ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
59
жисмоний
шахс
томонидан
тузилган
ҳар
қандай
шартнома
шартлари
тегишли
тартибда
бажарилмаса
унга
нафақат
моддий
зарар
балки
маънавий
зиён
ҳам
етказилиши
мумкин
.
Томонлар
ўртасида
имзоланаётган
шартномаларда
ўзаро
келишувга
асосан
етказилган
маънавий
зиённи
қоплаш
миқдорини
назарда
тутувчи
норма
киритиш
мумкин
ва
уни
имзоловчилар
ўз
ихтиёрлари
билан
ижро
этишлари
мумкин
.
Агар
шартномада
бундай
норма
назарда
тутилмаган
бўлса
фуқаро
(
жабрланувчи
)
ўзига
етказилган
маънавий
зиённи
суд
орқали
амалдаги
норматив
-
ҳуқуқий
хужжатларда
белгиланган
тартибда
ундириб
олиши
мумкин
.
Бундай
маънавий
зиён
жабрланувчига
қонунда
белгиланган
тартибда
қопланиши
лозим
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Насриев
И
.
Маънавий
зарар
:
назария
ва
амалиётдаги
муаммолар
.
Адвокат
ижтимоий
-
ҳуқуқий
,
ижтимоий
-
оммабоп
журнал
.4-
сон
, 2017
й
.12-14
б
.
2.
И
.
Зокиров
,
О
.
Оқюлов
,
М
.
Баратов
.
Фуқаролик
ҳуқуқи
:
саволлар
ва
жавоблар
. -
Т
.:
ТДЮИ
. 2003. -87
бет
.
3. "
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
", 1996
йил
, 5-6-
сон
, 59-
модда
.
4.
Договорное
право
.
Книга
первая
:
Общие
положения
/
Брагинский
М
.
И
.,
Витрянский
В
.
В
. -
М
.:
Статут
, 2011. –
Стр
.: 632.
5.
Марченко
СВ
.
Компенсация
морального
вреда
в
Российской
Федерации
//
Адвокатская
практика
. 2002.
№
6.
6.
Колоколов
Н
.
А
.,
Богдан
В
.
Десять
лет
на
страже
потребителя
//
Юрист
. 2006.
№
9.
С
. 32.
7. "
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Ахборотномаси
", 1999
й
., N 5, 118-
модда
.
8. "
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
", 2008
й
., N 43, 436 –
модда
.
9.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Кенгашининг
Ахборотномаси
, 1993
йил
, 6-
сон
, 247-
модда
.
10. "
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
", 2011
йил
, 26-
сон
, 275-
модда
.
11.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1998
йил
, N 9, 174-
модда
.
12. “
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
”, 2003
й
., 11-
сон
, 108-
модда
.
13. "
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
", 2015
йил
21
сентябрь
, 37-
сон
, 487-
модда
.
14. “
Туризм
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Қонуни
. “
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
”, 1999
йил
, 9-
сон
, 227-
модда
15.
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2017
йил
06
апрелдаги
189-
сон
Қарори
билан
тасдиқланган
“
Туризм
фаолиятини
лицензиялаш
тўғрисида
"
ги
Низом
.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2017
йил
10
апрель
, 14-
сон
, 231-
модда
.
16.
Эрделевский
A.M.
Компенсация
морального
вреда
. –
М
.,
БЕК
. 2000. –
С
. 99.
О
.
А
.
Дадаходжаев
,
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
ТАШУВЧИНИНГ
ФУҚАРОЛИК
ЖАВОБГАРЛИГИНИ
МАЖБУРИЙ
СУҒУРТА
ҚИЛИШ
СУБЪЕКТЛАРИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
субъектлари
сифатида
ташувчи
,
суғурталовчи
,
йўловчи
,
жабрланувчи
ва
наф
олувчининг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлари
,
суғуртанинг
ушбу
турида
уларнинг
ҳуқуқий
ҳолати
таҳлил
этилган
.
Калит
сўзлар
:
ташувчи
,
суғурта
,
суғурталовчи
,
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарлик
,
суғурта
субъектлари
,
йўловчи
,
наф
олувчи
,
суғурта
пули
,
суғурта
товони
,
суғурта
бадали
,
суғурта
мукофоти
.
Аннотация
:
в
данной
статье
проанализированы
права
и
обязанности
страховщика
,
страхователя
,
пассажира
,
потерпевшего
и
выгодоприобретателя
в
качестве
субъектов
обязательного
страхования
гражданской
ответственности
пассажира
,
их
правовой
статус
в
рассматриваемом
виде
страхования
.
Ключевые
слова
:
перевозчик
,
страхование
,
страховщик
,
гражданско
-
правовая
ответственность
,
субъекты
страхования
,
пассажир
,
выгодаприобретатель
,
страховая
сумма
,
страховой
платеж
,
страховой
полис
,
страховые
выплаты
.
Annotation:
Article analyses the rights and obligations
of the insurer, insurer, the passenger, the victim and the
beneficiary as subjects of obligatory insurance of civil
liability of the passenger, their legal status in the
considered type of insurance.
Keywords:
carrier,
insurance,
insurer,
civil
responsibility,
subjects
of
insurance,
passenger,
beneficiary, insured sum, insurance payment, insurance
policy, insurance payments.
Ҳуқуқий
муносабат
субъектлари
унинг
асосий
элементларидан
бири
бўлиб
,
ўзининг
эрки
-
иродаси
билан
ушбу
муносабатга
киришган
,
ўзаро
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларни
белгилаган
,
улар
доирасида
ҳаракатланиши
лозим
бўлган
шахслар
ҳуқуқий
муносабат
субъектлари
ҳисобланадилар
.
Фуқаролик
ҳуқуқида
“
шахслар
”
атамаси
фуқаролик
ҳуқуқининг
барча
субъектларига
хос
бўлган
умумий
ва
йиғма
атама
саналади
.
Шахслар
сифатида
фуқаролар
(
жисмоний
шахслар
),
юридик
шахслар
ва
давлат
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабат
иштирокчиси
бўлишлари
мумкин
.
Фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатда
қатнашар
экан
,
шахслар
ушбу
муносабатнинг
мазмунини
ташкил
этувчи
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларни
белгилаш
ҳамда
ўзлари
учун
субъектив
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлар
олишлари
мумкин
.
Бу
ҳолат
шартномавий
муносабатларда
ҳам
қўлланилади
.
Суғурта
шартномаларида
ҳам
суғурта
ҳуқуқий
муносабат
субъектлари
суғурталовчи
ва
суғурта
қилдирувчи
ҳисобланади
.
Албатта
,
бу
ўринда
суғурта
фаолияти
субъектлари
ва
муайян
турдаги
суғурта
шартномаси
субъектларини
фарқлаш
лозим
.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Суғурта
фаолияти
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
5-
моддаси
иккинчи
қисмига
кўра
,
суғурталовчилар
,
суғурта
воситачилари
,
аджастерлар
,
актуарийлар
,
суғурта
сюрвейерлари
,
шунингдек
ассистанс
суғурта
бозорининг
профессионал
иштирокчиларидир
[1].
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
60
Ушбу
субъектлар
суғурта
бозорида
фаолият
олиб
борадиган
,
ҳамда
суғурта
хизматларини
ташкил
этиш
ва
бевосита
суғурта
қилдирувчилар
билан
ҳуқуқий
муносабатга
киришувчи
шахслар
ҳисобланади
.
Бундан
фарқли
равишда
суғуртанинг
муайян
турида
,
хусусан
,
ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилишда
субъектлар
доираси
нисбатан
аниқ
белгиланган
ва
ушбу
субъектлар
айни
пайтда
шу
турдаги
суғурта
шартномасининг
тарафлари
ҳам
ҳисобланадилар
.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
5-
моддаси
иккинчи
қисмига
биноан
,
ташувчи
,
суғурталовчи
,
йўловчи
,
жабрланувчи
ва
наф
олувчи
ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
субъектларидир
[2].
Ушбу
нормада
санаб
ўтилган
субъектларнинг
ташувчини
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурталашдаги
иштироки
ва
уларнинг
мақомини
алоҳида
ҳолда
кўриб
чиқамиз
:
1.
Ташувчи
−
ушбу
шартнома
бўйича
суғурта
қилдирувчи
мақомига
эга
бўлган
шахс
ҳисобланади
.
Унинг
ушбу
муносабат
субъекти
сифатидаги
тушунчаси
мазкур
Қонуннинг
3-
моддаси
сўнгги
бандида
белгиланган
.
Унга
кўра
,
ташувчи
−
шаҳар
йўловчилар
транспортида
,
темир
йўл
,
ҳаво
,
автомобиль
,
дарё
транспортида
ва
бошқа
транспортда
йўловчиларни
ҳамда
уларнинг
мол
-
мулкини
тижорат
асосида
ташиш
бўйича
хизматлар
кўрсатувчи
ва
бунинг
учун
махсус
рухсатномага
(
лицензияга
)
эга
бўлган
юридик
шахсдир
[3].
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2003
йил
4
ноябрдаги
482-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
“
Автомобиль
транспортида
йўловчилар
ва
багажни
ташиш
қоидалари
”
нинг
6-
бандида
белгиланишича
,
ташувчи
—
мулк
ҳуқуқи
ёки
бошқа
ашёвий
ҳуқуқлар
асосида
автотранспорт
воситасига
эга
бўлган
,
тижорат
асосида
йўловчилар
,
багаж
ташиш
хизматини
кўрсатадиган
ҳамда
бунга
махсус
рухсатномаси
(
лицензияси
)
бўлган
юридик
шахсдир
[4].
Ўзбекистонда
ташиш
фаолиятини
тартибга
солиш
тизимини
мувофиқлаштириш
ва
бу
борада
йўловчиларнинг
манфаатларини
таъминлашга
қаратилган
ҳуқуқий
тизим
яратилганлигини
алоҳида
таъкидлаш
зарур
.
Жумладан
,
ҳозирда
мамлакатимизда
“
Шаҳар
йўловчилар
транспорти
тўғрисида
”
ги
(1997
йил
25
апрель
), “
Темир
йўл
транспорти
тўғрисида
”
ги
(1999
йил
15
апрель
), “
Йўл
ҳаракати
хавфсизлиги
тўғрисида
”
ги
(1999
йил
19
август
)
қонунлар
ва
кўплаб
қонуности
ҳужжатлари
амал
қилмоқда
.
Шу
билан
бирга
, 2007
йилда
Тошкент
вилояти
ҳокимлигининг
йўловчи
транспортининг
барча
турлари
ҳаракатини
лицензиялаш
ва
мувофиқлаштириш
департаменти
ташкил
этилган
.
Мазкур
департамент
Тошкент
вилояти
ҳокимлигининг
таркибий
бўлинмаси
бўлсада
,
лекин
эксперимент
тариқасида
ташкил
этилганлигини
алоҳида
кўрсатиб
ўтиш
лозим
.
Департаментнинг
асосий
функция
ва
вазифалари
қаторидан
Тошкент
вилояти
ҳудудида
йўловчи
транспортининг
барча
турлари
ҳаракатини
мувофиқлаштириш
,
йўналишлар
тармоғини
тартибга
солиш
ва
мақбуллаштириш
,
шаҳарларда
ва
шаҳарлар
атрофида
йўловчилар
ташиш
фаолиятини
лицензиялаш
ҳуқуқи
билан
йўловчи
ташиш
бўйича
буюртмачи
функцияларини
бажариш
,
шунингдек
Тошкент
вилояти
доирасида
йўловчиларни
шаҳарларда
,
шаҳарлар
атрофида
ва
шаҳарлараро
ташиш
йўналишларини
жойлаштириш
учун
очиқ
тендерларни
ташкил
этиш
вазифаларини
бажариш
кабиларни
ажратиб
кўрсатиш
мумкин
[5].
Транспорт
хизматлари
кўрсатиш
ижтимоий
хизматлар
ишлаб
чиқариш
соҳасида
етакчи
ўринни
эгаллаб
нафақат
унинг
ялпи
ички
маҳсулотдаги
улушининг
ўзгариши
,
балки
натурал
кўринишдаги
фаолият
кўрсаткичларининг
ўзгаришини
ҳам
таҳлил
қилиш
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Чунки
транспорт
тизимининг
ривожланиши
иқтисодиёт
ва
ижтимоий
соҳанинг
бошқа
тармоқлари
ривожланиши
билан
узвий
боғлиқ
бўлиб
,
унга
ушбу
тармоқлар
томонидан
юк
ва
йўловчилар
ташиш
ҳажми
ҳамда
сифатига
қўйилувчи
талаблар
билан
бир
қаторда
,
соҳанинг
ўз
-
ўзини
ривожлантира
олиш
имкониятлари
,
яъни
етарлича
даромад
олиши
ва
унинг
ҳисобидан
соҳага
инвестициялар
жалб
қила
олиш
талаблари
қўйилади
.
Ташиш
тезлиги
ва
сифатининг
ошиши
,
транспорт
хизмати
баҳосининг
арзонлашуви
транспорт
-
иқтисодиёт
алоқалари
ривожланишини
рағбатлантиради
,
аҳоли
ҳаракатчанлиги
ва
турмуш
шароитининг
яхшиланишига
олиб
келади
[6].
Автомобил
ва
дарё
транспорти
агентлигининг
маълумотига
кўра
,
охирги
15
йил
давомида
республикамизда
фаолият
кўрсатаётган
йўловчи
ташиш
йўналишлари
сони
қарийиб
2322
тага
ошиб
,
ҳозирги
кунда
4326
тага
етди
.
Уларнинг
995
таси
шаҳар
, 2712
таси
шаҳар
атрофи
ва
619
таси
шаҳарлараро
йўналишларни
ташкил
этади
.
Дарҳақиқат
,
автотранспорт
воситалари
мамлакат
иқтисодиёти
ва
аҳолининг
маданий
ва
моддий
эҳтиёжларини
қондиришида
ўзига
хос
ўринга
эга
бўлиш
билан
бирга
,
улар
ортиқча
хавф
манбаи
ҳам
ҳисобланадики
,
бу
ҳол
автотранспорт
воситалари
билан
фуқароларнинг
мол
-
мулки
,
ҳаёти
ва
соғлиғига
,
юридик
шахсларнинг
мулкий
ҳуқуқларига
кўплаб
зарарлар
етказилиши
мумкинлигини
англатади
.
Бинобарин
,
ортиқча
хавф
манбаи
сифатида
автотранспорт
воситалари
техник
ривожланишнинг
юқори
даражасида
ҳам
инсон
назорати
остидан
ташқарида
бўлади
ёки
уларни
тўлиқ
назорат
этишнинг
имкони
бўлмайди
,
шу
сабабли
автотранспорт
воситаларининг
инсон
ҳаёти
ва
соғлиғи
учун
ёки
моддий
неъматлар
учун
катта
зарар
етиш
хавфи
юқоридир
[7].
“
Автомобиль
транспорти
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
26-
моддасига
мувофиқ
,
ташувчи
ташиш
пайтида
йўловчининг
ҳаёти
ёки
соғлиғига
шикаст
етказилганлиги
учун
,
агар
у
шикаст
жабрланувчининг
қасди
ёки
енгиб
бўлмас
куч
туфайли
юз
берганлигини
исботлай
олмаса
,
жавобгар
бўлади
[8].
Фуқаролик
кодекси
ташувчи
(
автотранспорт
воситаси
)
жавобгарлигига
асос
бўлган
қуйидаги
ҳолатларни
санаб
ўтади
:
ташувчининг
транспорт
воситаларини
бермаганлиги
(
ФКнинг
719-
моддаси
),
йўловчини
жўнатиб
юбориш
кечиктирилганлиги
(
ФКнинг
720-
моддаси
),
юк
ёки
багаж
йўқолганлиги
,
кам
чиққанлиги
ва
уларга
шикаст
етказилганлиги
(
бузилганлиги
)
(
ФКнинг
721-
моддаси
).
Мазкур
ҳолатларда
ташувчининг
жавобгарлиги
транспорт
уставлари
ва
кодексларида
белгиланиши
кўзда
тутилган
.
Бугунги
кунда
йўловчи
ташиш
йўналишлари
сонининг
кўплиги
ва
унда
кўплаб
ташувчилар
йўловчиларга
хизмат
кўрсатаётганлигини
ҳисобга
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
61
олсак
,
ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилишнинг
ўрни
ва
аҳамият
нечоғли
юқори
эканлигини
кўрсатади
.
Шу
боис
ташувчи
мақомига
эга
бўлган
,
яъни
қонунчиликда
белгиланган
тегишли
рухсат
асосида
ташиш
хизматларини
кўрсатаётган
ҳар
қандай
шахс
ташувчи
сифатида
ўзининг
йўловчилар
олдидаги
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурталаши
лозим
.
2.
Суғурталовчи
−
“
Суғурта
фаолияти
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
6-
моддаси
биринчи
қисмига
кўра
,
тегишли
турдаги
суғуртани
амалга
ошириш
учун
лицензияга
эга
бўлган
ва
суғурта
шартномасига
мувофиқ
суғурта
товони
(
суғурта
пули
)
тўловини
амалга
ошириш
мажбуриятини
олувчи
тижорат
ташкилоти
бўлган
юридик
шахс
суғурталовчи
деб
эътироф
этилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2002
йил
27
ноябрдаги
413-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
“
Суғурталовчилар
ва
суғурта
брокерларининг
суғурта
фаолиятини
лицензиялаш
тўғрисида
”
ги
низомига
асосан
тегишли
тартибда
лицензияга
эга
бўлган
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2003
йил
20
августдаги
357-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
“
Тадбиркорлик
субъектларини
давлат
рўйҳатидан
ўтказиш
,
ҳисобга
қўйиш
ва
рухсат
берувчи
ҳужжатларни
расмийлаштириш
тартиби
тўғрисида
”
ги
низомга
мувофиқ
давлат
рўйхатидан
ўтган
шахслар
суғурталовчи
сифатида
фаолият
олиб
боришлари
мумкин
.
“
Ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонунга
кўра
,
суғурталовчи
—
тижорат
ташкилоти
бўлган
,
мажбурий
суғурта
қилишни
амалга
оширишга
ҳақли
юридик
шахсдир
.
Ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
фаолиятини
амалга
ошириш
учун
суғурталовчи
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2007
йил
10
апрелдаги
ПҚ˗
618-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
“
Суғурта
бозорининг
профессионал
қатнашчилари
тўғрисида
”
ги
низомнинг
10-
банди
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2011
йил
31
майдаги
ПҚ
-1544-
сонли
“
Суғуртачиларнинг
молиявий
барқарорлигини
янада
оширишга
оид
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
қарорига
кўра
,
мажбурий
суғурталаш
бўйича
фаолият
юритаётган
суғрталовчиларнинг
устав
капиталининг
энг
оз
миқдори
2014
йил
1
июлдан
3
миллион
еврони
ташкил
этиш
зарур
.
Дарҳақиқат
,
жаҳон
суғурта
бозорининг
глобаллашуви
натижасида
миллий
суғурта
ташкилотларининг
ўз
устав
фондини
ошириш
орқали
суғурта
майдонидаги
ўрни
мустаҳкамланиб
бормоқда
.
Шунингдек
,
талабга
жавоб
бермайдиган
,
устав
фонди
кам
бўлган
суғурта
ташкилотлари
бирлашиб
ягона
суғурта
ташкилотлари
шакллана
бошланди
.
Натижада
суғурта
ташкилотларининг
молиявий
барқарорлиги
мустаҳкамланиб
борди
.
1990–1999
йилларда
жаҳон
миқёсида
қайта
ташкил
қилинган
суғурта
ташкилотларини
бирлаштириш
натижасида
бирлашган
суғурта
ташкилотларининг
товон
пули
1,04
трлн
.
АҚШ
долларидан
ошиб
кетди
.
Европа
Иттифоқи
доирасида
эса
1957
йил
мартда
Рим
шартномаси
тузилиб
,
ушбу
шартнома
асосида
иттифоқчилар
ҳудудида
ягона
суғурта
бозори
ва
ягона
суғурта
қонунчилиги
шакллантирилди
.
Бу
жараёндан
кўзланган
асосий
мақсад
қиймати
жиҳатидан
катта
бўлган
корхоналарни
суғурталаш
эди
[9].
Мазкур
ҳолатлардан
келиб
чиқиб
,
суғурталовчилар
тегишли
лицензия
асосида
ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
суғурталаши
лозим
бўлган
юридик
шахслар
сифатида
фаолият
олиб
борадилар
ва
уларнинг
ташкилий
-
ҳуқуқий
шакли
турлича
бўлиши
мумкин
.
Бугунги
кунда
Ўзбекистонда
фаолият
олиб
бораётган
суғурта
компанияларнинг
аксарияти
хўжалик
жамиятларининг
турли
шаклларида
фаолият
олиб
бораётганликларини
кузатиш
мумкин
.
3.
Йўловчи
–
ташувчининг
хизматларидан
фойдаланувчи
жисмоний
шахс
ҳисобланади
.
Йўловчи
ташиш
шартномасига
кўра
ташувчи
йўловчини
белгиланган
манзилга
етказиб
бориш
вазифасини
олади
.
Шунингдек
,
шартномада
йўловчининг
багажини
ушбу
шартномани
бажариш
доирасида
элтиб
бериш
мумкинлиги
кўзда
тутилади
.
Йўловчи
ташиш
шартномаси
ёзма
шаклда
тузилади
.
Бу
ҳолатда
шартнома
тузилганлиги
чипта
ва
багаж
паттаси
билан
гувоҳлантирилади
.
Шартноманинг
ушбу
тури
ўз
хусусиятига
кўра
оммавий
ҳисобланишини
таъкидлаш
лозим
[10].
4.
Жабрланувчи
ва
наф
олувчи
.
Жабрланувчи
—
соғлиги
ва
(
ёки
)
мол
-
мулкига
зарар
етказилган
,
суғурта
товони
олиш
ҳуқуқига
эга
бўлган
йўловчи
ҳисобланади
,
наф
олувчи
эса
йўловчи
суғурта
ҳодисаси
туфайли
вафот
этган
тақдирда
суғурта
товонини
олиш
ҳуқуқига
эга
бўлган
шахсдир
.
Умуман
олганда
,
ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
субъектлари
ушбу
муносабатларда
муайян
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларга
эга
бўладилар
,
бунда
ташувчи
суғурта
бадалини
тўлаш
мажбуриятини
олса
,
суғурта
ҳодисаси
юз
берганда
,
суғурта
товонини
тўлашни
талаб
қилишга
ҳақли
ҳисобланади
.
Йўловчи
жарбланганда
ўзига
етказилган
зарарни
суғурта
пули
ҳисобидан
қоплашни
талаб
қилиш
ҳуқуқига
эга
бўлади
.
Адабиётлар
рўйҳати
:
1.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Суғурта
фаолияти
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
5-
моддаси
иккинчи
қисми
2.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
5-
моддаси
иккинчи
қисми
. //
3.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ташувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
3-
моддаси
сўнгги
банди
. //
4.
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2003
йил
4
ноябрдаги
482-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
“
Автомобиль
транспортида
йўловчилар
ва
багажни
ташиш
Қоидалари
”
нинг
6-
банди
5.
Тешабоев
Ж
.
Ўзбекистонда
йўловчиларни
автомобиль
транспортида
ташиш
соҳасидаги
давлат
бошқарувининг
ислоҳ
қилиниши
,
амалий
натижалари
ва
такомиллаштириш
масалалари
// BIZNES -
ЭКСПЕРТ
. 04.03.2015 |
Номер
:
№
1(85)-2015.
6.
Қодиров
Т
.
Транспорт
тизимининг
ривожланиш
ҳолати
таҳлили
ва
унинг
иқтисодий
ўсишдаги
ўрнини
баҳолаш
// “
Иқтисодиёт
ва
инновацион
технологиялар
”
илмий
электрон
журнали
.
˗
2014.
˗№
1.
7.
Ғайбуллаев
А
.
И
.
Автотранспорт
воситалари
билан
етказилган
зарар
учун
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарлик
муаммолари
:
юрид
.
фан
.
номз
.
дис
. ... –
Тошкент
; 2012. –
Б
.4.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
62
8. “
Автомобиль
транспорти
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
26-
моддаси
. // www.lex.uz.
9.
Холмахматов
Э
.
Суғуртачиларнинг
имкониятлари
кенгаймоқда
// www.vto.uz
10.
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодексига
шарҳ
. 2-
жилд
. –
Тошкент
: Baktria press, 2013.
– 650
б
.
У
.
М
.
Сайдахмедов
,
Бўз
туманлараро
иқтисодий
суди
раиси
в
.
б
.
Б
.
Б
.
Худайбергенов
,
ТДЮУ
докторанти
БАНКРОТЛИК
ТЎҒРИСИДАГИ
ИШЛАРНИ
КЎРИШ
БЎЙИЧА
СУД
АМАЛИЁТИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
Аннотация
:
ушбу
мақолада
банкротлик
тўғрисидаги
иш
бўйича
суд
амалиёти
ўрганилган
ва
таҳлил
қилинган
.
Шунингдек
,
банкротлик
тўғрисидаги
ишда
суд
фаолиятини
такомиллаштириш
бўйича
таклифлар
ишлаб
чиқилган
.
Таянч
сўзлар
:
банкротлик
,
кредитор
,
қарздор
,
тўловга
қобилиятсизлик
Аннотация
:
в
статье
анализируется
практика
по
рассмотрению
дел
о
банкротстве
.
Кроме
этого
,
разра
-
ботаны
рекоммендации
,
по
совершенствованию
дея
-
тельности
суда
в
деле
о
банкротстве
.
Ключевые
слова
:
банкротство
,
кредитор
,
дебитор
,
неплатежеспособность
Annotation:
this article examines and analyzes the
practice of examining bankruptcy cases. In addition, rec-
ommendations have been developed related to the im-
provement of the court's activity in the bankruptcy case.
Keywords:
bankruptcy, creditor, debtor, insolvency
Банкротлик
тўғрисидаги
ишда
суднинг
роли
ўзига
хослиги
билан
ажралиб
туради
.
Суд
иш
қўзғатилгандан
кейин
қарздор
тўлов
қобилияти
тикланиб
,
кредиторлар
талаблари
қаноатлантирилгунча
ёки
қарздор
банкрот
деб
топилиб
,
давлат
реестридан
чиқарилгунга
қадар
барча
таомилларни
назорат
қилиб
боради
.
Суд
бир
иш
доирасида
иқтисодий
,
меҳнат
,
корпоратив
низоларни
кўриб
чиқади
,
содир
этилган
маъмурий
ва
жиноий
ҳуқуқбузарликлар
учун
жавобгарлик
белгилайди
.
Суд
ўзи
тайинлайдиган
суд
бошқарувчилари
орқали
банкротлик
тўғрисидаги
ишда
қарздор
мол
-
мулки
бут
сақланишини
таъминлайди
,
кредиторлар
манфаатла
-
ри
тўқнашувини
ҳал
қилади
ва
кредиторлар
талабла
-
рининг
қаноатлантириш
учун
тегишли
чораларни
кўра
-
ди
.
Агар
банкротлик
тўғрисидаги
иш
суднинг
ваколати
-
дан
ташқарида
амалга
ошириладиган
бўлса
,
қарздор
мол
-
мулки
кредиторлар
томонидан
адолатсиз
эгалла
-
ниши
,
талабларни
қаноатлантириш
навбатига
риоя
этилмаслиги
,
ходимлар
ва
таъсисчилар
(
иштирокччи
-
лар
)
нинг
ҳуқуқлари
поймол
этилиши
,
қарздор
тўлов
қобилияти
тикланмасдан
банкрот
бўлиши
каби
салбий
оқибатлар
пайдо
бўлиши
табиий
.
Бугунги
кунда
судлар
томонидан
банкротлик
тўғри
-
сидаги
ишларни
кўриш
йилдан
-
йилга
кўпайиб
бор
-
моқда
. 2005
йилда
3603
та
[1, 6-
бет
], 2007
йилда
4539
та
, 2011
йилда
8910
та
юридик
шахс
ва
якка
тар
-
тибдаги
тадбиркор
банкрот
деб
топилган
[2, 12-
бет
].
2017
йилда
жами
11276
та
банкротлик
тўғрисидаги
иш
судлар
томонидан
кўриб
чиқилган
,
шу
ишлардан
11010
та
ишда
қарздорга
нисбатан
тугатишга
доир
иш
юри
-
тиш
таомили
қўлланган
, 6
та
ишда
келишув
битими
тузилган
, 132
та
ишда
ариза
рад
қилинган
, 34
ишда
иш
юритиш
тугатилган
[3].
Сўнгги
беш
йил
ичида
суд
санацияси
таомили
жами
11
та
ишда
жорий
этилган
.
Банкротлик
тўғрисидаги
ишларда
суд
санацияси
таомилининг
нисбатан
кам
