ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
68
3.
Рустамбоев
М
.
Ҳ
.
Жиноят
ҳуқуқи
(
Умумий
қисм
).
Олий
ўқув
юртлари
учун
дарслик
. –
Т
.: “ILM ZIYO”,
2005. –
Б
. 147.
4.
Усмоналиев
М
.,
Бакунов
П
.
Жиноят
ҳуқуқи
.
Умумий
қисм
:
Олий
ўқув
юртлари
учун
дарслик
. –
Тошкент
: “
Насаф
”
нашриёти
, 2010. –
Б
. 243-244.
5. Jinoyat huquqi.Umumiy qism: Darslik/A.S.Yakubov,
R.Kabulov va boshq. – T.:O’zbekiston Respublikasi IIV
Akademiyasi, 2009. –
В
. 139.
6.
Уголовное
право
Российской
Федерации
.
Общая
часть
.
М
. “
Юристь
”, 2001. –
С
.208-209.
7.
Ахраров
Б
.
Ж
.
Бошқарув
тартибига
қарши
мансабдорлик
жиноятлари
учун
жавобгарлик
муаммолари
:
Юрид
.
фан
.
докт
. ...
диссертация
. –
Т
.,
2008. –
Б
.125–126.
8.
Зуфаров
Р
.
А
.
Порахўрликка
қарши
курашнинг
жиноят
ҳуқуқий
ва
криминологик
жиҳатлари
:
назария
ва
амалиёт
.
Юрид
.
фан
.
докт
. ...
дис
.
автореф
. –
Т
.,
2005. –
Б
. 21.
9.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Кенгашининг
Ахборотномаси
, 1995
йил
, 1-
сон
, 1-
модда
.
10.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
хусусий
мулкни
,
тадбиркорлик
субъектларини
ишончли
ҳимоя
қилишни
янада
кучайтиришга
,
уларни
жадал
ривожлантириш
йўлидаги
тўсиқларни
бартараф
этишга
қаратилган
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
ЎРҚ
-391-
сонли
Қонуни
.
Ўзбекистон
Республикаси
Қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2015
й
., 33-
сон
, 439-
модда
.
11.
Б
o
б
o
ев
Ҳ
.
Б
.,
Исл
o
м
o
в
З
.
М
.
в
a
б
o
шқ
.
Д
a
вл
a
т
в
a
ҳуқуқ
н
a
з
a
рияси
.–
Т
.:
Иқтис
o
диёт
в
a
ҳуқуқ
дунёси
, 2000.
–
Б
.73.
12.
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодекси
.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
,
2015
й
., 23-
сон
, 301-
модда
.
13.
Сборник
международных
документов
Комитета
ООН
по
правам
ребенка
/
Отв
.
ред
.
А
.
Х
.
Саидов
–
Т
.:
Национальный
центр
Республики
Узбекистан
по
пра
-
вам
человека
, 2014. –
С
. 239.
14.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2016
й
., 40-
сон
, 467-
модда
.
Ғ
.
А
.
Янгиев
,
ТДЮУ
докторанти
ДАЛИЛ
–
ИСБОТ
ҚИЛИШ
ИНСТИТУТИНИНГ
ЭНГ
МУҲИМ
МАНБАИ
СИФАТИДА
Аннотация
:
исбот
қилиш
институти
жиноят
процессининг
асосий
бўғини
саналади
.
Мақолада
ушбу
институтнинг
энг
муҳим
манбаи
саналган
далиллар
ҳақида
фикр
юритилади
.
Шунингдек
,
далил
хусусиятлари
,
далилларга
қўйиладиган
талаблар
,
етакчи
олимларнинг
тадқиқотлари
ҳамда
далилларнинг
жиноятларни
очишдаги
роли
ёритилади
.
Калит
сўзлар
:
далил
,
ҳақиқий
маълумотлар
,
замонавий
фалсафа
,
гипноз
,
полиграф
,
ёлғон
детекторидан
фойдаланиш
,
экстрасенсорика
,
биоритмология
.
Аннотация
:
институт
доказывания
является
основным
звеном
уголовного
процесса
.
В
статье
обсуждаются
доказательства
как
важнейший
источник
данного
института
.
Кроме
того
,
освещаются
такие
вопросы
,
как
свойства
доказательства
,
требования
,
предъявляемые
к
доказательствам
,
исследования
ведущих
ученых
и
роль
доказательств
в
раскрытии
преступлений
.
Ключевые
слова
:
доказательство
,
истинные
сведения
,
современная
философия
,
гипноз
,
полиграф
,
использование
детектора
лжи
,
экстрасенсорика
,
биоритмология
.
Abstract:
: institute of proof is a main element of the
criminal proceeding. The article discusses the evidence as
a mostimportant source of this institute. In addition, it
reveals such issues as the properties of the evidence,
requirements for evidence, the research of leading
scientists and the role of evidence in disclosure of crimes.
Keywords:
evidence, true information, modern
philosophy, hypnos, the polygraph, the use of lie detector,
ekstrasensorics, biorhythmology.
Жиноят
ишларини
юритишда
исбот
қилишда
далил
тушунчаси
муҳим
ўрин
тутади
.
ЖПКнинг
81-
моддасига
биноан
ижтимоий
хавфли
қилмишнинг
юз
берган
ёки
бермаганлиги
,
шу
қилмишни
содир
этган
шахснинг
айбдор
,
айбсиз
эканлиги
ва
ишни
тўғри
ҳал
қилиш
учун
аҳамиятли
бўлган
бошқа
ҳолатларни
суриштирувчи
,
терговчи
,
прокурор
ва
суд
қонунда
белгиланган
тартибда
аниқлашларига
асос
бўладиган
ҳар
қандай
ҳақиқий
маълумотлар
жиноят
иши
бўйича
далил
ҳисобланади
.
Жиноят
процессига
оид
адабиётларда
далиллар
тушунчасига
турлича
таърифлар
бериб
келинади
.
Баъзи
процессуалистлар
далиллар
тушунчаси
деганда
иш
ҳолатларини
тадқиқ
қилиш
учун
қўлланадиган
аниқ
фактик
ҳолатларни
назарда
тутадилар
[1, 142-
б
]
В
.
Я
.
Дороховнинг
фикрича
,
«
далиллар
фактлар
тўғрисидаги
маълумотлардир
,
исботлаш
предметига
кирувчи
фактлар
эса
далил
ҳисобланмайди
.
Инсон
онгида
предметлар
,
нарсалар
эмас
,
балки
уларнинг
образлари
,
тушунчалари
ва
улар
тўғрисидаги
маълумотлар
мавжуд
бўлади
.
Ҳақиқий
маълумотлар
–
бу
қонуний
манбалардан
олинган
фактлар
тўғрисидаги
маълумотлардир
» [2, 224-
б
]
Демак
,
россиялик
олимлар
ўртасида
далиллар
–
бу
ҳақиқий
маълумотлар
ёки
фактик
ҳолатларми
ёхуд
фактлар
тўғрисидаги
маълумотларми
,
деган
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
69
мунозаралар
ҳануз
давом
этмоқда
.
Бу
тушунчаларнинг
ҳар
бири
алоҳида
маъно
ва
хусусиятларга
эга
.
Бизнинг
қонунчилигимизда
эса
фактлар
тўғрисидаги
маълумотлар
ҳақиқий
маълумотлар
деб
юритилади
.
Қуйида
ҳар
бир
атаманинг
маъносига
қисқача
тўхталиб
ўтамиз
.
Маълумотлар
–
бу
бирон
-
бир
қарор
,
хулоса
чиқариш
учун
зарур
бўлган
хабарлардир
.
Фактлар
эса
объектив
ижтимоий
борлиқдаги
ҳодисалар
ҳисобланади
.
Фактлар
жиноятларнинг
терговини
юритаётган
шахсларга
боғлиқ
бўлмаган
ҳолда
мавжуд
бўлади
.
Фактлар
тўғрисидаги
хабарлар
–
бу
фактларни
улар
орқали
англашимиз
мумкин
бўлган
маълумотлардир
.
Маълумотлар
ҳақиқий
ёки
сохта
бўлиши
мумкин
.
Ҳақиқий
маълумотлар
жиноятнинг
очилишига
ёрдам
берса
,
сохта
маълумотлар
бунга
тўсқинлик
қилади
.
Далил
далилий
аҳамиятга
эга
бўлиши
учун
жиноятни
содир
этиш
шароитлари
,
белгиларини
ифодаловчи
хусусиятларга
эга
бўлиши
ке
рак
[3, 140-
б
].
О
.
Л
.
Пашин
эса
далиллар
тушунчасини
талқин
қилишда
унинг
процессуал
шаклига
урғу
беради
.
Унинг
фикрича
,
далиллар
–
бу
судда
иш
юритиш
давомида
фойдаланиладиган
маълумотлар
,
ҳужжатлар
ва
материаллардир
[4,
315-
б
].
У
далилларнинг
хусусиятига
ҳам
эътибор
бериб
,
фақат
исботланиши
лозим
бўлган
ҳолатларга
тааллуқли
маълумотлар
далил
бўлиши
мумкин
,
деб
ҳисоблайди
.
Лекин
бу
таърифда
далилларни
тўплаш
усуллари
,
асосий
хусусияти
ҳисобланган
далилларнинг
шакли
ва
мазмуни
кўрсатилмаган
.
Замонавий
фалсафа
фанида
объектнинг
мазмуни
ва
шакли
бирлик
сифатида
келиши
,
яъни
шаклдан
объектнинг
мазмунини
келиб
чиқиши
эътироф
этилган
.
Бу
фикр
ЖПК
203, 204
ва
205-
моддаларида
аниқ
ифодаланган
бўлиб
,
агар
нарса
,
баённома
ва
ҳужжатлар
иш
ҳолатларини
аниқлаш
воситалари
бўлиб
хизмат
қила
олсагина
,
улар
далил
мақомига
эга
бўла
олади
,
яъни
маълумотлар
кўрсатувлар
,
хулосалар
,
баённомалар
шаклида
акс
этган
вақтдан
бошлаб
далил
мақомини
олади
.
Шунинг
учун
ҳам
маълумотлар
қонун
билан
белгиланган
шаклга
эга
бўлмаса
,
иш
бўйича
далил
бўла
олмайди
.
Бошқа
томондан
қараганда
,
кўрсатувлар
,
баённомалар
,
ҳужжатлар
ишдаги
мавжуд
ҳолатлар
тўғрисидаги
маълумотларни
ўзида
акс
эттирсагина
,
далил
ҳисобланиши
мумкин
.
Далилларнинг
қуйидаги
хусусиятлари
мавжуд
: 1)
фақат
ҳақиқий
маълумотлар
далил
ҳисобланади
; 2)
улар
қонунда
белгиланган
манбалардан
олинган
бўлиши
шарт
; 3)
ишни
тўғри
ҳал
қилиш
учун
аҳамиятга
молик
бўлган
ҳолатлар
ҳақидаги
маълумотларга
асосланиши
лозим
; 4)
ҳақиқий
маълумотлар
исботлаш
предметига
алоқадор
бўлиши
шарт
.
Далиллар
назарияси
фанида
ҳақиқий
маълумотлар
икки
қисмга
бўлинади
: 1)
фактлар
тўғрисидаги
маълумотлар
; 2)
далилий
фактлар
.
Фактлар
тўғрисидаги
маълумотлар
деганда
,
ишончлилигини
текшириш
зарур
бўлган
жиноят
иши
ҳолатлари
тўғрисидаги
маълумотлар
тушунилади
.
Далилий
фактлар
деганда
эса
ишончлилиги
шубҳа
туғдирмайдиган
,
текширилган
маълумотлар
тушунилади
.
Масалан
,
гувоҳнинг
гумон
қилинувчини
жиноят
содир
этилган
жойга
яқинроқ
ерда
кўрганлиги
тўғрисидаги
кўрсатуви
факт
тўғрисидаги
маълумот
бўлиб
,
у
албатта
текширилиши
лозим
.
Далиллар
фақат
қонунда
белгиланган
манбалардан
олиниши
лозим
.
ЖПКнинг
81-
моддасида
гумон
қилинувчи
,
айбланувчи
,
судланувчи
,
гувоҳ
,
жабрланувчининг
кўрсатувлари
,
эксперт
хулосаси
,
ашёвий
далиллар
,
овозли
ёзувлар
,
видеоёзувлар
,
кинотасвир
ва
фотосуратлардан
иборат
материаллар
,
тергов
ва
суд
ҳаракатларининг
баённомалари
ва
бошқа
ҳужжатлар
қонуний
манба
сифатида
қайд
этилган
.
Агар
маълумотлар
бошқа
манбалардан
олинган
бўлса
,
улар
иш
бўйича
далил
вазифасини
ўтай
олмайди
(
масалан
,
оммавий
ахборот
воситалари
,
газеталардаги
хабарлар
ёки
тезкор
-
қидирув
йўли
билан
олинган
маълумотлар
,
гарчи
қонунда
назарда
тутилган
ҳолда
текширилмаган
ёки
баҳоланмаган
бўлса
).
Исботлаш
жараёни
нафақат
илмий
-
назарий
,
балки
амалий
жараён
ҳам
бўлганлиги
сабабли
айрим
олимлар
тезкор
-
қидирув
фаолиятини
исботлаш
жараёнининг
бир
қисми
деб
таъкидлашмоқда
[5, 25-
б
]
Мазкур
фаолият
қонунчилигимизда
процессуал
шакллантирилмаганлиги
сабабли
,
ушбу
масала
мунозарали
бўлиб
қолмоқда
.
Фикримизча
,
тезкор
-
қидирув
йўли
билан
амалга
оширилаётган
процессуал
ҳаракатлар
тартибга
солиниб
,
бу
тўғрида
тегишли
қонун
ёки
норматив
ҳужжат
қабул
қилиниши
мақсадга
мувофиқдир
.
Назаримизда
,
тезкор
-
қидирув
фаолиятининг
мақсади
тергов
ҳаракатларини
пухта
амалга
ошириш
,
маълумотлар
йиғиш
орқали
жиноят
ишини
қўзғатиш
учун
сабаб
ва
асослар
тўплаш
бўлиб
,
у
турли
жиноятларни
очиш
,
тергов
ҳаракатларига
йўналиш
беришга
хизмат
қилади
ва
уларни
далил
сифатида
эътироф
этилишига
ҳожат
йўқ
.
Қачонки
,
тезкор
қидирув
фаолияти
натижасида
олинган
маълумотлардан
,
улар
қонунда
назарда
тутилган
тартибда
текширилган
ва
баҳолангандан
кейингина
далил
сифатида
фойдаланиш
мумкин
.
Амалиётда
айрим
сабабларга
кўра
(
масалан
,
масофа
узоқлиги
,
маблағ
билан
боғлиқ
,
касаллиги
,
чет
элдалиги
кабилар
)
шахсларни
сўроқ
қилиш
қийинчилик
туғдирмоқда
.
Айниқса
,
гувоҳ
ва
жабрланувчини
сўроқ
қилишда
муаммолар
яққол
кўринмоқда
.
Ушбу
муоаммоларни
бартараф
этишнинг
чораси
,
шахсларни
масофадан
туриб
сўроқ
қилишдир
.
Сўроқ
натижалари
кейинчалик
жиноят
ишида
далил
сифатида
фойдаланилади
.
Шуларни
эътиборга
олиб
,
жиноят
процессуал
қонунчилигимизга
янги
119(1)-
модда
.
“
Гувоҳ
ва
жабрланувчини
масофадан
туриб
сўроқ
қилиш
”,
деб
номланган
нормани
киритишни
таклиф
этамиз
.
Бунга
асосан
,
табиийки
масофадан
туриб
сўроқ
қилиш
натижасида
олинган
кўрсатувлардан
далил
сифатида
фойдаланилади
.
Шундай
экан
,
ЖПКнинг
81-
моддаси
иккинчи
қисмини
қуйидаги
таҳрирда
баён
этилишини
таклиф
этамиз
:
бу
маълумотлар
гувоҳнинг
,
жабрланувчининг
,
гумон
қилинувчининг
,
айбланувчининг
,
судланувчининг
кўрсатувлари
,
масофадан
туриб
сўроқ
қилиш
натижасида
олинган
кўрсатувлар
;
экспертнинг
хулосаси
,
ашёвий
далиллар
,
овозли
ёзувлар
,
видеоёзувлар
,
кинотасвир
,
фотосуратлардан
иборат
материаллар
,
тергов
ва
суд
ҳаракатларининг
баённомалари
ва
бошқа
ҳужжатлар
билан
аниқланади
.
Хориж
тажрибасига
кўра
,
МДҲ
давлатлари
кўпчилигида
,
айниқса
Қозоғистон
Республикасида
масофадан
туриб
сўроқ
қилиш
амалиёти
мавжуд
.
Европа
давлатлари
орасида
Германия
жиноят
процессуал
қонунчилигида
ҳам
масофадан
туриб
сўроқ
қилиш
натижаларидан
далил
сифатида
фойдаланилади
.
Кўплаб
мамлакатларда
жиноятларни
очишда
бошқа
ноанъанавий
усуллардан
ҳам
фойдаланилади
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
70
Булар
гипноз
остида
сўроқ
қилиш
,
полиграф
ёлғон
детекторидан
фойдаланиш
,
экстрасенсорика
,
биоритмология
каби
усуллардир
.
Ғ
.
А
.
Абдумажидов
таъкидлаганларидек
, «
бундай
ҳолларда
шахснинг
ақли
пасаяди
,
ўзини
идора
қила
олмайди
.
Шу
сабабли
бундай
усулларга
илмий
жиҳатдан
ҳам
,
ахлоқий
жиҳатдан
ҳам
йўл
қўйиб
бўлмайди
» [6, 12-
б
].
Жиноят
иши
бўйича
аҳамиятга
эга
бўлган
ҳақиқий
маълумотлар
қонунда
белгиланган
тартибда
қўлга
киритилиши
лозим
.
Ҳақиқий
маълумотлар
қонуний
манбалардан
олиниб
,
лекин
қонунда
белгиланган
тартибга
риоя
қилинмаган
бўлса
,
бу
далилларнинг
ишончлилигига
шубҳа
туғилади
.
Масалан
,
терговчи
тинтув
ёки
олиб
қўйиш
тергов
ҳаракатларини
холислар
иштирокисиз
амалга
оширган
бўлса
,
олинган
маълумотлар
далилий
аҳамиятга
эга
бўлмайди
(
ЖПКнинг
160-
моддаси
).
Шунингдек
,
сўроқ
қилиш
давомида
ишора
қилувчи
саволлар
берилиши
(
ЖПКнинг
102-
моддаси
),
сўроқнинг
давом
этиш
вақтига
риоя
қилмаслик
(
ЖПКнинг
107-
моддаси
)
ҳамда
зўрлаш
,
қўрқитиш
ва
ғайриқонуний
чораларни
қўллаш
орқали
кўрсатувлар
олишга
ҳаракат
қилиш
(
ЖПКнинг
22-
моддаси
)
ҳам
салбий
оқибатларга
олиб
келади
.
Ҳақиқий
маълумотлар
исботлаш
предметига
алоқадор
бўлиши
лозим
.
Алоқадорлик
далилларнинг
мазмунини
ифодалайди
ва
уларни
баҳолашда
муҳим
ўрин
эгаллайди
.
Аниқланаётган
далиллар
иш
учун
аҳамиятга
эга
бўлган
ҳолда
бу
далиллар
ишга
алоқадор
ҳисобланади
.
Ушбу
ёндашув
тергов
ишини
юритишга
янада
аниқлик
киритади
.
Далилларга
қўйиладиган
асосий
талаблар
қуйидагилардан
иборат
:
а
)
далиллар
абстракт
эмас
,
аниқ
далилий
аҳамиятга
эга
бўлиши
лозим
.
Олинган
маълумотлар
:
нима
?
қаерда
?
қачон
?
қандай
содир
бўлган
?
каби
саволларга
жавоб
бериши
керак
;
б
)
далиллар
албатта
мақбул
бўлиши
лозим
ва
қонуний
талаблар
асосида
тўпланган
бўлиши
керак
.
Хулоса
сифатида
далиллар
,
биринчидан
,
бизнинг
ихтиёримиздаги
воситалар
бўлиб
,
улар
ёрдамида
биз
номаълум
,
изланаётган
нарса
ҳақида
,
масалан
,
гувоҳ
кўрсатувларидан
айбланувчининг
қотиллик
сабаблари
тўғрисидаги
хулосага
келамиз
.
Бу
исботлаш
ашёси
бўлиб
,
унинг
ёрдамида
изланаётган
ҳолат
– faktum
probans
келтириб
чиқарилади
.
Иккинчидан
,
у
ақлий
жараён
аҳамиятига
эга
,
шу
йўл
билан
изланаётган
ҳолат
маълум
ҳолатга
боғланади
ва
аниқланади
.
Учинчидан
,
ҳиссий
ҳолатларга
мансублиги
,
яъни
далилларга
баҳо
беришда
субъектлардан
ички
ишонч
ролининг
муҳимлиги
билан
изоҳланиши
,
шунингдек
бу
борада
тўғри
ечим
қабул
қилинишида
жиноят
судлов
ишларини
юритишга
масъул
шахслардан
юксак
билим
ва
тажриба
талаб
қилинади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Фаткуллин
Ф
.
Н
.
Общие
проблемы
доказывания
.
–
Казань
:
Казанский
университет
, 1976. –
С
. 93;
Лупинская
П
.
А
.
Уголовный
процесс
. /
Под
общей
ред
.
П
.
А
.
Лупинской
. –
М
., 1995. –
С
. 142.
2.
Дорохов
В
.
Я
.
Теория
доказательств
в
уголовном
процессе
. /
Н
.
В
.
Жогина
. –
М
., 1973. –
С
. 224.
3.
Ларин
А
.
М
.
Обязанность
доказывания
и
проблема
допустимости
доказательств
,
в
частности
показаний
свидетелей
. //
Юстиция
и
сравнительное
правоведение
.
Материалы
международного
симпозиума
. –
М
., 1986. –
С
. 136-140.
4.
Пашин
О
.
Л
.
Проблемы
доказательственного
права
.
//
Судебная
реформа
:
юридический
профессионализм
и
проблемы
юридического
образования
.
Дискуссии
. –
М
., 1995. –
С
. 315.
5.
Смородинова
А
.,
Зайцева
С
.,
Громов
Н
.
Соотношение
доказательств
и
фактов
в
уголовном
процессе
.//
Росийская
юстиция
. – 1998. –
№
8. –
С
. 25.
6.
Абдумажидов
Ғ
.
Иқрорликнинг
моҳияти
ва
оқибати
. //
Жиноят
процессида
айбга
иқрорлик
битими
.
Илмий
-
амалий
анжуман
материаллари
. –
Т
.:
ТДЮИ
,
2006. –
Б
.12.
