Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 6 | 2023
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal July, 2023
217
ÓZBEKSTAN AYMAǴINDA TURIZMNIŃ JAŃA TÚRLERINIŃ
RAWAJLANÍWÍ
Iskenderov Alisher Bazarbaevich,
Eshiniyazov Berdiniyaz Ańsatbay ulı
Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı
E-mail:
berdiniyaz.eshiniyazov@mail.ru
ANNOTATCIYA
Turizm industriyası jáhán xojalıǵınıń jetekshi tarmaqlarınan biri bolıp, milliy
ekonomikaǵa joqarı payda keltiretuǵın perspektivalı taraw bolıp esaplanadı. Turizm
hár qanday mámleket ekonomikasında zárúrli áhmiyetke iye boladı.
Tayansh sózler:
turizm, rekreaciya, ekologiyalıq turizm, arnawlı tur.
DEVELOPMENT OF NEW TYPES OF TOURISM IN UZBEKISTAN
ABSTRACT
The tourism industry is one of the leading sectors of the world economy, and it
means a promising sector that brings high profits to the national economy. Tourism
plays an important role in the economy of any country.
Key words:
Tourism, recreation, ecological tourism, special tour.
Ózbekstanda turizm tarawı rawajlanıwı ushın barlıq shárayat hám imkaniyatlar
jaratılǵan. Bul tarawdıń jańa jumıs orınların jaratıw, xalıq abadanlıǵın asırıw, valyuta
hám salıq jáne byudjetke dáramatlardıń kelip túsiwiniń kóbeyiwinde júdá úlken
áhmiyetke iye.
2021 jıl dawamında Ózbekstan Respublikasına turistikalıq maqsetinde kelgen
shet el sayaxatshıları sanı 1 mln 881 mıń turistti quraǵan. Bul kórsetkish 2020-jıldıń
usı dáwirine salıstrǵanda Ózbekstanǵa kelgen turistler sanı 377 mıńǵa kóbeygen. 2022-
jıldıń yanvar-mart aylarında bolsa mámleketimizge kelgen shet el sayaxatshılar sanı
609,6 mıń turistti quraǵan. Respublikamızǵa ǴMDA mámleketlerinen 578,6 miń
sayaxatshı kelgen bolsa, bul kórsetkish ulıwmalıq kórsetkishtiń 94,9 % in, basqa shet
el mámleketlerinen kelgenler 31,0 mıń adamdı (olardıń ulıwmalıq sanınıń 5,1 % in)
quraǵan.
Ózbekstan Respublikası aymaǵında turizmniń arnawlı túrlerin rawajlandırıw,
olardı keńirek eń jaydırıw, pútkil dúnya turizm áleminde elimizdiń alǵa qaray taslaǵan
nátiyjeli adımı bolar edi. Turizmdegi arnawlı túrleri házirshe turizm tarawında
Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 6 | 2023
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal July, 2023
218
rawajlanbaǵan. Arnawlı túrlerdiń ayırım túrlerin házirden-aq ǵalabalastırıwdıń úlken
imkaniyatları bar. Mısalı, barǵan sayın umıtılıp baratırǵan darwázlıq oyınların qayta
tiklew, turaqlı túrde darwázlıq orınların belgilew kerek. Bunday jaǵdayda turistlerdi
bul oyınlarǵa mirát etiw waqıtları anıq boladı. Tap usı sıyaqlı, ılaq oyını da 2-3 aylap
dawam etiwshi, turistlerdiń úlken aǵımın ózine qızıqtırıwshı qızıqlı turistlikalıq obyekt
bolıp esaplanadı. Bul túrdi ǵalabalastırıw ushın eń áhmiyetli mashqala turistlerdi kútip
alıw, jaylastırıw, dem alıw, awqatlanıw hám qonıp qalıwları ushın qolaylı shárayatlardı
shólkemlestiriw jumıslarınıń elege shekem joqarı dárejede rawajlanbaǵanlıǵı bolıp
esaplanadı.
2020 jıldıń yanvar-sentyabr aylarında turistikalıq maqsetlerde sırt elge ketken
Ózbekstan puqaraları sanı 1 mln 639,4 mıń sayaxatshını quraǵan. Ótken jıldıń sol
dáwirine salıstırǵanda bul kórsetkish 73,5 %ge azayǵan. 2020 jıldıń yanvar-sentyabr
aylarında ǴMDA mámleketlerine barǵan Ózbekstanlı sayaxatshılar 1 mln 525,3 mıń
sayaxatshını quraǵan bolıp, bul jámi turistlerdiń 93,0%in quraydı, basqa
mámleketliklerge bolsa 114,1 mıń adam (yamasa 7,0 %) barǵan.
Ózbekstanǵa keliwshi shet el turistlerdiń sanınıń ósiwine unamsız tásir etiwi
múmkin bolǵan tómendegi jaǵdaylar tártipke salınıp barılmaqta: [Tuxliyev.I.S.132b]
- Ózbekstan haqqındaǵı dáslepki hám áhmiyetli tásirlerdi qaldıratuǵın bajıxana
xızmeti xızmetkerleriniń sayaxatshılar menen bolǵan sáwbetlesiw mádeniyatı
jaqsılandı;
- Mıymanxanalarda dástúrxanǵa qoyılatuǵın azıq-awqatlıq ónimler zamanagóy
talaplarǵa juwap bere basladı;
- Ózbekstan aymaǵındaǵı mıymanxana xızmetleriniń bahaları tiykarǵı
konkurentlerimizge salıstırǵanda qımbatlılıǵı, transport jol qárejeti bahalarınıń joqarı
bolǵan jaǵdayları azayıp barılmaqta;
- Turistlerdiń estelik ushın satıp alatuǵın milliy suvenirlerimizdiń hár túrliligi
kóbeyip, joǵalıp ketken bir qatar ónermentshilik túrleri tiklendi hám qaytadan payda
bolıp dúzildi;
- Úgit-násiyatlaw máselelerine jeterlishe itibar berilip, shet elli sayaxatshılardıń
Ózbekstan haqqındaǵı maǵlıwmatlar bazası sociallıq tarmaqlarda keńeytirilip
barılmaqta, bunnan ásirese, Germaniya hám Italiyalı biznes sheriklerdiń brokerlerden
nátiyjeli paydalanılıp atır;
- Turistlerge usınıs etilip atırǵan tovar hám xızmetlerdiń sapası bahasına say bolıp
sáykeslesip barılmaqta.
Ózbekstan Respublikası aymaǵında ekologiyalıq turizmdi joqarı dárejede
rawajlandırıw imkaniyatlarına iye bolǵan mámleketlerden biri bolıp tabıladı. Elimizdiń
geografiyalıq ornı, tábiyiy shárayatları, klimatı, tariyxıy orınları, arxitekturalıq
Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 6 | 2023
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal July, 2023
219
estelikleri, sonday aq, ózine tán lanshaftǵa iye bolǵan tábiyat kórinisleri turistlerdi
ózine tartadı.
Tábiyat hám onıń hár túrliligi, gózzal tábiyiy lanshaftların úyreniw hám olardı
rekreaciyalıq jaqtan bahalaw, olarda sayaxat mánzillerin shólkemlestiriwdiń ilimiy
tiykarların islep shıǵıw búgingi kúnniń aktual máselelerinen biri bolıp tabıladı. Sol
sebepli aymaqlardıń rekreacialıq imkaniyatların anıqlaw hám bahalaw boyınsha
túsinikke iye bolıw, turizm tarawınıń áhmiyetli qásiyetleri menen tanısıw, turizm
industriyası rawajlanǵan mámleketler haqqında kóbirek maǵlıwmatlarǵa iye bolıw,
turizmniń túrleri hámde dúzilislerin úyreniw, olardı salıstırıw mámleketimizde
sayxatshılıqtı tuwrı shólkemlestiriwde zárúrli áhmiyetke iye.
Ekoturistler ushın qızıqlı bolǵan obyektler, yaǵnıy ayrıqsha qorǵawǵa alınǵan
aymaqlar sheńberindegi túrli tábiyiy hám mádeniy lanshaftlar, ósimlik hám haywanat
dúnyası resursları, siyrek ushırasatuǵın hám kemeyip baratırǵan organizmler
genefondı,
ájayıp tábiyat kompleksleri, tábiyat estelikleri ekoturizmdi
rawajlandırıwdıń áhmiyetli tiykarı bolıp esaplanadı.
1
1-keste
Ózbekstan Respublikasınıń ayrıqsha qorǵalatuǵın tabiyiy aymaqları
Nº
Qorıqxana atı, dúzilgen waqtı,
maydanı
Qánigelesiwi
Jaylasqan ornı
1
Chatqal
taw-toǵay
biosfera
qorıqxanası 35200 ga, (1947-j)
Taw-toǵay lanshaftları. Barlıq tábiyiy
komplekslerdi úyreniw hám qorǵaw. Qar
barısınıń qáwipsizligin qorǵaw
Tashkent
wálayatı.
Ahangaran hám Tashkent
rayonları
2
Zamin qorıqxanası 26848,6 ga
(1960-j)
Taw-arsha aǵashı landshaftları. Arsha aǵashı
toǵayları
jáne onıń haywanat álemin qorǵaw
Jizzax wálayatı. Zamin hám
Baxmal rayonları
3
Tómengi Ámiwdárya biosfera
rezervatı 6462,1 ga (1971-j)
Toǵaylar landshaftı. «Xalıq aralıq Qızıl
kitap»daǵı
Buxara
suwınınıń
tábiyiy
populyaciyası, toǵaylar qáwipsizligin
qorǵaw
Qaraqalpaqstan
Respublikası, Beruniy rayonı
4
Qızılqum qorıqxanası
10311,06 ga (1971-j)
Toǵay -qum landshaftları. Buxara suwınınıń
tábiyiy populyaciyaları.
Buxara Ramitan rayonı,
Xorezm Doslıq rayonı
5
Zarafshan qorıqxanası 2552 ga
(1979-j )
Toǵay lanshaftları. Qırǵawıldıń tábiyiy
populyaciyası hám chakanda putasın qorǵaw
Samarqand
wálayatı
Bulunǵur hám Jambay rayonı
6
Nurata biosfera qorıqxanası
21137,5 ga (1979-j)
Taw-ǵoza toǵayları landshaftları,
grek ǵozasınıń tábiyiy populyatsiyaların
qorǵaw.
Jızzax wálayatı Farish rayonı
7
Hısar qorıqxanası 80986 ga
(1983-j)
Taw-toǵay landshaftları. Barlıq tábiyiy
komplekslerdi úyreniw hám qorǵaw
Qashqadárya
wálayatı
Yakkabaǵ hám Shaxrısabz
rayonı
8
Kıtap geologıyalıq qorıqxanası
5378 ga (1987-j)
Tawlar.
Paleontologiyalıq-stragrafiyalıq
obyektlerdi qorǵaw. Xalıq aralıq meridiannıń
watanımızdan ótiwi belgisi qoyılǵan.
Qashqadárya wálayatı Kıtab
rayonı
9
Surxan taw-toǵay qorıqxanası
23802,38 ga (1987-j)
Taw-toǵay landshaftları. Burama shaqlı
eshkiniń tábiyiy populyatsiyaları, tábiyiy
arsha aǵashzarlar qáwipsizligi.
Surxandárya wálayatı Termiz
hám Sherabad rayonı
1
Iskenderov A.B., Uzaqbaev Q.K., Sharibaev A.M., Djanabaev I.B. “Turizm hám rekreaciylıq geografiya” páninen oqıw-
metodikalıq qollanba. Nókis- 2019, 128 bet.
Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 6 | 2023
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal July, 2023
220
Juwmaqlap aytqanda, Ózbekstan Respublikası aymaǵında turizmniń jańa túrlerin
rawajlandırıw eń aktual máselelerdiń biri bolıp tabıladı. Sonıń ushın milliy qadiriyatlar
hám ekologiyalıq turizmdi rawajlandırıw ushın resurslar jeterlishe támiynlengen.
PAYDALANÍLǴAN ÁDEBIYATLAR (REFERENCES)
1.
Iskenderov A.B., Uzaqbaev Q.K., Sharibaev A.M., Djanabaev I.B. “Turizm
hám rekreaciylıq geografiya” páninen oqıw-metodikalıq qollanba. Nókis- 2019, 128
bet.
2.
Tuxliyev I.S., Xayitboyev R., Ibodullayev N.E., Amriddinova R.S. Turizm
asoslari: O‘quv qo‘llanma – S.: SamISI, 2010- 247 b.
3. Tuxliyev I.S., Qudratov G‘.X., Pardayev M.Q.; Turizmni rejalashtirish.
O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus táIim vazirligi, Samarqand iqtisodiyot
va seivis instituti. - Т.: Iqtisod-moliya, 2010. - 260 bet.
4. Яқубов У. Ш., Абдуллаев А.Г. " Рекреацион география асослари"- Т.: Фан
ва технология, 2012.
Ilmiy maqala ham konferenciyalar
2.
Eshiniyazov Berdiniyaz Ańsatbay ulı, Saliyev Erkin Polatbay ulı, Egamberdiev
Farrux
Baxtiyarovich.
"Turizm
rawajlanıwınıń
ilimiy
tiykarlarınıń
úyreniliwi." Educational Research in Universal Sciences 2.4 (2023): 821-825.
2. Egamberdiev Farrux Baxtiyarovich, Eshiniyazov Berdiniyaz Ańsatbay ulı.
"Turizm tarawlarınıń geografiyalıq tiykarları." International conferences. Vol. 1. No.
21. 2022.
3. Egamberdiev F., Eshiniyazov B.A. "Turizmniń rawajlanıwındaǵı geografiyalıq
kórsetkishler." International conferences. Vol. 1. No. 21. 2022.
4. Iskenderov Alisher Bazarbaevich, Saliyev Erkin Polatbay ulı, Abdiramanov
Baxtiyar Saǵiydulla ulı. "Sanaattı rawajlanıwında tábiyiy shárayat hám tábiyiy
resurslardıń potencialları." Educational Research in Universal Sciences 2.4 (2023):
826-830.
