ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2009
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
83
Abstract
In the introductory part of the article the author
characterizes the international norms of counteraction to
certificates of the terrorism directed on damage or destruc-
tion of nuclear objects, and crimes connected with plunder
in this or that form of radioactive materials on nuclear ob-
jects, for their further use with a view of fulfillment of cer-
tificates of terrorism
In the basic part of the article international legal
regulation of cooperation of the states in the field of strug-
gle against the crimes connected with nuclear terrorism
are considered.
In the conclusion the author summing up to con-
sideration of international legal base,
охватываю
¬
щей
questions of cooperation of the states in the field of strug-
gle against the crimes connected with nuclear terrorism
makes the offers.
У
.
И
.
Назиров
ТДЮИ
тадқиқотчиси
МИЛЛИЙ
ҲУҚУҚИЙ
ТАЪЛИМОТДА
ХАЛҚАРО
ХУСУСИЙ
ҲУҚУҚНИНГ
ТАБИАТИНИ
АНИҚЛАШ
МУАММОЛАРИ
Халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
табиатини
ва
унинг
ҳуқуқ
тизимидаги
ўрнини
аниқлаш
муаммоси
ҳуқуқ
фанимизда
доим
катта
қизиқиш
уйғотган
.
Мазкур
параграфнинг
вазифаси
китобхон
ушбу
масала
хусусидаги
турли
хил
ёндашувлар
ва
нуқтаи
назарлар
ҳақида
умумий
тасаввур
ҳосил
қилишига
кўмаклашишдан
иборат
.
Маълумки
,
юридик
фанимизда
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
тушунчаси
,
унинг
ҳуқуқ
умумий
тизимидаги
ўрни
ва
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
нормаларининг
таркиби
тўғрисидаги
масала
баҳсли
бўлиб
қолаётир
.
Бу
муаммоларга
доир
бир
қанча
махсус
муҳокамалар
жараёнида
уларнинг
иштирокчилари
ягона
тўхтамга
келганлари
йўқ
.
Илгари
сурилган
фикрлар
орасида
уч
асосий
йўналишни
фарқлаш
мумкин
.
Бир
гуруҳ
муаллифлар
(
С
.
Б
.
Крилов
,
М
.
П
.
Плоткин
,
С
.
А
.
Голунский
,
М
.
С
.
Строгович
,
В
.
Э
.
Грабарь
,
А
.
М
.
Ладиженский
,
Ф
.
И
.
Кожевников
,
С
.
А
.
Малинин
,
В
.
И
.
Маргиев
,
В
.
И
.
Менжинский
,
И
.
П
.
Блишченко
,
Л
.
Н
.
Галенская
)
фикрига
кўра
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
нормалари
сўзнинг
кенг
маъносидаги
халқаро
ҳуқуқ
таркибига
киради
.
Бошқа
бир
гуруҳ
олимлар
ўз
қарашларида
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
давлат
ички
ҳуқуқининг
тармоғидир
,
деган
концепциядан
келиб
чиқадилар
(
И
.
С
.
Перетерский
,
М
.
М
.
Богуславский
,
М
.
И
.
Брагинский
,
И
.
А
.
Грингольц
,
С
.
А
.
Гуреев
,
К
.
Ф
.
Егоров
,
В
.
П
.
Звеков
,
С
.
Н
.
Лебедев
,
Л
.
А
.
Лунц
,
Г
.
К
.
Матвеев
,
А
.
Л
.
Маковский
,
А
.
П
.
Мовчан
,
Н
.
В
.
Орлова
,
В
.
С
.
Поздняков
,
М
.
Г
.
Розенберг
,
А
.
А
.
Рубанов
,
О
.
Н
.
Садиков
,
Е
.
Т
.
Усенко
ва
б
.).
Бунда
айрим
муаллифлар
халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
ҳуқуқ
тармоғи
сифатида
мустақиллигидан
келиб
чиқадилар
(
И
.
С
.
Перетерский
,
Л
.
А
.
Лунц
,
М
.
М
.
Богуславский
,
С
.
Н
.
Лебедев
,
А
.
Б
.
Левитин
,
Г
.
К
.
Матвеев
,
В
.
П
.
Звеков
ва
б
.).
М
.
М
.
Агарков
,
И
.
А
.
Грингольц
,
М
.
И
.
Брагинский
,
А
.
Л
.
Маковский
,
О
.
Н
.
Садиков
каби
олимлар
ўзгача
нуқтаи
назарни
илгари
сурадилар
.
Асосчиси
А
.
А
.
Макаров
ҳисобланадиган
учинчи
йўналиш
(
кейинчалик
уни
Р
.
А
.
Мюллерсон
,
К
.
Л
.
Разумов
,
В
.
Г
.
Храбсков
ривожлантирди
)
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
нормаларининг
икки
тури
:
халқаро
-
ҳуқуқий
нормалар
ва
давлат
ички
ҳуқуқи
нормалари
мавжудлигидан
келиб
чиқади
.
Шундай
қилиб
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
халқаро
ҳуқуқ
тизимига
кирадими
ёки
давлат
ички
ҳуқуқи
тизимига
кирадими
,
деган
масала
халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
табиатини
аниқлашга
бағишланган
тадқиқотлар
ва
баҳс
-
мунозараларнинг
асосий
масаласи
ҳисобланади
.
Халқаро
хусусий
ҳуқуқни
давлат
ички
ҳуқуқининг
тармоғи
деб
ҳисоблаш
тарафдорлари
олдидагина
эмас
,
балки
қолган
икки
йўналиш
тарафдорлари
олдида
ҳам
турган
қўшимча
муаммо
халқаро
хусусий
ҳуқуқни
мустақил
тармоқ
ёки
кичик
тармоқ
(
ички
ҳуқуқ
ёки
халқаро
ҳуқуқнинг
кичик
тармоғи
)
сифатида
ажратиш
муаммосидир
.
Халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
халқаро
-
ҳуқуқий
хусусияти
тўғрисидаги
назариялар
замирида
С
.
Б
.
Криловнинг
у
1930
йилда
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
бўйича
ўқув
қўлланмасида
,
сўнгра
1947
йилда
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2009
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
84
“
Халқаро
ҳуқуқ
”
дарслигида
баён
этган
қарашлар
ётади
.
Бу
қарашларнинг
мазмун
ва
моҳияти
халқаро
ҳуқуқни
халқаро
оммавий
ва
халқаро
хусусий
ҳуқуққа
ажратиш
билан
белгиланади
.
С
.
Б
.
Крилов
фикрига
кўра
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
халқаро
ҳуқуқнинг
тармоғидир
1
.
В
.
Э
.
Грабарь
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
деганда
(
уни
олим
“
халқаро
фуқаролик
ҳуқуқи
”
деб
номлайди
)
халқаро
ҳуқуқнинг
алоҳида
тармоғини
тушунади
2
.
С
.
Б
.
Крилов
мазкур
нуқтаи
назар
фойдасига
келтирган
асосий
далиллардан
бири
шундан
иборатки
,
“
халқаро
шартномаларни
ўрганишгина
халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
асл
мазмунини
аниқлаш
имкониятини
беради
”
ва
халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
асосий
мазмунини
халқаро
шартнома
ҳуқуқидан
излаш
керак
3
. “
Тартибга
солишнинг
коллизиявий
хусусияти
”
га
келсак
,
бу
нормалар
ҳам
халқаро
-
ҳуқуқий
хусусият
касб
этади
, “
чунки
у
ёки
бу
норма
хусусида
давлатлар
келишуви
мавжуд
ва
коллизиявий
норма
замирида
баъзан
асрлар
мобайнида
шаклланган
халқаро
одат
ётади
”
4
.
К
.
Л
.
Разумов
ҳам
ўз
фикрида
айни
шу
тезисдан
келиб
чиқади
: “
қонун
чиқарувчи
миллий
коллизиявий
нормаларни
яратар
экан
,
барча
давлатлар
учун
мажбурий
бўлган
,
халқаро
одатлар
хусусиятини
касб
этган
коллизиявий
усулларни
эътибордан
соқит
этиши
мумкин
эмас
”
5
.
Бошқа
бир
халқаро
ҳуқуқ
мутахассиси
С
.
А
.
Малинин
қуйидаги
хулосага
келади
: “
Бизнингча
,
(
кенг
маънодаги
)
халқаро
ҳуқуқ
тизимида
ҳуқуқнинг
икки
асосий
мустақил
тармоғи
мавжуд
: 1)
халқаро
оммавий
ҳуқуқ
; 2)
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
”
6
.
Шундай
қилиб
,
С
.
Б
.
Крилов
ва
В
.
Э
.
Грабарь
халқаро
оммавий
ҳуқуқ
ва
халқаро
хусусий
ҳуқуқни
ҳуқуқнинг
айни
бир
тармоғининг
қисмлари
,
кичик
тармоқлари
деб
ҳисоблаган
бўлсалар
,
С
.
А
.
Малинин
фикрига
кўра
,
улар
ҳуқуқнинг
мустақил
тармоқлари
ҳисобланади
ва
бир
тизимга
–
сўзнинг
кенг
маъносидаги
халқаро
ҳуқуқ
тизимига
киради
.
Мазкур
нуқтаи
назарга
кўра
,
зикр
этилган
тармоқларнинг
ҳар
бири
халқаро
муносабатларнинг
муайян
бир
турини
тартибга
солади
,
бошқа
турдаги
муносабатлардан
бутунлай
фарқ
қилади
,
шунингдек
ўз
предмети
ва
ўз
ҳуқуқий
тартибга
солиш
методига
эга
.
Аммо
кенг
маънодаги
халқаро
ҳуқуқ
концепцияси
бошқа
муаллифлар
томонидан
қўллаб
-
қувватланмаган
.
Чунончи
,
проф
.
Г
.
И
.
Тункин
таҳрири
остидаги
халқаро
ҳуқуқ
дарслигида
“
халқаро
ҳуқуқ
”
атамаси
рус
тилида
ва
бошқа
бир
қатор
тилларда
халқаро
оммавий
ҳуқуқни
англатишига
,
ундан
халқаро
ҳаёт
шароитларида
юзага
келадиган
фуқаролик
-
ҳуқуқий
хусусиятга
эга
бўлган
муносабатларни
тартибга
солувчи
халқаро
хусусий
ҳуқуқни
фарқлаш
лозимлигига
эътиборни
қаратади
7
.
Ю
.
М
.
Колосов
ўзгача
концепцияни
илгари
суради
.
Унинг
фикрича
, “
ҳозирги
замон
халқаро
1
Қаранг
:
Международное
право
.
М
., 1947. 30, 32-
бетлар
.
2
Қаранг
:
Грабарь
В
.
Э
.
Материалы
к
истории
литературы
ме
-
ждународного
права
в
России
(1647-1917).
М
., 1958. 463-
б
.
3
Қаранг
:
Крылов
С
.
Б
.
Международное
частное
право
.
Л
.,
1930. 21-
б
.
4
Международное
право
.
М
., 1947. 31-
б
.
5
Разумов
К
.
Л
.
Кўрсатилган
асар
. 12-
б
.
6
Малинин
С
.
А
.
Мирное
использование
атомной
энергии
:
Международно
-
правовые
вопросы
.
М
., 1971. 7-
б
.
7
Қаранг
:
Международное
право
/
Под
ред
.
Г
.
И
.
Тункина
.
М
.,
1974. 4-
б
.
хусусий
ҳуқуқи
халқаро
оммавий
ҳуқуқ
ва
давлат
ички
ҳуқуқи
каби
мустақил
ҳуқуқ
тизимидир
”
8
.
Иккинчи
йўналиш
,
одатда
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
нормаларининг
табиати
тўғрисидаги
масала
аввало
улар
тартибга
соладиган
муносабатлар
хусусиятини
ҳисобга
олиб
ҳал
қилинишидан
келиб
чиқади
.
Мазкур
ҳуқуқнинг
тартибга
солиш
предмети
фуқаролик
-
ҳуқуқий
хусусиятга
эга
бўлган
муносабатлар
эканлигидан
келиб
чиқиб
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
фуқаролик
ҳуқуқининг
,
яъни
ички
ҳуқуқнинг
таркибига
киради
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
фани
эса
фуқаролик
-
ҳуқуқий
фанлардан
биридир
,
деган
хулосага
келганлар
.
Бу
муамммонинг
И
.
С
.
Перетерский
таърифлаган
ечими
кейинчалик
адабиётларда
Л
.
А
.
Лунцнинг
кўп
сонли
асарларида
ва
аввало
унинг
уч
жилдли
“
Халқаро
хусусий
ҳуқуқ
курси
”
да
асосланган
9
.
И
.
С
.
Перетерский
ўзининг
“
Халқаро
хусусий
ҳуқуқ
тизими
”
деб
номланган
мақоласида
шунга
эътиборни
қаратадики
, “
халқаро
”
сўзига
халқаро
оммавий
ва
хусусий
ҳуқуққа
татбиқан
турли
хил
маъно
юклатилади
.
“
Халқаро
оммавий
ҳуқуқ
шу
маънода
халқаро
ҳисобланадики
,
у
давлатлар
ўртасидаги
ҳуқуқий
муносабатларни
белгилайди
(inter nations, inter gentes),
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
эса
шу
маънода
халқаро
ҳисобланадики
,
у
турли
давлатларга
қарашли
бўлган
шахслар
ўртасидаги
ҳуқуқий
муносабатларни
,
айрим
ҳуқуқ
тизими
чегарасидан
четга
чиқадиган
,
уларга
қайси
қонун
қўлланилишини
аниқлашни
талаб
этадиган
ҳуқуқий
муносабатларни
белгилайди
”
10
.
Хуллас
,
“
халқаро
”
атамаси
биринчи
ҳолда
“
давлатлараро
”
деган
маънода
,
иккинчи
ҳолда
эса
–
хорижий
элементли
ҳуқуқий
муносабатларни
тартибга
солиш
маъносида
тушунилади
.
Шундай
қилиб
,
И
.
С
.
Перетерский
фикрига
кўра
,
“
халқаро
оммавий
ҳуқуқ
...
ва
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
...
тартибга
соладиган
ҳуқуқий
муносабатлар
сезиларли
даражада
фарқ
қилади
”
11
.
Халқаро
хусусий
ҳуқуққа
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлар
киргани
боис
,
у
“
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
фуқаролик
ҳуқуқи
таркибига
киради
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
фани
эса
фуқаролик
-
ҳуқуқий
фанлардан
бири
ҳисобланади
”
12
,
деган
тўхтамга
келади
.
Халқаро
хусусий
ҳуқуққа
кирувчи
ҳуқуқий
муносабатлар
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлари
саналса
-
да
,
улар
ўзига
хос
хусусиятга
эга
эканлиги
,
яъни
уларда
“
халқаро
(
ёки
хорижий
)
элемент
”
мавжудлиги
халқаро
хусусий
ҳуқуқни
“
ҳуқуқнинг
мустақил
фуқаролик
-
ҳуқуқий
тармоғи
”
сифатида
эътироф
этиш
учун
асос
бўлиб
хизмат
қилади
13
.
Халқаро
хусусий
ҳуқуқни
ички
ҳуқуққа
киритиш
ҳақидаги
таклифни
Е
.
Т
.
Усенко
14
ва
халқаро
оммавий
ҳуқуқни
таҳлил
қилувчи
айрим
бошқа
муаллифлар
қўллаб
-
қувватлайди
. “
Ҳозирги
дунёда
фақат
иккита
ҳуқуқ
тизими
мавжуд
–
халқаро
ҳуқуқ
ва
миллий
ҳуқуқ
тизимлари
”, “
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
турли
давлатлар
миллий
ҳуқуқ
тизимларининг
бир
қисми
ҳисобланади
”
1
,
8
Сов
.
государство
и
право
. 1981.
№
7. 147–148-
б
.
9
Қаранг
:
Лунц
Л
.
А
.
Международное
частное
право
.
М
., 1949;
Курс
международного
частного
права
:
Общая
часть
.
М
., 1973.
11–47-
б
.
10
Перетерский
И
.
С
.
Система
международного
частного
права
. 12–30-
б
.
11
Ўша
ерда
. 22-
б
.
12
Ўша
ерда
. 25-
б
.
13
Ўша
ерда
. 25, 29-
бетлар
.
14
Қаранг
:
Усенко
Е
.
Т
.
Формы
регулирования
социалистиче
-
ского
международного
разделения
труда
.
М
., 1965. 124-
б
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2009
№
3-4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
85
ҳисобланади
”
1
,
деб
қайд
этади
А
.
П
.
Мовчан
.
Бу
масалага
у
халқаро
хусусий
ҳаво
ҳуқуқининг
шаклланиш
муаммолари
нуқтаи
назаридан
ёндашади
.
Предмет
ва
тизим
тўғрисидаги
масала
хусусида
космос
ҳуқуқи
соҳасидаги
тадқиқотчилар
ҳам
фикр
билдирганлар
.
Жумладан
,
В
.
С
.
Верешчетин
космосда
тижорат
фаолиятига
ва
одатда
халқаро
хусусий
ҳуқуққа
кирадиган
бошқа
соҳаларга
мансуб
бўлган
ҳуқуқий
тартибга
солишни
комплекс
ўрганиш
фойдасига
фикр
билдирар
ва
сўзнинг
кенг
маъносидаги
космос
ҳуқуқи
тўғрисида
сўз
юритар
экан
,
айрим
муаллифларнинг
“
космос
ҳуқуқининг
ягоналиги
”
дан
ёки
халқаро
-
ҳуқуқий
нормаларни
ҳам
,
миллий
-
ҳуқуқий
нормаларни
ҳам
ўз
ичига
олувчи
“
космос
ҳуқуқи
бирлаштирилган
тизими
”
дан
келиб
чиқиш
ҳақидаги
таклифларига
қарши
эътироз
билдиради
2
.
Адабиётларда
Р
.
А
.
Мюллерсон
томонидан
айниқса
муфассал
ишлаб
чиқилган
учинчи
нуқтаи
назар
ҳам
ривожлантирилган
.
Унга
мувофиқ
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
нормалари
бошқарув
хусусиятига
эга
бўлмаган
халқаро
муносабатларни
тартибга
солар
экан
,
икки
қисмдан
,
яъни
миллий
-
ҳуқуқий
тизимларнинг
муайян
қисмларидан
ва
халқаро
оммавий
ҳуқуқнинг
муайян
қисмидан
таркиб
топади
. “
Аммо
, -
деб
ёзади
Р
.
А
.
Мюллерсон
, -
бундай
ўзаро
алоқа
натижасида
кўп
тизимли
мажмуани
вужудга
келтирадиган
бу
қисмлар
тегишли
миллий
-
ҳуқуқий
тизимлардан
ёки
халқаро
оммавий
ҳуқуқдан
чиқариб
ташланмайди
”
3
.
“
Кўп
тизимли
мажмуа
”
назариясига
келсак
,
унинг
замирида
А
.
Н
.
Макаров
томонидан
ёзилган
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
бўйича
Россиядаги
илк
дарсликлардан
бирида
илгари
сурилган
қарашлар
ётади
. “
Мен
учун
шахсан
халқаро
ҳуқуқнинг
ҳозирги
даражасига
мувофиқ
келадиган
назария
икки
ҳуқуқий
тартибот
–
халқаро
ва
давлат
ҳуқуқий
тартиботининг
алоҳидалиги
назариясидир
, -
деб
ёзган
эди
муаллиф
1924
йилда
. –
Бу
асосий
назарий
тезисдан
мантиқан
коллизиявий
халқаро
ҳуқуқ
ва
давлат
ҳуқуқининг
алоҳидалиги
ҳақидаги
хулоса
келиб
чиқади
”
4
.
Р
.
А
.
Мюллерсон
бу
нуқтаи
назарни
ривожлантирди
,
кўп
тизимли
мажмуа
икки
қисмининг
ўзаро
алоқасига
урғу
бериб
,
уни
сезиларли
даражада
тўлдирди
.
Халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
ҳуқуқ
сифатидаги
хусусияти
шу
билан
белгиланадики
,
у
икки
ёқлама
хусусият
касб
этадиган
ва
ўз
“
хусусий
”
ҳуқуқ
тизимига
эга
бўлмаган
ижтимоий
муносабатларнинг
алоҳида
гуруҳини
тартибга
солади
.
Бу
нуқтаи
назар
халқаро
ҳуқуқ
дарслигида
5
қабул
қилинди
,
шунингдек
бошқа
асарларда
6
ҳам
маълум
даражада
қўллаб
-
қувватланди
.
Мазкур
муносабатлар
муайян
ҳуқуқ
тизими
амал
қиладиган
ижтимоий
тизимлар
(
давлатлар
,
давлатлараро
тизимлар
)
чегарасидан
1
Международное
воздушное
право
.
М
., 1980.
Кн
. 1. 10, 15-
бетлар
.
2
Қаранг
:
Новое
в
космическом
праве
:
(
На
пути
международному
частному
космическому
праву
). –
М
., 1990.
6–7-
б
.
3
Мюллерсон
Р
.
А
.
О
соотношении
международного
публичного
,
международного
частного
и
национального
права
. 87–89-
б
.
4
Макаров
Л
.
Н
.
Основные
начала
международного
частного
права
. 26-
б
.
5
Қаранг
:
Международное
право
/
Под
ред
.
Г
.
И
.
Тункина
. 1982.
11–12-
бетлар
.
6
Қаранг
:
Фельдман
Д
.
И
.
Система
международного
права
.
Казань
, 1983. 38-
б
.
ташқарига
чиққани
боис
,
ҳар
бир
озми
-
кўпми
ривожланган
миллий
-
ҳуқуқий
тизим
ўз
халқаро
хусусий
ҳуқуқига
эгадир
.
Халқаро
оммавий
ҳуқуқ
ҳам
халқаро
ҳуқуқнинг
тармоғи
эмас
,
балки
унинг
алоҳида
йўналиши
ҳисобланадиган
ўз
халқаро
хусусий
ҳуқуқига
эга
.
Кўп
тизимли
мажмуа
концепциясининг
моҳияти
ана
шундан
иборат
.
Шунга
ўхшаш
қарашлар
В
.
Г
.
Храбсковнинг
айрим
мақолаларида
баён
этилган
.
Унинг
фикрича
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
“
халқаро
шартнома
ва
одат
нормаларининг
мажмуи
”
дир
.
Шу
билан
бир
вақтда
коллизиявий
нормалар
ва
чет
элликларнинг
мақоми
тўғрисидаги
нормалар
ҳуқуқ
тармоғини
ташкил
этмайдиган
“
давлат
ички
тартибга
солиш
воситалари
”
дир
7
.
К
.
Л
.
Разумов
фикрига
кўра
, “
ҳар
бир
давлатнинг
коллизиявий
ҳуқуқи
миллий
ҳуқуқнинг
кичик
тизими
ҳисобланади
ва
давлат
ички
ҳуқуқи
тармоқларидан
бирортасига
ҳам
кирмайди
”,
унификация
қилинган
фуқаролик
-
ҳуқуқий
нормалар
эса
кенг
маънодаги
“
халқаро
ҳуқуқнинг
мустақил
тармоғи
саналган
халқаро
фуқаролик
ҳуқуқи
”
ни
ташкил
этади
8
.
Агар
биз
юқорида
номлари
зикр
этилган
олимларнинг
назарий
қарашларини
ва
шунинг
билан
бир
қаторда
дунёда
содир
бўлаётган
воқеликни
чуқур
таҳлил
қилган
ҳолда
қуйидаги
хулосаларга
келишимиз
мумкин
:
Ҳозирги
замон
халқаро
хусусий
ҳуқуқи
таълимотининг
турли
мамлакатларда
таърифланган
қуйидаги
асосий
назарий
масалаларини
ХХ
асрнинг
иккинчи
ярмида
халқаро
ҳаётда
юзага
келган
ва
амалда
мавжуд
бўлган
муносабатларни
ҳисобга
олган
ҳолда
таҳлил
қилиш
лозим
деган
хулосага
келиш
имкониятини
беради
.
Биринчидан
,
бу
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
томонидан
тартибга
солинадиган
муносабатлар
хусусияти
тўғрисидаги
масала
,
иккинчидан
,
халқаро
ҳуқуқ
нормаларини
таркиби
тўғрисидаги
масала
,
учинчидан
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
нормаларининг
функцияси
тўғрисидаги
масала
,
тўртинчидан
,
давлат
ички
ҳуқуқида
халқаро
-
ҳуқуқий
нормаларни
амалга
ошириш
тўғрисидаги
масала
.
Резюме
В
вводной
части
статьи
автор
характеризует
сущность
и
понятие
международного
частного
права
.
В
основной
части
рассматриваются
вопросы
оп
-
ределения
природы
международного
частного
права
в
национальном
правовом
учении
.
В
заключении
автор
выражает
свою
точку
зре
-
ния
по
изученной
тематике
.
Abstract
In the introductory part of the article the author
characterizes essence and concept of the international
private law.
In the basic part questions of definition of the na-
ture of the international private law in the national legal
doctrine are considered.
In the conclusion the author expresses the point of
view on the studied subjects.
7
Қаранг
:
Храбсков
В
.
Г
.
Международное
частное
право
в
системе
общего
международного
права
. 38-
б
.
8
Разумов
К
.
Л
.
Кўрсатилган
асар
. 17–18, 23-
бетлар
.
