAKLLARI
Boymatova Kamola Shamshiddin qizi
Buxoro Innovatsiyalar Universiteti Magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10827810
Annotatsiya.
Ushbu tezisda mikrokredit tizimining rivojlangan davlatlardagi ahvoli,
mamlakatda tutgan o‘rni va ahamiyati, tadbirkorlar uchun yaratayotgan imkoniyatlari, xotin-
qizlarga berilayotgan mikrokreditlarning ular hayotini qay darajada o`zgartirib yuborishi haqida
batafsil ma`lumotlar keltirib o‘tilgan.
Kalit so`zlar:
xotin-qizlarga berilayotgan mikrokreditlar, mikrokredit va tadbirkorlik,
mikrokredit tizimi, mikrokredit shakllari.
THE SIGNIFICANCE AND FORMS OF THE MICRO-CREDIT SYSTEM IN
ACHIEVING FINANCIAL STRUCTURES AND BUSINESS GOALS IN DEVELOPED
COUNTRIES
Abstract.
In this thesis, the situation of the microcredit system in developed countries, its
role and importance in the country, the opportunities it creates for entrepreneurs, and the extent
to which microcredits given to women change their lives are given in detail.
Key words:
microcredits given to women, microcredit and entrepreneurship, microcredit
system, forms of microcredit.
ЗНАЧЕНИЕ И ФОРМЫ МИКРОКРЕДИТНОЙ СИСТЕМЫ В
ДОСТИЖЕНИИ ФИНАНСОВЫХ СТРУКТУР И БИЗНЕС-ЦЕЛЕЙ В РАЗВИТЫХ
СТРАНАХ
Аннотация.
В данной дипломной работе подробно рассмотрено состояние
системы микрокредитования в развитых странах, ее роль и значение в стране,
возможности, которые она создает для предпринимателей, а также то, насколько
микрокредиты, предоставляемые женщинам, меняют их жизнь.
Ключевые слова:
микрокредиты, предоставляемые женщинам, микрокредит и
предпринимательство, система микрокредитования, формы микрокредитования.
Mikrokredit tashkilotlariga bo'lgan ehtiyojning sabablari aslida rivojlanayotgan yoki
rivojlanmagan mamlakatlarning moliyaviy tuzilmasidan kelib chiqadi. Avvalo, hozirgi moliyaviy
tuzilma doirasida o‘z xizmatlarini taklif etuvchi bank va moliya institutlarining maqsadli guruhlari
110
qatorida kam ta’minlangan aholining yo‘qligi, kredit mahsulotlarining ushbu segmentni qamrab
olishga mo‘ljallanmaganligi ham kam ta’minlangan aholini yuzaga keltirmoqda. turli kredit
ehtiyojlarini qondirish uchun kredit sharklari bilan duch kelish.
Banklarning kam ta'minlanganlarga kredit berishda e'tibor bermasligining sabablaridan biri
shundaki, bu segment banklarning moliyaviy garovga bo'lgan talablarini qondira olmaydi.
Kambag‘allarning moliyaviy garov sifatida foydalanishi mumkin bo‘lgan ko‘char yoki
ko‘chmas mulki yo‘qligi banklar va boshqa moliya institutlarining kambag‘al aholini go‘yo
kreditga muhtoj emasdek e’tibordan chetda qoldirdi.
Biroq, Tailandning qishloq joylaridagi 2880 ta kambag'al uy xo'jaliklari bilan suhbatlarga
asoslangan nisbatan yangi tadqiqot; Ma'lum bo'lishicha, ko'rib chiqilayotgan uy xo'jaliklarining
uchdan bir qismi hozirgi yashash usullarini o'zgartirishni xohlaydi, ularning ko'pchiligi o'z
biznesiga ega bo'lishni xohlaydi, ammo ular etarli mablag'ga ega bo'lmagani uchun bu maqsadga
erisha olmaydilar (Paulsen, Townsend). , 2001).
1
Xuddi shu tadqiqotga ko'ra, o'z biznesiga ega
bo'lgan uy xo'jaliklarining 54 foizi kredit olish imkoniyatlari yetarli bo'lsa, o'z bizneslarini
kengaytirish orqali yanada daromadli bo'lishlari mumkinligini ta'kidlagan.
Kam ta’minlangan aholining kredit tizimidan chetlashtirilishining yana bir sababi
shundaki, ko‘pgina qishloq joylarda qo‘l ostidagi kichik yerlar moliyaviy garov sifatida
qo‘llaniladi va har qanday nizo yuzaga kelganda mazkur yer bank tomonidan olib qo‘yiladi. Bu
holat banklarni katta yerga ega bo'lgan qarz oluvchiga nisbatan noqulay ahvolga solib qo'yadi.
Qolaversa, ayrim jamiyatlarda kam ta’minlangan oilalarning yerlarini banklar tortib olishi
o‘sha jamiyat tomonidan nafrat bilan kutib olinadi va bu holat bir xil holatda bo‘lgan oilalarni bank
kreditlaridan uzoqlashtiribgina qolmay, balki ularning faoliyatiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatishi
mumkin.
Qolaversa, bunday amaliyot qashshoqlikka qarshi kurashish va mintaqaviy rivojlanishni
ta’minlash strategiyalarining mazmun-mohiyatiga mos kelmasligi aniq. Kichik miqdorda
beriladigan kreditlarni kuzatib borish qiyin, xavf tahlili va hokazo. Banklarning bunday kreditlarni
kambag'allarga afzal ko'rmasligining yana bir sababi shundaki, ular operatsion operatsiyalarni
oshiradi, ko'proq bandlikni talab qiladi, bir so'z bilan aytganda, umumiy xarajatlarning oshishiga
olib keladi.
Boshqa tomondan, tijorat banklari o'zlari joylashgan kambag'al mintaqada xizmat
ko'rsatmoqchi bo'lgan odamlardan uzilib qolgan va o'zlarining korporativ identifikatorlarini
1
(Paulsen, Townsend). , 2001).
111
birinchi o'ringa qo'yib ishlaydilar, bu esa dastlab kambag'allarni banklar o'rniga kredit akulalarini
afzal ko'rishiga olib kelishi mumkin. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, kredit akulalari
banklardan ko'ra ko'proq afzalroqdir, chunki ular doimo foydalanishlari mumkin, ular muammo
tug'dirishi mumkin bo'lgan rasmiyatchiliklardan qochishadi, ular foiz to'lagan taqdirda mijozlariga
asosiy qarzni to'lash uchun bosim o'tkazmaydilar va eng muhimi, ular ichkaridan kelgan
odamlardir. bu jamiyat va ularni hamma biladi (Conning) Udry, 2005:10).
2
Bu va shunga o'xshash sabablarning barchasi rasmiy moliyaviy tizimni ko'rib chiqilayotgan
hududlarga xizmat ko'rsatishni qiyinlashtirgan bo'lsa-da, ular bozor kursidan ancha yuqori foiz
talab qiladigan kreditorlarning mijozlar bazasini muqarrar ravishda oshiradi. Biroq, mikrokredit
kabi muqobil echimlar taklif qilinmasa, kambag'allarning ko'p imkoniyatlari yo'qdek. Ko'pgina
tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, mahalliy vositachilar tomonidan taklif qilinadigan kreditlar ko'plab
rivojlanayotgan mamlakatlarda bozor stavkalaridan sezilarli darajada farq qiladi. Ya'ni; Tailandda
pul brokerlari tomonidan qo'llaniladigan foiz stavkalari 60% dan 120% gacha o'zgarib tursa-da,
mikrokredit tashkiloti bo'lgan BAACning foiz stavkalari yiliga 12% dan 14% gacha (Siamwalla
va boshqalar, 1990: 271-296).
3
Natijada, uzoq vaqtdan beri rasmiy bank va moliya bozorlaridan chetda qolgan va shuning
uchun tug‘ilish, o‘lim, turmush qurish, kasallik, tabiiy ofatlar kabi holatlarda pul dallollari va
kredit akulalari orqali o‘zlariga kerakli kreditni ololmaydigan kam ta’minlangan fuqarolar va ular
o'zlari uchun iqtisodiy daromad keltiradigan biznesni boshlash imkoniyatiga ega bo'lganda
sektorning kredit ehtiyojlarini qondirish uchun mikrokredit tashkilotlari va ushbu sohaga
yo'naltirilgan professional tashkilotlar zarurligi haqiqatdir.
Hozirgi kunda ko'plab mikrokredit tashkilotlari o'z xizmatlarini ayniqsa ayollarga
qaratayotgani ko'rinib turibdi. 32 ta eng yirik mikrokredit tashkilotlarini baholagan nisbatan
yaqinda oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, ushbu muassasalar mijozlarining 80 foizi ayollardir
(Mody, 2000).
4
Ushbu jadvalni baholashda vaziyatga ikki xil nuqtai nazardan qarash foydalidir.
Boshqacha aytganda, mikrokredit tashkilotlarining asosiy mijozlari nima uchun ayollar
ekanligi masalasini ham tegishli muassasalar, ham erishiladigan maqsadlar nuqtai nazaridan
baholash yanada to‘g‘riroq yondashuv bo‘ladi.
Vaziyatga erishilishi kerak bo'lgan maqsadlar nuqtai nazaridan yondashadigan bo'lsak, biz
birinchi navbatda dunyoda mehnatga layoqatli aholining qariyb 50 foizini tashkil etuvchi ayollar
2
(Conning) Udry, 2005:10).
3
(Siamwalla va boshqalar, 1990: 271-296).
4
(Mody, 2000).
112
to'lanadigan ish haqining 10 foizini va umumiy daromadning atigi 1 foizini egallashiga duch
kelamiz. boylik (Fernando, 2006:23).
5
Bu shuni ko'rsatadiki, tashqarida bir xil turdagi ishlarni bajaradigan va uyda deyarli barcha
ishlarni o'z zimmasiga olgan ayol bajargan ishi uchun to'g'ri qoplanishi mumkin emas va ko'p
hollarda u hech qanday iqtisodiy foyda keltirmaydi. .
Bu vaziyatdan ayollarning jamiyatdagi daromadlari erkaklarnikiga qaraganda kamroq,
ayollar mehnati iqtisodiy jihatdan yetarli darajada baholanmagan, bir xil ish uchun to‘lanadigan
ish haqi bo‘yicha erkaklar va ayollar o‘rtasida farqlar mavjud, ular jamiyat ichida ko‘proq bosimga
duchor bo‘lmoqdalar va hatto ular yashaydigan oila va boshqalar. Ko'p turli xil xulosalar chiqarish
mumkin. Shu nuqtai nazardan qaraganda, mikrokredit tashkilotlari tomonidan ayollar o‘rtasida
ustuvor mijozlarni tanlab olish nafaqat jamiyatning eng kam ta’minlangan qatlamlarini qamrab
olish, balki mehnati iqtisodiy jihatdan baholanmagan ayollarning ham iqtisodiy o‘sish va
taraqqiyotga hissa qo‘shishini ta’minlaydi.
Bundan tashqari, ko'plab tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, ayollar erkaklarga qaraganda o'z
daromadlarini o'z oilalari ehtiyojlariga sarflashlari mumkin (Cheston, Khun, 2002: 172).
6
Xulosa o‘rnida shuni aytishimiz mumkinki mikrokredit tizimining joriy etilishi butun
dunyoda ayollar uchun juda katta imkoniyatlar ochib berdi. Ayollar qashshoqligi , ayollarga nisbat
zo‘ravonlikning kamayishiga, ayollar tadbirkorligining yanada ko‘payishiga sabab bo‘ldi.
REFERENCES
1.
A.O’lmasov, A.Vaxobov "Iqtisodiyot nazariyasi", T. "Sharq", 2006, 223- 6.
2.
Larionova I.V. Upravlenie aktivami i passivami v kommercheskom banke. –M.:
«Konsaltbankir» 2003.
3.
Lavrushin O.I. i dr. Dengi, kredit, banki. Uchebnik. – M.: KNORUS,2010. -560 str.
4.
Lavrushin O.I., Bankovskiy menedjment. Uchebnik. – M.: KNORUS,2010. – 560 str.
5.
Lending / Chartered Institute of Bankers. - London: BPP Publishing,2003. ISBN 0-7517-
1015-6
5
(Fernando, 2006:23).
6
(Cheston, Khun, 2002: 172).
