ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
58
Б
.
Юсупов
ТДЮИ
тадқиқотчиси
СУД
ҲУЖЖАТЛАРИНИ
ИЖРО
ЭТМАСЛИКНИНГ
ОБЪЕКТИВ
ТОМОНИ
Суднинг
мустақил
,
алоҳида
ҳокимият
эканлиги
умум
томонидан
эътироф
этилган
.
Зеро
жамиятда
айбдорларни
,
яъни
қонунни
бузган
фуқароларни
жазолаш
,
айрим
ҳолларда
уларнинг
ҳаётини
ҳал
этиш
ваколати
билан
фақатгина
суд
таъминлангандир
1
.
Суд
адолатли
,
жиноятга
мутаносиб
жазо
чорасини
тайинлаши
мақсадида
содир
этилган
қилмишни
тўғри
квалификация
қилиши
учун
унинг
объектив
томонини
белгиларига
ҳам
эътибор
бериши
шарт
.
Суд
ҳужжатини
ижро
этмаслик
“
формал
”
таркибли
жиноятлар
сирасига
киради
,
яъни
қилмишини
ЖК
232-
моддаси
билан
квалификация
қилиш
учун
ижтимоий
хавфли
оқибатнинг
рўй
берганлиги
талаб
қилинмайди
.
“
Формал
таркибли
жиноятларда
келиб
чиққан
зарарли
оқибат
жиноят
таркиби
доирасига
жиноят
таркибининг
зарурий
белгиси
сифатида
киритилмаган
ва
Махсус
қисм
моддаси
диспозициясида
кўрсатилмаган
бўлади
”
2
.
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодекси
232-
моддасида
суд
ҳужжатини
ижро
этмаслик
учун
муайян
ҳаракатларни
содир
этиш
ёхуд
уларни
содир
этишдан
ўзини
тийиш
мажбуриятини
юкловчи
суд
ҳужжатини
бажаришдан
бўйин
товлашни
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
давом
эттириш
,
шунингдек
,
суд
ҳужжатининг
ижро
этилишига
тўсқинлик
қилиш
каби
қилмишларнинг
содир
этилиши
учун
жавобгарлик
назарда
тутилади
.
Объектив
томондан
жиноят
жисмоний
ёки
мансабдор
шахснинг
суд
ёки
судьянинг
ҳукми
,
ҳал
қилув
қарори
,
ажрими
ёки
қарорини
бажаришдан
бўйин
товлаши
ёхуд
уларнинг
ижро
этилишига
тўсқинлик
қилишида
ифодаланади
.
Суд
ҳужжатларини
бажаришдан
бўйин
товлаши
деганда
,
жисмоний
ёки
мансабдор
шахснинг
қонунда
белгиланган
муддатларда
суднинг
ҳукми
,
ҳал
қилув
қарори
ёки
бошқа
суд
ҳужжатини
ижро
этиш
ёки
уларни
амалга
татбиқ
этиш
бўйича
чора
-
тадбирларни
кўрмаслиги
тушунилади
.
Ҳукм
,
ҳал
қилув
қарори
,
ажрим
,
қарор
бажармаслик
деганда
,
ижро
этиш
учун
олинган
суд
ҳужжатини
амалга
ошириш
хизмат
доирасига
кирувчи
шахс
томонидан
уларни
қонунда
белгиланган
муддатларда
бажариш
юзасидан
чора
-
тадбирлар
кўрилмаслигини
тушуниш
зарур
3
.
Масалан
,
айбдорни
лавозимидан
маҳрум
қилиш
ҳақида
ҳукм
бўлишига
қарамай
,
унинг
у
ёки
бу
лавозимни
эгаллаб
тураверишига
рухсат
бериш
.
Суд
ёки
судьянинг
ҳукми
,
ҳал
қилув
қарори
,
ажрими
,
қарорининг
бажарилишига
тўсқинлик
қилиш
деганда
,
шахснинг
кўрсатиб
ўтилган
суд
ҳужжатларининг
бажарилмай
қолишига
қаратилган
ҳар
қандай
хатти
-
ҳаракатини
тушуниш
зарур
,
масалан
,
1
Муҳиддинов
Ф
.
Ҳокимият
,
ҳуқуқ
ва
суд
.//
Фалсафа
ва
ҳуқуқ
.
2004.
№
1.-
Б
. 21.
2
Усмоналиев
М
.
Жиноят
ҳуқуқи
.
Умумий
қисм
.
Дасрлик
.
Т
.:
“
Янги
аср
авлоди
”, 2005
й
., -
Б
. 146.
3
Рустамбоев
М
.
Ҳ
.
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексига
шарҳлар
.
Т
.:
ТДЮИ
, 2006.-
Б
.
муассаса
ижро
учун
олган
ҳукм
ёхуд
бошқа
суд
ҳужжатини
яшириб
қўйиш
ва
ҳоказо
.
Шуни
назарда
тутиш
зарурки
,
жиноий
жавобгарлик
номулкий
хусусиятга
эга
бўлган
суд
ҳужжатини
,
яъни
муайян
ҳаракатларни
содир
этиш
ёҳуд
уларни
содир
этишдан
ўзини
тийиш
мажбуриятини
юкловчи
ҳужжатни
бажаришдан
бўйин
товлаганлик
учун
вужудга
келади
4
.
ЖК
232-
моддасида
1-
қисми
маъмурий
преюдицияга
эга
,
яъни
жиноий
жавобгарликнинг
зарурий
шарти
,
шундай
қилмишлар
учун
айбдорнинг
маъмурий
жазога
тортилганлиги
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
бир
йил
муддатнинг
ўтмаганлиги
ҳисобланади
.
ЖК
232-
моддасида
кўрсатилган
қилмиш
учун
аввал
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодекснинг
қайси
моддаси
бўйича
жавобгарлик
қўлланилган
бўлиши
керак
?,
деган
савол
келиб
чиқади
.
Ўзбекистон
Республикаси
маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодекснинг
181,
198
1
ва
198
2
моддаларида
суд
ҳужжатини
ижро
этиш
билан
боғлиқ
муносабатлар
учун
маъмурий
жавобгарлик
назарда
тутилган
.
Маълумки
,
ижро
ҳужжати
уни
ихтиёрий
ижро
этиш
учун
белгиланган
муддат
тамом
бўлган
кундан
эътиборан
кўпи
билан
икки
ой
ичида
ижро
этилиши
лозим
.
ЖК
232-
моддасида
назарда
тутилган
суд
ҳужжати
деганда
,
судлар
томонидан
чиқариладиган
,
бажарилиши
мажбурий
бўлган
барча
ҳужжатлар
тушунилишини
биз
юқорида
кўриб
чиққан
эдик
.
Шу
сабабли
ҳам
,
МЖТКнинг
181, 198
1
, 198
2
-
моддаларида
назарда
тутилган
маъмурий
ҳуқуқбузарликни
содир
этган
шахсга
нисбатан
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
орадан
бир
йил
ўтмасдан
,
бундай
қилмишларни
содир
этиш
ЖК
232-
моддаси
биринчи
қисми
бўйича
жавобгарликни
келтириб
чиқаради
.
Қонун
чиқарувчи
ўрганилаётган
моддада
суд
ҳукми
,
суд
қарори
ёки
бошқа
суд
ҳужжатини
ижро
этмасликни
икки
мустақил
шакли
белгиланган
:
–
муайян
ҳаракатларни
содир
этиш
ёхуд
уларни
содир
этишдан
ўзини
тийиш
мажбуриятини
юкловчи
суд
ҳужжатини
бажаришдан
бўйин
товлаш
;
–
суд
ҳужжатининг
ижро
этилишига
тўсқинлик
қилиш
.
Суд
ҳужжатини
бажаришдан
бўйин
товлаш
ҳаракатсизлик
тарзида
содир
этилса
,
тўсқинлик
қилиш
ҳаракат
билан
содир
этилади
.
Суд
ҳужжатини
ижро
этмаслик
жиноятининг
объектив
томонини
ифодаловчи
ҳаракат
ёки
ҳаракатсизлик
ижтимоий
хавфли
бўлиши
билан
бирга
иродавий
хам
булиши
керак
,
яъни
шахс
шундай
қилмишнинг
содир
этилишига
онгли
равишда
йўл
кўйган
бўлиши
керак
.
Агарда
шахснинг
қилмиши
унинг
онги
билан
бошқарилмаган
бўлса
,
оқибат
унинг
иродасининг
натижаси
бўла
олмайди
.
Суд
ҳужжатини
бажаришдан
бўйин
товлаш
харакатсизлик
билан
содир
этилади
.
Ҳаракатсизлик
—
шахснинг
пассив
хулқ
-
атворидир
.
Ҳаракатсизлик
одатда
ўз
вазифасига
лоқайдлик
ёки
виждонсизларча
4
ЎзР
Олий
суди
Пленумининг
2009
йил
10
апрелдаги
“
Суд
ҳужжатларини
бажаришдан
бўйин
товлаш
ва
уларнинг
ижро
этилишига
тўсқинлик
қилиш
учун
жиноий
жавобгарликка
доир
қонунларни
қўллашнинг
айрим
масалалари
тўғрисида
”
ги
қарори
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
59
муносабатда
бўлиш
ёхуд
ўз
мажбуриятларини
қасддан
бажармасликдан
иборат
бўлади
1
.
Жиноий
ҳаракатсизлик
ҳам
харакат
каби
ижтимоий
хавфли
,
онгли
ва
қонунга
хилоф
бўлиши
керак
.
Аммо
харакатсизлик
учун
бу
белгиларнинг
ўзи
етарли
эмас
.
Харакатсизлик
шахснинг
қилиши
лозим
ва
мумкин
бўлган
харакатни
қилмаганлиги
натижасида
ЖК
232-
моддаси
билан
кўрикланадиган
ижгимоий
муносабатга
зарар
етказганликда
ёки
зарар
келиб
чиқиш
хавфи
остида
қолдирилганликда
ифодаланади
.
ЖК
232-
моддасида
назарда
тутилган
ҳаракатсизлик
(
суд
ҳужжатини
ижро
этишдан
бўйин
товлаш
)
жиноят
-
ҳуқуқий
аҳамиятини
аниқлаш
учун
қуйидаги
белгилар
:
1)
суд
ҳужжатини
ижро
этмасликда
бўйин
товлаш
нималарда
ифодаланган
;
2)
айбдорнинг
айнан
қандай
ҳаракатларни
бажармаганлиги
;
3)
бажарилиши
лозим
бўлган
аниқ
ҳаракатни
бажариш
имкониятларининг
мавжуд
бўлган
ёки
бўлмаганлиги
аниқланиши
керак
.
Суд
ҳужжатини
ижро
этишдан
бўйин
товлаш
–
баҳоловчи
тушунча
бўлиб
,
суд
томонидан
изоҳланади
.
У
суд
ҳокимиятининг
қарорларни
бажариш
талабини
бир
неча
бор
назар
писанд
қилмаслик
;
унинг
бажарилишини
очиқ
ва
қўпол
рад
этиш
;
узоқ
давом
этган
сансалорликка
йўл
қўйиш
ва
бошқаларда
ифодаланиши
мумкин
.
У
суд
ёки
суд
ижрочисининг
-
тегишли
ҳокмият
вакили
,
давлат
хизматчиси
ёки
бошқа
қонунда
кўрсатилган
шахсларнинг
суд
ҳужжатини
белгиланган
муддатда
ижро
этиш
ва
унга
ваколатли
мансабдор
шахслар
томонидан
ҳуқуқбузарликнинг
бартараф
этилгани
бўйича
процессуал
ҳужжатлар
тайёрлаш
йўли
билан
мазкур
фаолиятнинг
олдини
олиш
тамомланиши
мажбурияти
ҳақида
ёзма
огоҳлантиргандан
кейин
бошланади
.
Бўйин
товлаш
суд
ҳукми
,
қарори
ёки
бошқа
суд
ҳужжатини
давомли
тарзда
бажармасликда
ҳам
ёки
тегишли
органларнинг
бир
неча
бор
талаб
қилишига
қарамай
мазкур
хатти
-
ҳаракатларни
содир
этиш
учун
чоралар
кўрмасликда
намоён
бўлади
.
Суд
ҳужжатини
бажаришдан
бўйин
товлаш
учун
жиноий
жавобгарликка
тортишнинг
зарурий
шарти
бўлиб
,
маъмурий
жазога
тортилганидан
ва
жиноий
жавобгарлик
тўғрисида
ёзма
тарзда
огоҳлантирилганидан
сўнг
шахс
томонидан
суд
ҳужжатини
бажаришдан
бўйин
товлаш
бўйича
ҳаракат
(
ҳаракатсизлик
)
нинг
давом
эттирилиши
ҳисобланади
2
.
Фикримизча
,
бўйин
товлашнинг
ўрганилаётган
жиноят
-
ҳуқуқий
нормаларда
қўлланилиши
мазкур
тушунчанинг
объектив
ва
субъектив
таркибий
томонлари
билан
тавсифланади
.
Объектив
томондан
айбдорнинг
хулқи
тегишли
мажбуриятни
бажариш
нияти
йўқлигини
намоён
этиб
,
суд
ҳужжатини
бажаришни
хоҳламаслигини
аниқ
ёритишга
хизмат
қилади
.
Шахс
қонун
бузилишининг
такрорланишига
йўл
қўйилмаслиги
тўғрисида
огоҳлантирилган
бўлса
,
бўйин
товлашнинг
объектив
аломати
мавжуд
бўлмайди
.
Бу
ҳақида
юридик
адабиётларда
суд
амалиётидан
келтирилган
мисоллар
гувоҳлик
беради
,
адабиётларда
1
Бойко
А
.
И
.
Преступные
бездействие
.-
Санкт
-
Петербург
:
Юридический
центр
-
пресс
, 2003.-
С
. 29.
2
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2009
йил
10
апрелдаги
“
Суд
ҳужжатларини
бажаришдан
бўйин
товлаш
ва
уларнинг
ижро
этилишига
тўсқинлик
қилиш
учун
жиноий
жавобгарликка
доир
қонунларни
қўллашнинг
айрим
масалалари
тўғрисида
”
ги
7-
сонли
қарори
.
“
бўйин
товлашда
қасд
аломатлари
мавжуд
бўлмаганда
жиноий
эмас
,
маъмурий
ёки
молиявий
жавобгарлик
келиб
чиқади
”
3
деб
тўғри
таъкидланган
.
Суд
ҳужжатларини
ижросининг
қисқа
муддатга
кечикиши
“
Суд
ҳужжатлари
ва
бошқа
органлар
ҳужжатларини
ижро
этиш
тўғрисида
”
ги
қонуннинг
45-
моддасига
мувофиқ
,
ихтиёрий
равишда
ижро
этиш
учун
суд
ижрочиси
томонидан
белгиланган
муддатнинг
ўтганлиги
мажбурий
ижро
этиш
чораларини
қўллаш
учун
асос
бўлади
.
Шунингдек
,
ушбу
қонуннинг
81-
моддасига
мувофиқ
ижро
ҳужжати
топширилган
банк
ёки
бошқа
кредит
ташкилоти
пул
маблағларини
ундириш
тўғрисидаги
ижро
ҳужжатини
ижро
этмаганлиги
учун
уларга
суд
томонидан
ундирилиши
лозим
бўлган
сумманинг
эллик
фоизигача
миқдорда
жарима
солиниши
; 82-
моддасига
мувофиқ
ижро
ҳужжати
уни
ихтиёрий
равишда
ижро
этиш
учун
белгиланган
муддатда
узрсиз
сабабларга
кўра
ижро
этилмаган
тақдирда
ёки
қарздор
зиммасига
муайян
ҳаракатларни
амалга
ошириш
ёхуд
бундай
ҳаракатларни
амалга
оширишдан
ўзини
тийиш
мажбуриятини
юкловчи
ижро
ҳужжати
узрсиз
сабабларга
кўра
суд
ижрочиси
белгилаган
муддатда
ижро
этилмаган
тақдирда
,
суд
ижрочиси
жисмоний
шахсларга
энг
кам
иш
ҳақининг
ўн
бараваригача
миқдорда
,
мансабдор
шахсларга
энг
кам
иш
ҳақининг
ўн
беш
бараваригача
миқдорда
жарима
солинишига
олиб
келиши
белгиланган
.
Кўпинча
амалиёт
ходимлари
томонидан
суд
ёки
суд
ижрочиси
шахсни
суд
ҳукми
ёки
қарорини
бажармаслик
учун
жиноий
жавобгарликка
тортиш
мумкинлиги
тўғрисида
расмий
огоҳлантириши
керакми
йўқми
?
деган
саволни
қўйилади
.
Эслатиб
ўтиш
керакки
суд
ҳукми
ёки
қарорининг
ижроси
бўйича
фаолиятни
тартибга
солувчи
ҳеч
қайси
меъёрий
ҳужжатда
шахс
суд
ҳужжатини
бажармаганлик
учун
жавобгарликка
тортилиши
тўғрисида
огоҳлантирилган
бўлиши
керак
дейилмаган
.
Бундан
ташқари
,
ЖК
232-
моддаси
бундай
огоҳлантиришни
жиноят
таркибининг
зарурий
аломати
сифатида
назарда
тутилмаган
.
Аммо
юқорида
номи
келтирилган
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленуми
қарорининг
4-
бандида
“
Суд
ҳужжатини
бажаришдан
бўйин
товлаш
учун
жиноий
жавобгарликка
тортишнинг
мажбурий
шарти
бўлиб
,
маъмурий
жазога
тортилганидан
сўнг
шахс
томонидан
суд
ҳужжатини
бажаришдан
бўйин
товлаш
бўйича
ҳаракат
(
ҳаракатсизлик
)
нинг
давом
эттирилиши
ҳисобланади
4
”,
дейилган
.
Қарзни
тўлаш
билан
боғлиқ
ишларда
бўйин
товлаш
шахс
томонидан
яшаш
жойи
,
фамилиясини
ўзгартириш
,
анкета
маълумотларига
нотўғри
маълумотларни
киритиш
,
узрли
сабабларсиз
огоҳлантирмасдан
маълум
қилмай
иш
жойини
ўзгартириш
ёки
ташлаб
кетиш
каби
ҳаракатларда
ифодаланиши
мумкин
5
.
Шахс
суд
ҳужжатини
ижро
этмаганлик
учун
қуйидаги
ҳолларда
жиноий
жавобгарликка
тортилмайди
:
3
Комментарий
к
Уголовному
кодексу
Российской
Федерации
.
М
.:
Зерцало
, 1998.-
С
. 713.
4
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2009
йил
10
апрелдаги
“
Суд
ҳужжатларини
бажаришдан
бўйин
товлаш
ва
уларнинг
ижро
этилишига
тўсқинлик
қилиш
учун
жиноий
жавобгарликка
доир
қонунларни
қўллашнинг
айрим
масалалари
тўғрисида
”
ги
7-
сонли
қарори
.
5
Уголовное
право
.
Особенная
часть
.
Учебник
для
вузов
.
М
.:
М
-
норма
, 1998. –
С
. 656.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
60
-
зиммасига
юклатилган
мажбуриятни
бажаришнинг
реал
имкони
йўқлиги
,
бунга
жиддий
тўсиқларнинг
мавжудлиги
;
-
суд
ҳужжатини
бажариш
учун
субъект
томонидан
маълум
ҳаракатнинг
амалга
оширилгани
.
Фикримизча
,
шахсга
қонунда
ўрнатилган
тартибда
юклатилган
маълум
мажбуриятларни
,
унинг
бажарилишига
масъул
ваколатли
органлар
томонидан
мажбуриятни
бажармасликка
йўл
қўйилмаслиги
тўғрисида
такроран
огоҳлантирилишига
қарамай
бажармаслиги
жиноятнинг
алоҳида
таркибий
аломати
сифатида
қасддан
бўйин
товлаш
деб
ҳисобланиши
керак
.
Суд
ҳукми
,
қарори
ёки
бошқа
суд
актини
ижро
этиш
,
деганда
зиммасига
юклатилган
шахс
томонидан
қонунда
белгиланган
муддатда
суд
қарорини
бажариш
юзасидан
кўрилган
чоралар
тушунилади
.
Айбдор
томонидан
суд
ҳукми
,
суд
қарори
ёки
бошқа
суд
актларини
бажармаслик
қонунда
ўрнатилган
муддатда
уларнинг
ижросини
таъминлаш
бўйича
тегишли
чораларнинг
кўрилишига
асос
бўлади
.
Бундай
бажармаслик
қоидага
кўра
ҳаракатсизликда
–
процессуал
ҳужжат
кўрсатмаларини
бажармасликда
намоён
бўлади
,
масалан
,
ташкилот
раҳбари
ғайриқонуний
равишда
ишдан
бўшатилган
шахсни
қайта
ишга
тиклаш
тўғрисидаги
суд
қарорини
бажармайди
,
бухгалтер
ижро
варақасига
мувофиқ
пул
миқдоридаги
қарзни
ундирмайди
.
Аммо
процессуал
ҳужжатларда
назарда
тутилган
таъқиқларни
бузувчи
ҳаракат
(
масалан
,
шахсни
маълум
мансабни
эгаллаш
ёки
муайян
фаолият
билан
шуғулланиш
ҳуқуқидан
маҳрум
этиш
тўғрисидаги
суднинг
қарорига
қарамай
маҳаллий
ўзини
ўзи
бошқариш
органи
ходими
маҳкумни
айнан
шундай
мансабга
ёки
таъқиқланган
фаолият
билан
шуғулланиш
учун
ишга
қабул
қилади
)
ҳам
бажармаслик
кўринишида
бўлиши
мумкин
.
Фикримизча
,
моҳиятан
суд
ҳужжатларини
бажармаслик
фақатгина
жиноят
-
ҳуқуқий
маънода
тушуниладиган
ҳаракатсизлик
бўлиши
мумкин
.
Бу
ерда
муҳим
факт
айбдорда
уларни
бажариш
имкони
бўла
туриб
,
суд
ҳужжатида
зиммасига
юклатилган
мажбуриятини
бажаришдан
бўйин
товлаши
ҳисобланади
.
Бунда
суд
ҳукми
,
суд
қарори
ёки
бошқа
суд
ҳужжатини
ижро
этиш
мажбуриятини
бажаришдан
бўйин
товлаш
усуллари
турлича
бўлиши
мумкин
.
Бизнинг
мулоҳазамизга
кўра
,
ҳаракат
йўли
билан
суд
ҳужжатини
қасддан
бажармаслик
мумкин
,
деб
эътироф
этувчи
олимларнинг
нуқтаи
назарларини
1
жуда
ҳам
тўғри
деб
бўлмайди
,
чунки
бўйин
товлаш
ҳаракатсизликда
,
суд
ҳукми
,
суд
қарори
ёки
бошқа
суд
актларини
ижро
этишга
тўсқинлик
қилиш
эса
ҳаракат
билан
амалга
оширилиши
мумкин
.
Ўрганилаётган
жиноятни
содир
этишнинг
иккинчи
шакли
суд
ҳукми
,
суд
қарори
ёки
бошқа
суд
ҳужжатини
ижро
этишга
тўсқинлик
қилишда
намоён
бўлади
.
Суд
ҳукми
,
суд
қарори
ёки
бошқа
суд
ҳужжатини
ижро
этишга
тўсқинлик
қилиш
суд
қарорларини
бажаришга
ҳалақит
беришга
йўналтирилган
фаол
ҳаракатлардагина
намоён
бўлади
.
Масалан
,
ходимнинг
айнан
ўша
функционал
мажбуриятларини
сақлаган
ҳолда
,
шахс
суд
ҳукмига
биноан
эгаллаши
мумкин
бўлмаган
мансаб
номини
ўзгартирилиши
Пленум
қарорида
суд
ҳужжатининг
ижро
этилишига
1
Горелик
А
.
С
.,
Лобанова
Л
.
Б
.
Преступления
против
правосудия
.
М
.,
Из
-
во
“
Юридический
центр
Пресс
”, 2004.-
С
.
448.
тўсқинлик
қилиш
деганда
,
суд
ҳужжатларини
ижро
этиш
органлари
мансабдор
шахсларининг
фаолиятига
қаршилик
кўрсатишига
шу
жумладан
суд
ҳужжати
талаби
бажарилишини
қийинлаштиради
ҳамда
уни
ўз
вақтида
ва
сўзсиз
бажариш
мумкин
бўлмайдиган
ҳолатга
келтиришга
қаратилган
қилмиш
тушунилади
,
деб
кўрсатилган
.
Бизнинг
фикримизча
,
суд
ҳукми
,
қарори
ёки
бошқа
суд
ҳужжатини
бажаришга
тўсқинлик
қилиш
,
деганда
шахснинг
суд
қарорларини
бажаришга
ҳар
хил
турдаги
тўсиқ
яратишга
ёхуд
суд
ҳужжатларини
бажариб
бўлмайдиган
қилишга
қаратилган
ҳар
қандай
ҳаракати
тушуниш
лозим
.
Суд
ҳужжатини
бажаришга
тўсқинлик
қилиш
–
бу
унинг
амалга
оширилишига
ҳалақит
беришдан
иборат
фаолият
.
Ижро
амалиётида
суд
қарорларининг
бажарилишига
тўсқинлик
қилишнинг
қуйидаги
асосий
усулларини
аниқлнади
:
–
суд
ижрочисига
унинг
талабига
кўра
суд
қарори
ёки
бошқа
суд
ҳужжатини
бажариш
учун
зарур
маълумотлар
,
ахборотлар
ва
ҳужжатлар
(
бухгалтерия
ҳужжатлари
,
дебиторлик
қарзлари
борлигини
тасдиқловчи
ҳужжатлар
,
ликвид
мулк
тўғрисидаги
,
ҳисоб
рақамлари
тўғрисидаги
ва
бошқа
маълумотлар
)
ни
тақдим
этмаслик
;
–
ликвид
мулкни
узоқлаштириш
ва
суд
қарорини
ихтиёрий
равишда
бажариш
учун
суд
ижрочиси
томонидан
ўрнатилган
муддатда
ҳамда
кўрсатилган
муддат
тамом
бўлгандан
кейин
активлардан
пул
воситаларини
чиқариб
олиб
кетиш
бўйича
актив
фаолият
;
–
узрли
сабабларсиз
суд
ижрочисига
ёхуд
ижро
фаолияти
амалга
ошириладиган
жойга
,
агар
мансабдор
шахс
тегишли
тарзда
ҳозир
бўлиш
вақти
,
санаси
ва
жойи
тўғрисида
хабардор
қилинган
ҳолларда
келмаслик
(
ҳозир
бўлмаслик
);
–
қарздор
ташкилотнинг
мансабдор
шахси
ёхуд
бошқа
ходими
томонидан
турли
ҳаракат
ёки
ҳаракатсизлик
билан
суд
ижрочисига
тўсқинлик
,
яъни
қилиш
мансабдор
шахснинг
кўрсатмасига
мувофиқ
қоровулнинг
ижро
амалиёти
бўйича
ижро
фаолиятини
амалга
ошириш
учун
келган
суд
ижрочисини
қарздор
ташкилот
ҳудудига
қўймаслиги
;
–
хатга
олинган
мулкни
сақлашга
раҳбар
эмас
шу
ташкилотнинг
бошқа
ходими
ёки
бошқа
шахс
масъул
қилинган
ҳолларда
қарздор
ташкилот
раҳбарининг
хатга
олган
мулкни
ғайриқонуний
ўтказиш
,
узоқлаштириш
,
камомад
,
яширишга
қаратилган
ҳаракати
ва
кўрсатмаси
;
–
мансабдор
шахснинг
кўрсатмасига
мувофиқ
кассирнинг
суд
ижрочисига
пул
воситаларини
уларни
мусодара
қилиш
учун
кассадан
олиб
беришдан
бош
тортиши
;
–
қазрдор
кассасидан
пул
воситаларини
сарфлаш
тўғрисидаги
суд
ижрочиси
томонидан
қўйилган
таъқиқни
бузиш
,
ходимнинг
айнан
ўша
функционал
мажбуриятларини
сақлаган
ҳолда
,
шахс
суд
ҳукмига
биноан
ишлаши
мумкин
бўлмаган
мансаб
номини
ўзгартириш
ва
бошқалар
.
Бизнингча
,
юқорида
келтирилган
суд
қарорларининг
бажарилишига
тўсқинлик
қилишнинг
усулларининг
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
қарорига
киритилиши
бу
борадаги
суд
амалиётининг
яхшилашига
хизмат
қилган
бўлар
эди
.
