2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
622
RAQAMLI IQTISODIYOTNI SHAKLLANTIRISH
Toshov M.H.
Osiyo xalqaro universiteti.
M.Dj. Bobojonova
Osiyo xalqaro universiteti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15295177
Annotatsiya.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi va texnollogik rivojlanish sharoitida
O’zbekiston iqtisodiy rivojlanishini raqamli iqtisodiyotsiz tasavvur qilish qiyin. Tadqiqotlarga ko’ra
2022-yilga kelib global YaIMning chorak qismi raqamli sohada bo’lishini tahmin qilinmoqda. Lekin
xalqaro axborot kommunikatsiya texnollogiyalari rivojlantirish indeksi bo’yicha O’zbekiston 170
dan ortiq davlat ichida 103-o’rinda turishining o’zi yechimini kutayotgan masalalar va qilinishi
lozim bo’lgan ishlar ko’pligidan dalolat beradi. Raqamli texnollogiyalar nafaqat mahsulot va
xizmatlar sifatini oshiradi balki ortiqcha xarajatlarni ham kamaytiradi. Undan tashqari
mamlakatni orqaga tortuvchi eng yomon illatlardan biri korrupsiyani yo’qotishning eng yaxshi
usullaridan biri.
Kalit so’zlar:
Raqamli texnologiyalar, raqamli iqtisodiyot, elektron hukumat, elektron
darslik.
O’z o’rnida qayd etib etish lozimki, mamlakatimiz hayotida raqamli iqtisodiyotning ayrim
elementlari allaqachon muvaffaqiyat bilan faoliyat ko
’
rsatmoqda. Jumladan, hujjatlar va
kommunikatsiyalarning ommaviy ravishda raqamli vositalarga o
’
tkazilishini hisobga olib, elektron
imzoga ruxsat berish, davlat bilan muloqot qilish ham elektron platformalarga o
’
tkazilmoqda. BMT
Bosh kotibi Antoniu Guterrishning ta’biri bilan aytganda, “raqamli iqtisodiyot yangi xavf-xatarlarni
vujudga keltirishi mumkin, shu jumladan, kiberxavfsizlikka tahdidlar, noqonuniy iqtisodiy
faoliyatning yengillashuvi, shaxsiy hayot daxlsizligini buzilishi bilan bog’liq sabablarni keltirish
mumkin. Yangi qarorlar qabul qilish hukumatlar, fuqarolik jamiyati, akademik guruhlar, ilmiy
hamjamiyat va texnologik sektorlarning hamkorlikdagi harakatini talab etadi”.
Darhaqiqat, raqamli iqtisodiyot miqyosining kengayib borishida xalqaro hamkorlikni imkon
qadar kuchaytirish zarur. Shu o
’
rinda mamnuniyat bilan qayd etish joizki, O
’
zbekistonda axborot
xavfsizligi sohasida olib borilayotgan ta
’
sirchan chora-tadbirlar natijasida 2019 yilda
Kiberxavfsizlik global indeksida 41 pog
’
onaga ko
’
tarilib, 52 o
’
rinni egalladik.
Yoshlar duch keladigan onlayn xavf-xatarlarni bartaraf etish bo’yicha olib borilayotgan
izchil ishlar doirasida O’zbekiston Axborot xavfsizligi markazi (TsOIB) mart oyida kollejlar va
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
623
akademik litseylarda kompyuter texnologiyalari bo’yicha qator o’quv seminarlarini o’tkazdi. 5G
mamlakatlarning iqtisodiy ko’rsatkichlari va yalpi ichki mahsulotiga katta ta’sir ko’rsatishi
belgilangan. 2016-yilda mobil texnologiyalar va xizmatlar dunyo miqyosida yalpi ichki
mahsulotning 4,4 foizini tashkil qildi, bu iqtisodiy qiymatga ega 3,3 trln. 2020-yilga kelib bu
ko’rsatkich 4,2 trln. AQSh dollaridan oshadi yoki dunyo yalpi ichki mahsulotining 4,9 foizini tashkil
etadi, chunki tezkor mobil aloqaning samaradorligi va samaradorligi oshib boraveradi.
Shunga o’xshab, GSMA mobil texnologiyalar va xizmatlar 2017-yilda Yevropada yalpi ichki
mahsulotning 3,3 foizini tashkil qilganligini, qit’aning mobil ekotizimi esa 2,5 million ish uchun
javobgardir. Yevropa dunyodagi eng yuqori darajada rivojlangan mintaqaviy mobil bozor bo’lib,
2017 yil oxiriga kelib 465 million noyob uyali abonentga ega bo’lib, bu aholining 85 foizini tashkil
qiladi. YaIMning ulushi 2025 yilga kelib 6,1 foizgacha o’sishi kutilmoqda va Yevropada 2020 yilga
kelib birinchi 5G ishga tushirilishi bilan, mamlakatlar yangi uyali tarmoqdan o’z foydalariga
foydalanishga intilishadi. 5G potentsial iqtisodiy ta’sirining ahamiyatini chindan ham e’tibordan
chetda qoldirmaslik kerak:
AQSh 4G yetakchisi sifatida o’z o’rnini yaratish uchun ko’p ishladi, 4G mobil keng polosali
ulanishi mamlakatning yalpi ichki mahsulotiga 100 milliard dollar qo’shdi. GSMA prognoziga
ko’ra, 4G ulanishlar 2020 yilga kelib Shimoliy Amerikadagi beshta uyali ulanishning to’rttasini o’z
ichiga oldi, bu boshqa global mintaqalarga qaraganda yuqori. Agar AQSh simsiz aloqa bo’yicha
dunyoda etakchilik mavqeini yo’qotsa, bu ish o’rinlarining yo’qolishi va chet elga texnologiya
innovatsiyalari ta’sirini sezishi mumkin. AQShning 4G yetakchiligidagi iqtisodiy foydasi yo’q
bo’lib ketadi
.
Raqamli iqtisodiyotning o’sishi uchun mamlakatning barcha imkoniyatlarini ochib
berishga to’sqinlik qilayotgan O’zbekistonning telekommunikatsiya bozorida muammolar mavjud.
Bozorni cheklovchi asosiy omil investitsiyalarni kuchaytiradigan va narxlarni ko’taradigan
raqobatbardosh raqobatdir.
MDITC UzTelecom orqali ishlaydigan mamlakatning xalqaro shlyuzi ustidan monopoliyaga
ega. Natijada IP tranziti narxi dunyodagi eng qimmat bo’lib qolmoqda va aholi jon boshiga
nisbatan mamlakatning o’tkazish qobiliyati juda past. UzTelecom shuningdek, mamlakatda uzoq
masofalarga xizmat ko’rsatuvchi eng keng tarmoqqa ega, garchi 2018-yil iyun holatiga ko’ra
mamlakat uchun qariyb 24,500 ta ichki tolali kilometr xizmat ko’rsatadigan bo’lsa, bu mamlakat
uchun bu ko’rsatkich past. Garchi bozorga kiradigan boshqa operatorlar, shu jumladan xorijiy
kompaniyalarga nisbatan hech qanday qonuniy cheklovlar qo’llanmasa ham, UzTelecom ISP
ulanish uchun imtiyozli foydalanish va narxlarni olishiga oid aniq dalillar mavjud.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
624
Uyali aloqa operatorlari (MNO) uchun litsenziyalashning murakkab, noan’anaviy
jarayonlari o’tmishda ba’zi xorijiy kompaniyalarni bozorni butunlay tark etishga majbur qildi va
mavjud soliq tuzilmalari xususiy MNO o’sishiga to’sqinlik qilmoqda. Raqamlilashtirish katta va
misli ko’rilmagan imkoniyatlarni taqdim etadi. Shu bilan birga, bunday transformatsion
texnologiyalarning rivojlanishida jiddiy noaniqliklar saqlanib qolmoqda. Hukumatlar jamiyat uchun
yuzaga kelishi mumkin bo’lgan oqibatlar va ushbu paydo bo’layotgan texnologiyalar ularning
boshqaruv faoliyatida yuzaga keladigan tanqidiy muammolarni chuqurroq tushunishga intilishlari
kerak.
Xalqaro tajriba shundan dalolat bermoqdaki, bugungi kunda raqamli texnologiyalar asosan
ilmiy hamjamiyat va xususiy sektorda jadal rivojlanmoqda. Shuning uchun davlat, aynan, ushbu
sohalarda innovatsion loyihalar va ITkompaniyalarni qo’llab quvvatlagan holda qulay ekotizimni
yaratishi lozim. Shuningdek, davlat innovatsion va raqamli ekotizimni qo’llab-quvvatlash sohasida
raqamli ta’limning zamonaviy metodlarini qo’llab-quvvatlashi, innovatsion xizmatlarni samarali
tartibga solish normalarini ishlab chiqishi, yangi bozorlarni o’zlashtirishda ko’maklashishi hamda
texnologik jarayonlarning chuqurlashuvida yuzaga chiqadigan risklarni pasaytirish choralarini
ko’rishi maqsadga muvofiq hisoblanadi.
XULOSA
Raqamli iqtisodiyot miqyosining kengayib borishida xalqaro hamkorlikni imkon qadar
kuchaytirish zarur. Shu o’rinda mamnuniyat bilan qayd etish joizki, O’zbekistonda axborot
xavfsizligi sohasida olib borilayotgan ta’sirchan chora-tadbirlar natijasida 2019 yilda
Kiberxavfsizlik global indeksida 41 pog’onaga ko’tarilib, 52 o’rinni egalladik. Yoshlar duch
keladigan onlayn xavfxatarlarni bartaraf etish bo’yicha olib borilayotgan izchil ishlar doirasida
O’zbekiston Axborot xavfsizligi markazi (TsOIB) mart oyida kollejlar va akademik litseylarda
kompyuter texnologiyalari bo’yicha qator o’quv seminarlarini o’tkazdi. 5G mamlakatlarning
iqtisodiy ko’rsatkichlari va yalpi ichki mahsulotiga katta ta’sir ko’rsatishi belgilangan. 2016-yilda
mobil texnologiyalar va xizmatlar dunyo miqyosida yalpi ichki mahsulotning 4,4 foizini tashkil
qildi, bu iqtisodiy qiymatga ega 3,3 trln. 2020-yilga kelib bu ko’rsatkich 4,2 trln. AQSh dollaridan
oshadi yoki dunyo yalpi ichki mahsulotining 4,9 foizini tashkil etadi, chunki tezkor mobil aloqaning
samaradorligi va samaradorligi oshib boraveradi.
Xulosa o’rnida aytish joizki, insoniyat taraqqiyotining hozirgi davri va yaqin istiqbolida
iqtisodiyot tarmoqlari, ijtimoiy soha va davlat boshqaruvi tizimining sifat jihatdan rivojlanishi
raqamli texnologiyalarni keng joriy etish bilan bevosita bog’liq bo’lib bormoqda.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
625
Mamlakatimiz taraqqiyotining istiqboli ham raqamli iqtisodiyot rivojlanishi va raqamli
texnologiyalarning qamrov darajasiga tayanadi.
Adabiyotlar ro’yxati:
1.
Abbosova, A., & Toshev, M. H. (2025). RAQAMLI IQTISODIYOT–MAMLAKAT
IQTISODIYOTINI TARAQQIY ETISHIDAGI ASOSIY OMIL SIFATIDA.
Modern
Science and Research
,
4
(2), 379-386.
2.
Toshov, M. (2025). STATE PROGRAMS IN DEVELOPMENT AND PLANNING OF
REGIONAL INFRASTRUCTURE.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(1).
3.
Toshov, M. H., & Nizomov, S. (2025). O’ZBEKISTON BANK-MOLIYA TIZIMI.
Modern
Science and Research
,
4
(3), 194-201.
4.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). INKLYUZIV YASHIL IQTISODIYOT VA
UNING HOZIRGI KUNDAGI HOLATI TAHLILI.
MODERN EDUCATIONAL SYSTEM
AND INNOVATIVE TEACHING SOLUTIONS
,
1
(6), 197-205.
5.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). YASHIL TRANSFORMATSIYA:
BARQARORLIKNING YANGI DAVRI.
STUDYING THE PROGRESS OF SCIENCE AND
ITS SHORTCOMINGS
,
1
(5), 102-110.
6.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). YASHIL IQTISODIYOTDA
BIOXILMAXILLIK
VA
BIOXILMA
XILLIKNING
AFZALLIK
TOMONLARI.
MODERN PROBLEMS IN EDUCATION AND THEIR SCIENTIFIC
SOLUTIONS
,
1
(5), 170-178.
7.
Hakimovich, T. M. (2025). HUDUDLARNI STRATEGIK REJALASHTIRISH VA
BОSHQARISHNING ASОSIY BОSQICHLARI.
ANALYSIS OF MODERN SCIENCE
AND INNOVATION
,
1
(4), 225-232.
8.
Hakimovich, T. M. (2025). HUDUDLAR IQTISОDIYОTINI RIVОJLANTIRISH
STRATEGIYASINI SHAKLLANTIRISHNING AHAMIYATI.
THEORY OF SCIENTIFIC
RESEARCHES OF WHOLE WORLDT
,
1
(3), 157-166.
9.
Hakimovich, T. M. (2025). KORXONALARDA RAQOBATBARDOSH EKSPORTNI
YO‘LGA QO‘YISH VA MARKETING STRATEGIYALARI.
ANALYSIS OF MODERN
SCIENCE AND INNOVATION
,
1
(4), 193-205.
10.
Hakimovich, T. M. (2025). О ‘ZBEKISTОN IQTISОDIYОTNI IJTIMОIY-IQTISОDIY
RIVОJLANISH DINAMIKASI.
THEORY OF SCIENTIFIC RESEARCHES OF WHOLE
WORLDT
,
1
(3), 224-233.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
626
11.
Hakimovich, T. M. (2025). STRATEGIYA–HUDUDLAR IQTISODIYOTINI
RIVOJLANTIRISHNING ASOSIY OBYEKTI SIFATIDA.
ANALYSIS OF MODERN
SCIENCE AND INNOVATION
,
1
(4), 276-283.
12.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). JAHON BOZORIDA YASHIL
IQTISODIYOTNI
MOLIYALASHTIRISH
TENDENSIYASI:
FAKTLAR
VA
KO‘RSATKICHLAR ASOSIDA TAHLIL.
THEORY OF SCIENTIFIC RESEARCHES OF
WHOLE WORLDT
,
1
(4), 120-128.
13.
Toshov, M. (2023). HR BOSHQARMASIDA KPI TIZIMI.
Modern Science and
Research
,
2
(12), 470-476.
14.
Hakimovich, T. M. (2025). EKSPORT RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISHDA
DIVERSIFIKATSIYANING AHAMIYATI.
STUDYING THE PROGRESS OF SCIENCE
AND ITS SHORTCOMINGS
,
1
(4), 112-121.
15.
Hakimovich, T. M. (2025). O ‘ZBEKISTONDA EKSPORTNI RAG ‘BATLANTIRISH
UCHUN FOYDALANILADIGAN MOLIYAVIY VOSITALAR TAHLILI.
MODERN
EDUCATIONAL SYSTEM AND INNOVATIVE TEACHING SOLUTIONS
,
1
(5), 141-150.
16.
Qudratova, G. (2025). THE IMPORTANCE OF ECONOMETRIC RESEARCH IN
STUDYING
THE
COMPETITIVENESS
OF
HIGHER
EDUCATION
INSTITUTIONS.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(2), 305-307.
17.
Sodiqova, N. T., & Yuldasheva, H. (2025). IQTISODIYOT FANINING JAMIYAT
TARAQQIYOTIDAGI O’RNI.
Modern Science and Research
,
4
(3), 182-187.
18.
Alimova, S. (2025). SPIRITUALIZATION OF STUDENTS THROUGH FOLK
PEDAGOGY DEVELOPMENT TECHNOLOGIES.
Академические исследования в
современной науке
,
4
(5), 118-122.
19.
Khalilov, B. (2025). GLOBAL ECONOMIC INFLUENCES IN THE USA.
Journal of
Applied Science and Social Science
,
1
(2), 644-647.
20.
Toshov, M. (2025). STATE PROGRAMS IN DEVELOPMENT AND PLANNING OF
REGIONAL INFRASTRUCTURE.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(1).
21.
Ikromov, E. I., & Safarova, J. R. (2025). INNOVATSIYALAR XALQLARNI
QASHSHOQLIKDAN QUTQARISH OMILI SIFATIDA.
Modern Science and
Research
,
4
(3), 156-161.
22.
Azimov, B., & Mukhiddinova, N. (2025). THE INTERDEPENDENCE OF INNOVATIVE
TECHNOLOGIES AND BUSINESS COMPETITIVENESS.
International Journal of
Artificial Intelligence
,
1
(1), 103-109.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
627
23.
Raxmonqulova, N., & Muxammedov, T. (2025). IQTISODIY BILIMLARNING INSON
KAPITALINI RIVOJLANTIRISH VA BOSHQARISHDAGI AHAMIYATI VA
DOLZARBLIGI.
Modern Science and Research
,
4
(3), 207-212.
24.
Shadiyev, A. (2025). EDUCATION MANAGEMENT IN PRIVATE UNIVERSITIES IN
UZBEKISTAN:
DEVELOPMENT
STRATEGIES,
CHALLENGES
AND
PROSPECTS.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(2), 308-313.
25.
Naimova, N. (2025). MANAGEMENT OF THE INNOVATION PROCESS IN
ENTERPRISES.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(2), 302-304.
26.
Supiyevna, B. M. (2025). O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA «G ‘AZNACHILIKNI
JORIY ETISH» KONSEPSIYASINING YARATILISHI.
STUDYING THE PROGRESS OF
SCIENCE AND ITS SHORTCOMINGS
,
1
(6), 49-54.
27.
Jumayeva, Z. (2025). FEATURES OF STRATEGIC MANAGEMENT OF A TOURIST
COMPANY.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(2), 297-301.
28.
Bobojonova, M. J. (2025). ISHLAB CHIQARISH VA UNING IQTISODIYOTDAGI
O‘RNI.
Modern Science and Research
,
4
(3), 144-150.
29.
Jumayeva, Z. Q., & Nurmatova, F. S. (2025). BANKLARARO RAQOBATNING PAYDO
BO ‘LISH TARIXI VA NAZARIY YONDASHUVLAR.
Modern Science and
Research
,
4
(3), 361-367.
30.
Ibragimov, A. (2025). TAX SYSTEM OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN: GENERAL
DESCRIPTION.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(2), 290-293.
31.
Djurayeva, M. (2025). FEATURES OF THE ORGANIZATION OF PERSONNEL
MANAGEMENT IN MODERN ORGANIZATIONS AND ENTERPRISES.
International
Journal of Artificial Intelligence
,
1
(2), 287-289.
32.
Igamova, S. (2023). ЭФФЕКТИВНОСТЬ РАЗВИТИЯ ПРОМЫШЛЕННОСТИ
СТРОИТЕЛЬНЫХ МАТЕРИАЛОВ.
ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu.
uz)
,
27
, 27.
33.
Raximova, L. (2025). THE IMPACT OF THE SHADOW ECONOMY ON THE
ECONOMY OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN.
International Journal of Artificial
Intelligence
,
1
(1), 585-590.
34.
Aslanova, D. (2025). APPLICATION OF INVESTMENT PROGRAMS IN TOURISM
DEVELOPMENT.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(1), 874-878.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
628
35.
Izatova, N. (2025). ISSUES OF IMPROVEMENT OF PROFESSIONAL AND PERSONAL
QUALITIES
OF
STUDENTS
IN
THE
PROCESS
OF
ECONOMIC
EDUCATION.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(2), 294-296.
36.
Jumayev, B. (2025). BIG DATA: CUSTOMER CREDIT ANALYSIS USING DIGITAL
BANKING DATABASE.
International Journal of Artificial Intelligence
,
1
(2), 1056-1059.
