Некоторые наблюдения по вакцинации собак против эхинококкоза

inLibrary
Google Scholar
Журнал:
Выпуск:
CC BY f
27-29
4
0
Поделиться
Аминжонов, Ш. (2024). Некоторые наблюдения по вакцинации собак против эхинококкоза. in Library, 1(1), 27–29. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/30316
Шерзод Аминжонов, Ветеринарный научно-исследовательский институт

Директор лаборатории гельминтозоонозов, доктор ветеринарных наук, старший научный сотрудник ВНИИ ветеринарии

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Ключевые слова:

Аннотация

В этой статье предоставляется некоторая информация о некоторых наблюдениях по вакцинации собак против эхинококкоза.


background image

ВЕТЕРИНАРИЯ ТИББИЕТИ: ПАРАЗИТАР КАСАЛЛИКЛАР

ЗООВЕТЕРИНАРИЯ

# 11-12 (48-49) 2011

27

Ш.АМИНЖОНОВ, УзВИТИ

ИТЛАРНИ ЭХИНОКОККОЗГА КАРШИ

ЭМЛАШ ТУГРИСИДА АЙРИМ

КУЗАТИШААР

Одам ва туёкди хайвонларнинг эхинококкозга чали-

нишида Е.granulosus билан зарарланган ит мухим урин
тутади. Шуни хисобга олиб, итларни ушбу па- разитдан
мунтазам гижжасизлантиришга кадим за- монлардан
бери эътибор бериб келинган. E.gra- nulosusHHHr
имагинал даври итларнинг ичак девори- да чукур
жойлашганлиги сабабли гижжасизлантириш жараёнида
антигельминтиклар уларни ичаклардан тулиххайдаб
чикдра

олмайди.

Шунингучун

итлар

гиж-

жасизлантирилгандан кейин кам табиатда E.granulo-
susHHHr инвазион элементларини таркдтувчи манба
булиб колаверади. Бу тадбирнинг салбий жихатини
хисобга олиб, E.Y. Turner ва бошкдлар (1933, 1936)
Сурияда, Н.Н. Плотников (1939) собик, Иттифокда ит-
ларни эхинококкозга к,арши эмлаш усулини синаш
буйича илмий изланишлар олиб борган.

Turner E.Y. ва бошкдлар (1933) E.granulosusHHHr

сколекс ва хитинли к,обигининг куритилган кукуни- дан
1,0 фоизли эритматайёрлаб, итларни эхинококкозга
кдрши эмлаган. Эмланган 8 бош итдан учтаси умуман
эхинококкозга чалинмаган, холган бештаси- да жуда кам
сонли паразит кузатилган. Айнан шу вахт да икки бош
назорат гурухидаги итларнинг ичак- ларида куп микдорда
цестодлар аникданган. Муал- лифларнинг кейинчалик
(1936) 77 бош тажриба ва 29 бош назорат гурухидаги
итларда олиб борган тад- хихотларида аввалги олинган
натижалар тулик, тас- дикданмаган.

И.И. Плотников 1939 йилда E.Y. Turner (1933,1936)

тажрибаларини 24 бош итда такрорлаган. Муаллиф
антиген сифатида E.granulosusHHHr хитинли хобиги- дан
ва

сколексларидан

тайёрланган

суспензиядан

фойдаланган. Хар бир итга 3-6 марта 0,5-5,0 мл мик,-
дорда ушбу препарат тери остига юборилган. Итлар
охирги эмлашдан кейин 2-104 кун оралигида эхинококк
онкосфералари билан зарарлантирилган ва 4-47
кунларда охирги зарарлантирилгандан сунг суйиб
текширилган. Эмланган 14 бош итдан иккита- сида
зарарланиш холати умуман кузатилмаган, 11160 ва
11595 дона эхинококк протосколекслари билан за-
рарлантирилган учта итда 15,55 ва 895 донадан па-
разитлар, холган тук,к,изтасида 4811 донадан 32634
донагача эхинококклар аникданган. Муаллиф итларни
эхинококкларга индивидуал чидамлилиги турли- ча
намоён булганлигини назорат гурухидаги итлар орасида
кам кузатган. Жумладан, 10 бош итдан ет- титаси
эхинококкозга чалинган.

Итларни эхинококкозга харши эмлаш буйича бол-

гариялик олимлар К.Матов ва И.Васильев (1954) то-
монидан утказилган тадхихотлар кам ижобий натижалар
билан якунланган. Муаллифлар E.granuiosus- нинг
сколекс ва пуфаклари хатламларидан тайёрланган
антигендан фойдаланган. Эмланган итларда кам
микдорда эхинококклар ривожланган ва улар 88 кун- да

кам етилмаган. Аммо бизга маълум адабиётлар- да ушбу
муаллифлар томонидан олинган натижалар- ни
тасдикдовчи далиллар келтирилмаган.

Кейинги йилларда эмлаш учун фойдаланган анти-

генлар рентген нурлари билан нурлантирилгандан кейин
ишлатилган. Чунки нурлаш жараёнида антиген- ларнинг
иммуногенлик хусусияти ошади. Бу сокада югославиялик
M.Movsesijak, Z.MIodenevic (1970) лар- нинг иши
эътиборга молик. Муаллифлар эхинококк суюкдиги,
протосколекслар, куртак, кутикуляр мемб- раналар ва
вояга етган эхинококклар суспензиясини 25 кр
нурлагандан кейин ишлатган. Тадхихотлар 16 бош
тажриба ва 5 бош назорат гуруки итларида утказилган.
Итларга нурланган материал бир ва икки марта 30 кун
оралигида кулланилган ва улар 54 кундан кейин
зарарлантирилган. Зарарлантирилган хайвон- лар 58-
кунда суйилган. Икки марта эмланган итларда уртача бир
бошда 0,5 тадан 2,0 донагача, бир марта эмланганларда
97,5 тадан 100,5 гача паразит кузатилган. Назоратдаги
итларда уртача 1597 дона эхинококк аникданган.

R.P. Herd ва бошкдлар (1975) келтирган далилларга

кура эхинококкларнинг секреция ва экскреция максу-
лотлари яхши антиген хусусиятга эга. Муаллифлар ла-
боратория шароитида устирган етук эхинококкларни 6-10
кун

давомида йигилган

суюкдикларидан

секрет

антигенлари билан олти бош итни эмлаган. Тажриба
гурухидаги итларга паразит суюкдигидан 5 мл дан тери
остига турт марта юборган. Юборилган суюкдик
таркибида 5 мг окрил булган препаратни 12-14 кун ора-
лигида куллаган. Итлар охирги эмлашнинг учинчи хаф-
тасида зарарлантирилган ва 38 кундан кейин суйилган.
Эмланган итларда назорат гурухига нисбатан эхи-
нококклар ва уларнинг бугимлари микдори бир неча
марта кам булган ва ургочиларида тухум ишлаб чиха-
риш камайган.

Адабиётларнинг кискдча тахдилидан маълумки, ит-

ларни эхинококкозга кдрши эмлаш янги йуналиш булиб,
ларвоцистларнинг суюкдиги ва протосколекс - ларини
нурлантириб, вакцина сифатида куллашни олдимизга
махсад к,илиб куйдик.

Материал ва текшириш усуллари.

Тажриба 24 бош

4-

6 ойлик кучукларда олиб борилди. Улар 7 гурухга: 2-4

бошдан 6 та тажриба ва 1 назорат гу- рухдарига
ажратилди (1-жадвал). Назорат гурухи- даги кучуклар
эмланмади. Хайвонларни эмлаш учун E.granulosusHHHr
протосколекслари ва ларвоцистла- ри суюкдиги хамда
протосколекслардан фойдала-


background image

ВЕТЕРИНАРИЯ ТИББИЁТИ: ПАРАЗИТАР КАСАЛЛИКЛАР

28 #11-12 (48-49) 2011

ЗООВЕТЕРИНАРИЯ

нилди. Иммунизация учун фойдаланилган инвазион
материал «Луч» рентген аппаратида 25, 30 ва 60 минг

рентген нури

билан нурлантирилди.

Итларга нурланган эхинококк суюкдиги 5,0 мл дан,

протосколекслари 100-150 донадан тери остита бир
марта юборилди. Бундан ташкдри, учинчи тажриба
гурухи итларига огиз оркдли 10 мингтадан нурланган
протосколекс юборилди. 15 ва 20 кундан кейин барча
^айвонлар зарарлантирилди. Хар бир бош итга огиз
оркдли 25 мингдан ^аётчан, тирик протос- колекслар
едирилди. Текшириш натижалари 1-жад- валда
келтирилган.

Биринчи жадвал маълумотларига кура эмланма- ган

итларнинг ичакларида энг куп эхинококклар ани^- ланди,
уртача бир бош ^айвонга 20548 дона паразит тугри
келди. Айрим эмланган ит гурухдарида эхино- кокклар
умуман

кузатилмади.

Жумладан,

эхинококк

ларвоцистлари суюкдиги нурлантирилиб эмланган 4 бош
итдан 2 тасида эхинококклар умуман топил- мади, крлган
2 тасида уртача 856 донадан паразит кдйд к,илинди,
холос. Самарадорлик 50,0 фоизга тенг булди.
Протосколекслар 25 минг рентген нурлари билан
нурлантирилиб, огиз оркали эмланган ва кейин
Куйларнинг жигаридаги нурланмаган 10 минг дона
эхинококклар билан зарарлантирилган 6 бош итдан 2
бошида паразитлар умуман топилмади, колган турт
бошида уртача 3039 тадан эхинококклар кузатилди.
Уларнинг сонини назоратдаги итлар билан так,к,осла-
ганда, 6 марта кам эди. Бу усулнинг интенсив сама-
радорлиги 33,3 фоизни ташкил к,илди.

Салмокди натижалар E.granulosus протосколекс -

ларини 30 ва 60 минг рентген нурлари билан нур-
лантириб, итларнинг тери остига юбориб эмланган
итларда олинди. Жумладан, 25 минг рентген нурлари

билан

нурланган

протосколексларни

100-

150

донадан

тери остига юбор-
ган итлардан бир
боши зарарланма-
ди

(25,0

фоиз),

колганларида уртача
1403

тадан

эхинококклар куза-
тилган булса, ай- нан
шу усул билан 30 ва
60

минг

рентген

нурлари

билан

нурланган

протос-

колекслардан уртача
бир бош итга 254 ва
300 дона паразит
тугри

келди.

Бу

вак,тда

вакцина-

нинг экстенсив са-
марадорлиги

бир

бош итда к,айд к,и-
линган булса кам,

интенсив

самарадорлиги 98,5
фоизга тугри келди.

Микроскопиктекширилганда эмланган итлардан то-
пилган эхинококкларнинг 90,0 фоизида жинсий орган-
лар пайдо булмаган, назоратдаги итларда эса эхи-
нококкларнинг охирги бугимларида жинсий орган- лар
пайдо булиш арафасида эди.

Натижалар тахдили

Итларнинг E.granulosus ларвоцистларидаги инвазион

элементлар рентген нурлари билан нурланти- риб,
вакцина

сифатида

фойдаланилганда

уларнинг

организмида паразитларнинг усиш ва ривожлани- шига
туск,инлик содир булади. Жумладан, эмланган итларда
эмланмаганларга Караганда эхинококклар микдори 10-
30 марта кам кузатилади. Бу колат, ай- никра, 30 ва 60
минг

рентген

нурлари

билан

нурланган

E.granulosusHHHr

протосколексларидан

фойдала-

нилганда аник, кузга ташланди, яъни уларда уртача 254
тадан 300 донагача эхинококк х,ар бир эмланган итларга
тугри келди, айнан шу вактда назорат итла- рининг кар
бир бошида уртача 20548 дона паразит кайд к,илинди,
яъни 40-45 марта куп.

Нурланган протосколекслар билан эмланган итларда

эхинококкларнинг етилиши кечиктирилади. Жумладан,
эмланган ва зарарлантирилган итларда 60 кундан кейин
кам эхинококклар танасида жинсий органлар пайдо
булмаган. Инвазион материаллар нурлашдан кейин
фойдаланилганда уларни антиген- лик кобилияти
камаймай, аксинча купаяди, деган ху- лоса к,илинди.

A.Y. Molan, J.S. Saeed (1988) тажрибалар асосида

E.granulosus протосколексларини нурлаш йули би-

А

нт

иг

ен

ку

лла

ш

у

су

ли

Итлар

ни

нг

с

они

Эм

ла

ш

у

чу

н

фо

йда

ла

ни

лг

ан

ма

те

ри

ал

Н

ур

ла

ш

ми

кдо

ри

(

ми

нг

ре

нт

ге

н)

Эм

ла

ш

у

чу

н

фо

йда

ла

ни

лг

ан

пр

от

ос

ко

ле

кс

в

а

су

ю

кди

к

ми

кдо

ри

Текшириш натижалари

Па

ра

зи

тда

н

оз

од

б

улг

ан

ит

ла

р

со

ни

Жами

а

ни

кда

нг

ан

эх

ино

ко

кк

ла

р

они

)

У

рт

ача

б

ир

б

ош

и

тг

а

(до

на

)

С

ама

ра

до

рли

к

(фо

из

)

Тери остига

4

ЭХИНОКОКК

суюкдиги

25

5 мл

2

1712

856

Экстенсив 50.0

Тери остига

4

протосколекс

25

100-150

дона

1

4208 1403

Экстенсив 25.0

Огиз оркали

4

протосколекс

25

10000 дона

-

13157

3039

Интенсив

33.3

Огиз оркали

2

протосколекс

25

10000 дона

2

-

-

Экстенсив

100.0

Тери остига

3

протосколекс

30

100-150

дона

-

761

254

Интенсив

98.6

Тери остига

3

протосколекс

60

100-150

дона

1

600

300

Экстенсив

33.3

Назорат

4

протосколекс

-

-

-

82191

2054

8

-

1-

жадвал.

Нурланган Е.дгапи1озизнинг протосколекс ва эхинококк суюкдиги билан

эмланган итларни текшириш натижалари


background image

ВЕТЕРИНАРИЯ ТИББИЕТИ: ПАРАЗИТАР КАСАЛЛИКЛАР

ЗООВЕТЕРИНАРИЯ

# 11-12 (48-49) 2011

29

лан хайвонларни эхинококкозга чалинмаслигини таъ-
минлаш мумкинлигини эътироф к,илишади.

В.Т. Рамазанов (1979) уз тажрибасида куйларни 2

марта эхинококк аллергени билан эмлаб, кисман
иммунитет олган. Куйларга юборилган эхинококк
онкосфераларининг 24,0-46,4 фоизи улиб кетган.
Куйларни T.pisiformisHHHr 100 минг дона тухуми билан
эмлаган такдирда ва улар E.granulosusHHHr про-
тосколекслари билан эмланганда 40,0 фоизи назо- рат
хайвонларига нисбатан кам ривожланган. Айнан шу
холатда 4,5-5,0 минг дона тухум билан 2 марта
эмлаганда умуман иммунитет ривожланмаган.

Муаллиф (1991) итларнинг эхинококкозига кдрши

эмлаш йулларини излаш жараёнида 84 бош хайвонда
тажрибаутказиб, куйлардаги E.granulosus протосколек-
сларини итларга тери остига, к,он томирига, к,орин
бушлигига ва аралаш шаклда юбориб синаб курган.
Кулланилган усуллар орасида протосколекслар к,он
томирига юборилганда яхши натижа олинган. Итлар-
нинг 87-93,5 фоизи эхинококкозга чалинмаган.

Хулосалар

1.

Цист эхинококкларнинг инвазион элементларини

рентген йули билан нурлаб, итларни эхинококкозга
чалинмаслигини таъминлаш мухим йуналиш хисоб-
ланади.

2. E.granulosusHHHr

протосколекс ва суюкдиги 30

ва 60 минг рентген нурлари билан нурлаб эмланганда
итларда эхинококклар 40-50 марта кам ривожла- нади.

3.

Нурлаш йули билан эмланган итларда эхинококк

микдори бир неча бор кам булишига кдрамас- дан,
уларнинг танасида жинсий органлар пайдо булмайди,
пайдо булганда хам ривожланиши кечи- кади. Эмланган
итларнинг

организмида

кузатилган

60

кунлик

эхинококкларда жинсий органлар пайдо булиши
аникданмади, назорат гурухидаги итларда, аксинча, бу
холат содир булган.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Turner

Е.Х., Berbirion D.A (1933) Succesesful artificial immunity

against Echinococcus granulosus in definitiv host. Results of 4 vears
investigation of this problem. J. Egypt. Med.ass.,18, 536-546.

2. Turner E.V., Dennis E.W., Berberian D.A. 1936. The production

of artificial immunity of dogs against Echinococcus granulosus.
J.Parasit. 22, №2, 293-304.

3.

Плотников H.H. 1939 К вопросу об искусственной им-

мунизации против эхинококкоза. Тр. Свердловского и Пермского
институтов микробиологии и эпидемиологии, г. Свердловск,
Т.2,вып. 1, стр 92-96.

4. Movsesijan

М., Mladenovic Z. 1970. Active immunization of dogs

against

Е. granulosus. Vet.Glasnik,24, 189-193.

5. Herd R.P., Chappel R.J., Biddell D. 1975. Immunization of dogs

against Echinococcus granulosus using worm secretory antigens. Int.J.
Parasit, 5, №4, 395-399.

6. MolanA.Y., Saeed J.S. 1988.

Jap.J.Parasitol,73,№4,203- 208.

7.

Рамазанов B.T. 1979. Материалы респуб. семинара по

борьбе с паразитарными болезнями с-х животных, по- свящ. 100-
летию со дня рожд. К.И. Скрябина, Алма-Ата, Кайнар, 92-93.

8.

Рамазанов В.Т. 1991. Современные проблемы гель-

минтологии в Казахстане. Тр.ин-та зоол. Ан Каз ССР, Алма-
Ата. 136-138.

ЗООВЕТЕРИНАРИЯ ИЗОХЛИ ЛУЕАТИ

ПОЛИМОРФЛИК —

микроорганизмларнинг хар хил

шаклларда куриниши.

ПОЛИОВИРУСЛАР

(

гр. polios —

окдрган) —

Enterovirus

авлодига кирадиган вируслар булиб,

одамларда полимиелит, чучкдларда Тешен касал-
ликларини кузгатади.

ПОЛИТИП К^ШИЛИШ —

хар икки она вирус- дан

келиб чик,к.ан, РНК ва окриллардан иборат булган
авлод.

ПОПУЛЯЦИЯ

(лот. papulatio

— ахоли) — маълум

шароитда, бир мухитда узок муддат давомида
яшайдиган бир тур макро ва микроорганизмлар
мажмуаси. Табиий шароитда купинча микроорга-
низмларнинг хар хил турлари бир-бирлари билан
симбиотик богланган холатда яшайди, айрим хол-
ларда эса бошкдсининг ривожланишига туск,инлик
К.ИЛЭДИ.

ПОСТУЛАТЛАР

(лот. postulates

— аввалги холат)

-

патолог немис олими Р.Кох (1843-1910) номи билан

аталди. Кох постулатлари ёки триадаси буйи- ча
юкумли касалликларда учта хусусият мужассам-
лашиши шарт. Булар куйидагилардан иборат: 1)
касаллик белгиси айнан шу касалланган организм- да
учраб, соглом организмда ва бошка хил касалликларда
учрамайди; 2) касал организмдан касаллик кузгатувчи
соф холда ажратилади; 3) касаллик кузгатувчи юк,к,ан
хайвон ёки одамда унга харши махсус антителолар
хосил булади.

ПРЕВАЛЕНТЛИК

(лот. praevalere —

устунлик

к,илиш) — маълум бир даврда хайвонлар уртасида
касалликнинг таркдлишини ифода этадиган курсат- кич
булиб, 100, 1000, 10000 ёки 100 минг хайвонга нисбатан
касал ва микроб ташиб юрувчи хайвонлар сони билан
белгиланади.

ПРЕВЕНТИВ

(гр. praeventivus —

огохлантирув- чи) —

касалликнинг олдини олувчи узига хос биологик
препарат. Масалан: гипериммун к,он зардо- би махсус
касалликни даволаш ва олдини олиш учун ишлатилади.

ПРЕЗЕРВЛАР

(гр. presirvius

— сакдайман) — гер-

метик ёпиладиган тунука ёки шиша идишларда
хадокданган холатда сакданадиган озик,-овк,ат мах-
сулотлари. .

ПРЕЦИПИТАТ

(лот. praecipitation —

чукма) — махсус

антигенлар

(преципитиногенлар),

корпускуляр

моддалар ва антителолар (преципитинлар) уртасида
буладиган алохида иммунологик реакция на- тижасида
хосил булган чукма.

ПРЕЦИПИТАЦИЯ

(лот. praecipitatio —

чуктириш)

— эрувчан антиген (преципитиноген) ва антитело
(преципитин)нинг электролит (0,85% ли эритма- си)
ёрдамида узаро таъсири натижасида преципитат хосил
хилувчи иммунологик реакция. Преципитация асосида
юкрри дисперсли коллоидлар- нинг физик-кимёвий
узаро

таъсири

ётади.

Преципитация

юкумли

касалликларнинг (куйдирги, чечак, лейкоз, туляремия
ва

бошкдлар)

иммунодиагнос-

тикасида

кенг

кулланилади. У махсус ва сезгир булиб, унинг
ёрдамида то 1:1 дан 1:10 млн. нис- батда суюлтирилган
антигенни (преципитиноген- ни) аникдаш мумкин.

Библиографические ссылки

Turner Е.Х., Berbirion D.A (1933) Succesesful artificial immunity against Echinococcus granulosus in definitiv host. Results of 4 vears investigation of this problem. J. Egypt. Med.ass.,18, 536-546.

Turner E.V., Dennis E.W., Berberian D.A. 1936. The production of artificial immunity of dogs against Echinococcus granulosus. J.Parasit. 22, №2, 293-304.

Плотников H.H. 1939 К вопросу об искусственной иммунизации против эхинококкоза. Тр. Свердловского и Пермского институтов микробиологии и эпидемиологии, г. Свердловск, Т.2,вып. 1, стр 92-96.

Movsesijan М., Mladenovic Z. 1970. Active immunization of dogs against Е. granulosus. Vet.Glasnik,24, 189-193.

Herd R.P., Chappel R.J., Biddell D. 1975. Immunization of dogs against Echinococcus granulosus using worm secretory antigens. Int.J. Parasit, 5, №4, 395-399.

MolanA.Y., Saeed J.S. 1988. Jap.J.Parasitol,73,№4,203- 208.

Рамазанов B.T. 1979. Материалы респуб. семинара по борьбе с паразитарными болезнями с-х животных, по- свящ. 100-летию со дня рожд. К.И. Скрябина, Алма-Ата, Кайнар, 92-93.

Рамазанов В.Т. 1991. Современные проблемы гельминтологии в Казахстане. Тр.ин-та зоол. Ан Каз ССР, Алма- Ата. 136-138.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов