ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
50
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
:
миллий
истиқлол
,
иқтисод
,
сиёсат
,
мафкура
. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 1993. –
Б
.
97.
2.
Уголовный
кодекс
Узбекской
ССР
.
Юридич
.
издат
.
НКЮ
УзССР
. 1926
г
. –
С
. 15.
3.
Уголовный
кодекс
Узбекской
ССР
:
С
изм
.
и
доп
.
на
1
окт
. 1988
г
.:
Принят
II
сессией
Верх
.
Совета
ССР
пятого
созыва
,
21
мая
1959
года
/
Сост
.
Г
.
Абдумаджидов
. –
Т
.:
Узбекистан
, 1988. – 207
с
.
4.
Ўзбекистон
ССР
Жиноят
кодексига
шарҳлар
Абдумажидов
Ғ
.
А
.,
Аҳмедов
Б
.
А
.,
Аҳмедов
Ғ
.
А
.
ва
бошқ
.;
Масъул
муҳаррир
Ғ
.
А
.
Абдумажидов
;
Б
.
Р
.
Олимжонов
таҳрири
остида
. –
Т
.:
Ўзбекистон
,
1988. – 390
б
.
5.
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодекси
: –
Т
.:
Адолат
, 2013. – 396
б
.
6.
Рустамбоев
М
.
Ҳ
.
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодексига
шарҳлар
.
Махсус
қисм
. –
Т
., “ILM
ZIYO”, 2006. –
Б
. 393.
Ф
.
Т
.
Маликов
ТДЮУ
“
Жиноят
-
процессуал
ҳуқуқи
”
кафедраси
ўқитувчиси
СУД
ТЕРГОВИДА
ИСБОТ
ҚИЛИШ
ПРЕДМЕТИНИ
ТАШКИЛ
ҚИЛУВЧИ
ҲОЛАТЛАР
2010
йилда
қабул
қилинган
“
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
”
Концепциясига
мувофиқ
демократик
ва
бозор
ислоҳотларини
янада
чуқурлаштириш
,
давлат
ва
ижтимоий
институтлар
ҳамда
суд
тизимини
ислоҳ
этиш
борасидаги
вазифаларни
изчил
амалга
ошириш
энг
устувор
йўналиш
бўлиб
қолаётганини
алоҳида
таъкидлаш
лозим
1
.
Суд
терговида
ишнинг
ҳ
a
қиқий
ҳ
o
л
a
тл
a
рини
исбот
қилиш
му
a
мм
o
л
a
ри
жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссу
a
л
н
a
з
a
риянинг
ҳ
a
мд
a
жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссид
a
жин
o
ятл
a
рнинг
т
e
рг
o
в
қилиниши
в
a
o
чилишини
a
м
a
лг
a
o
шир
a
диг
a
н
в
a
к
o
л
a
тли
д
a
вл
a
т
o
рг
a
нл
a
ри
в
a
ш
ax
сл
a
р
a
м
a
лий
ф
ao
лиятининг
н
e
гизини
т
a
шкил
эт
a
ди
.
Шу
мун
o
с
a
б
a
т
бил
a
н
исбот
қилиш
м
a
қс
a
ди
,
в
o
сит
a
л
a
ри
,
усулл
a
ри
в
a
эл
e
м
e
нтл
a
ри
,
унинг
м
o
ҳияти
,
пр
e
дм
e
ти
в
a
чег
a
р
a
си
к
a
т
e
г
o
риял
a
ри
ет
a
кчи
ҳуқуқшун
o
сл
a
рнинг
эътиб
o
р
м
a
рк
a
зид
a
д
o
им
o
бўлиб
к
e
л
a
ди
ҳ
a
мд
a
ул
a
р
т
o
м
o
нид
a
н
кўп
м
o
н
o
гр
a
фиял
a
рд
a,
ҳуқуқ
м
a
тбу
o
ти
с
a
ҳиф
a
л
a
рид
a,
дисс
e
рт
a
ция
в
a
м
ax
сус
илмий
т
a
дқиқ
o
тл
a
рд
a
ҳ
a
р
т
o
м
o
нл
a
м
a
т
a
дқиқ
этилг
a
н
.
Жиноят
процессининг
мақсадларига
,
яъни
жиноят
содир
этган
ҳар
бир
шахсга
адолатли
жазо
берилиши
ҳамда
айби
бўлмаган
ҳеч
бир
шахс
жавобгарликка
тортилмаслиги
ва
ҳукм
қилинмаслиги
,
айбдорларни
фош
этишга
эришиш
учун
зарурий
бир
шартга
амал
қилиниши
лозим
.
Бу
ҳақиқатда
қандай
ҳодиса
юз
берганлигини
,
жиноятни
ким
ва
қандай
ҳолатларда
содир
этганлигини
аниқланиши
ҳисобланади
.
Жиноий
ҳодиса
исбот
қилиш
мажбурияти
юклатилган
суриштирувчи
,
терговчи
,
прокурор
ҳамда
суд
учун
ўтмиш
ҳодисаси
бўлганлиги
сабабли
,
унинг
барча
ҳолатларини
улар
фақат
исбот
қилиш
воситаси
бўлмиш
далиллар
ёрдамида
аниқлашлари
ва
тегишли
хулосага
келишлари
мумкин
2
.
Исботлаш
–
бутун
жиноят
-
процессуал
фаолиятга
сингиб
кетган
ва
жиноят
процесси
вазифаларининг
иш
бўйича
ҳақиқатни
аниқлаш
орқали
амалга
оширилишини
таъминлайдиган
мураккаб
жараён
.
Исботлашнинг
мазмунини
,
аввало
,
ишни
қонуний
,
асосланган
ва
адолатли
ҳал
қилиш
учун
аҳамиятга
эга
бўлган
ҳолатлар
тўғрисидаги
ҳақиқатни
аниқлаш
мақсадида
далилларни
тўплаш
,
текшириш
ва
баҳолашдан
иборат
процессуал
ҳаракатлар
мажмуи
ташкил
қилади
.
1
Каримов
И
.
А
. 2015-
йилда
иқтисодиётимизда
туб
таркибий
ўзгаришларни
амалга
ошириш
,
модернизация
ва
диверсифи
-
кация
жараёнларини
изчил
давом
эттириш
хисобидан
хусусий
мулк
ва
хусусий
тадбиркорликка
кенг
йўл
очиб
бериш
–
усту
-
вор
вазифамиздир
./
Мамлакатимизни
2014-
йилда
ижтимоий
-
итисодий
ривожлантириш
якунлари
ва
2015-
йилга
мўлжалланган
итисодий
дастурнинг
энг
муим
устувор
йўналишларига
бағишланган
Вазирлар
Макамасининг
мажлисидаги
маърузаси
.
Халк
сўзи
. 17.01.2015
йил
.
2
Иномжонов
Ш
.
Далиллар
назарияси
муаммолари
.
Ўқув
қўлланма
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2006. -162
б
.;
Жиноят
процессида
далиллар
тақдим
қилиш
ва
фойдаланиш
муаммолари
.
Моно
-
графия
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2006. –179
б
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
51
Қонунда
исботланиши
лозим
бўлган
ҳолатлар
жиноят
иши
бўйича
иш
юритиш
жараёнида
аниқланиши
қайд
этилган
(
ЖПК
82-
моддасининг
1-
қисми
). “
Жиноят
иши
бўйича
иш
юритиш
”
тушунчаси
қандай
шарҳланишига
қараб
исбот
қилиш
предмети
қачон
аниқланади
,
деган
саволга
турли
жавоблар
берилади
.
Айрим
процессуалчи
олимлар
исбот
қилиш
предмети
иш
юритиш
жараёнининг
барча
босқичларида
1
,
айримлар
–
суриштирув
,
дастлабки
тергов
ва
ишни
судда
кўриш
пайтида
2
аниқланиши
лозим
,
деб
ҳисоблайдилар
.
Баъзилар
эса
,
жиноят
ишини
қўзғатиш
босқичида
жиноят
иши
бўйича
иш
юритиш
ҳали
мавжуд
эмас
,
чунки
жиноят
ишини
қўзғатиш
тўғрисида
қарор
йўқ
,
ҳукмни
ижро
этиш
босқичида
ҳам
жиноят
иши
бўйича
иш
юритиш
мавжуд
эмас
,
чунки
у
ҳукм
қонуний
кучга
кириши
билан
тугалланган
,
деган
фикрни
илгари
сурадилар
.
Жиноят
иши
бўйича
исбот
қилиш
предметига
кирувчи
ҳолатларнинг
барчаси
ишни
моҳиятига
кўра
ҳал
қилиш
учун
жиноят
-
ҳуқуқий
ва
жиноят
-
процессуал
аҳамиятга
эгадир
.
Бироқ
жиноят
иши
бўйича
иш
юритиш
жараёнида
текшириладиган
ҳолатларнинг
барчаси
ҳам
бундай
аҳамиятга
эга
бўлавермайди
.
Исбот
қилиш
предмети
–
бу
ўтмишда
юз
берган
жиноят
воқеасини
тиклаш
ва
ишнинг
моҳиятига
кўра
тўғри
қарор
қабул
қилиш
имкониятини
белгиловчи
алоҳида
институт
.
Исбот
қилиш
предметини
аниқланиши
муайян
аҳамиятга
эга
бўлган
ҳолатларнинг
барчаси
эмас
,
балки
фақат
ишни
моҳиятига
кўра
ҳал
қилиш
имконини
берадиган
ҳолатлар
ҳосил
қилади
.
Исбот
қилиш
предметига
жиноят
-
ҳуқуқий
ёки
жиноят
-
процессуал
мазмун
касб
этувчи
ҳолатлар
киради
.
Уларни
аниқлаш
ишни
ҳал
қилиш
ва
ҳақиқатни
аниқлаш
жараёнида
муҳим
босқични
англатади
.
Профессор
З
.
Ф
.
Иноғомжонованинг
фикрича
: “
Исбот
қилиш
предметига
иш
бўйича
текшириладиган
кўп
сонли
ҳолатлар
:
муайян
далилларни
текшириш
ва
баҳолашга
дахлдор
бўлган
фактлар
ва
воқеалар
,
процесс
иштирокчиларининг
қариндошлик
алоқалари
,
хусуматли
ва
бошқа
хил
ўзаро
муносабатлари
,
шунингдек
ёрдамчи
хусусиятга
эга
бўлган
бошқа
фактлар
кирмайди
.
Муайян
процессуал
ҳаракатларни
бажариш
контекстида
улар
,
ҳеч
шубҳасиз
,
текширилиши
лозим
,
бироқ
ўз
-
ўзича
якуний
қарорлар
қабул
қилиш
учун
асос
бўлиб
хизмат
қилиши
мумкин
эмас
”
3
.
Суд
терговида
исбот
қилиш
предмети
тушунчасига
қуйидаги
таърифни
бериш
мумкин
.
Суд
терговида
исбот
қилиш
предмети
жиноят
-
ҳуқуқий
ва
жиноят
-
процессуал
мазмун
касб
этадиган
,
ҳар
бир
жиноят
иши
бўйича
унинг
хусусиятидан
қатъи
назар
аниқланиши
шарт
бўлган
ҳолатлар
мажмуини
ўзида
ифодалайди
.
Суд
терговида
исбот
қилиш
ж
a
р
a
ёни
деганда
жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссу
a
л
қ
o
нун
a
с
o
сид
a
ҳ
a
қиқ
a
тни
a
ниқл
a
ш
в
a
жин
o
ят
ишини
тўғри
ҳ
a
л
қилиш
учун
o
бъектив
1
Борисов
А
.
В
.
Комментарий
к
Уголовно
-
процессуальному
кодексу
РФ
(
постатейный
с
практическими
разъяснениями
и
практическими
материалами
). 2-
е
изд
. –
М
., 2006. – C.113.
2
Михайловская
И
.
Б
.
Настольная
книга
судьи
по
доказыванию
в
уголовном
процессе
.
Санкт
-
Петербург
,
Под
ред
.
А
.
В
.
Смирнова
.
СПб
., 2009. C.192.
3
Иноғомжонова
З
.
Ф
.,
Тўлаганова
Г
.
З
.
Жиноят
процесси
муаммолари
.–
Т
.:
ТДЮИ
, 2006. –340
б
;
Иноғомжонова
З
.
Ф
.
Дастлабки
тергов
ва
жиноят
ишини
судда
кўриш
учун
тайинлаш
босқичида
суд
назорати
.
Монография
. –
Т
.:
ТДЮИ
,
2006. -136
б
.
в
o
қ
e
ликнинг
ф
a
ктл
a
рини
д
a
лилл
a
р
ёрд
a
мид
a
исбот
қилиш
,
билиш
в
a
ҳужж
a
тли
қ
a
йд
этиш
бўйич
a a
м
a
лг
a
o
ширил
a
диг
a
н
ф
ao
лиятни
тушунишимиз
лозим
.
Суд
терговида
исбот
қилиш
–
ишл
a
рни
қ
o
нуний
,
a
с
o
сли
в
a a
д
o
л
a
тли
ҳ
a
л
қилиш
учун
a
ҳ
a
миятли
ҳ
o
л
a
тл
a
рни
a
ниқл
a
ш
м
a
қс
a
дид
a
д
a
лилл
a
рни
тўпл
a
ш
,
т
e
кшириш
в
a
б
a
ҳ
o
л
a
ш
бўйич
a
қ
o
нун
бил
a
н
т
a
ртибг
a
с
o
лин
a
диг
a
н
ф
ao
лиятдир
.
Суд
ўз
в
a
к
o
л
a
тл
a
ри
д
o
ир
a
сид
a
исбот
қилишни
a
м
a
лг
a
o
шир
a
ди
.
Судланувчи
,
ҳим
o
ячи
,
ж
a
м
oa
т
a
йбл
o
вчиси
,
шунингд
e
к
,
ж
a
брл
a
нувчи
,
фуқ
a
р
o
вий
д
a
ъв
o
г
a
р
в
a
фуқ
a
р
o
вий
ж
a
в
o
бг
a
р
ҳ
a
мд
a
ул
a
рнинг
в
a
килл
a
ри
суд
терговида
исбот
қилишд
a
иштир
o
к
этиш
ҳуқуқиг
a
эг
a.
Жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссид
a
исбот
қилиш
x
усусияти
қуйид
a
гил
a
рд
a
н
иб
o
р
a
т
:
т
e
рг
o
в
қилиш
мудд
a
тининг
ч
e
кл
a
нг
a
нлиги
,
му
a
йян
қ
a
р
o
р
қ
a
бул
қилиш
з
a
рур
a
ти
,
т
a
дқиқ
этиш
в
o
сит
a
л
a
ри
сиф
a
тид
a
ф
a
қ
a
т
қ
o
нунд
a
н
a
з
a
рд
a
тутилг
a
н
ёки
унг
a a
с
o
сл
a
нг
a
н
усулл
a
рд
a
н
ф
o
йд
a
л
a
ниш
,
т
a
дқиқ
этишнинг
ф
a
қ
a
т
қ
o
нунд
a
м
ax
сус
в
a
к
o
л
a
т
б
e
рилг
a
н
му
a
йян
ш
ax
сл
a
р
т
o
м
o
нид
a
н
a
м
a
лг
a
o
ширилиши
.
Ҳ
a
қиқ
a
т
a
н
ҳ
a
м
,
жин
o
ят
ҳ
o
дис
a
сини
т
a
шкил
қилг
a
н
ф
a
ктл
a
р
тизими
иш
юритилиши
п
a
йтиг
a
к
e
либ
ўтмишг
a
т
aa
ллуқли
бўл
a
ди
ҳ
a
мд
a
шу
б
o
исд
a
н
уни
т
e
рг
o
вчи
,
судья
б
e
в
o
сит
a
идр
o
к
эт
o
лм
a
йди
.
Жин
o
ят
ҳ
o
дис
a
си
бир
н
e
ч
a
ф
a
ктл
a
рг
a “
п
a
рч
a
л
a
ниб
”,
ул
a
рнинг
бирл
a
ри
м
a
вжуд
бўлм
a
йди
(
м
a
с
a
л
a
н
,
з
a
рб
a
б
e
риш
,
ж
a
рбл
a
нувчининг
x
улқ
-a
тв
o
ри
в
a
ҳ
.
к
),
б
o
шқ
a
л
a
ри
эс
a
т
e
рг
o
вчи
в
a
судни
қизиқтир
a
диг
a
н
ўз
б
o
шл
a
нғич
x
усусиятл
a
рини
йўқ
o
т
a
ди
.
Бунд
a
й
ф
a
ктл
a
рни
б
e
в
o
сит
a
билиш
ҳ
a
қид
a
судя
,
т
e
рг
o
вчиг
a
нисб
a
т
a
н
эм
a
с
,
б
a
лки
ф
a
қ
a
т
ул
a
рни
ўз
кўзи
бил
a
н
кўрг
a
нл
a
рг
a
нисб
a
т
a
н
(
гув
o
ҳл
a
р
,
ж
a
брл
a
нувчил
a
р
в
a
ҳ
o
к
a
з
o)
г
a
пириш
мумкин
.
С
o
дир
этилг
a
н
жин
o
ят
ҳ
o
л
a
тл
a
рини
билиш
, ox
ир
-
o
қиб
a
тд
a
эс
a
иш
бўйич
a xo
лис
o
н
a
ҳ
a
қиқ
a
тни
a
ниқл
a
ш
жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссу
a
л
исбот
қилиш
йўли
бил
a
н
a
м
a
лг
a
o
ширил
a
ди
. A
лб
a
тт
a,
бу
н
a
рс
a
т
a
дқиқ
этиш
a
с
o
сид
a
юз
a
г
a
к
e
л
a
ди
.
Унинг
з
a
минид
a o
бъектив
в
o
қ
e
ликни
билиш
ёт
a
ди
.
Жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссу
a
л
исбот
қилишд
a
билиш
ж
a
р
a
ёнининг
икки
т
o
м
o
ни
:
ўзиг
a
м
a
нтиқий
в
a
руҳий
x
усусиятл
a
р
м
o
с
бўлг
a
н
фикрл
a
ш
ҳ
a
мд
a
қ
o
нунд
a
н
a
з
a
рд
a
тутилг
a
н
пр
o
ц
e
ссу
a
л
ҳ
a
р
a
к
a
тл
a
рг
a (
ЖПКнинг
87-
м
.) a
с
o
сл
a
нг
a
н
a
м
a
лий
т
o
м
o
н
ч
a
мб
a
рч
a
с
б
o
ғл
a
нг
a
н
.
Жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссу
a
л
исбот
қилишд
a
кўпинч
a
унинг
т
a
ркибий
қисмл
a
ри
a
жр
a
тил
a
ди
:
д
a
лилл
a
рни
тўпл
a
ш
,
т
e
кшириш
в
a
б
a
ҳ
o
л
a
ш
.
Бунд
a
ул
a
р
,
o
д
a
тд
a,
пр
o
ц
e
ссу
a
л
исбот
қилиш
б
o
сқичл
a
ри
д
e
б
a
т
a
л
a
ди
.
Н
a
з
a
римизд
a,
бу
унч
a
лик
тўғри
эм
a
с
.
Этим
o
л
o
гик
жиҳ
a
тд
a
н
“
б
o
сқич
”
сўзи
бир
o
р
-
бир
ж
a
р
a
ённинг
рив
o
жл
a
нишид
a
м
a
ълум
бир
д
a
врни
a
нгл
a
т
a
ди
.
Жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссиг
a
нисб
a
т
a
н
биз
унинг
ҳ
a
р
бир
б
o
сқичид
a –
жин
o
ят
ишини
қўзғ
a
тиш
б
o
сқичид
a,
у
бўйич
a
д
a
стл
a
бки
т
e
рг
o
в
юритиш
б
o
сқичид
a,
суд
муҳ
o
к
a
м
a
си
б
o
сқичид
a
в
a
ҳ
o
к
a
з
o
л
a
рд
a
пр
o
ц
e
ссу
a
л
исбот
қилиш
ҳ
a
қид
a
фикр
юритишимиз
мумкин
.
Жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссу
a
л
исбот
қилиш
тузилишининг
мур
a
кк
a
блигиг
a
қ
a
р
a
м
a
сд
a
н
,
у
a
вв
a
л
a
мб
o
р
,
т
e
рг
o
в
-
суд
a
м
a
лиёти
бил
a
н
б
e
лгил
a
нг
a
н
в
a
ишл
a
б
чиқилг
a
н
.
A
лб
a
тт
a,
жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссу
a
л
исбот
қилишнинг
тузилишид
a
ги
ҳ
a
р
бир
эл
e
м
e
нтл
a
ри
ўрт
a
сид
a
қ
a
нд
a
йдир
у
ёки
бу
д
a
р
a
ж
a
д
a a
ниқ
чег
a
р
a
л
a
р
б
e
лгил
a
ш
қийин
,
кўпинч
a
эс
a
мумкин
ҳ
a
м
эм
a
с
,
чунки
ул
a
рнинг
б
a
рч
a
си
ўз
a
р
o
мур
a
кк
a
б
в
a
яқин
ўз
a
р
o
б
o
ғлиқликд
a
бўл
a
ди
ҳ
a
мд
a
яг
o
н
a
исбот
қилиш
ж
a
р
a
ёнининг
у
ёки
бу
т
o
м
o
нл
a
рини
иф
o
д
a
эт
a
ди
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
52
Исбот
қилишнинг
турли
п
a
йтл
a
рид
a
т
ax
минл
a
р
ишл
a
б
чиқиш
ҳ
a
мд
a
ул
a
р
бил
a
н
б
o
ғлиқ
бўлг
a
н
т
e
рг
o
в
қилиш
р
e
ж
a
сини
тузиш
ёки
ишл
a
б
чиқилг
a
н
р
e
ж
a
ни
a
м
a
лд
a
рўёбг
a
чиқ
a
риш
бил
a
н
б
o
ғлиқ
му
a
йян
пр
o
ц
e
ссу
a
л
ҳ
a
р
a
к
a
тл
a
рни
a
м
a
лг
a o
шириш
(
д
a
лилл
a
р
тўпл
a
ш
в
a
ҳ
o
к
a
з
o)
устув
o
р
бўлишини
ҳис
o
бг
a o
лм
a
слик
мумкин
эм
a
с
.
Бу
ерд
a
шуни
т
a
ъкидл
a
ш
к
e
р
a
кки
,
ЖПКнинг
85-
м
o
дд
a
сид
a
исбот
қилиш
тушунч
a
си
тўғри
т
a
ърифл
a
нг
a
н
бўлиб
,
у
қ
o
нуний
, a
с
o
сл
a
нг
a
н
в
a
a
д
o
л
a
тли
ҳ
a
л
қилиш
учун
a
ҳ
a
миятг
a
эг
a
бўлг
a
н
ҳ
o
л
a
тл
a
р
тўғрисид
a
ги
ҳ
a
қиқ
a
тни
a
ниқл
a
ш
м
a
қс
a
дид
a
д
a
лилл
a
рни
тўпл
a
ш
,
т
e
кшириш
в
a
б
a
ҳ
o
л
a
шд
a
н
иб
o
р
a
тдир
.
Суд
терговида
исбот
қилиш
ж
a
р
a
ёнининг
энг
муҳим
эл
e
м
e
нти
–
д
a
лилл
a
рни
б
a
ҳ
o
л
a
шдир
. A
лб
a
тт
a,
жин
o
ят
пр
o
ц
e
ссу
a
л
исбот
қилишнинг
б
a
рч
a
тузилм
a
вий
эл
e
м
e
нтл
a
ри
ўрт
a
сид
a
қ
a
нд
a
йдир
у
ёки
бу
д
a
р
a
ж
a
д
a
a
ниқ
чег
a
р
a
л
a
р
ўтк
a
зиш
қийин
,
кўпинч
a
эс
a
мумкин
ҳ
a
м
эм
a
с
,
чунки
ул
a
рнинг
б
a
рч
a
си
ўз
a
р
o
мур
a
кк
a
б
в
a
яқин
ўз
a
р
o
б
o
ғлиқликд
a
бўл
a
ди
ҳ
a
мд
a
яг
o
н
a
исбот
қилиш
ж
a
р
a
ёнининг
у
ёки
бу
т
o
м
o
нл
a
рини
иф
o
д
a
эт
a
ди
.
Суд
в
a
т
e
рг
o
в
o
рг
a
нл
a
рининг
в
a
зиф
a
си
жин
o
ят
ишини
иш
м
a
змуниг
a
д
ax
лд
o
р
бўлм
a
г
a
н
м
a
т
e
ри
a
л
в
a
ф
a
ктл
a
р
бил
a
н
шишириш
эм
a
с
,
б
a
лки
ф
a
қ
a
т
xo
лис
o
н
a
ҳ
a
қиқ
a
тни
a
ниқл
a
шг
a,
ишни
тўғри
ҳ
a
л
қилишг
a
б
e
в
o
сит
a a
ҳ
a
миятли
бўлг
a
нл
a
рини
т
a
дқиқ
этишд
a
н
иб
o
р
a
тдир
.
Шунинг
учун
д
a
лилл
a
рг
a
б
a
ҳ
o
б
e
ришд
a
суд
ул
a
рнинг
ишг
a a
л
o
қ
a
д
o
рлигини
a
ниқл
a
ши
л
o
зим
(
бунд
a
иш
бўйич
a
қидирил
a
ётг
a
н
ҳ
a
р
қ
a
нд
a
й
ф
a
кт
бил
a
н
д
a
лилл
a
рнинг
ўзл
a
риг
a xo
с
, a
ҳ
a
миятли
o
бектив
б
o
ғлиқлигини
иф
o
д
a
л
o
вчи
x
усусият
тушунил
a
ди
).
A
г
a
р
д
a
лилл
a
р
м
a
қбуллиги
ул
a
рнинг
пр
o
ц
e
ссу
a
л
ш
a
қли
бил
a
н
б
o
ғлиқ
бўлс
a,
ул
a
рнинг
ишг
a
a
л
o
қ
a
д
o
рлиги
д
a
лилл
a
р
м
a
змуни
сиф
a
ти
бил
a
н
,
яъни
д
a
лилл
a
рд
a
т
e
рг
o
в
-
суд
o
рг
a
нл
a
рини
қизиқтир
a
диг
a
н
ф
a
ктл
a
рни
т
a
сдиқл
a
шг
a
ёки
р
a
д
этишг
a
қ
o
дир
бўлг
a
н
ет
a
рли
ax
б
o
р
o
тнинг
м
a
вжудлиги
бил
a
н
б
e
лгил
a
н
a
ди
.
Жиноят
процесси
тизимида
исбот
қилиш
ҳуқуқи
жиноят
процессининг
барча
босқичларида
мавжуд
,
чунки
ҳамма
жойда
фактларнинг
воқеликка
мослиги
тарзда
аниқланади
.
Жиноят
ишида
шахсни
жавобгарлиги
айнан
исбот
қилиш
фаолияти
натижалари
асосида
ҳал
қилинади
.
Кўплаб
фактик
маълумотлар
орасидан
фақат
иш
учун
аҳамиятли
бўлган
далилларни
ажратиб
олиш
муҳим
бўлганлиги
сабабли
,
қонунга
аниқлик
киритиш
,
ушбу
бўшлиқни
тўлдириш
муҳимдир
.
Шу
жиҳатдан
“
Далилларни
тўплаш
”
деб
номланган
ЖПКнинг
87-
моддаси
қуйидаги
мазмундаги
биринчи
қисм
билан
тўлдирилиши
мақсадга
мувофиқдир
:
“
Суриштирувчи
,
терговчи
,
прокурор
ва
суд
исбот
қилиш
жараёнида
жиноят
ишини
ҳаққоний
тергов
қилиш
ва
ишни
адолатли
ҳал
этиш
учун
аҳамиятли
бўлган
ҳолатларни
аниқлашга
хизмат
қилувчи
барча
далилларни
тўплашлари
шарт
”.
ЎзР
ЖПКнинг
87-
моддасига
иккинчи
қисм
сифатида
“
Исбот
қилиш
жараёнида
гумон
қилинувчи
,
айбланувчи
,
судланувчи
,
маҳкум
,
ҳимоячи
,
шунингдек
,
жабрланувчи
,
фуқаровий
даъвогар
,
фуқаровий
жавобгар
ва
уларнинг
вакиллари
ҳамда
бошқа
ша
x
слар
далил
сифатида
жиноят
ишига
қўшиб
қўйиш
учун
нарсалар
ва
ҳужжатларни
тўплаш
ва
тақдим
қилишга
ҳақлидирлар
,”
деб
киритилса
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
ЎзР
ЖПКнинг
81-
моддасини
қуйидаги
мазмундаги
учинчи
қисм
билан
тўлдириш
мақсадга
мувофиқдир
: “
Гувоҳ
,
жабрланувчи
ўзи
берган
маълу
-
мотлар
манбаини
аниқ
кўрсатиб
беролмаган
ҳолларда
,
бу
маълумотлар
иш
бўйича
далил
вазифасини
ўтай
олмайди
».
ЎзР
ЖПКга
жиноят
процесси
тизимининг
исбот
қилиш
жараёнида
“
Далилларнинг
мақбуллиги
»
деб
номланган
янги
95
1
-
модда
киритилиб
,
уни
қуйидаги
мазмунда
талқин
этишни
таклиф
этамиз
:
“
Далиллар
жиноят
иши
учун
аҳамиятли
ҳолатлар
тўғрисидаги
фактик
маълумотларни
олиш
манбалари
,
субъектлари
,
шартлари
ва
усуллари
,
шунингдек
процессуал
қайд
этилиши
жиҳатдан
ушбу
Кодексдаги
қоидаларга
мувофиқ
тарзда
тўпланган
бўлсагина
,
улар
мақбул
деб
эътироф
этилади
.”
Исбот
қилиш
жараёни
айрим
хатолардан
холи
бўлмас
экан
,
ҳақиқатни
аниқлаш
ва
бинобарин
ишни
адолатли
ҳал
этиш
амри
маҳол
,
жамият
ва
давлат
ривожлангани
сари
исбот
қилишнинг
янги
усул
ва
воситаларини
қўллашни
,
хориж
қонунчилигининг
илғор
тажрибасини
имплементация
қилишни
тақозо
қилади
ва
бу
ҳар
доим
жиноят
процессининг
энг
долзарб
марказий
муаммоларидан
бири
бўлиб
қолаверади
.
Аннотация
Ушбу
мақолада
биринчи
инстанция
судида
исбот
қилишнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
ва
усулларига
оид
фикр
-
мулоҳазалар
баён
этилган
.
Жиноят
процессида
исботлаш
жараёни
далилларни
тўплаш
,
текшириш
ва
баҳолашдан
иборат
бўлиб
,
ушбу
жараёнга
оид
қонунчиликни
такомиллаштириш
ва
хориж
амалиётини
имплементация
қилиш
юзасидан
хулоса
ва
таклифлар
асослаб
берилган
.
Калит
сўзлар
:
суд
тергови
,
исбот
қилиш
предмети
,
исбот
қилиш
доираси
,
далиллар
тўплаш
,
далилларни
текшириш
,
далилларни
бахолаш
.
Аннотация
В
этой
статье
имеются
различные
мнения
каса
-
тельно
особенностей
и
методов
доказывания
в
суде
первой
инстанции
.
В
уголовном
процессе
процесс
до
-
казывания
состоит
из
собирания
,
проверки
и
оценки
доказательств
.
Выводы
и
предложения
основаны
на
имплементации
международного
опыта
и
направлены
на
совершенствование
соответствующего
законода
-
тельства
.
Ключевые
слова
:
судебное
следствие
,
предмет
доказывания
,
пределы
доказывания
,
собирание
доказательств
,
проверка
доказательств
,
оценка
доказательств
.
Annotation:
This article gives theoretical conceptions on specialties
and methods of proving at first instance court. In criminal
procedure proof process consists of collection, review, and
evaluation of evidence. Conclusions and suggestions are
made on basis of implementation of foreign practice
relating to this process and directed to improvement of
legislation.
Key words:
court investigation, subject matter of
proving, limits of proving, limits of proving, collecting evi-
dence checking evidence, evaluating evidence.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
. 2015
йилда
иқтисодиётимизда
туб
таркибий
ўзгаришларни
амалга
ошириш
,
модернизация
ва
диверсификация
жараёнларини
из
-
чил
давом
эттириш
хисобидан
хусусий
мулк
ва
хусусий
тадбиркорликка
кенг
йўл
очиб
бериш
–
устувор
вази
-
фамиздир
./
Мамлакатимизни
2014
йилда
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
якунлари
ва
2015
йилга
мўлжалланган
итисодий
дастурнинг
энг
муҳим
устувор
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
53
йўналишларига
бағишланган
Вазирлар
Маҳкамасининг
мажлисидаги
маърузаси
.
Халқ
сўзи
. 17.01.2015
йил
.
2.
Иномжонов
Ш
.
Далиллар
назарияси
муаммола
-
ри
.
Ўқув
қўлланма
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2006. -162
б
.;
Жиноят
процессида
далиллар
тақдим
қилиш
ва
фойдаланиш
муаммолари
.
Монография
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2006. –179
б
.
3.
Борисов
А
.
В
.
Комментарий
к
Уголовно
-
процессуальному
кодексу
РФ
(
постатейный
с
практи
-
ческими
разъяснениями
и
практическими
материала
-
ми
). 2-
е
изд
. –
М
., 2006. – C.113.
4.
Михайловская
И
.
Б
.
Настольная
книга
судьи
по
доказыванию
в
уголовном
процессе
.
Санкт
-
Петербург
:
Под
ред
.
А
.
В
.
Смирнова
.
СПб
., 2009. C.192.
5.
Иноғомжонова
З
.
Ф
.,
Тўлаганова
Г
.
З
.
Жиноят
процесси
муаммолари
.–
Т
.:
ТДЮИ
, 2006. –340
б
;
Иноғомжонова
З
.
Ф
.
Дастлабки
тергов
ва
жиноят
ишини
судда
кўриш
учун
тайинлаш
босқичида
суд
назорати
.
Монография
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2006. -136
б
.
Ф
.
А
.
Рамазонова
Тошкент
юридик
коллежи
катта
ўқитувчиси
СУД
-
ҲУҚУҚ
ИСЛОҲОТЛАРИ
АМАЛГА
ОШИРИЛИШИ
ЖАРАЁНИДА
ЯРАШУВ
ИНСТИТУТИНИ
ЖОРИЙ
ЭТИЛИШИ
ВА
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ
НАЗАРИЙ
-
АМАЛИЙ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
Ўзбекистон
Республикаси
мустақиллиги
йилларида
амалга
оширилган
ислоҳотлар
ва
туб
ўзгаришлар
натижасида
мамлакатимизнинг
ижтимоий
-
сиёсий
,
иқтисодий
ва
маънавий
ҳаётида
чуқур
ўзгаришлар
рўй
берди
.
Ярашув
институти
халқимизга
хос
бўлган
кечиримлилик
,
инсонпарварлик
,
бағрикенглик
каби
азалий
қадриятларимизни
ўзида
мужассам
этган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
томонидан
2001
йилнинг
29
августида
“
Жиноий
жазоларнинг
либераллаштирилиши
муносабати
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
,
Жиноят
-
процессуал
кодекслари
ҳамда
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодексига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
ҳақида
”
ги
Ўзбекистон
Республикасининг
Қонуни
1
қабул
қилинганидан
сўнг
жиноят
процесси
соҳасида
янги
институт
–
ярашув
тўғрисидаги
ишлар
бўйича
иш
юритиш
тартиби
жорий
этилди
.
Айтиш
керакки
,
ушбу
янги
қонунни
қабул
қилишдан
кўзланган
асосий
мақсад
–
жиноят
ишларини
самарали
тарзда
ҳал
қилиш
учун
ярашув
институтини
такомиллаштириш
,
мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
мантиқий
давоми
сифатида
жиноят
ишлари
бўйича
суд
ишини
юритишни
янада
либераллаштиришдан
иборат
.
Аниқроқ
айтадиган
бўлсак
,
ярашилганлиги
муносабати
билан
жиноий
жавобгарликдан
озод
қилиш
институтини
қўллаш
доирасини
янада
кенгайтириш
назарда
тутилган
2
.
Ярашув
институтининг
жорий
этилиши
жиноят
ва
жиноят
-
процессуал
қонунчилигини
либераллаштиришда
муҳим
босқич
бўлиб
,
мазкур
ҳуқуқий
институт
жиноий
жавобгарликдан
озод
қилиш
турларидан
бири
сифатида
жиноят
содир
этган
шахснинг
айбдорлиги
масаласини
ҳал
этмай
туриб
қатор
жиноят
ишларни
тугатиш
учун
асос
бўлади
.
Ярашув
институти
тўғрисида
Ўзбекистон
Республикасининг
Президенти
И
.
А
.
Каримов
Олий
Мажлиснинг
иккинчи
чақириқ
олтинчи
сессиясидаги
маърузасида
таъкидлаганидек
:
“
Жабрланувчи
билан
ярашув
”
тўғрисидаги
алоҳида
тоифадаги
ишларни
юритиш
тартибининг
жорий
этилиши
жиноят
-
процессуал
қонунчиликни
такомиллаштиришда
муҳим
қадам
бўлади
.
Хўш
,
бу
ерда
гап
нима
ҳақида
бормоқда
?
Ижтимоий
хавфи
катта
бўлмаган
жиноят
содир
этган
шахс
,
агар
муқаддам
судланмаган
бўлса
,
ўз
айбини
бўйнига
олса
,
жиноят
оқибатида
келтирилган
зарарни
тўласа
,
жабрланувчи
билан
ярашса
,
суд
ишни
ҳаракатдан
тўхтатади
.
Бу
ҳолатда
жиноят
содир
этган
шахс
судланган
деб
ҳисобланмайди
.
Муҳими
,
дастлабки
тергов
ишларини
олиб
бориш
ва
ишни
судда
кўриш
учун
сарфланадиган
муддатлар
қисқаради
.
У
узоғи
билан
уч
ҳафтагача
чўзилиши
мумкин
”
3.
Ярашув
тўғрисидаги
ишларни
юритиш
жиноятдан
жабрланган
шахс
ҳамда
жиноий
қилмишни
биринчи
марта
содир
этган
айбдор
шахс
(
гумон
қилинувчи
,
айбланувчи
ёки
судланувчи
)
ўртасида
жабрланувчининг
жиноятгача
бўлган
мақомини
тўлиқ
тиклаш
ва
жиноят
туфайли
етказилган
зарарни
1
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотнома
-
си
, 2001
йил
, 9-10-
сон
, 165-
модда
.
2
Мухторов
Н
.
Ярашув
институти
:
такомиллашаётган
жараён
.
Куч
–
адолатда
.
№
15 (217) 15.04.2009
й
.
3
Каримов
И
.
А
.
Адолат
-
қонун
устуворлигида
//
Хавфсизлик
ва
тинчлик
учун
курашмоқ
керак
.
Т
.10. –
Т
.: “
Ўзбекистон
”,
2002. –
Б
. 44.
