YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
112
SUV QIRQQULOĞI (ARTEMIA) HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA, TARQALISHI
VA TARAQQIYOTI
Sayfutdinova Yorqinoy Yasharbek qizi
ADPI Biologiya yo’nalishi 201 - guruh talabasi
Tojiboyev Murodali Umaraliyevich
Ilmiy rahbar
https://doi.org/10.5281/zenodo.14214479
Annotatsiya.
Suv qirqqullog'lari ko'plab o'simlik va hayvon turlarining yashash joyi
bo'lib, oziq zanjirining muhim qismlarini tashkil qiladi. Tuproqning yuqori unumdorligi,
suvning tabiiy ravishda filtrlash va saqlash qobiliyati bilan birgalikda, qirqqullog'lar insonlar
uchun qishloq xo'jaligi, baliqchilik va boshqa tabiiy resurslardan foydalanish imkonini beradi.
Аннотация:
Водно-болотные угодья являются средой обитания для многих видов
растений и животных и составляют важную часть пищевой цепи. Высокое плодородие
почвы в сочетании со способностью естественным образом фильтровать и хранить
воду позволяет людям использовать сельское хозяйство, рыболовство и другие
природные ресурсы.
Annotation:
Wetlands are habitats for many plant and animal species and form
important parts of the food chain. The high fertility of the soil, combined with the ability to
naturally filter and store water, enable humans to use agriculture, fisheries and other natural
resources.
Kalit so’zlar:
Artemiya, daryo, ko’l, tropik, subtropik, ekologik omil, oziq-zanjir,
geografik hudud, ekotizm,
Key words:
Artemia, river, lake, tropical, subtropical, ecological factor, food chain,
geographical area, ecotism,
Ключевые слова:
артемия, река, озеро, тропики, субтропики, экологический
фактор, пищевая цепь, географическая зона, экотизм.
Suv qirqqullog'i – bu daryolar, ko'llar yoki boshqa suv havzalari yaqinida joylashgan
joylarda suv sathining ko'tarilishi va toshqin paytida yer yuzida suv oqishi natijasida hosil
bo'lgan geografik hudud. Qirqqullog'lar odatda suvning ko'tarilib-pasayishiga bog'liq ravishda
o'zgarib turadi. Ekologik ahamiyati: Suv qirqqullog'lari o'ziga xos ekotizimlar hisoblanadi,
chunki ular ko'plab o'simlik va hayvon turlarining yashash joyidir. Bu hududlar biologik
xilma-xillikni saqlashda muhim rol o'ynaydi va oziq zanjirining muhim bo'g'inlarini tashkil
qiladi. Qirqqullog'larning turlari: Suv qirqqullog'lari daryo qirg'oqlari, ko'l qirg'oqlari yoki
botqoqlik kabi joylarda shakllanishi mumkin. Har bir tur o'ziga xos landshaft va ekologik
sharoitlar bilan ajralib turadi.[1]
Suv Qirqquloği (Artemia)— sho'r va tuzli suv havzalarida yashovchi kichik suvo'tlar
turkumi, ularning eng mashhur turi Artemiya sanaladi. Bu organizmlar mikroorganizmlar va
planktonlarni oziq-ovqat sifatida iste'mol qilib, o'zlarining ekosistemalarida oziq-ovqat
zanjirining muhim qismi hisoblanadi. Artemia ko'plab biologik va ekologik tadqiqotlarda,
shuningdek akvakultura va hayvonlar biologiyasi sohalarida model organizm sifatida
qo'llaniladi. Artemiya juda yuqori moslashuvchanlikka ega bo'lib, ular sho'r va tuzli suv
sharoitlariga moslashgan. Ularning tuxumlari ekstremal sharoitlarga chidamli bo'lib, uzoq
vaqt davomida tirik qolishi mumkin. Tarqalishi: Artemiya butun dunyo bo'ylab, asosan tropik
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
113
va subtropik mintaqalarda keng tarqalgan. Ular tabiiy ravishda sho'r va tuzli suv havzalarida,
tuzli ko'llar, lagunalar, va ba'zi tuzdan boy bo'lgan daryo suvlari kabi joylarda uchraydi. Ular
ayrim o'zgaruvchan iqlim sharoitlariga ham moslashgan va bu ularning keng tarqalishini
ta'minlaydi.[1,2]
Sho'r va tuzli suv muhitlarida boshqa suvo'tlarga nisbatan ularning ko'proq turli
ekologik sharoitlarga moslashish qobiliyati mavjud Taraqqiyoti: Artemia hayot sikli juda
qiziqarli va murakkab. Ularning tuxumlari cysta deb ataladi, bu tuxumlar o'zgaruvchan
sharoitlarga chidamli bo'lib, uzoq vaqt davomida qurib qolishi mumkin. Bu tuxumlar
suyuqlikka qaytganda, tezda yangi hayot shaklini, ya'ni nauplius deb ataluvchi bosqichni
ishlab chiqaradi. Nauplius bosqichidan so'ng, Artemia o'sib, to'liq rivojlangan qirqquloqqa
aylanadi. Bu davrda ular sho'r suvda erkin suzib yurishadi va planktonni yutishadi. Artemia
turli sharoitlarda o'zgarishi va moslashish imkoniyatiga ega, bu ularni hayotning
o'zgaruvchan va ekstremal sharoitlariga chidamli qiladi.[1,3].
Ekologik va Iqtisodiy Ahamiyati: Ekologik roli: Artemia ekologik tizimda muhim rol
o'ynaydi, chunki ular planktonlarni iste'mol qilib, boshqa baliqlar, qushlar va boshqa
hayvonlar uchun oziq-ovqat manbai bo'lib xizmat qiladi. Shu bilan birga, Artemia boshqa
organizmlar bilan birga sho'r suv ekosistemalarining muvozanatini saqlashga yordam beradi.
Akvakultura sanoatidagi o'rni: Artemia baliqlarni, xususan, yirik baliqlarni va akvarium
hayvonlarini boqish uchun oziq-ovqat sifatida ishlatiladi. Artemianing kichik shakllari
(naupliuslar) baliqlarning boshlang'ich rivojlanish bosqichida, ayniqsa, akvakultura sohasida
muhim oziq-ovqat manbai bo'lib xizmat qiladi. Laboratoriya tadqiqotlari: Artemia ko'plab
ilmiy tadqiqotlarda, jumladan, biologiya, ekologiya va toksikologiya sohalarida model
organizm sifatida ishlatiladi. Ular muhitga qo'shilgan zaharli moddalar ta'sirini o'rganish
uchun ham qo'llaniladi. Tuxumlarning Qobiliyati va Tarqalishi: Artemia tuxumlari juda
chidamli bo'lib, ular quruqlik sharoitida yillar davomida hayotga qodir bo'lishi mumkin. Shu
sababli, Artemia tuxumlari tashqariga tarqalishda ham muhim rol o'ynaydi va yangi joylarga
osonlikcha ko'chib o'tishi mumkin. Bu tuxumlar o'zining mustahkam qobig'i va stressga
chidamliligi tufayli ko'plab muhit sharoitlariga moslashish imkoniyatiga ega bo'ladi. [4,5]
Artemia — sho'r va tuzli suv havzalarida yashovchi muhim organizm bo'lib, uning
ekologik va iqtisodiy ahamiyati juda katta. Ularning hayot tsikli, tuxumlari va o'zgaruvchan
sharoitlarga moslashish qobiliyati, ularni global ekosistemalarda muhim o'rin egallovchi
organizmga aylantiradi. Artemia akvakultura va ilmiy tadqiqotlar sohasida keng qo'llanilib,
ekologik va iqtisodiy qiymatga ega bo'ladi.[2,3,5]
References:
1.
O’.E.Xo’janazarov, X.Mavlonov, J.S.Sadinov. “Botanika o’simliklar sistematikasi” Toshkent
“Innovatsiya-Ziyo” 2022.
2.
M.I.Ikromov, X.N. Normurodov, A.S. Yuldashev. “Botanika” Toshkent “O’zbekiston” 2002.
3.
S.Mustafayev, O’.Ahmedov. Botanika – T: “O’zbekiston”, 2006
4.
SH.Tojiboyev. O’simliklar sistematikasi. -T.: 1990.
5.
O’.Pratov, A.S.To’xtayev, F.O’.Azimova, I.Z.Saparboyev, M.T.Umaraliyeva. Biologiya
(botanika 6-sinf darslik) Toshkent- “O’zbekiston”, 2017.
