ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
16
Қ
.
У
.
Умидуллаев
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳузуридаги
Давлат
бошқаруви
академияси
докторанти
ҲУДУДЛАР
САМАРАДОРЛИГИНИ
БАҲОЛАШ
БЎЙИЧА
РОССИЯ
ФЕДЕРАЦИЯСИ
ВА
ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИ
ТАЖРИБАСИ
:
ҚИЁСИЙ
ҲУҚУҚИЙ
ТАХЛИЛ
Аннотация
:
ушбу
мақолада
асосий
эътибор
Россия
Федерациясида
ҳудудлар
самарадолигини
баҳолашнинг
қонуний
асосларини
ва
методологиясини
ўрганишга
қаратилган
.
Шунингдек
,
мақолада
бу
борада
Ўзбекистон
Республикасида
олиб
борилаётган
ишлар
ва
тизимнинг
афзалликлари
ёритилган
.
Калит
сўзлар
:
самарадорлик
,
маҳаллий
ижроия
ҳокимияти
,
баҳолаш
мезонлари
,
баҳолаш
усуллари
,
ҳудудлар
,
ҳоким
,
вилоят
,
туман
,
шахар
,
губернатор
.
Аннотация
:
в
этой
статье
основное
внимание
уделяется
анализу
правовой
базы
и
методологии
оценки
эффективности
регионов
в
Российской
Феде
-
рации
.
Также
в
статье
изложены
преимущества
систе
-
мы
в
Узбекистане
.
Ключевые
слова
:
эффективность
,
исполнитель
-
ные
органы
государственной
власти
,
оценка
эффек
-
тивности
,
методы
оценки
эффективности
,
субъекты
,
хаким
,
область
,
район
,
город
,
губернатор
.
Annotation:
the article focuses on the effectiveness
of public administration in the Russian Federations in the
aspects of law and its methodology. Moreover, the article
reveals affairs of Republic of Uzbekistan in this sphere
and its advantages.
Key words:
effectiveness, public administration au-
thorities, evaluation of effectiveness, local government,
region, district, city, governor.
Ҳозирда
жаҳоннинг
кўпгина
давлатларида
“
Самарали
давлат
бошқаруви
”,
“
Янги
давлат
бошқаруви
”
методлари
асосида
мамлакатни
ижтимоий
-
иқтисодий
жиҳатдан
ривожлантириш
борасида
ишлар
олиб
борилмоқда
.
Россия
Федерациясида
ҳудудлар
самарадолигини
баҳолаш
2007 – 2015
йиллар
давомида
тўпланган
тажрибалар
асосида
такомиллаштиб
борди
.
Маҳаллий
ижроия
органлари
иши
самарадорлигини
баҳолаш
предмети
сифатида
иқтисодиёт
ва
инвестицияларнинг
жозибадорлиги
,
соғлиқни
сақлаш
,
таълим
,
уй
-
жой
қурилиши
каби
соҳалар
белгилаб
олинди
.
Баҳолаш
натижалари
маҳаллий
ижроия
органларидан
эътибор
талаб
қиладиган
соҳаларни
аниқлаб
олиш
,
ҳудудий
ижро
органлари
томонидан
самарадорликни
ошириш
бўйича
чора
-
тадбирлар
ишлаб
чиқиш
,
шунингдек
аҳоли
ҳаётини
яхшилаш
,
кўрсатилаётган
давлат
хизматлари
сифати
ва
ҳажмини
ошириш
учун
ички
ресурсларни
(
молиявий
,
моддий
,
кадрлар
ва
бошқа
)
аниқлаш
имконини
беради
.
Шу
сабабли
Россия
Федерациясида
бугунги
кунда
давлат
ҳокимиятининг
барча
даражалари
фаолияти
самарадорлигини
ошириш
давлатнинг
устивор
вазифасига
айланди
[1].
Россия
Федерациясида
маҳаллий
ижро
органлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолашнинг
норматив
-
ҳуқуқий
асосилари
бўйича
асосий
ишлар
2007 – 2012
йилларда
амалга
оширилди
. 2011
йилда
А
.
К
.
Бочарова
томонидан
маҳаллий
ижро
органлари
фаолияти
самарадорлигини
ҳам
даража
ва
динамика
(
ўсиш
суръати
)
асосида
баҳолаш
бўйича
кенг
қамровли
ишлар
амалга
оширилди
.
Бу
янги
тизим
ҳокимият
вакиллари
ҳамда
экспертлар
гуруҳи
томонидан
кўплаб
танқидларга
ҳам
учради
.
Россия
Федерацияси
Президентининг
2012
йилдаги
Федерал
мажлисга
қилган
мурожаатида
барча
даражадаги
давлат
механизмлари
ва
ҳокимиятининг
иш
даражасини
ўлчовчи
очиқ
ва
тушунарли
бўлган
давлат
бошқарувининг
янги
самарадор
моделини
ташкил
этиш
талаб
қилди
.
Ҳудудлар
самарадорлигини
мезонлар
асосида
баҳолаш
тизими
кўп
томонлама
қулай
бўлсада
,
камчиликлардан
ҳам
холи
эмаслиги
айтиб
ўтилди
.
Уларнинг
фикрига
кўра
самарадорликни
мезонлар
асосида
баҳолашнинг
энг
катта
камчилиги
асосий
ва
қўшимча
кўрсаткичларнинг
сонидадир
.
Улар
кўп
ҳолларда
бир
-
бирини
такрорлайди
,
ҳисоблашнинг
аниқ
механизими
мавжуд
эмас
,
соҳалар
бўйича
аниқ
ҳолатни
акс
эттирмайди
,
уларнинг
кўпи
ҳудудларда
самарадорликни
объектив
баҳолаш
имконини
бермайди
.
Шу
сабабли
тизимни
такомилаштириш
бўйича
экспертлар
томонидан
қуйидаги
таклиф
ва
мулоҳазалар
ишлаб
чиқилган
.
–
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
фаолиятида
натижага
асосланган
бошқарувни
тўлиқ
амалга
ошириш
;
–
режалаштирилган
самарани
бермаётган
назорат
механизмларига
тегишли
тузатишлар
киритиш
;
–
федерал
ва
ҳудудий
ижро
органлари
фаолияти
муҳим
йўналишларининг
ҳисоблаш
кўрсаткичлари
мавжуд
эмаслиги
;
–
маълумот
тўплаш
ва
қайта
ишлаш
тизимининг
йўқлиги
,
ишлар
самарадолигини
аниқлаш
ва
мониторинг
қилиш
тизимини
яратиш
;
–
давлат
хизматчиларида
натижали
бошқарув
соҳаси
бўйича
етарли
билим
,
шунингдек
,
иш
фаолиятини
баҳолаш
мотивациясининг
йўқлиги
:
[2,
Б
.28-47].
Маҳаллий
ижроия
органларида
самарадорликни
баҳолаш
бўйича
Россия
Федерацияси
тажрибаси
,
биринчи
навбатда
,
иқтисодий
ёндашув
бўлиб
,
бунда
якунда
молиявий
имкониятларнинг
ортгани
билан
баҳоланади
.
Яъни
самарасиз
харажатларни
камайтириш
ва
самарадорликка
эриришга
қаратилади
.
Ижтимоий
самарадорликни
баҳолашда
аҳоли
фикри
ҳам
соҳани
ривожланишида
муҳим
жиҳатлардан
ҳисобланади
.
Ўтган
йиллар
давомида
танқидчилар
,
экспертлар
ва
мутахассислар
томонидан
билдирилган
фикр
мулоҳазалар
,
ҳар
чорак
якуни
билан
қилинган
хулосалар
натижасида
олинган
маълумотлар
асосида
тизимни
такомиллаштириш
борасида
Россия
Федерацияси
Президенти
ва
Ҳукуматининг
бир
қатор
ҳуқуқий
меъёрий
ҳужжатлари
қабул
қилинган
.
Хусусан
,
самарадорликни
баҳолаш
инстититути
ҳуқуқий
жиҳатдан
Россия
Федерацияси
Ҳукуматининг
2009
йил
15
апрелдаги
322-
сонли
“
Россия
Федерацияси
Президентининг
2007
йил
28
июлдаги
Фармони
ижросини
таъминлаш
чора
-
тадбирлари
тўғрисидаги
”
қарори
билан
амалга
оширилди
.
Ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
самарадорлиги
баҳолаш
мезонлари
Россия
Федерацияси
Президентининг
2007
йил
28
июндаги
825-
сонли
фармони
билан
43
та
асосий
ва
39
та
қўшимча
кўрсаткичлар
рўйхати
тасдиқланган
.
Шунингдек
,
Россия
Федерацияси
ижро
этувчи
ҳокимият
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
17
органларнинг
ваколатлари
,
ҳисоботларининг
методологияси
ва
шакли
тасдиқланди
.
Россия
Федерацияси
ҳукуматининг
ҳисоботлари
даврида
ва
ҳудудлар
раҳбарлари
,
шунингдек
аҳоли
томонидан
билдирилган
фикр
мулоҳазалардан
келиб
чиқиб
,
баҳолаш
мезонлари
,
методикаси
,
самарадорликни
баҳолаш
усулларини
такомиллаштириш
борасида
тегишли
меъёрий
ҳуқуқий
ҳужжатлар
қабул
қилиб
борилди
.
Россия
Федерацияси
Президентининг
2012
йил
7
майдаги
601-
сонли
“
Давлат
бошқаруви
тизимини
такомиллаштиришнинг
асосий
йўналишлари
тўғрисида
”
ги
Фармони
билан
Давлат
ҳокимияти
органлари
ходимлари
фаолияти
самарадорлигига
баҳо
беришда
фуқаролар
иштироки
ҳам
инобатга
олинадиган
бўлди
.
Россия
Федерацияси
Президентининг
2012
йил
21
августдаги
1199-
сонли
“
Россия
Федерациясининг
ижроия
органлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
тўғрисидаги
”
Фармони
бу
борада
туб
ўзгаришларни
амалга
оширишга
асос
бўлди
.
Мазкур
Фармон
билан
Россия
Федерацияси
ҳудудий
ижроия
органлари
самарадорлигини
баҳолаш
мезолари
кескин
48
тадан
12
тага
қисқартирилиб
, 3
та
асосий
соҳага
:
ижтимоий
соҳа
,
иқтисодий
соҳа
ҳамда
аҳоли
сўровини
амалга
ошириш
белгилаб
олинган
.
Самарадорликни
баҳолаш
бўйича
Россия
тажрибасидан
баҳолаш
мезонларнинг
кўп
бўлиши
ҳисоблашда
чалкашликлар
ва
мураккабликлар
юзага
келиши
билан
бирга
умумдавлат
миқёсида
самарадорликка
кам
эришиш
ҳолати
кузатилганини
кўришимиз
мумкин
.
Баҳолаш
мезонларининг
энг
муҳимлари
қолдирилиб
,
шу
билан
бир
вақтда
имкон
қадар
барча
соҳани
қамраб
олингани
сабабли
барча
соҳаларда
ўсиш
кузатилганига
гувоҳ
бўламиз
.
Маҳаллий
ижроия
органларида
самарадорлигини
янги
методика
асосида
баҳолаш
айрим
ҳудудларда
кескин
ўзгаришларга
сабаб
бўлган
.
Мисол
учун
,
Каленинград
вилояти
мисолида
2011
йилни
2012
йил
билан
таққослаганда
кескин
ўсиш
кўзатилган
.
Вилоят
2011
йилда
эски
кўп
мезонли
баҳолаш
тизими
асосида
баҳоланганда
12
ўринда
қайд
этилган
бўлса
, 2012
йилда
баҳолаш
мезонлари
янада
аниқлаштирилиб
,
мезонлар
сони
қисқартирилгандан
сўнг
63
поғонадан
пастлаб
, 75
ўринга
тушиб
кетган
.
Шунингдек
,
баҳолаш
мезонлари
2012
йилда
қисқартирилгандан
сўнг
2013
ва
2014
йилларда
таққосланганда
иқтисодий
соҳада
ҳам
,
ижтимоий
соҳада
ҳам
ўсиш
кузатилган
.
Бундан
кўриниб
турибдики
,
баҳолаш
мезонларининг
қанчалик
аниқ
ва
тўғри
танлаб
олингани
ва
баҳолашнинг
содда
ва
самарали
усулидан
фойдаланилгани
ҳудудлардаги
ҳақиқий
ҳолатни
аниқлаш
билан
бирга
очиқ
ва
шаффофликни
ҳам
таъминлаган
.
Шунингдек
, 2013 –
2014
йиллардан
аҳоли
сўрови
натижалари
бўйича
баҳолашда
қатор
ижобий
натижаларга
эришилган
.
Россия
Федерацияси
Президентининг
2012
йил
21
августдаги
1199-
сонли
“
Россия
Федерациясининг
ижроия
органлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
тўғрисида
”
ги
Фармони
билан
маҳаллий
ижроия
органлари
самарадорлиги
баҳолаш
тизими
тубдан
ўзгартирилди
ва
улар
қуйидагилар
иборат
қилиб
белгиланди
:
а
)
Россия
Федерацияси
ҳудуддий
ижро
органлари
фаолиятини
комплекс
баҳолаш
;
б
)
Россия
Федерацияси
ҳудуддий
ижро
органлари
фаолиятини
свод
индикс
кўрсаткичларини
аниқлаш
;
в
)
Россия
Федерацияси
ҳудуддий
ижро
органлари
фаолиятининг
йиллик
ўртача
ўсиш
кўрсаткичини
аниқлаш
;
г
)
Россия
Федерацияси
ҳудуддий
ижро
органлари
фаолиятининг
йиллик
ўртача
ўсиш
миқдорини
аниқлаш
;
д
)
Россия
Федерацияси
ҳудуддий
ижро
органлари
ишлаш
кўрсаткичларнинг
ўртача
ўсиш
кўрсаткичи
суръатини
аниқлаш
;
е
)
Россия
Федерацияси
ҳудуддий
ижро
органларининг
ишлаш
кўрсаткичлари
ўртача
ҳажмини
белгилаш
;
2014
йилдан
бошлаб
,
Россия
Федерацияси
ижро
органлари
фаолияти
самарадорлиги
юқорида
санаб
ўтилган
меъёрлар
асосда
баҳолана
бошлади
.
Шу
билан
бирга
маҳаллий
ижро
органлари
самарадорлигини
баҳолаш
бўйича
тизимни
такомиллаштириш
ишлари
давом
эттирилди
.
Бу
борадаги
ҳуқуқий
-
норматив
ҳужжатлар
такомиллаштирилди
.
Россия
Федерацияси
Президентиинг
2014
йил
2
май
кунидаги
№
294-
сонли
Фармонинг
9-
бандига
“
Талаб
этиладиган
умумий
ўрта
таълим
муассасалари
битирувчилари
сонига
нисбатан
,
битираётган
ўқувилар
улуши
”
деган
қўшимча
киритилган
.
Ҳудудлар
учун
бошланғич
шартларни
тенглаштириш
учун
ушбу
кўрсаткичларнинг
энг
катта
ва
энг
кичик
қадриятлари
белгиланган
бўлсада
,
ҳудудлар
турли
хил
ўсиш
салоҳиятига
эга
бўлган
.
Россия
Федерацияси
ҳукуматининг
2014
йил
30
июлдаги
722-
сонли
қарорида
ўртача
ўсиш
суръати
(
динамика
)
индекси
ва
янги
киритилган
мезонларнинг
ўртача
миқдори
(
даражаси
)
индексининг
тенг
ҳажми
белгиланган
.
Россия
Федерацисида
ҳудудлар
самарадорлигини
баҳолашнинг
умумдавлат
миқёсида
амал
қиладиган
баҳолаш
мезонларидан
ташқари
ҳар
бир
ҳудудда
идоралараро
экспертлар
гуруҳи
томонидан
ҳудуднинг
ўзига
ҳос
бўлган
жиҳатларини
мавжуд
талаблардан
келиб
чиққан
ҳолда
2
та
индивидуал
кўрсаткичлар
ҳам
тасдиқланади
.
2014
йилда
экспертлар
гуруҳи
томонидан
танланган
166
та
индивидул
кўрсаткичларнинг
130
тасида
ўсиш
кузатилган
.
Эксрептлар
томонидан
таклиф
этилган
кўрсаткичлар
асосида
жами
78
та
субъектларнинг
52
тасида
ўсиш
кузатилган
. 2014
йилнинг
якуний
ҳисоботларида
43
та
ҳудудларда
аҳвол
яхшиланган
,
37
та
ҳудудларда
аҳвол
ёмонлашган
, 3
та
ҳудудларда
аҳвол
ўзгармагани
кўрсатилган
.
2012 – 2014
йиллар
ҳудудларда
самарадорлиги
баҳоланганда
Чукотка
автоном
округи
,
Тюмен
вилояти
,
Чеченистон
Республикаси
энг
юқори
натижаларга
эришган
[3].
2016 – 2017
йилларда
ҳам
ҳудудларда
баҳолаш
мезонлари
натижасида
олинган
маълумотлардан
турли
хил
,
лекин
асосан
ўсиш
суъатини
кўришимиз
мумкин
.
Россия
Федерациясида
ҳудудлар
самарадорликни
баҳолаш
бўйича
статистик
маълумотлар
,
баҳолаш
мезонларида
аҳолининг
фикр
мулоҳазалари
инобатга
олингани
ҳудудларни
ҳар
томонлама
ривожланишига
ўзининг
ҳиссасини
қўшгани
эътироф
этилмоқда
.
Бундан
хулоса
қилиш
мумкинки
,
ҳудудларда
самарадорликни
баҳолаш
мезонлари
сонини
кўпайтирмаган
ҳолда
имкон
қадар
тўлиқ
қамраб
олиш
лозим
бўлади
.
Шунингдек
,
давлат
ва
ҳар
бир
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
18
ҳудуднинг
ўз
ички
имкониятларини
ҳам
инобатга
олиш
лозим
бўлади
.
Чунки
самарадорликни
мезонлар
асосида
баҳолаш
жорий
этилган
Россия
Федерациясида
ҳудудларнинг
иқтисодий
асоси
бир
хил
эмаслиги
,
баҳолаш
мезонлари
эса
умумдавлат
миқёсида
бир
хиллиги
,
ҳар
бир
ҳудуд
учун
алоҳида
мезонлар
ишлаб
чиқиш
ва
унинг
ҳисоблаш
тизимини
жорий
этишнинг
имконияти
йўқлиги
энг
кўп
танқидларга
сабаб
бўлган
.
Ўйлаймизки
,
бу
тизимни
Ўзбекистон
Республикасида
жорий
этиш
кўпроқ
самара
беради
.
Чунки
бизда
Россия
Федерациясичалик
субъектлар
сони
кўп
ва
хилма
-
хил
эмас
.
Самарадорликни
мезонлар
асосида
баҳолаш
натижалари
бўйича
ўтган
йилларни
қиёсий
таҳлил
қилиш
орқали
ҳар
бир
ҳудуд
раҳбарига
ҳам
баҳо
бериш
имконияти
юзага
келади
.
Бу
ўз
навбатида
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органларида
кадрлар
билан
ишлаш
тизимини
ривожланишига
имкон
яратади
.
Россия
Федерациясида
ҳудуд
губернаторлари
вазифага
номзодлар
орасидан
сайлаш
йўли
орқали
амалга
оширилади
.
Кейинги
йилларда
губернаторларни
вазифаси
бўйича
ўстириш
,
бошқа
ишга
ўтказиш
,
мунтазам
ўсиш
суръатидан
пастлаб
кетаётган
губернаторларга
тегишли
чора
кўриш
,
кадрлар
масаласи
бўйича
тегишли
фаолиятни
амалга
оширишда
уларнинг
самарадорликни
баҳолаш
мезонлари
бўйича
кўрсаткичлари
ҳам
инобатга
олинмоқда
.
Юртимизда
қўлланилиши
режалаштрилаётган
мазкур
тизимни
ишлаб
чиқишда
асосий
эътибор
ҳудудларни
баҳолаш
кўрсаткичлари
,
мезонлари
ва
баҳолаш
методологиясини
пишиқ
пухта
ишлаб
чиқишга
қаратилган
.
Россия
Федерацияси
тажрибасини
ўрганиб
шундай
хулосашга
келиш
мумкин
.
Россия
Федерацияси
Президенти
ва
ҳукумати
томонидан
тизимни
такомиллаштириш
борасида
кўплаб
ҳуқуқий
-
меъёрий
ҳужжатлар
қабул
қилинган
.
Қабул
қилинган
ҳужжатларни
эътибор
бериб
ўрганиб
чиқадиган
бўлсак
,
аксарият
ҳолларда
ҳудудлар
фаолиятини
баҳолаш
кўрсаткичлари
ва
мезонларига
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
кирилганига
гувоҳ
бўламиз
.
Мисол
учун
,
Россия
Федерацияси
Президентининг
2007
йил
28
июндаги
“
Россия
Федерацияси
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
тўғрисида
”
ги
№
825-
сонли
Фармонида
[4.N
27,
ст
.
3256.]
ҳудудларда
самарадорликни
баҳолаш
мезонлари
ва
уларнинг
сонига
ўзгартиришлар
киритилган
.
2012
йил
21
августдаги
1199-
сонли
«
Россия
Федерацияси
ижроия
органлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
»
тўғрисидаги
1199-
сонли
Фармонида
[5. , N
35,
ст
. 4774]
жойларда
туман
ва
вилоят
ҳокимлари
(
мэр
ва
губернатор
)
фаолиятини
баҳолаш
мезолари
ва
уларнинг
сонига
аниқлик
киритилган
.
Россия
Федерацияси
ҳукуматининг
2012
йил
3
ноябрдаги
1142-
сонли
“
Россия
Федерацияси
Президентининг
2012
йил
21
августдаги
1199-
сонли
“
Россия
Федерацияси
Президентининг
ижроия
органлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
тўғрисида
”
ги
Фармони
ижросини
таъминлаш
тўғрисида
”
ги
қарори
[6. N 37,
ст
. 5002.]
билан
баҳолаш
мезонларига
янги
ўзгартириш
киритилган
бўлиб
,
уна
кўра
ҳаёт
давомийлиги
,
аҳоли
сони
,
асосий
капиталда
инвистициянинг
ҳажми
,
кичик
корхоналар
,
якка
тартибдаги
тадбиркорлар
фаолияти
,
кичик
бизнес
томонидан
ишлаб
чиқарилган
маҳсулотлар
(
хизматлар
)
айланмаси
,
бюджет
,
солиқ
ва
солиқдан
ташқари
даромадлар
миқдори
,
ишсизлик
даражаси
,
аҳолининг
реал
даромадлари
,
аҳолининг
уй
-
жой
ва
коммунал
хизматлар
билан
таъминланганлиги
,
таълим
сифати
ва
самарадорлиги
,
аҳоли
ўлими
ва
унинг
сабаблари
,
аҳолининг
турмуш
даражаси
,
ота
-
она
қарамоғисиз
қолган
етим
,
васийлик
ва
ҳомийликка
олинган
болалар
билан
ишлаш
каби
мезонлар
белгиланган
.
Россия
Федерацияси
Ҳукуматининг
2014
йил
10
апрелдаги
Россия
Федерацияси
Президентининг
2012
йил
10
сетябрдаги
1276-
сонли
Фармони
билан
қабул
қилинган
“
Ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
ва
юқори
лавозимдаги
шахслар
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
, (
давлат
ҳокимиятининг
юқори
органалари
раҳбарлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
тўғрисида
)
Россия
Федерацияси
субъектларида
бизнес
юритиш
учун
қулай
шарт
-
шароит
яратиш
тўғрисида
”
ги
570-
сонли
фармойишида
[7. N 38,
ст
. 5068.]
ҳудудлар
раҳбарларига
улар
томонидан
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
бўйича
яратилган
қулай
тадбиркорлик
муҳитини
яратиш
борасида
амалга
оширган
ишларини
баҳолаш
белгиланган
.
Шунингдек
,
инвестицион
муҳитни
ривожлантириш
бўйича
ҳудудлар
рейтинги
,
кўзланган
мақсадга
эришилганлиги
,
давлат
ва
хусусий
сектор
ўртасидаги
ҳамкорлик
даражасини
аниқлаш
белгиланган
.
Эришилган
натижалар
статистика
ва
иқтисодиёт
вазирлиги
томонидан
олинган
маълумотлар
асосида
таҳлил
қилиб
борилади
.
Бу
ёндашув
ҳудуд
раҳбарини
ўзини
ҳам
баҳолаш
имкониятини
ҳам
беради
.
Россия
Федерацияси
Президентининг
2014
йил
2
майдаги
“
Россия
Федерацияси
Президентининг
2012
йил
21
августдаги
1199-
сонил
Фармони
билан
тасдиқланган
Россия
Федерацияси
ижроия
органлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
кўрсаткичлари
рўйхатига
ўзгартиришлар
киритиш
тўғрисида
”
ги
294-
сони
фармойиши
[8. N 18,
ст
. 2134.]
кўрсаткичлари
ва
мезонларга
тегишли
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
киритилган
.
Буни
Фармон
номидан
ҳам
билиб
олиш
мумкин
.
Шунингдек
, 2015
йил
16
январдаги
Россия
Федерацияси
Президентининг
2012
йил
21
августдаги
1199-
сонли
Россия
Федерацияси
ижроия
органлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
тўғрисидаги
Фармонига
ўзгартириш
киритиш
тўғрисида
”
ги
15-
сонли
Фармони
[9. N 18,
ст
. 2134.]
чиқарилган
.
Россия
Федерацияси
Президентининг
2017
йил
14
ноябрдаги
“
Россия
Федерацияси
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
фаолияти
самарадорлигини
баҳолаш
тўғрисида
”
ги
№
548-
сонли
Фармони
[10]
чиқарилди
.
Мазкур
Фармон
билан
Россия
Федерацияси
Президентининг
юқорида
санаб
ўтилган
Фармонларнинг
деярли
барчаси
бекор
қилиниб
,
шу
билан
бирга
Фармон
билан
ҳудудларда
самарадорликни
баҳолаш
мезонлари
сонига
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
киритилган
.
Умуман
олганда
ҳудудларда
самарадоликни
мезонлар
асосида
баҳолаш
бўйича
қабул
қилинган
ҳар
бир
ҳужжатда
асосан
баҳолаш
мезонларнинг
сони
ва
тури
ўзгартирилганига
гувоҳ
бўламиз
.
2017 – 2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясининг
биринчи
бандида
Давлат
ва
жамият
қурилишини
такомиллаштиришга
йўналтирилган
демократик
ислоҳотларни
чуқурлаштириш
белгиланган
бўлиб
,
унда
Ўзбекистон
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
19
Республикасида
маъмурий
ислоҳотлар
Концепцияси
ҳамда
Ўзбекистон
Республикасида
маъмурий
ислоҳотлар
ўтказиш
бўйича
чора
-
тадбирлар
дастури
лойиҳаларини
ҳамда
янги
таҳрирдаги
«
Маҳаллий
давлат
ҳокимияти
тўғрисида
»
ги
, “
Давлат
хизмати
тўғрисида
”, “
Давлат
бошқаруви
асослари
тўғрисида
”,
“
Маъмурий
тартиб
-
таомиллар
тўғрисида
”
ги
ва
бошқа
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
лойиҳаларини
ишлаб
чиқиб
,
қабул
қилиш
белгиланган
.
Дастурда
Давлат
бошқаруви
органлари
ва
маҳаллий
ҳокимият
органлари
фаолиятининг
самарадорлиги
ва
натижадорлигини
баҳолаш
мақсадида
ҳар
чорак
якуни
бўйича
аҳоли
ўртасида
ижтимоий
сўровлар
ўтказиш
,
бу
сўровлар
орқали
аҳолининг
мазкур
органлар
фаолияти
натижаларига
,
кўрсатилаётган
давлат
хизматларининг
сифатига
баҳо
бериши
ҳам
назарда
тутилган
.
Бу
тартиб
Россия
Федерациясида
мавжуд
бўлиб
,
ҳудудлар
самарадорликни
баҳолаш
мезонларинида
аҳоли
фикрини
инобатга
олиш
ҳам
белгиланган
.
Бунинг
учун
жами
100
балдан
50
балл
иқтисодий
соҳага
, 30
балл
ижтимоий
соҳага
, 20
балл
аҳоли
фикрига
баҳо
бериш
тартиби
жорий
этилган
.
Ўзбекистон
Республикасида
ҳудудлар
самарадорлигини
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
борасида
олинган
натижалар
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
«
Ҳудудларнинг
жадал
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожланишини
таъминлашга
доир
устувор
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
»
ги
2017
йил
8
августдаги
ПҚ
–
3182-
сон
қарори
ижросини
таъминлаш
ҳамда
Қорақалпоғистон
Республикаси
,
вилоятлар
,
Тошкент
шаҳрининг
туманлар
ва
шаҳарларини
комплекс
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
бўйича
ҳудуд
раҳбарлари
фаолиятини
уларга
юкланган
вазифаларнинг
самарали
бажарилиши
юзасидан
доимий
мониторинг
олиб
боришни
,
ҳудудларнинг
ривожланиш
аҳволидаги
реал
ўзгаришлардан
ва
бошқа
ҳаққоний
мезонлардан
келиб
чиқиб
,
уларнинг
фаолиятини
холисона
баҳолашни
таъминлаш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2017
йил
8
декабарь
кунидаги
“
Қорақалпоғистон
Республикаси
,
вилоятлар
,
Тошкент
шаҳрининг
туманлар
ва
шаҳарларини
комплекс
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
бўйича
ҳудуд
раҳбарлари
фаолиятини
баҳолаш
мезонларини
жорий
этиш
тўғрисида
”
ги
973-
сонли
қарори
қабул
қилинди
.
Қарорда
15
та
ижтимоий
соҳага
,
10
та
иқтисодиётни
ривожлантириш
соҳасига
, 4
та
қишлоқ
хўжалиги
соҳасини
ривожлантиришга
, 9
та
коммунал
хўжалигини
ташкил
қилиш
ва
уй
-
жой
масалаларига
, 3
та
ҳуқуқ
-
тартибот
соҳасига
, 2
та
уйма
-
уй
юриш
,
халқ
билан
мулоқот
,
аҳоли
томонидан
кўтарилган
муаммоларни
ечиш
бўйича
кўрилаётган
чораларнинг
самарадорлигини
баҳолашга
ҳамда
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Халқ
қабулхоналарига
ва
Виртуал
қабулхонасига
келиб
тушаётган
мурожаатлар
сони
ва
уни
ҳал
этилишини
баҳолаш
мезонлари
белгиланган
.
Мухтарам
юртбошимиз
2017
йил
22
декабрдаги
парламентга
мурожаатида
“
Бугун
бирорта
идоранинг
ўтган
даврдаги
фаолиятини
холисона
баҳолаш
имконини
берадиган
аниқ
мезон
йўқ
.
Масалан
,
ҳозирги
кунгача
мен
Иқтисодиёт
вазирлиги
ёки
бошқа
бирон
вазирлик
фаолиятига
қайси
мезонлар
бўйича
баҳо
берилишини
билмайман
.
Шунинг
учун
вазирлик
ва
идоралар
,
барча
даражадаги
ҳокимликлар
прогноз
кўрсаткичларни
белгилашда
ўз
фаолиятида
кутилаётган
натижаларнинг
аниқ
миқдор
ва
сифат
кўрсаткичларини
белгилаб
олиши
лозим
” [11], –
деб
,
таъкидладилар
.
Юртимизда
нафақат
ҳокимлар
фаолиятига
,
балки
бошқа
давлат
бошқаруви
органлари
фаолиятини
ҳам
мезонлар
асосида
баҳолаш
амалиётини
жорий
этиш
лозим
.
Бу
,
ўз
навбатида
,
мамлакат
миқёсида
самарадорликни
мониторинг
қилиш
ва
аниқлаш
,
имконияти
беради
.
Шунингдек
,
мурожаатда
мухтарам
юртбошимиз
“
Энди
ҳар
бир
ҳудуд
раҳбари
ўз
аравасини
ўзи
тортиши
керак
.
Туман
,
шаҳар
,
вилоят
ҳокимликлари
ҳар
бир
ишда
масъулиятни
ўз
зиммасига
олиши
зарур
”, –
деб
таъкидладилар
.
Бу
янги
тизим
давлат
бошқарувида
жорий
этилган
давлатлар
мисолида
кўрадиган
бўлсак
,
ҳокимият
органлари
,
кенг
жамоатчилик
,
маҳаллий
ва
хорижий
ишбилармонлар
гурухи
,
илмий
жамоатчилик
томонидан
ўрганиб
,
кенг
муҳокама
қилиниб
,
кўплаб
танқидий
ва
ижобий
фикр
мулоҳазалар
билдирилган
.
Танқидий
мулоҳазалар
асосида
тизим
босқичма
-
босқич
ривожланиб
,
юзага
келган
ва
келиши
мумкин
бўлган
камчиликлар
бартараф
этиб
борилганига
гувоҳ
бўламиз
.
Аввало
таклиф
этилаётган
янги
ҳудудлар
самарадорлигини
мезонлар
асосида
баҳолашнинг
қанчалик
самарали
бўлиши
аввало
мезонларнинг
қанчалик
тўғри
танланганлиги
ва
баҳолаш
методикасининг
содда
ва
аниқ
ҳисоблаш
тизимининг
ташкил
этилишига
боғлиқ
.
Ўзбекистон
Республикасида
ҳудудлар
самарадорлигини
мезонлар
асосида
баҳолашда
бошқа
соҳалар
қаторида
қуйидагиларга
эътибор
қаратиш
лозим
:
–
ҳудудлардаги
таълим
муассаларида
айниқса
мактабгача
ва
умумий
ўрта
таълим
мактабларида
педагок
кадрлар
ҳамда
тиббиёт
муассасаларида
ҳодимлар
етишмаётганига
;
–
ҳудудларда
ички
ва
ташқи
туризмни
ривожлантиришга
;
–
ҳудудларда
шаҳардан
кам
бўлмаган
шарт
-
шароитларни
яратишга
;
–
баҳолаш
кўрсаткичлари
ва
мезонларини
имкон
қадар
Республика
барча
ҳудудларини
манфатини
инобатга
олган
ҳолда
ишлаб
чиқишга
;
Муҳтарам
юрбошимиз
таъбирлари
билан
айтганда
“
Қатъий
тартиб
-
интизом
ва
шахсий
жавобгарлик
ҳар
бир
раҳбарни
–
бу
Бош
вазир
ёки
унинг
ўринбосарлари
бўладими
,
ҳукумат
аъзоси
ёки
ҳудуд
ҳокими
бўладими
,
улар
фаолиятининг
кундалик
қоидаси
бўлиб
қолиши
керак
”. [12]
Шундагина
юртимизда
ташкил
этилаётган
бу
янги
тизимдан
кўзланган
мақсадга
эриша
оламиз
.
Адабиётлар
рўйхати
1.
Чепус
А
.
В
.,
Трифонов
Ю
.
Н
.,
Иванов
А
.
В
.,
Кондратенко
А
.
Б
.,
Беспалов
С
.
В
.,
Марача
В
.
Г
.,
Калмыков
Н
.
Н
.,
Сатырь
Т
.
С
.
Об
оценке
эффективности
деятельности
органов
исполнительной
власти
субъек
-
тов
Российской
Федерации
по
итогам
2014
года
.
2.
Добролюбова
,
Е
.
И
.,
Южаков
,
В
.
Н
.,
Александров
О
.
В
.
Внедрение
управления
по
результатам
в
рамках
реализации
административной
реформы
в
Российской
Федерации
[
Текст
] /
Е
.
И
.
Добролюбова
,
В
.
Н
.
Южаков
,
О
.
В
.
Александров
//
Вопросы
государственного
и
муни
-
ципального
управления
. – 2014. –
№
2. –
С
.28 – 47.
3.
Чепус
А
.
В
.,
Трифонов
Ю
.
Н
.,
Иванов
А
.
В
.,
Кондратенко
А
.
Б
.,
Беспалов
С
.
В
.,
Марача
В
.
Г
.,
Калмыков
Н
.
Н
.,
Сатырь
Т
.
С
.
Об
оценке
эффективности
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
20
деятельности
органов
исполнительной
власти
субъек
-
тов
Российской
Федерации
по
итогам
2014
года
4.
Собрание
законодательства
Российской
Феде
-
рации
, 2007, N 27,
ст
. 3256.
5.
Собрание
законодательства
Российской
Феде
-
рации
, 2012, N 35,
ст
. 4774.
6.
Собрание
законодательства
Российской
Феде
-
рации
, 2012, N 37,
ст
. 5002.
7.
Собрание
законодательства
Российской
Федерации
, 2012, N 38,
ст
. 5068.
8.
Собрание
законодательства
Российской
Феде
-
рации
, 2014, N 18,
ст
. 2134.
9.
Собрание
законодательства
Российской
Феде
-
рации
, 2015, N 3,
ст
. 569.
10.
Мирзиёев
Ш
.
М
.
Парламентга
мурожаат
,
22.12.2017
йил
.
11.
Мирзиёев
Ш
.
М
.
Миллий
тараққиёт
йўлимизни
қатъият
билан
давом
эттириб
,
янги
бошсқичга
кўтарамиз
.
Т
.1. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 2017. –
Б
.235.
12. www.pravo.gov.ru
А
.
Умаров
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ
ГОСУДАРСТВЕННОГО
РЕГУЛИРОВАНИЯ
ИНВЕСТИЦИОННОЙ
ДЕЯТЕЛЬНОСТИ
В
РЕСПУБЛИКЕ
УЗБЕКИСТАН
:
НАЦИОНАЛЬНЫЙ
И
ЗАРУБЕЖНЫЙ
ОПЫТ
Аннотация
:
в
данной
статье
раскрыты
особенности
государственного
регулирования
инвестиционной
деятельности
,
проанализированы
научная
литература
,
национальное
и
зарубежное
законодательство
в
данной
области
,
а
также
выдвинуты
теоретические
и
практические
предложения
.
Ключевые
слова
:
инвестиция
,
инвестиционные
отношения
,
инвестиционная
деятельность
,
инвестици
-
онный
договор
Аннотация
:
ушбу
мақолада
инвестиция
фаолиятини
давлат
томонидан
тартибга
солинишининг
хусусиятлари
ҳамда
илмий
адабиётлар
,
миллий
ва
хорижий
мамлакатлар
қонунчилиги
таҳлили
ёритилиб
,
соҳага
оид
тегишли
таклиф
ҳамда
тавсиялар
ишлаб
чиқилган
.
Калит
сўзлар
:
инвестиця
,
инвестицяи
фаолияти
,
инвестициявий
муносабатлар
,
инвестиция
шартномаси
Annotation:
this article reveals the features of state
regulation of investment activity, analyzes the scientific
literature, national and foreign legislation in this area, as
well as puts forward theoretical and practical proposals.
Key words:
investment, investment activities, invest-
ment relations, investment contract
Как
известно
,
в
соответствии
с
Указом
Президента
Республики
Узбекистан
от
7
февраля
2017
года
№
УП
-
4947
утверждена
Стратегия
действий
по
пяти
приори
-
тетным
направлениям
развития
Республики
Узбеки
-
стан
в
2017-2021
годах
,
предусматривающая
широкий
комплекс
мероприятий
,
направленных
на
дальнейшее
развитие
и
либерализацию
экономики
,
обеспечение
свободы
экономической
деятельности
,
дальнейшее
укрепление
макроэкономической
стабильности
с
со
-
хранением
высоких
темпов
экономического
роста
,
проведение
активной
инвестиционной
политики
.
В
целях
реализации
вышеуказанных
задач
, 2017-
й
год
был
объявлен
«
Годом
диалога
с
народом
и
инте
-
ресов
человека
»,
в
рамках
которого
проведены
мас
-
штабные
реформы
во
многих
сферах
,
в
частности
в
сфере
развития
инвестиционных
отношений
.
Так
,
в
результате
проведенных
реформ
и
осуществления
инвестиционной
политики
,
объем
освоенных
прямых
и
других
иностранных
инвестиций
в
основной
капитал
за
2017
год
превысил
2,4
млрд
.
долларов
США
.
Рост
освоенных
прямых
и
других
иностранных
инвестиций
по
сравнению
с
2016
годом
составил
1,4
раза
.
Их
доля
в
общем
объеме
инвестиций
страны
выросла
в
тече
-
ние
года
с
15,3%
до
20,4% [1].
Продолжая
выбранный
путь
реформ
,
а
также
в
це
-
лях
дальнейшей
модернизации
страны
Президент
Уз
-
бекистана
Шавкат
Мирзиёев
22
декабря
2017
года
в
своем
Послании
к
Олий
Мажлису
Республики
Узбеки
-
стан
,
предложил
назвать
2018
год
–
Годом
поддержки
активного
предпринимательства
,
инновационных
идей
и
технологий
,
что
в
итоге
было
единогласно
поддер
-
жано
со
стороны
парламентариев
.
