ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
52
Н
.
Ғаниев
,
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
ТЕЛЕКОММУНИКАЦИЯ
ХИЗМАТЛАРИ
СОҲАСИДАГИ
ҚОНУНЧИЛИК
ТАҲЛИЛИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
Ўзбекистон
Республикаси
қонунчилиги
ва
олимлар
фикрлари
асосида
телекоммуникация
хизматлари
соҳасидаги
ҳуқуқий
нормалари
таҳлили
амалга
оширилган
,
тегишли
таклиф
ва
тавсиялар
ишлаб
чиқилган
.
Калит
сўзлар
:
телекоммуникация
,
соҳа
,
алоқа
,
хизмат
,
тармоқ
.
Аннотация
:
в
настоящей
статье
был
проведен
анализ
правовых
норм
в
сфере
телекоммуникационных
услуг
на
основе
законодательства
Республики
Узбекистан
и
мнений
ученых
,
были
разработаны
соответствующие
предложения
и
рекомендации
.
Ключевые
слова
:
телекоммуникация
,
отрасль
,
связь
,
услуга
,
сеть
.
Annotation
: in this article the analysis of legal norms
in the sphere of telecommunication services on the basis
of the legislation of the Republic of Uzbekistan and opin-
ions of scientists was carried out, the corresponding offers
and recommendations were developed.
Key words
: telecommunications, industry, communi-
cation, service, network.
Телекоммуникация
хизматлари
,
умуман
,
телекоммуникация
соҳаси
ҳуқуқий
тартибга
солиш
объекти
сифатида
белгиланганлиги
ҳамда
бу
борадаги
қонун
нормалари
шакллантирила
бошлаганига
ҳали
унча
кўп
вақт
бўлгани
йўқ
.
Асосан
ўтган
асрнинг
сўнгги
ўн
йиллиги
ва
янги
асрнинг
бошларида
телекоммуникация
соҳасининг
ҳуқуқий
зарурати
ва
уни
тартибга
солишнинг
эҳтиёжи
мавжудлиги
хусусида
ҳаракатлар
бошланганлигини
қайд
этиб
ўтиш
лозим
[3;
3-
с
].
Дастлаб
ахборотни
узатиш
,
қабул
қилиш
ва
қайта
ишлаш
билан
боғлиқ
муносабатлар
ахборот
коммуникация
технологиялар
сифатида
талқин
этиш
ва
уни
алоқа
ва
ахборот
муносабатларини
ҳуқуқий
тартибга
солишга
эътибор
қаратилган
.
Ўзбекистон
Республикасида
1992
йил
13
январдаги
512-XII-
сон
“
Алоқа
тўғрисида
”
ги
Қонунида
алоқа
Ўзбекистон
Республикаси
хўжалик
ва
ижтимоий
инфраструктурасининг
таркибий
қисми
бўлиб
,
аҳолининг
,
хўжалик
субъектларининг
,
давлат
идораларининг
почта
,
телефон
,
телеграф
,
радио
ва
ахборотнинг
ўзга
турларини
узатиш
ва
қабул
қилиш
ҳамда
алоқа
тармоғи
орқали
жўнатилаётган
ашёларни
етказиб
беришга
бўлган
эҳтиёжлари
қондирилишини
таъминлайди
,
деб
белгиланган
.
Мазкур
таърифдан
кўриниб
турибдики
,
алоқа
сифатида
“
ахборотни
узатиш
ва
қабул
қилиш
”
каби
аънавий
функция
билан
бирга
“
алоқа
тармоғи
орқали
жўнатилган
ашёларни
етказиб
бериш
”
вазифаси
ҳам
белгиланганки
,
бу
ҳолат
почта
орқали
юбориладиган
нарсалар
,
жўнатмалар
,
хатлар
назарда
тутилади
.
Қайд
этиш
ўринлики
,
алоқа
хизмати
кенг
тушунча
бўлиб
,
нафақат
ахборотни
узатиш
ва
қабул
қилишни
ифодалайди
,
балки
бир
манзилдан
иккинчиси
нарсаларни
етказиб
бериш
,
маълумотларни
моддий
элтувчи
жўнатиш
каби
комплекс
фаолиятни
қамраб
олади
.
Шу
сабабли
“
алоқа
”
тушунчаси
нисбатан
кенг
тушунчадир
.
Мазкур
терминга
ўзбек
тилининг
изоҳли
луғатида
қуйидагича
изоҳ
берилади
:
алоқа
(
арабча
сўздан
олинган
бўлиб
,
боғланиш
,
муносабат
) –
турли
воситалар
ёрдамида
ахборотларни
узатиш
ва
қабул
қилиш
,
халқ
хўжалигининг
почта
,
телефон
,
радио
,
телевидение
ва
бошқалар
орқали
ахборотларни
узатиш
ва
қабул
қилишни
почта
орқали
буюмларни
юборишни
таъминлайдиган
тармоғи
[10; 74-c].
Алоқа
термини
кишилар
ўртасидаги
ўзаро
муносабатлар
,
боғлиқлик
каби
тушунчалар
билан
бирга
узоқ
масофага
ахборотни
етказиш
ва
бевосита
эмас
билвосита
мулоқотни
,
ахборот
алмашинувини
таъминлаш
маъноларини
англатадики
,
қонунчиликда
алоқа
айнан
шу
маънода
қўлланилади
.
Шу
сабабли
телекоммуникациялар
ҳуқуқий
тартибга
солиш
объекти
сифатида
белгиланишидан
олдин
,
дастлаб
алоқа
тўғрисидаги
қонунчилик
шакллантирилганлиги
ўзига
хос
мантиққа
эга
албатта
.
“
Алоқа
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
6-
моддасида
белгиланишича
,
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
мулкчиликнинг
хусусий
ва
оммавий
шаклларига
асосланган
,
шунингдек
хорижий
юридик
шахслар
ва
фуқаролар
эгалигида
бўлган
аҳолига
алоқа
хизмати
кўрсатувчи
корхоналар
фаолият
кўрсатиши
мумкин
.
Ушбу
нормадан
англашиладики
,
алоқа
соҳасида
фаолият
хусусий
мулкчиликка
асосланган
корхоналар
томонидан
ҳам
амалга
оширилишига
йўл
қўйилади
ва
бугунги
кунда
мамлакатда
алоқа
хизматининг
катта
қисми
хусусий
корхоналар
томонидан
амалга
оширилмоқда
.
“
Алоқа
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
13-
моддасига
кўра
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
тезкор
бошқарув
ва
диспетчерлик
алоқа
тизимида
хизматга
оид
муомала
,
шунингдек
почта
ва
телеграф
ёзишмаларини
йўллаш
“
Ўзбекистон
Республикасининг
давлат
тили
ҳақида
”
ги
Қонуннинг
қоидаларига
мувофиқ
амалга
оширилади
.
Халқаро
ахборот
ва
жўнатмалар
почта
ва
электр
алоқа
орқали
икки
томонлама
битимларда
,
шунингдек
халқаро
келишув
ва
битимларнинг
қоидаларида
белгиланган
тилларда
жўнатилади
.
Маълумотларни
узатишнинг
технологик
жараёнларида
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
ҳисобга
олиш
ва
ҳисоботга
оид
ягона
вақт
—
маҳаллий
вақт
белгиланади
.
Маълумотларни
узатишнинг
халқаро
технологик
жараёнларида
ахборотлар
узатиш
ва
почта
жўнатмаларини
юборишда
ҳисобга
олиш
ва
ҳисоботга
оид
вақт
халқаро
келишув
ва
битимларга
мувофиқ
белгиланади
.
Таъкидлаш
лозимки
,
телекоммуникация
соҳасини
ҳуқуқий
тартибга
солишда
ахборотни
олиш
алоҳида
ўрин
тутади
.
Бинобарин
,
ахборотни
қабул
қилиш
,
узатиш
ва
қайта
ишлаш
телекоммуникация
хизматларининг
асосий
объекти
саналади
.
Шу
сабабли
ахборотни
олишнинг
эркинлиги
ва
бу
борадаги
кафолатларни
ҳуқуқий
тартибга
солинишига
эътибор
қаратиш
бу
борада
муҳим
ўрин
тутади
.
Қолаверса
,
телекоммуникация
фаолияти
ҳам
мамлакатда
ахборот
олишга
бўлган
ҳуқуқ
ва
эркинликларнинг
кафолатланганлик
даражаси
билан
боғлиқ
.
Шахсларнинг
ахборот
олишга
бўлган
эркинлиги
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
29-
моддасида
ҳам
белгиланган
бўлиб
,
унга
кўра
“
ҳар
ким
ўзи
истаган
ахборотни
излаш
,
олиш
ва
уни
тарқатиш
ҳуқуқига
эга
”.
Мазкур
қоида
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
53
1997
йил
24
апрелда
қабул
қилинган
“
Ахборот
олиш
кафолатлари
ва
эркинлиги
тўғрисида
”
ги
400-I-
сон
Қонунда
янада
ривожлантирилган
.
Ушбу
қонунда
белгиланишича
,
ҳар
бир
фуқаронинг
ахборот
олиш
хуқуқи
кафолатланади
.
Ҳар
кимнинг
ахборотни
излаш
,
олиш
,
тадқиқ
этиш
,
узатиш
ва
тарқатиш
ҳуқуқи
давлат
томонидан
ҳимоя
қилинади
.
Ахборот
олиш
эркинлигининг
асосий
принциплари
ахборотнинг
ошкоралиги
,
ҳамма
олиши
мумкинлиги
,
очиқлиги
ва
ҳаққонийлигидан
иборатдир
(3-4-
моддалар
).
Бундан
ташқари
,
мазкур
қонунда
ахборот
олишга
доир
сўровнома
ва
унинг
муддатлари
,
ахборот
олишни
таъминлаш
,
ахборот
бериш
ва
унга
ҳақ
тўлаш
,
ахборотнинг
тўғрилиги
учун
жавобгарлик
каби
масалаларни
белгилайди
.
Албатта
,
мазкур
қоида
тўғридан
-
тўғри
ахборотни
телекоммуникация
тармоқлари
орқали
узатишни
назарда
тутмасада
,
ахборотни
олиш
ва
беришга
оид
ҳуқуқий
қоидалар
,
шартлар
ва
талабларни
назарда
тутади
ва
уларга
риоя
этмаслик
эса
муайян
ҳуқуқий
жавобгарликни
юзага
келтириши
мумкин
.
Шу
сабабли
телекоммуникация
хизматларини
ҳуқуқий
тартибга
солишда
шахсларнинг
ахборот
олиш
кафолати
ва
эркинлигига
риоя
этиш
талаб
этилади
.
Ўзбекистон
Республикасида
телекоммуникация
фаолиятини
ҳуқуқий
тартибга
солишда
энг
асосий
ҳужжат
бу
– “
Телекоммуникациялар
тўғрисида
”
ги
Қонун
ҳисобланади
.
Мазкур
қонун
1999
йил
20
августда
қабул
қилинган
бўлиб
, 28
та
моддадан
иборат
тарзда
тузилган
.
Қонунда
телекоммуникация
соҳасига
оид
асосий
тушунчалар
,
ушбу
соҳадаги
мулкчилик
ва
ерлар
,
тармоқлар
,
телекоммуникация
соҳасини
давлат
томонидан
тартибга
солиниши
,
давлат
ва
хўжалик
бошқаруви
органларининг
,
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органларининг
телекоммуникациялар
соҳасидаги
мажбуриятлари
,
ушбу
соҳадаги
фаолиятни
лицензиялаш
ва
сертификатлаш
,
телекоммуникация
тармоқларини
аттестациядан
ўтказиш
,
мазкур
тармоқларни
рақамлаш
тизими
ва
режаси
,
домен
номлари
тизими
,
рақобатни
ривожлантириш
каби
масалалар
белгиланган
.
“
Телекоммуникациялар
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
тартибга
солиш
нуқтаи
назаридан
эътиборли
жиҳатларидан
бири
унда
телекоммуникация
соҳасидаги
унверсал
хизматларга
оид
қоидаларнинг
белгиланганлигидир
.
Қонуннинг
13-
моддасида
белгиланишича
,
умумий
фойдаланишдаги
телекоммуникация
тармоқларининг
операторлари
ва
провайдерлари
лицензия
асосида
барча
фойдаланувчиларга
чекланмаган
тарзда
телекоммуникацияларнинг
универсал
хизматларини
белгиланган
сифатда
кўрсатадилар
.
Таъкидлаш
лозимки
,
телекоммуникация
фаолиятини
фуқаролик
-
ҳуқуқий
тартибга
солишда
хизмат
кўрсатиш
ҳамда
телекоммуникация
объектларини
ўрнатишги
оид
шартномалар
алоҳида
ўрин
тутади
.
Бу
эса
Ўзбекистонда
кейинги
йилларда
телекоммуникация
тармоқларининг
ривожланиш
даражаси
билан
боғлиқ
.
Мутахассисларнинг
фикрича
,
мустақиллик
йилларидан
Ўзбекистонда
телекоммуникация
тармоғи
фаол
ривожланди
ва
бу
кўплаб
экспертлар
томонидан
собиқ
иттифоқ
республикалари
ҳудудидаги
телекоммуникациялар
тизимли
ва
динамик
ривожланиши
юқори
бўлган
давлатлар
сирасига
кириши
қайд
этилди
.
Телекоммуникация
тармоқларини
ривожлантириш
ва
модернизация
қилиш
бўйича
бир
қатор
истиқболли
лойиҳаларни
амалга
оширилиши
натижасида
бутун
мамлакат
бўйлаб
эскирган
анъанавий
телефон
тармоқлари
ўрнига
рақамли
алоқа
воситалари
ўрнатилди
[8; 280-c].
Шу
муносабат
билан
“
Телекоммуникациялар
тўғрисида
”
ги
Қонунда
бозор
иштирокчиларига
телекоммуникация
тармоқларини
ва
хизматлар
бозорини
яратиш
ва
ривожлантиришдан
тенг
асосда
фойдаланиш
кафолатлари
,
телекоммуникация
тармоқлари
орқали
узатиладиган
телефон
суҳбатлари
,
телеграф
ва
бошқа
хабарлар
сирини
сақлаш
бўйича
мажбуриятлар
белгиланган
[4; 8-
б
].
Энг
эътиборлиси
,
мазкур
Қонунда
бир
қатор
асосий
тушунчалар
қўлланилади
.
Жумладан
,
телекоммуникация
,
телекоммуникациялар
тармоғи
,
телекоммуникация
воситалари
,
телекоммуникация
иншоотлари
,
охирги
(
терминал
)
асбоб
-
ускуналар
,
тармоқлараро
уланишлар
,
телекоммуникация
оператори
,
телекоммуникация
хизматлари
провайдери
,
телекоммуникация
хизматлари
,
рақамлаш
тизими
,
рақамлаш
режаси
,
телекоммуникация
хизматларидан
фойдаланувчи
,
универсал
хизмат
ва
бошқалар
[11; 48-
б
].
Шу
жиҳатдан
мазкур
қонуннинг
мақсади
сифатида
телекоммуникацияларни
яратиш
,
ишлатиш
ва
ривожлантириш
соҳасидаги
ижтимоий
муносабатларни
тартибга
солиш
белгиланган
бўлиб
,
унда
учта
йўналиш
белгиланган
,
яъни
а
)
телекоммуникацияларни
яратиш
;
б
)
ишлатиш
;
в
)
ривожлантириш
.
Ушбу
йўналишлардан
келиб
чиқиб
,
қонунда
белгиланган
нормаларни
туркумлайдиган
бўлсак
,
телекоммуникацияларни
яратиш
билан
боғлиқ
муносабатларни
тартибга
солишга
оид
нормалар
сифатида
телекоммуникация
тармоқларига
нисбатан
оммавий
ва
хусусий
мулкчиликнинг
жорий
этилганлиги
,
бу
соҳадаги
мулкдорларнинг
тенг
ҳуқуқлар
ва
бир
хилдаги
кафолатларга
эгалиги
(4-
модда
),
телекоммуникация
тармоқлари
ерлари
мақоми
белгиланганлиги
(5-
модда
),
мақсадига
кўра
телекоммуникация
тармоқларининг
умумий
фойдаланишдаги
,
идоравий
ва
ажратилган
телекоммуникациялар
тармоқларига
бўлинишини
(6-
модда
)
киритиш
мумкин
.
Бундан
ташқари
,
телекоммуникациялар
соҳасидаги
фаолиятни
лицензиялаш
асослари
,
тартибва
шартларига
оид
қоидаларни
(9-
модда
)
ҳам
телекоммуникацияларни
яратиш
билан
боғлиқ
муносабатларни
тартибга
солишга
тааллуқли
деб
ҳисоблаш
лозим
.
Чунки
,
фаолиятни
лицензиялаш
асосида
телекоммуникацияларни
яратиш
бошланади
.
Шу
маънода
телекоммуникациялар
соҳасида
сертификатлаштириш
(10-
модда
)
ҳам
уларни
яратишга
оид
муносабатлар
ҳисобланади
.
Қонуннинг
телекоммуникацияларни
ишлатиш
муносабатларни
ҳуқуқий
тартибга
солишга
оид
нормаларига
телекоммуникациялар
тармоқларини
аттестациядан
ўтказиш
(10
1
-
модда
),
телекоммуникациялар
тармоқларини
рақамлаш
тизими
ва
режаси
,
домен
номлари
тизими
(11-
модда
),
телекоммуникацияларнинг
универсал
хизматлари
(13-
модда
),
телекоммуникация
хизматларига
доир
тарифлар
(14-
модда
),
телекоммуникация
тармоқлари
орқали
узатиладиган
телефон
сўзлашувлари
,
телеграф
ва
бошқа
хабарларнинг
сир
тутилиши
(15-
модда
),
тармоқлараро
уланишлар
(17-
модда
),
телекоммуникация
хизматларидан
фойдаланиш
чоғидаги
имтиёзлар
ва
устунликлар
(25-
модда
)
каби
қоидаларни
киритиш
мумкин
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
54
Қонуннинг
телекоммуникацияларни
ривожлантириш
муносабатларини
тартибга
солишга
бағишланган
нормалари
сифатида
телекоммуникациялар
соҳасида
рақобатни
ривожлантириш
(12-
модда
),
телекоммуникациялар
тармоқлари
ва
воситаларини
ривожлантириш
ҳамда
қайта
қуриш
(16-
модда
)
каби
қоидалар
назарда
тутилган
.
Телекоммуникация
тармоқлари
белгиланган
мақсадга
кўра
қуйидаги
турларга
бўлинади
:
–
умумий
фойдаланишдаги
;
–
идоравий
;
–
ажратилган
.
Телекоммуникация
хизматлари
кўрсатишнинг
ягона
принциплари
,
уларни
тақдим
этиш
ва
ҳақ
тўлашнинг
тартиби
асосида
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудидаги
барча
юридик
ва
жисмоний
шахсларга
телекоммуникация
хизматларини
кўрсатиш
учун
мўлжалланган
телекоммуникациялар
тармоғи
умумий
фойдаланишдаги
телекоммуникациялар
тармоқларига
киради
.
Умумий
фойдаланишдаги
телекоммуникациялар
тармоғида
телекоммуникация
хизматлари
кўрсатиш
қоидалари
телекоммуникациялар
соҳасидаги
махсус
ваколатли
орган
томонидан
белгиланади
.
Юридик
ва
жисмоний
шахсларнинг
ишлаб
чиқариш
ва
махсус
эҳтиёжлари
учун
мўлжалланган
,
уларнинг
ихтиёрида
бўлган
ва
улар
томонидан
фойдаланиладиган
телекоммуникациялар
тармоқлари
идоравий
телекоммуникациялар
тармоқларига
киради
.
Идоравий
телекоммуникация
тармоқлари
бошқа
фой
-
даланувчиларга
телекоммуникация
хизматларини
кўрсатиш
учун
ҳам
ишлатилиши
мумкин
.
Ажратилган
телекоммуникация
тармоқлари
жумла
-
сига
фойдаланувчиларнинг
муайян
доирасига
хизма
-
тлар
кўрсатиш
учун
юридик
шахсларнинг
тижорат
мақсадларида
яратган
телекоммуникация
тармоқлари
киради
.
Идоравий
ва
ажратилган
телекоммуникация
тар
-
моқларининг
операторлари
томонидан
хизматлар
кўрсатиш
қоидалари
ушбу
телекоммуникацияларнинг
операторлари
ёки
провайдерлари
томонидан
қонун
ҳужжатларига
мувофиқ
белгиланади
.
Қонунда
белгиланишича
,
Телекоммуникациялар
соҳасида
инвестиция
фаолиятини
амалга
оширувчи
операторлар
,
провайдерлар
,
юридик
ва
жисмоний
шахслар
,
шунингдек
асбоб
-
ускуналарни
тайёрловчи
-
лар
ва
етказиб
берувчилар
телекоммуникация
тар
-
моқларини
ҳамда
хизматлар
бозорини
ташкил
этиш
ва
ривожлантиришда
қатнашишнинг
тенг
имконини
қўлга
киритадилар
.
Телекоммуникациялар
соҳасидаги
махсус
ваколат
-
ли
орган
монополияга
қарши
давлат
органи
билан
бир
-
галикда
телекоммуникациялар
соҳасида
рақобатни
ривожлантиришга
кўмаклашади
,
инсофсиз
рақобат
ва
рақобатни
чеклаш
ҳолларига
барҳам
бериш
юзасидан
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
чора
-
тадбирларни
кўради
(“
Телекоммуникациялар
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
12-
моддаси
).
Телекоммуникация
хизматларини
ҳуқуқий
тартибга
солишда
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодекси
алоҳида
ўрин
тутади
.
Гарчи
мазкур
кодексда
телекоммуникация
атамаси
қўлланилмасада
,
телекоммуникация
хизматларини
ўзида
ифодалайдиган
алоқа
хизмати
ҳақ
эвазига
хизмат
кўрсатиш
шартномасининг
объекти
сифатида
назарда
тутилган
.
ФКнинг
703-
моддаси
иккинчи
қисмида
ҳақ
эвазига
хизмат
кўрсатишга
оид
қоидалар
алоқа
хизмати
кўрсатиш
шартномасига
нисбатан
тадбиқ
этилиши
белгиланган
.
Шу
жиҳатдан
кодексда
ҳақ
эвазига
хизмат
кўрсатиш
шартномасининг
тушунчаси
,
тарафларнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлари
,
шартномани
бекор
қилиш
ва
жавобгарликка
оид
қоидалар
белгиланган
.
Айни
пайтда
телекоммуникация
хизматларини
ҳуқуқий
тартибга
солишда
ФКнинг
37-
бобида
назарда
тутилган
пудрат
шартномасига
оид
нормалари
ҳақ
қўлланилишини
назарда
тутиш
лозим
.
Чунки
,
телекоммуникация
тармоқларини
яратиш
,
уларни
ишга
тушириш
ҳамда
ушбу
тармоқларни
қуриш
ва
таъмирлаш
билан
боғлиқ
ишлар
пудрат
шартномаларининг
объекти
саналади
.
Таъкидлаш
лозимки
,
ФКнинг
703-
моддаси
иккинчи
қисмида
телекоммуникация
соҳасининг
моҳиятига
мос
келадиган
икки
турдаги
хизмат
тури
,
яъни
“
алоқа
хизмати
”
ва
“
ахборот
хизматлари
”
келтирилган
.
Телекоммуникация
фаолиятининг
ҳамда
ушбу
хизмат
турининг
“
алоқа
”
ёки
“
ахборот
”
хизматидан
қайси
бирига
мансублиги
масаласи
бир
қадар
баҳслидир
.
Т
.
Н
.
Скорикова
адабиётларда
телекоммуникация
ҳуқуқи
комплепкс
ҳуқуқ
соҳаси
сифатида
ахборот
ҳуқуқининг
бир
қисми
сифатида
тавсифлаш
учрашини
таъкидлаган
ҳолда
,
ахборот
ва
телекоммуникацияга
нисбатан
“
ҳуқуқ
соҳаси
”
термини
қўллаш
номақбуллигини
таъкидлайди
ҳамда
мазкур
иккала
соҳа
қонунчиликнинг
мустақил
институти
сифатида
бир
-
биридан
ҳуқуқий
тартибга
солиш
предметига
кўра
ажратилиши
лозимлигини
билдиради
[9; 94-c].
Ю
.
В
.
Волков
ушбу
фикрга
ўз
муносабати
билдирар
экан
,
телекоммуникация
ҳуқуқини
комплекс
ҳуқуқ
соҳаси
сифатида
талқин
этиш
фикрини
қувватлайди
.
Унинг
ёзишича
,
телекоммуникация
ҳуқуқини
комплекс
ҳуқуқ
соҳаси
сифатида
ҳисоблашнинг
яна
бир
асоси
телекоммуникация
соҳасидаги
ҳуқуқий
режимнинг
ўзига
хослигидир
.
Бунда
хизматларни
технологик
жараёндан
ажратиш
мумкин
эмас
.
Телекоммуникация
ҳуқуқининг
комплекс
характери
,
шунингдек
телекоммуникацияларни
ахборотни
замонавий
элтувчиси
эканлиги
билан
ҳам
белгиланади
.
Бунда
ташқари
,
телекоммуникация
хизматларининг
комплекслиги
ва
ўзига
хос
ҳуқуқий
режими
телекоммуникация
операторининг
вазифалари
билан
боғлиқ
,
яъни
оператор
дастлаб
фаолият
юритиш
учун
лизенция
,
ресурслар
учун
рухсат
олиши
,
сўнгра
тармоқни
яратиши
ва
уни
эксплуатацияга
киритиши
,
кейин
тармоқни
қувватлантириши
ва
хизмат
кўрсатиши
лозим
бўлади
[1; 8-c].
Фикримизча
,
бу
баҳсда
Ю
.
В
.
Волковнинг
нуқтаи
назари
ўринлидай
кўринади
.
Чунки
телекоммуникация
соҳасидаги
қонун
ҳужжатларининг
кенг
қамровли
эканлиги
ҳамда
телекоммуникация
муносабатларини
ҳуқуқий
тартибга
солишда
турли
ҳуқуқ
соҳаларининг
методларидан
фойдаланилиши
телекоммуникация
ҳуқуқини
комплекс
ҳуқуқ
соҳаси
сифатида
эътироф
этиш
учун
асос
ҳисобланади
.
Таъкидлаш
лозимки
,
технологик
муҳитда
ахборотни
замонавий
техник
воситаларни
қўллаган
ҳолда
узатиш
билан
боғлиқ
бўлган
телекоммуникация
фаолиятини
инсон
фаолияти
сифатида
тартибга
солиш
бир
қатор
ўзига
хос
хусусиятларга
эга
.
Бундай
хусусиятлардан
биринчиси
,
замонавий
телефон
тизимлари
ахборотни
электрон
рақамли
шаклда
узатишга
мослаштирилганлиги
ва
мураккаб
физик
-
техник
қурилмаларни
ифодалаши
билан
боғлиқдир
.
Мазкур
ҳолатдан
келиб
чиқиб
инсон
ҳаёт
маконидаги
бундай
техник
объект
қурилмаларининг
ўзига
хос
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
55
хусусиятлари
махсус
техник
нормаларда
ифодаланган
[2; 34-c].
Иккинчи
ўзига
хос
хусусияти
шундаки
,
телекоммуникацияни
яратиш
бўйича
фаолияти
,
яъни
ахборотни
узатиш
,
шунингдек
уларни
эксплуатиция
қилиш
ва
хизматлар
секторидан
фойдаланиш
ушбу
мураккаб
қурилмаларни
бевосита
қўллаш
билан
боғлиқ
ижтимоий
муносабатлар
мажмуини
ифодалайди
.
Ижтимоий
(
ҳуқуқий
)
нормалар
ва
техник
қоидаларни
тавсифлаш
механизми
уларни
интеграция
қилиш
билан
узвий
боғлиқдир
.
Бироқ
юриспруденцияда
бундай
интеграция
жараёни
ҳали
етарли
даражада
тадқиқ
этилмаган
ва
юридик
техника
бу
вазиятда
такомиллашмаган
.
Шу
боис
П
.
У
.
Кузнецованинг
қуйидаги
фикрларга
қўшилиш
мумкин
:
ахборот
қонунчилигининг
ривожланиши
ва
такомиллаштирилиши
босқичида
техник
-
технология
терминологиясини
[7; 18-c]
ахборот
соҳасидаги
ҳуқуқий
категориялар
ва
ахборот
ҳуқуқи
тушунчасига
[6; 44-c]
мослаштириш
учун
юридик
техниканинг
махсус
қоидаларидан
ижодий
фойдаланиш
лозим
[5; 22-c].
Телекоммуникация
соҳасидаги
ижтимоий
муносабатларни
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
юридик
фанда
ишлаб
чиқилган
абстракт
-
мантиқий
ёндашувлари
агар
улар
компьютер
семантикаси
қоидалари
билан
уйғунлашганда
янада
самарали
фойдаланиш
мумкин
[12; 99-c].
Мазкур
ўзига
хос
хусусиятлар
телекоммуникация
фаолиятининг
норматив
-
ҳуқуқий
асосларини
яратиш
ва
такомиллаштиришнинг
энг
муҳим
жиҳатлари
ҳисобланади
.
Шу
боис
телекоммуникация
соҳасидаги
қонунчиликни
шакллантиришдаги
дастлабки
ва
айтиш
мумкинки
,
энг
муҳим
қадам
тегишли
атамалари
ва
асосий
тушунчаларни
аниқ
ифодалаш
ҳисобланади
.
Бироқ
амалдаги
“
Телекоммуникациялар
тўғрисида
”
ги
Қонунда
мазкур
соҳадаги
техник
-
технологик
терминларнинг
муҳим
аҳамиятга
эга
бўлган
айримлари
ўз
ифодасини
топмаган
ва
бу
терминлар
рўйхатини
тўлиқ
деб
бўлмайди
.
Хулоса
ўрнида
,
айтиш
лозимки
,
телекоммуникация
тўғрисидаги
қонунчиликда
қўлланиладиган
техник
-
технологик
атамаларни
тўғри
ифодалаш
ҳамда
шу
орқали
қонун
нормалари
қоидаларини
белгилаш
мақсадга
мувофиқ
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Волков
Ю
.
В
.
Отдельные
вопросы
телекоммуни
-
кационного
права
.
Сборник
статей
. – Lambert Academic
Publishing. 2013. – 128
с
.
2.
Волков
Ю
.
В
.
Субъекты
телекоммуникационного
права
:
автореф
.
дис
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. –
Екатеринбург
: 2007. – 48
с
.
3.
Ефанов
А
.
В
.
Развитие
телекоммуникационного
рынка
и
проблемы
совершенствования
его
регулиро
-
вания
в
России
:
автореф
.
дис
. …
канд
экон
.
наук
. –
М
.
2008. – 56
с
.
4.
Иминов
А
.
А
.,
М
.
Х
.
Джаматов
.
Бошқарувда
ахборот
технологиялари
.
Маърузалар
курси
. –
Тош
-
кент
:
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
академияси
, 2017.
– 240
б
.
5.
Исаков
В
.
Б
.
Подготовка
и
принятие
законов
в
правовом
государстве
:
российские
проблемы
и
реше
-
ния
//
Российская
юстиция
. –1997. –
№
7 –
С
. 23-25.
6.
Кузнецов
П
.
У
.
Теоретические
основания
ин
-
формационного
права
.
Автореф
.
дис
.…
докт
.
юрид
.
наук
.
Екатеринбург
, 2005. – 68
с
.
7.
Мардер
Н
.
С
.
О
терминологии
в
электросвязи
//
Вестник
связи
. 2005.
№
3.
С
. 17–20.
8.
Мэтякубов
А
.
Д
.
Становление
информационного
общества
в
Узбекистане
:
вопросы
совершенствования
законодательства
в
сфере
телекоммуникаций
//
Вест
-
ник
ЧГПУ
. – 2011. –
№
11. –
С
279-282.
9.
Скорикова
Т
.
Н
.
Информационное
и
телекомму
-
никационное
право
в
современном
гражданском
обо
-
роте
//
Вестник
Томского
государственного
универси
-
тета
. – 2008. –
№
307. –
С
. 94-97.
10.
Ўзбек
тилининг
изоҳли
луғати
/
А
.
Мадвалиев
таҳрири
остида
. –
Тошкент
, 2006. – 820
б
.
11.
Хурсанов
Р
.
Х
.
Телефон
алоқаси
хизматлари
кўрсатиш
соҳасини
ҳуқуқий
тартибга
солиш
хусусиятлари
:
юрид
.
фан
.
номз
.
дис
. ... –
Тошкент
:
2011. – 62
б
.
12.
Шемякин
Ю
.
И
.,
Романов
А
.
А
.
Компьютерная
семантика
. –
М
.,1995. – 234
с
.
