ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
9
Қайд
этиш
зарурки
,
мамлакатимизда
сўнгги
уч
йилда
Ҳаракатлар
стратегияси
доирасида
қабул
қилиниб
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
нормаларининг
механизмларини
яратишга
қаратилган
кўплаб
қонунлар
ҳам
қабул
қилинди
.
Буларга
“
Ўзбекистон
Республикасининг
Ҳисоб
палатаси
тўғрисида
”, “
Илм
-
фан
ва
илмий
фаолият
тўғрисида
”,
“
Шахсга
доир
маълумотлар
тўғрисида
”
ҳамда
“
Ўзбекистон
Республикасининг
халқаро
шартномалари
тўғрисида
”
ги
қонунларни
келтириб
ўтиш
мумкин
.
Хулоса
қилиб
айтиш
мумкинки
,
Ҳаракатлар
стратегиясидаги
ғоялар
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
ғоялари
билан
озиқланган
бўлиши
билан
бирга
Конституциянинг
такомиллашиб
боришига
ҳам
хизмат
қилмоқда
.
Бугун
Ўзбекистон
мазкур
икки
ҳужжатнинг
ўзаро
динамик
алоқаси
орқали
ижтимоий
-
иқтисодий
ҳамда
сиёсий
тараққиётга
эришмоқда
.
М
.
А
.
Ахмедшаева
,
ТДЮУ
профессори
,
ю
.
ф
.
д
О
.
О
.
Хусанбаев
,
ТДЮУ
доценти
в
.
б
.,
ю
.
ф
.
н
ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИДА
“
ЭЛЕКТРОН
ҲУКУМАТ
”
НИ
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ
ДОЛЗАРБ
МАСАЛАЛАРИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
глобаллашув
жараёнлари
шароитида
ахборот
-
коммуникация
технологияларининг
ривожланиши
натижасида
давлат
бошқаруви
соҳасида
кечаётган
мураккаб
жараёнлар
,
электрон
ҳукумат
тизими
ва
унинг
ривожланиши
масалалари
таҳлил
этилган
.
Электрон
ҳукумат
тизимининг
ҳуқуқий
асослари
тадрижий
ривожланишга
қараб
чиқилган
.
Илмий
манбаларда
кўрсатилганидек
бугунги
кунда
электрон
бошқариш
тизими
нафақат
ҳукумат
,
балки
ҳуқуқ
ижодкорлик
жараёни
ва
суд
органлари
фаолиятида
ҳам
катта
ўрин
эгаллаётганлиги
боис
,
электрон
давлат
тизими
ҳақида
сўз
юритиш
мақсадга
мувофиқлиги
асослантирилган
.
Калит
сўзлар
:
глобаллашув
жараёнлари
,
ахборот
-
коммуникация
технологиялари
,
электрон
ҳукумат
,
интерактив
давлат
хизматлари
,
электрон
давлат
,
рақамли
технологиялар
.
Аннотация
:
в
данной
статье
анализируются
вопросы
развития
информационно
-
коммуникационных
технологий
в
условиях
глобализации
,
а
также
сложные
процессы
,
происходящие
в
сфере
государственного
управления
,
вопросы
развития
системы
электронного
правительства
.
Рассматривается
эволюционное
развитие
правовых
основ
электронного
правительства
.
Как
указываются
в
научных
источниках
,
на
сегодняшний
день
электронное
управление
охватывает
(
распространяется
)
не
только
в
сфере
правительства
,
но
и
сферу
правотворчества
и
деятельность
судебных
органов
,
что
даёт
основание
говорить
об
электронном
государстве
.
Ключевые
слова
:
процессы
глобализации
,
информационно
-
коммуникационные
технологии
,
электронное
правительство
,
интерактивные
государственные
услуги
,
электронное
государство
,
цифровые
технологии
.
Annotation:
this article analyzes the issues of
development
of
information
and
communication
technologies in the context of globalization process, also,
ongoing the complex processes in the field of public
administration and issues of development of the e-
government system. Besides, this article considers the
evolutionary development of the legal foundations of
electronic government. As indicated in scientific sources,
today e-government is covered not only in the field of
government, but also in law-making and the activities of
the judiciary, which gives reason to talk about e-state.
Keywords:
globalization processes, information and
communication technologies, e-government, interactive
public services, electronic state, digital technologies.
XXI
асрда
кечаётган
глобаллашув
жараёнлари
жамият
,
давлат
ва
шахс
ҳаётига
жиддий
ўзгаришлар
киритмоқда
.
Ушбу
жараён
муқаррар
воқелик
сифатида
жамият
ижтимоий
тизимининг
барча
бўғинларига
нисбатан
ўз
“
талаблари
”
ни
қўймоқда
.
Бу
жараёнга
боғлиқ
ҳолда
ҳаётимизда
ахборот
технологияларининг
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
10
тутган
ўрни
ва
роли
беқиёс
даражада
ўсмоқда
.
Ҳозирги
кунда
ижтимоий
ҳаётнинг
бирон
-
бир
жабҳаси
фаолияти
ва
ривожини
ахборот
-
коммуникация
технологияларисиз
тасаввур
қилиш
қийин
.
Бинобарин
,
глобал
ривожланиш
даврида
ахборот
технологиялари
аҳамиятини
оширишнинг
янада
замонавий
,
инновацион
усулларини
излаб
топиш
,
ахборотлаштириш
жараёнига
ҳар
томонлама
кўмаклашиш
,
уларни
ҳаётга
кенг
жорий
этиш
давлат
фаолиятининг
муҳим
йўналишларидан
бирига
айланмоқда
.
Шу
боисдан
ҳам
мамлакатимизда
ушбу
соҳани
ривожлантириш
масаласига
доимий
эътибор
қаратилиб
келмоқда
.
Таъкидлаш
жоизки
,
бу
масала
,
яъни
рақамли
технологиялар
ва
рақамли
давлатни
шакллантириш
юзасидан
мамлакатимизда
муайян
ташкилий
-
ҳуқуқий
тусдаги
чора
-
тадбирлар
амалга
оширилган
бўлиб
,
бундай
вазифалар
ичида
мустаҳкам
ва
сифатли
ҳуқуқий
асосни
яратиш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Бинобарин
,
ҳар
қандай
вазифанинг
самарали
амалга
оширилиши
,
кўп
жиҳатдан
ҳуқуқий
асосга
ҳам
боғлиқ
бўлади
.
Шу
боис
мамлакатимизда
ахборот
-
коммуникацияларни
ривожлантиришнинг
ҳуқуқий
асослари
такомиллаштирилишига
комплекс
равишда
,
изчиллик
билан
илмий
асосланган
ҳолда
ёндашилди
.
Ўтган
давр
мобайнида
ахборот
-
коммуникация
технологияларини
янада
ривожлантириш
,
жамиятни
ахборотлаштириш
,
шунингдек
ахборот
тизимларида
ахборот
хавфсизлиги
соҳасидаги
ижтимоий
муносабатларни
тартибга
солишга
йўналтирилган
туркум
қонун
ҳужжатлари
қабул
қилинди
: “
Алоқа
тўғрисида
”
ги
(1992
й
.),
“
Радиочастота
спектри
тўғрисида
”
ги
(1998
й
.),
“
Телекоммуникациялар
тўғрисида
”
ги
(1999
й
.)
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Компьютерлаштиришни
янада
ривожлантириш
ва
ахборот
-
коммуникация
технологияларини
жорий
этиш
тўғрисида
”
ги
Фармони
(2002
й
.), “
Ахборотлаштириш
тўғрисида
”
ги
(2003
й
.),
“
Электрон
рақамли
имзо
тўғрисида
”
(2003
й
.),
“
Электрон
ҳужжат
айланиши
тўғрисида
”
ги
(2004
й
.),
“
Электрон
тижорат
тўғрисида
”
ги
(2004
й
.), “
Электрон
тўловлар
тўғрисида
”
ги
(2005
й
.), “
Автоматлаштирилган
банк
тизимида
ахборот
ҳимояси
тўғрисида
”
ги
(2006
й
.)
ва
“
Почта
алоқаси
тўғрисида
”
ги
(2009
й
.), “
Электрон
ҳукумат
тўғрисида
”
ги
(2015
й
.)
Қонунларни
ҳамда
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“2019 –
2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
инновацион
ривожлантириш
стратегиясини
тасдиқлаш
тўғрисида
”
ги
Фармони
(2018
й
.), “
Рақамли
иқтисодиёт
ва
«
электрон
ҳукумат
»
тизими
инфратузилмаларини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
(2019
й
.)
ва
“
Электрон
ҳукумат
”
тизими
доирасида
ахборот
-
коммуникация
технологиялари
соҳасидаги
лойиҳаларни
ишлаб
чиқиш
ва
амалга
ошириш
сифатини
яхшилаш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
(2019
й
.)
қарорларини
киритиш
мумкин
.
Бу
жараёнда
миллий
қонунчилик
ва
мазкур
соҳага
оид
илғор
хорижий
тажриба
,
шунингдек
ахборот
-
коммуникация
технологияларининг
ривожланиш
истиқболлари
ҳисобга
олинди
.
Жамият
ҳаётида
,
хусусан
,
иқтисоднинг
ривожланишида
ахборот
-
коммуникация
технологияларининг
роли
беқиёс
ортиб
бораётганлигини
эътиборга
олган
ҳолда
, 2013
йилда
2013-2020
йилларда
Ўзбекистон
Республикасининг
Миллий
ахборот
-
коммуникация
тизимини
ривожлантириш
комплекс
дастури
қабул
қилинди
.
Ушбу
дастур
доирасида
амалга
оширилаётган
лойиҳалар
натижасида
2014
йилда
юртимизда
барча
автомат
телефон
станцияларини
рақамли
тизимга
ўтказишни
якунлаш
учун
замин
яратди
[1].
Қарор
ижросини
таъминлаш
доирасида
янги
тузилмалар
–
“
Электрон
ҳукумат
”
тизимини
ривожлантириш
маркази
ва
Ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
маркази
ташкил
этилди
.
Ушбу
марказлар
олдига
мамлакатимиз
ахборот
ресурслари
,
тизим
ва
тармоқларини
жадал
ривожлантиришдек
муҳим
мақсад
ва
вазифалар
қўйилди
.
Мамлакатимизда
рақамли
технологиялар
ва
электрон
ҳукумат
масалаларига
айниқса
, 2017 – 2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясида
устувор
аҳамият
берилди
.
Ушбу
нуфузли
ҳужжатнинг
“
Давлат
ва
жамият
қурилиши
тизимини
такомиллаштиришнинг
устувор
йўналишлари
”
деб
номланган
биринчи
йўналишининг
“
Давлат
бошқаруви
тизимини
ислоҳ
қилиш
”(1.2.)
бандида
“
Электрон
ҳукумат
”
тизимини
такомиллаштириш
,
давлат
хизматлари
кўрсатишнинг
самараси
,
сифатини
юксалтириш
ва
бу
хизматдан
аҳоли
ҳамда
тадбиркорлик
субъектлари
томонидан
фойдаланиш
имкониятини
ошириш
муҳим
вазифалар
сифатида
белгиланган
.
Бинобарин
,
ҳозирги
кунда
жаҳоннинг
ривожланган
давлатлари
қатори
мамлакатимизда
ҳам
“
Электрон
ҳукумат
”
тизими
жадал
ривожланмоқда
.
Электрон
ҳукумат
(
инглизча
e-government) –
бу
мамлакат
миқёсида
давлат
бошқаруви
жараёнларини
автоматлаштиришга
асосланган
электрон
ҳужжат
айланмаси
тизими
бўлиб
,
у
давлат
бошқарувининг
самарадорлигини
ошириш
ва
харажатларни
камайтириш
мақсадига
хизмат
қилади
.
Электрон
ҳукуматни
вужудга
келтириш
-
ҳужжатларни
бошқариш
ва
уларни
қайта
ишлаш
билан
боғлиқ
вазифаларни
бажаришга
қаратилган
махсус
умумдавлат
тизими
бўлишини
тақозо
этади
.
Бу
тизим
фуқароларга
,
тадбиркорларга
,
давлат
органларига
ва
мансабдор
шахсларга
тегишли
ахборот
тақдим
этиш
ва
давлат
хизматларини
кўрсатиш
усули
бўлиб
,
унда
давлат
органи
билан
аризачи
ўртасидаги
муносабат
имкон
қадар
қисқартирилган
ҳолда
ахборот
технологияларидан
максимал
равишда
фойдаланилади
.
Шунга
боғлиқ
ҳолда
мамлакатимизда
“
Электрон
ҳукумат
”
тизими
маълумотлар
базаси
ва
ахборот
тизимлари
комплексини
яратишга
қаратилган
тадбирлар
белгиланиб
,
давлат
органлари
интерактив
хизматларининг
турли
йўналиш
ва
соҳалари
бўйича
мақсадли
кўрсаткичлар
ишлаб
чиқилди
.
Шунингдек
,
мамлакатимизда
“
Электрон
ҳукумат
”
тизимида
йигирмадан
зиёд
лойиҳа
амалга
оширилганлиги
-
бу
соҳадаги
ишлар
кўламидан
далолат
бериб
турибди
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ҳукумат
портали
шулар
сирасидан
бўлиб
,
бунда
фуқаролар
ёки
тадбиркорлик
субъектлари
,
ташкилот
ва
муассасалар
вакиллари
ушбу
портал
орқали
давлат
ҳокимиятининг
барча
элементлари
бўйича
тўлиқ
ахборот
олиши
,
у
ёки
бу
давлат
органига
электрон
шаклда
расмий
сўров
юбориши
мумкин
.
Муҳими
,
мазкур
порталда
интерактив
давлат
хизматларининг
реестри
жойлаштирилган
.
2013
йил
1
июль
куни
интернет
тармоғида
my.gov.uz
манзили
бўйича
аҳоли
ва
тадбиркорлик
субъектлари
учун
“
ягона
ойна
”
режимида
давлат
интерактив
хизматларини
кўрсатувчи
Ягона
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
11
интерактив
давлат
хизматлари
портали
(
Ягона
портал
)
ишга
туширилиши
ва
бу
лойиҳани
амалга
оширилиши
мамлакатимизда
“
Электрон
ҳукумат
”
тизимини
жорий
этиш
ва
ривожлантириш
йўлида
қўйилган
яна
бир
муҳим
қадам
бўлганлиги
,
шубҳасиз
.
Аҳоли
ва
тадбиркорлик
субъектларининг
давлат
ҳокимияти
органлари
билан
ўзаро
ҳамкорлигини
электрон
шаклда
амалга
оширишга
қаратилган
ишлар
олиб
борилмоқда
, ‘‘
давлат
бошқаруви
тизимига
“
ягона
ойна
”
тамойили
жорий
этилмоқда
.
Таъкидлаш
керакки
,
интернет
тармоғида
“
ягона
ойна
” [2]
режимида
ягона
интерфаол
давлат
хизматлари
порталининг
ишга
туширилиши
бу
борадаги
ишларнинг
мантиқий
давоми
бўлди
.
Шу
ўринда
давлат
бошқаруви
органлари
фаолиятида
ахборот
-
коммуникация
технологияларидан
фойдаланишни
такомиллаштириш
борасида
қилинадиган
ишлар
ва
ҳал
этилиши
кутилаётган
масалалар
ҳам
анчагина
эканлигини
қайд
этиш
жоиз
.
Шу
боисдан
ҳам
мамлакатимизда
ахборот
технологиялари
ва
коммуникациялар
соҳасидаги
вазифалар
кўлами
ва
мураккаблиги
тегишлича
давлат
бошқаруви
тизимини
янада
такомиллаштиришни
талаб
этди
.
2015
йил
4
февралда
ташкил
этилган
Ўзбекистон
Республикаси
Ахборот
технологиялари
ва
коммуникацияларини
ривожлантириш
вазирлиги
давлат
бошқаруви
тизимини
электронлаштиришни
ташкил
этишни
янада
такомиллаштириш
,
жамият
ҳаётининг
турли
соҳаларида
босқичма
-
босқич
амалга
оширилаётган
ислоҳотлар
самарадорлигини
юксалтиришда
муҳим
қадам
бўлиши
кутилмоқда
.
Айни
пайтда
,
электрон
ҳукумат
ва
унинг
таркибий
қисмлари
ривожланишида
бу
жараёнларнинг
ҳуқуқий
асосларини
такомиллаштириш
масаласи
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Бинобарин
,
нафақат
давлат
бошқаруви
соҳаси
,
балки
ижтимоий
ҳаётнинг
турли
жабҳалари
,
айниқса
,
рақамли
(
цифровая
экономика
)
иқтисодга
ўтиш
шароитида
рақамли
технологиялардан
кенг
фойдаланиш
,
жумладан
,
виртуал
маконда
тижорат
операцияларини
ўтказиш
–
ушбу
жараённинг
ҳуқуқий
асосларини
такомиллаштиришни
тақозо
этмоқда
[3].
2018
йил
августда
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
622-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
Давлат
ва
хўжалик
бошқаруви
органларининг
виртуал
маконда
иштирокини
фаоллаштириш
концепциясида
назарда
тутилган
чора
-
тадбирлар
2017
–
2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясида
белгиланган
давлат
ва
жамият
қурилиши
тизимини
такомиллаштиришга
оид
вазифаларни
амалда
рўёбга
чиқариш
ҳамда
давлат
ва
хўжалик
бошқаруви
органларининг
виртуал
маконда
иштирокини
янада
такомиллаштириш
,
ахборот
хизматларининг
жамоатчилик
фикрини
,
ушбу
органлар
томонидан
қабул
қилинаётган
қарорларга
аҳолининг
муносабатини
тизимли
ўрганиш
бўйича
ролини
кучайтириш
,
рўй
бераётган
воқеа
-
ҳодисаларга
давлат
органларининг
ўз
вақтида
ва
доимий
равишда
муносабат
билдиришини
самарали
ташкил
этишни
таъминлашга
қаратилган
.
Бугунги
кунда
ахборотлашган
жамиятни
жадал
шакллантиришни
,
давлат
ва
хўжалик
бошқаруви
органларининг
жамоатчилик
билан
барқарор
,
тизимли
мулоқотини
таъминлаш
ва
ахборот
-
коммуникатив
алоқаларини
кучайтиришни
,
давлат
бошқаруви
тизими
,
ижтимоий
-
иқтисодий
соҳалар
,
аҳолининг
кундалик
ҳаётига
ахборот
-
коммуникация
технологияларини
тадбиқ
қилишни
ва
Ўзбекистоннинг
тезкор
«
рақамли
тараққиёти
»,
иқтисодиёти
,
ижтимоий
,
социал
ва
гуманитар
соҳаларини
бизнес
ва
фуқаролик
жамияти
институтлари
ҳамкорлигида
ривожлантириш
учун
ташкилий
-
ҳуқуқий
шароитлар
яратишни
–
глобаллашув
жараёнлари
шароитида
мамлакатимиз
тараққиётини
жадал
ривожлантириш
эҳтиёжлари
тақозо
этмоқда
.
Жумладан
,
рақамли
иқтисодга
ўтиш
бугунги
кунда
давр
талабига
айланмоқда
.
Шу
нуқтаи
назардан
олганда
,
Ўзбекистоннинг
тезкор
«
рақамли
тараққиёти
»,
иқтисодиёти
,
ижтимоий
,
социал
ва
гуманитар
соҳаларини
бизнес
ва
фуқаролик
жамияти
институтлари
ҳамкорлигида
ривожлантириш
учун
ташкилий
-
ҳуқуқий
шароитлар
яратиш
кун
тартибига
чиқмоқда
.
Шу
мақсадда
рақамли
технологияларни
жорий
этиш
,
иқтисодиёт
соҳаларининг
рақамли
трансформациясига
эришиш
,
миллий
IT-
индустрияни
ривожлантириш
,
соҳага
инвестицияларни
жалб
этиш
учун
кенг
имкониятлар
яратиш
орқали
рақамли
иқтисодиётнинг
ўсишини
таъминлаш
;
фуқаролар
,
бизнес
ва
давлатнинг
глобал
иқтисодиёт
ва
очиқ
бозорлардаги
иштироки
,
рақобатбардошлиги
ва
муваффақиятга
эришишини
таъминлаш
мақсадларида
рақамли
тизимлар
стандартлари
,
платформалар
ва
инфратузилмаларни
ривожлантириш
;
қишлоқ
хўжалиги
ва
саноатни
рақамлаштириш
сиёсатини
тизимли
амалга
ошириш
ва
бунинг
эвазига
янги
рақамли
иш
ўринлари
яратиш
;
замонавий
интеллектуал
тизимларни
жорий
қилиш
,
аҳолига
сифатли
тиббий
хизмат
кўрсатиш
,
ижтимоий
ҳимоя
қилиш
,
таълим
,
коммунал
хизмат
,
туризм
соҳаларига
рақамли
технологияларни
кенг
жорий
этиш
,
шунингдек
ақлли
ва
хавфсиз
шаҳарлар
ва
минтақалар
технологияларини
барпо
қилиш
орқали
аҳолининг
турмуш
даражасини
юксалтириш
;
рақамли
иқтисодиётнинг
устувор
йўналишларини
глобал
рақамли
макон
шаклланиши
шароитида
мамлакатнинг
технологик
рақобатбардошлигини
таъминлаш
талабларидан
келиб
чиққан
ҳолда
белгилаш
ва
ривожлантириш
;
ишлаб
чиқариш
,
савдо
,
хизмат
кўрсатиш
соҳаларини
ташкил
қилишга
рақамли
иқтисодиёт
ютуқлари
ва
глобал
рақамли
макон
шаклланиши
ва
ривожланиши
қонуниятларини
инобатга
олган
ҳолда
самарали
инновацион
ёндашувларни
жорий
қилиш
;
миллий
«
қаттиқ
рақамли
инфратузилмалар
»
ни
,
хусусан
,
кенг
майдонда
қайд
этиладиган
телекоммуникацион
инфратузилма
ва
мобил
алоқа
инфратузилмаларини
,
рақамли
телевидение
ва
радио
,
интернет
буюмлар
,
шунингдек
ҳисоблаш
инфратузилмаси
,
маълумотларни
виртуаллаштириш
ва
сақлаш
,
киберхавфсизлик
инфратузилмаси
,
махсус
инфратузилмаларни
ривожлантириш
;
миллий
«
юмшоқ
рақамли
инфратузилмалар
»
–
идентификация
ва
ишонч
инфратузилмалари
,
очиқ
маълумотлар
,
интероперабеллик
,
блокчейн
,
электрон
ҳисоблагичлар
ва
транзакциялар
,
электрон
тижорат
,
давлат
хизматлари
,
турмуш
фаровонлигини
таъминлаш
(
тиббиёт
,
таълим
,
транспорт
ва
бошқалар
)
ни
ривожлантириш
;
миллий
рақамли
иқтисодиёт
хавфсизлигини
ҳамда
мамлакатнинг
глобал
рақамли
иқтисодиёт
ва
глобал
рақамли
макон
шаклланиши
жараёнларида
самарали
иштирок
этишини
таъминлаш
бўйича
чоралар
кўриш
–
бу
соҳадаги
яқин
йилларда
амалга
оширилиши
керак
бўлган
вазифалар
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
12
жумласидан
. [4]
Ушбу
вазифаларни
амалга
оширишда
илғор
хорижий
тажрибага
ва
миллий
шарт
-
шароитларга
асосланган
ҳолда
фаолият
олиб
борилади
.
Таъкидлаш
жоизки
,
бугунги
кунда
"
электрон
ҳукумат
"
тушунчасига
турли
таъриф
ва
тавсифлар
берилган
.
Баъзи
манбаларда
,
электрон
ҳукуматга
давлат
хизматларини
тақдим
этиш
жараёнини
автоматлаштириш
деб
қаралса
,
бошқаларида
электрон
ҳукумат
,
бу
–
фуқаро
,
бизнес
вакиллари
,
давлат
органлари
ва
ташкилотларга
давлат
хизматларини
тақдим
этишда
ахборот
-
коммуникация
технологияларидан
фойдаланиш
,
деб
таъриф
берилган
.
Умуман
олганда
,
электрон
ҳукумат
,
бу
-
рақамли
технологиялар
,
интернет
ва
замонавий
оммавий
ахборот
воситалари
асосида
давлат
хизматларини
тақдим
қилиш
жараёнини
,
фуқароларни
ва
бошқарувни
ички
ва
ташқи
ўзаро
муносабатларда
ўзгартиришлар
воситасида
иштирокини
доимий
оптималлаштириш
.
Электрон
ҳукумат
аҳолига
,
тадбиркорларга
ва
давлат
органларига
кўрсатилаётган
давлат
хизматларини
тақдим
қилишни
осонлаштиради
,
фуқароларнинг
ўз
-
ўзини
бошқаришлари
учун
қўшимча
имкониятлар
яратади
,
уларнинг
технологик
янгиликлардан
хабардорлигини
оширади
ва
давлат
бошқарувидаги
иштирокини
осонлаштиради
.
–
"
Электрон
ҳукумат
"
нинг
асосий
мақсади
интерактив
хизматларини
тақдим
этишнинг
имкониятларини
янада
яхшилашга
қодир
бўлган
мукаммал
электрон
давлат
бошқарув
аппаратини
яратишдан
иборат
.
–
"
Электрон
ҳукумат
"
жорий
этилгач
,
давлат
органлари
фаолиятининг
шаффофлиги
ва
очиқлиги
анча
ортади
,
давлат
органлари
хизиматларидан
фойдаланиш
кенгаяди
ва
осонлашади
,
уларни
алоҳида
фуқароларга
тақдим
этиш
имконияти
вужудга
келади
,
фуқароларни
сиёсий
жараёнларга
ва
давлат
бошқарувига
жалб
этиш
имконияти
юзага
келади
,
ахборотлардан
фойдаланиш
ва
уларни
алмашиш
тезлашади
,
давлат
хизматларини
аҳоли
ва
бизнес
вакилларига
тақдим
этиш
оптималлашади
,
фуқароларни
ўз
-
ўзига
хизмат
қилиш
имконияти
пайдо
бўлади
,
шу
билан
бирга
барча
фойдаланувчиларга
давлат
хизматларини
тақдим
этиш
билан
боғлиқ
бошқа
афзалликлар
ва
қулайликлар
тақдим
этилади
.
–
Ўзбекистонда
ҳам
дунёнинг
бошқа
мамлакатлари
каби
электрон
ҳукуматни
шакллантириш
ва
жорий
этишга
катта
эътибор
қаратилган
.
2013
йилнинг
1
июлида
республикамизда
"
электрон
ҳукумат
"
тизимнинг
энг
муҳим
воситаларидан
бири
бўлган
Ягона
интерактив
давлат
хизматлари
портали
ишга
туширилди
Ягона
порталнинг
шиори
«
Хизматлар
янги
қиёфада
»
деб
номланиб
,
унинг
маъноси
реал
вақт
режимида
фойдаланувчилар
учун
интерактив
давлат
хизматларини
ягона
нуқта
орқали
тақдим
этишни
англатади
.
Бугунги
кунда
Ягона
портал
орқали
фойдаланувчиларга
220
дан
ортиқ
хизматлар
тақдим
этилмоқда
.
Бу
эса
мамлакатимизда
электрон
ҳукумат
тизими
жадал
ривожланиб
бораётганлигининг
ёрқин
мисолидир
.
2019
йил
21
майда
қабул
қилинган
ПҚ
-4328
“
Электрон
ҳукумат
”
тизими
доирасида
ахборот
-
коммуникация
технологиялари
соҳасидаги
лойиҳаларни
ишлаб
чиқиш
ва
амалга
ошириш
сифатини
яхшилаш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
Президент
қарори
қабул
қилинди
.
Бинобарин
,
жамият
ҳаётини
,
давлат
бошқарувини
электронлаштириш
вазифаси
кенг
ва
комплекс
жараён
бўлиб
,
унинг
кўлами
фақат
Ҳукумат
тизими
ва
фаолияти
билан
чекланмайди
.
Шунга
боғлиқ
ҳолда
айрим
илмий
манбаларда
“
электрон
давлат
”
атамаси
ҳам
ишлатилишини
таъкидлаш
керак
. [5,
Б
-198]
Бунда
“
Бу
икки
атама
синонимларми
ёхуд
икки
жараённи
ўзида
ифода
этадими
?,”
деган
савол
туғилиши
табиийдир
.
Таъкидлаш
жоизки
, “
электрон
ҳукумат
”
атамаси
ўз
номига
кўра
,
асосан
ижро
этувчи
ҳокимият
тизимига
кирувчи
давлат
органлари
фаолияти
ва
унинг
шакл
ва
услубларининг
электрон
шаклга
ўтиши
жараёнини
ўз
ичига
оладигандай
туюлади
.
Шу
билан
бирга
давлат
ҳокимиятининг
бошқа
тармоқлари
,
жумладан
,
қонун
чиқарувчи
ҳокимият
фаолияти
ҳамда
суд
органлари
фаолиятида
ахборот
технологияларидан
кенг
фойдаланилмоқда
.
Масалан
,
мамлакатимизда
дастлаб
хўжалик
судлари
фаолиятида
бундай
технологиялардан
фойдаланиш
йўлга
қўйилган
бўлса
,
бугунги
кунда
бу
жараён
суд
органлари
фаолиятининг
кўплаб
жабҳалрига
кириб
бормоқда
,
уларнинг
кўлами
тобора
кенгаймоқда
.
Хусусан
,
республикамизда
2013
йилдан
жорий
этилган
«E-SUD»
ахборот
тизими
-
жисмоний
ва
юридик
шахсларга
фуқаролик
ишлари
бўйича
судларга
ариза
ва
даъво
аризалари
билан
электрон
равишда
мурожаат
қилиш
имконини
беради
.
«
Е
-SUD»
ахборот
тизимининг
асосий
мақсадлари
қуйидагилардан
иборат
:
–
замонавий
ахборот
технологияларини
жорий
этиш
орқали
фуқаролик
ишлари
бўйича
судларнинг
фаолияти
самарадорлигини
ошириш
;
–
судлар
фаолияти
ҳақида
маълумот
тўплаш
,
қайта
ишлаш
ва
сақлаш
;
–
суд
тизимида
интерфаол
хизматларни
тақдим
этиш
;
–
фуқароларнинг
судларга
мурожаат
этиш
бўйича
конституциявий
ҳуқуқларидан
кенг
фойдаланиш
учун
имкон
яратиш
;
–
судлар
фаолиятининг
очиқлиги
ва
шаффофли
-
гини
таъминлаш
;
–
одил
судловни
кенг
жорий
этиш
учун
шарт
-
шароит
яратиш
;
–
фуқаролик
судларида
ортиқча
бюрократик
тўсиқларнинг
олдини
олиш
;
–
судларда
қоғозсиз
ҳужжат
айланишини
жорий
этиш
.
Ҳозирги
даврда
илмий
адабиётларда
“
электрон
ҳукумат
”
концепциясига
нисбатан
ўзига
хос
ёндашувлар
ҳам
мавжуд
.
Масалан
,
россиялик
политолог
Ю
.
А
.
Нисневичнинг
ёзишича
,”
Аввало
шуни
таъкидлаш
керакки
, “
электрон
ҳукумат
”
атамаси
тавсия
этилаётган
концепциянинг
тўлиқ
мазмунини
ифода
этмайди
ва
“government”
атамасини
“
ҳукумат
”
деб
эмас
,
балки
“
бошқариш
”,
ёки
“
давлат
”
маъносида
таржима
қилиш
керак
.
Бинобарин
,
биринчидан
,
мазкур
концепция
нафақат
ҳукумат
ва
ижро
ҳокимияти
органлари
тизимини
,
балки
бутун
давлат
ҳокимияти
ва
бошқаруви
органлари
тизимини
қайта
қуришни
тақозо
этади
;
иккинчидан
,
у
нафақат
ҳокимиятнинг
ички
ташкилий
ва
ахборот
тузилишини
,
балки
ҳокимиятнинг
фуқаролар
ва
иқтисоднинг
хусусий
сектори
билан
ўзаро
муносабатининг
ташқи
инфраструктурасини
ҳам
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
13
қайта
ташкил
этишни
назарда
тутади
. ...
Шу
боис
,
“
электрон
ҳукумат
”
концепцияси
ҳақида
эмас
,
балки
“
давлатни
электрон
бошқариш
”,
ёки
қисқароқ
қилиб
,
“
электрон
давлат
”
концепцияси
ҳақида
гапириш
аниқроқ
бўлади
.[6,
Б
-198]
Хуллас
,
ҳозирги
кунга
келиб
,
республикамизда
“
электрон
ҳукумат
”
атамаси
ҳаётга
анча
киришиб
,
ўз
ўрнига
эга
бўлиб
қолганлиги
,
қонун
ҳужжатларида
ҳам
мустаҳкамланганлигини
эътиборга
олган
ҳолда
ушбу
атамани
кенг
маънода
,
яъни
барча
давлат
ва
жамият
ҳаётини
электронлаштириш
маъносида
тушуниш
самарали
.
Юқорида
келтириб
ўтилган
фикр
-
мулоҳазалардан
келиб
чиқиб
,
мамлакатимизда
“
электрон
ҳукумат
”
тизимини
янада
ривожлантириш
учун
амалдаги
қонунчиликни
такомиллаштириш
билан
бир
қаторда
,
яна
қуйидаги
вазифаларни
ҳам
амалга
ошириш
мақсадга
мувофиқ
:
–
ҳозирги
замон
давлатлари
механизмида
,
бир
томондан
бозор
муносабатлари
шароитида
бошқарув
аппарати
ҳажмини
,
давлат
хизматчилари
сонини
қисқартиришга
бўлган
интилиш
билан
бир
қаторда
,
ижтимоий
муносабатларнинг
мураккаблашуви
,
ихтисослашув
жараёни
ҳамда
давлат
ва
жамият
олдида
турли
хил
муаммоларни
тезкор
ҳал
этиш
зарурати
янги
давлат
тузилмаларига
бўлган
эҳтиёжни
вужудга
келтириши
ўртасидаги
муносабат
масаласини
оптимал
ҳал
қилиш
;
–
электрон
давлат
хизматларидан
самарали
фойдаланишни
таъминлаш
учун
,
ушбу
тизимдан
фойдаланувчиларнинг
ҳам
интеллектуал
даражалари
,
ҳуқуқий
онги
ва
ҳуқуқий
маданиятини
юксалтириш
;
–
юқори
интеллектуал
салоҳиятга
эга
бўлган
,
бир
неча
хориж
тилларини
биладиган
,
ахборот
-
коммуникация
технологияларини
чуқур
даражада
ўзлаштирган
ва
қўллай
оладиган
,
ўз
олдига
қўйилган
вазифаларни
бажаришга
инновацион
ёндашадиган
,
электрон
ҳужжатлар
билан
самарали
ишлай
оладиган
мутахассисларни
давлат
хизматига
ишга
олиш
;
–
давлат
органлари
ва
мансабдор
шахслар
фаолиятининг
очиқлиги
,
шаффофлиги
ва
кучли
жамоатчилик
назорати
остида
ишлашини
таъминлаш
ҳамда
инсон
ва
фуқароларнинг
мурожаатларини
ҳал
этишга
устувор
аҳамият
бериш
кўникмаларини
тўлиқ
шакллантириш
.
–
электрон
иш
юритишнинг
ижтимоий
ҳаётнинг
барча
жабҳаларини
,
жумладан
,
нафақат
ижро
этувчи
ҳокимият
,
балки
қонун
ва
ҳуқуқ
ижодкорлик
ҳамда
суд
органлари
фаолиятига
ҳам
жадал
кириб
келаётгани
боис
электрон
тафаккурни
шакллантириш
масаласи
кун
тартибига
чиқади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Вазирлар
Маҳкамасининг
мажлиси
маълумотлари
//
Халқ
сўзи
, 2015
йил
17
январь
.
№
11. (6194).
2.
Ягона
портал
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2013
йил
14
февралдаги
1920-
сон
Фармони
билан
тасдиқланган
“
Обод
турмуш
йили
”
Давлат
дастурига
ҳамда
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
“
Интерактив
давлат
x
изматлари
кўрсатишни
ҳисобга
олган
ҳолда
интернет
тармоғида
Ўзбекистон
Республикасининг
Ҳукумат
портали
фаолиятини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
2012
йил
30
декабрдаги
378-
сон
қарорига
асосан
яратилган
.
3.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Электрон
тижоратни
жадал
ривожлантириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
қарори
./ Lex.uz.
4.
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2018
йил
7
августдаги
622-
сон
қарорига
1-
илова
// www.Lex.uz
5.
Нисневич
Ю
.
А
.
Государство
XXI
века
:
тенден
-
ции
и
проблемы
развития
:
Монография
. –
М
.:
КНОРУС
,
2012. (
С
.288). –
С
.198.
6.
Нисневич
Ю
.
А
.
Государство
XXI
века
:
тенден
-
ции
и
проблемы
развития
:
Монография
/
Ю
.
А
.
Нисне
-
вич
. —
М
.:
КНОРУС
, 2012. (
С
.288). –
С
.198.
