Complications of infusion therapy in resuscitation and intensive care

inLibrary
Google Scholar
Journal:
Branch of knowledge
CC BY f
120-125
39
2
To share
Xaydarov, M., Mamatkulov, I., Zokirova, N., & Tolipov, M. (2021). Complications of infusion therapy in resuscitation and intensive care. in Library, 22(1), 120–125. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/18898
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Abstract

Complications of infusion therapy are ana lyzed. Among nonspecific complications are allocated technological,technical, hypervolemic, hyposmotic, etc. Technological complications are caused by manu facturing techniques infringement of infusion medica tions, their physical and chemical features (hypertonic of solutions, low levelрН), a material and a design of devices for carrying out of infusions (catheters, nee dles, filters, systems etc.).Technical complications are connected with the technical errors admitted at a choice or realization of venousaccess, at carrying out of procedure of­infusion, at­care vascular catheters, established on long time. Hypervolemic complications are a result of fast or super fluous infusion of a liquid in a bloodstream. Allergic complications areconnected with individual hypersensitivity to any of components infusion solutions. Specific complications ofinfusion therapy are connected with physical, chemical and pharmacological features of groups of infusion medications or separate medications, and also the specific allergic answer to a solution component. 

Similar Articles


background image

120

НОВОСТИ МЕДИЦИНЫ, НАУЧНЫЕ ОБЗОРЫ

ЎЗБЕКИСТОН ВРАЧЛАР АССОЦИАЦИЯСИНИНГ БЮЛЛЕТЕНИ

международного­конгресса.­Москва.-­2007,­стр.­347-349.

5.­ Азиев­О.­В.,­Мусткиви­Н.­А.­Профилактика­эрозии­влагалища­при­лапароскопической­промонтофиксации.//­

Журналъ­акушерства­и­женских­болезней.­Том­LVII,­спецвыпуск,­Санкт-Петербург.-­2007,­стр.­188-189.

6.­ Беженарь­В.­Ф.­Сравнительная­оценка­качества­жизни­больных­после­коррекции­генитального­пролапса­

различными­синтетическими­имплантатами­:­научное­издание­/­В.­Ф.­Беженарь­,­Е.­С.­Гусева­[и­др.]­//­

Журнал­акушерства­и­женских­болезней.­-­СПб.,­2013.­-­Том­LXII­N5.­-­C.­15-28.­

7.­ Беляева­ Л.­ Е.­ Трансперинеальное­ ультразвуковое­ исследование­ в­ оценке­ состояния­ тазового­ дна­ у­

женщин:­научное­издание­/­Л.­Е.­Беляева,­Ю.­Г.­Соболевская­[и­др.]­//­Ультразвуковая­и­функциональная­

диагностика.­-­М.,­2013.­-­N2.­-­C.­70-77.­

8.­ Буянова­С.­Н.­Особенности­лечение­больных­с­тяжелыми­и­рецидивными­формами­пролапса­гениталий­

в­пожилом­и­старческом­возрасте:­научное­издание­/­С.­Н.­Буянова,­М.­В.­Мгелиашвили,­С.­А.­Петракова,­

Т.­Б.­Марченко­//­Российский­вестник­акушера-гинеколога.­-­М.,­2015.­-­Том­15­N4.­-­C.­81-84.­

9.­ Буянова­С.Н.­Эффективность­использования­сетчатых­протезов­при­осложненных­формах­пролапса­

гениталий­ /С.Н.­ Буянова,­ Г.А.­ Щукина,­ А.С.­ Журавлева­ //­ Российский­ вестник­ акушера-гинеколога,­

2009.–N­1.–С.76-81.­

10.­Буянова­ СН,­ Щукина­ НА,­ Журавлева­ АС.­ Эффективность­ использования­ сетчатых­ протезов­ при­

осложненных­формах­пролапса­гениталий.­Российский­вестник­акушера-гинеколога.­2009;(1):76–81.

11.­Глухов­ Е.Ю.­ Опыт­ применения­ синтетических­ материалов­ в­ хирургии­ генитального­ пролапса­ и­

стрессового­недержания­мочи­/Е.Ю.­Глухов,­Е.Э.­Плотко,­Э.Л.­Мамин,­В.Н.­Хютин­//­Рос.­Вестн.­акуш.­–­

гин.­–­2008.­–­С.14-15.­

12.­Гусева­ Е.­ С.­ Современные­ подходы­ к­ решению­ проблемы­ генитального­ пролапса­ влагалищным­

доступом:­научное­издание­/­Е.­С.­Гусева­//­Журнал­акушерства­и­женских­болезней.­-­СПб.,­2013.­-­Том­

LXII­Вып.­2.­-­C.­51-62.­

13.­Foon­ R.,­ Toozs-Hobson­ P.,­ Latthe­ P.M.­Adjuvant­ materials­ in­ anterior­ vaginal­ wall­ prolapse­ surgery:­ a­ sy­

efectiveness­and­complications­//­Int.­Urogynecol.­J.­Pelvic­Floor­Dysfunct.­2008.­Vol.­19.­P.­1697–1706.

14.­Foulques­ H.­ Tolerance­ of­ mesh­ reinforcement­ inserted­ through­ vaginal­ approach­ for­ the­ cure­ of­ genital­

prolapses.­A­317­continuous­case­study.­J­Gynecol­Obstet­Biol­Reprod­(Paris).­2007­Nov;36(7):653-9.­Epub­

2007­Jun­19.­French.­

15.­Gauruder-Burmester­A.,­Koutouzidou­P.,­Rohne­J.­et­al.­Followup­ater­polypropylene­mesh­repair­of­anterior­

and­posterior­compartments­in­patients­with­recurrent­prolapse­//­Int.­Urogynecol.­J.­Pelvic­Floor­Dysfunct.­

2007.­Vol.­18,­No.­9.­P.­1059–1064.

16.­­Ghetti­C.­et.­al.­Pelvic­organ­descent­and­symptoms­of­pelvic­floor­disorders­//­Am.­J.­Obstet.­Gynecol.­–­2005.­

–­Vol.­7.­–­P.­53–57.

17.­­ Glavind­ K.,­ Madsen­ H.­A­ prospective­ study­ of­ the­ discrete­ fascial­ defect­ rectocele­ repair­ //­Acta.­ Obstet.­

Gynecol.­Scand.­–­2000.­–­Vol.­2.­–­P.­145–147.

18.­Glazener­C.M.A.,­Adams­E.J.­Surgical­management­of­pelvic­organ­prolapse­in­women.­C.­Maher,­K.­Baessler,­

S.H.­Cochrane­Database­of­Systematic­Reviews,­Issue­4,­2009­(Status­in­this­issue:­Unchanged)­//­BJOG.­

2009.­Vol.­116,­No.­10.­P.­1380–1386.

19.­­ Groutz­A.­ et.­ al.­ Cesarean­ section:­ does­ it­ really­ prevent­ the­ development­ of­ postpartum­ stress­ urinary­

incontinence?­A­prospective­study­of­363­women­one­year­after­their­first­delivery­//­Neurourol.­Urodyn.­–­

2004.­–­Vol.­2.­–­P.­2–4.

20.­Hamann­MF,­Bauer­RM.­Prolapse­surgery:­vaginal­mesh­or­sacropexy.­Urologe­A.­2011­Jul;50(7):798-801.­

УДК 616-089-085:615.384

РЕАНИМАЦИЯ ВА ИНТЕНСИВ ТЕРАПИЯДА ИНФУЗИОН ТЕРАПИЯ АСОРАТЛАРИ

Хайдаров М.Б., Маматқулов И.Б., Зокирова Н.З., Толипов М.Г.

Тошкент педиатрия тиббиёт институти

(адабиётлар шархи)

Инфузион­ терапия­ асоратлари­ таҳлил­ қилинди.­ Носпецифик­ асоратлар­ ичида­ алоҳида­ технологик,­

техник,­гиперволемик,­гипоосмотик­ва­бошқалар­аниқланди.­Технологик­асоратлар­инфузион­препаратлар­

ишлаб­ чиқариш­ технологиясининг­ бузилиши,­ уларнинг­ физик-кимёвий­ хусусиятлари­ (эритмани­

гипертониклиги,­рН­қийматини­пастлиги),­инфузия­ўтказиш­учун­мосламалар­материали­ва­қурилмалари­

(катетерлар,­игналар,­филтрлар,­тизимлар­ва­б.)­билан­боғлиқ.­Техник­асоратлар­венага­тушиб­олишни­

танлаш­ ёки­ амалга­ оширишда,­ инфузия­ жараёнида­ ва­ узоқ­ вақт­ давомида­ ўрнатилган­ қон­ томир­

катетерларига­ парвариш­ қилишда­ техник­ хатолар­ билан­ боғлиқ.­ Гиперволемик­ асоратлар­ қон­ томирга­

суюқликни­тез­ёки­ортиқча­киритилиши­натижасидир.­Аллергик­асоратлар­инфузион­эритмаларнинг­ҳар­

қандай­ таркибий­ қисмига­ индивидуал­ юқори­ сезувчанлик­ билан­ боғлиқ.­ Инфузион­ терапиянинг­ ўзига­

хос­ асоратлари­ инфузион­ дорилар­ ёки­ алоҳида­ дори­ гуруҳларининг­ физик-кимёвий­ ва­ фармакологик­

хусусиятлари­ҳамда­эритма­таркибига­хос­аллергик­жавоб­билан­боғлиқ.

Калит сўзлар:

­инфузион­терапия,­асоратлар,­ножўя­таъсир.


background image

121

ИЛМИЙ-АМАЛИЙ ТИББИЁТ ЖУРНАЛИ, 1/2021

ТИББИЁТ ЯНГИЛИКЛАР, ИЛМИЙ МУШОХАДАЛАР

ОСЛОЖНЕНИЯ ИНФУЗИОННОЙ ТЕРАПИИ В РЕАНИМАЦИИ И ИНТЕНСИВНОЙ ТЕРАПИИ

Проанализированы­ осложнения­ инфузионной­ терапии.­ Срединеспецифических­ осложнений­

выделены­ технологические,­ технические,­ гиперволемические,­ гипоосмотические,­ и­ др.­ Технологические­

осложнения­ обусловлены­ нарушением­ технологии­ изготовления­ инфузионных­ препаратов,­ их­ физико-

химическими­особенностями­(гипертоничность­раствора,­низкое­значения­рН),­материалом­и­конструкцией­

приспособлений­для­проведения­инфузий­(катетеров,­игл,­фильтров,­систем­и­т.­д.).­Технические­осложнения­

связаны­ с­ техническими­ погрешностями,­ допущенными­ при­ выборе­ или­ осуществлении­ венозного­

доступа,­при­проведении­процедуры­инфузии,­при­уходе­за­сосудистыми­катетерами,­устанавливаемыми­

на­длительное­время.­Гиперволемические­осложнения­являются­следствием­быстрого­или­избыточного­

введения­жидкости­в­сосудистое­русло.

Аллергические­ осложнения­ связаны­ с­ индивидуальной­ гиперчувствительностью­ к­ любому­ из­

компонентов­ инфузионных­ растворов.­ Специфические­ осложнения­ инфузионной­ терапии­ связаны­ с­

физико-химическими­и­фармокологическими­особенностями­групп­инфузионных­препаратов­или­отдельных­

препаратов,­а­также­специфическим­аллергическим­ответом­на­ингредиент­раствора.

­

Ключевые слова:

инфузионная­терапия,­осложнения,­побочное­действие.

COMPLICATIONS OF FLUID THERAPY IN RESUSCITATION AND INTENSIVE CARE

Complications­of­infusion­therapy­are­ana

lyzed.­Among­nonspecific­complications­are­allocated­technological,­

technical,­hypervolemic,­hyposmotic,­etc.­Technological­complications­are­caused­by­manu­facturing­techniques­

infringement­ of­ infusion­ medica­ tions,­ their­ physical­ and­ chemical­ features­ (hypertonic­ of­ solutions,­ low­ level­

рН),­a­material­and­a­design­of­devices­for­carrying­out­of­infusions­(catheters,­nee­dles,­filters,­systems­etc.).­

Technical­complications­are­connected­with­the­technical­errors­admitted­at­a­choice­or­realisation­of­venous­

access,­at­carrying­out­of­procedure­of­infusion,­at­care­vascular­catheters,­established­on­long­time.­Hypervolemic­

complications­are­a­result­of­fast­or­superfluous­infusion­of­a­liquid­in­a­bloodstream.­Allergic­complications­are­

connected­ with­ individual­ hypersensitivity­ to­ any­ of­ components­ infusion­ solutions.­ Specific­ complications­ of­

infusion­therapy­are­connected­with­physical,­chemical­and­pharmacological­features­of­groups­of­infusion­medi­

cations­or­separate­medications,­and­also­the­specific­allergic­answer­to­a­solution­component.

Key words:

infusion­therapy,­complications,­side­effect.

Инфузион­терапия­–­трансфузиологиянинг­

бир­қисми­бўлиб,­қоннинг­морфологик­таркиби­

ва­физиологик­хусусиятларига­мақсадли­таъ-

сир­кўрсатиш­йўли­билан­тана­функцияларини­

бошқаришдаги­ фаолияти­ тиббиёт­ фанининг­

бир­қисми­бўлиб,­органик­ва­ноорганик­транс-

фузия­агентларини­вена­қон­томирида­инфу-

зия­ терапияни­ ўтказишни­ асосий­ мақсади­ го-

меостаз­бузилишларини­тузатишдир­[1].

Бунда­ унинг­ асосий­ вазифалари­ қуйида-

гилар:­айланма­қон­ҳажмини­тўлдириш­ва­ги-

поволемияни­бартараф­этиш;­сув-электролит­

баланси­ва­кислота­мувозанатини­тиклаш;­қон­

микроциркуляциясини­яхшилаш;­қонни­реоло-

гик­ва­ивиш­хусусиятлари­бузилишини,­мета-

болик­бузилишларни­бартараф­этиш;­самара-

ли­кислород­ташилишини­таъминлаш­[2].

Замонавий­ тиббиётда­ инфузион­ терапия­

деярли­ барча­ мутахассисликлар­ шифокорла-

ри­амалиётида­жуда­кўп­касалликларни­даво-

лаш­учун­қўлланилади.­

Инфузион­терапиянинг­асоратлари­носпец-

ифик­ ва­ специфик­ турга­ ажратиш­ мумкин.­

Носпецифик­ асоратлар­ технологик,­ техник,­

гиперволемик,­ гиперосмотик,­аллергик­ ва­ бо-

шқаларни­ўз­ичига­олади.­Технологик­асорат-

лар­ инфузия­ учун­ дори­ воситаларни­ ишлаб­

чиқариш­ технологиясининг­ бузилиши,­ уларни­

физик-химик­ҳусусияти­(юқори­осмолярлик,­рН­

қийматини­ пастлиги),­ Технологик­ асоратлар­

инфузион­ препаратлар­ ишлаб­ чиқариш­ тех-

нологиясининг­ бузилиши,­ уларнинг­ физик-ки-

мёвий­хусусиятлари­(эритмани­гипертоникли-

ги,­рН­қийматини­пастлиги),­инфузия­ўтказиш­

учун­мосламалар­материали­ва­қурилмалари­

(катетерлар,­игналар,­филтрлар,­тизимлар­ва­

б.)­билан­боғлиқ­[10].

Техник­ асоратлар­ вена­ қон­ томирни­ тан-

лаш­ёки­унга­йўл­топишни­амалга­оширишдаги­

инфузия­ўтказиш­амалиёти­пайтидаги­хатоли-

клар,­ узоқ­ муддатга­ қўйилган­ қон­ томирдаги­

катетерни­ парваришлаш.­ Гиперволемик­ асо-

ратлар­ суюқликни­ қон­ томирига­ бирданига­

ёки­ ортиқча­ киритиш­ хисобига­ келиб­ чиқади.­

Аллергик­ асоратлар­ инфузион­ эритмаларни­

ҳар­қандай­таркибий­қисмига­алоҳида­сезгир-

лик­ ортиши­ билан­ боғлиқ­ бўлади.­ Инфузион­

терапиянинг­ ўзига­ хос­ асоратлари­ инфузион­

гуруҳларнинг­ физиологик­ хусусиятлари­ би-

лан­боғлиқ­ёки­якка­тартибдаги­дорилар,­шу-

нингдек­дори­қисмларига­ўзига­хос­иммун­ал-

лергик­ жавоб­ ривожлантириш­ билан­ боғлиқ.­

Анафилактик­шокгача­бўлган­бундай­аллергик­

асоратлар­ кўпинча­ желатин,­ оқсил,­ крахмал,­

эмулсиялар,­ декстран­ ва­ аминокислоталар­

эритмаларидан­фойдаланилганда­кузатилади­

[11].

Инфузион терапияни носпецифик асо

-

ратлари

Технологик­ асоратлар.­ Айниқса­ инфузион­


background image

122

НОВОСТИ МЕДИЦИНЫ, НАУЧНЫЕ ОБЗОРЫ

ЎЗБЕКИСТОН ВРАЧЛАР АССОЦИАЦИЯСИНИНГ БЮЛЛЕТЕНИ

дориларни­ ишлаб­ чиқариш­ технологияси­ бу-

зилиши­ билан­ асосланган.­ Бугунги­ кунда­ энг­

кўп­ ишлатиладиган­ эритмалар­ (натрий­ хло-

рид,­ глюкоза,­ натрий­ бикарбонат­ ва­ б.)­ ши-

фохона­ёки­шифохоналараро­дорихоналарда­

ишлаб­чиқарилади­[3].­Дорихоналарда­ишлаб­

чиқариш­ шароити­ замонавий­ талаблардан­

орқада­ қолади­ [4].­ Шифохона­ дорихоналари-

да­дорилар­асосан­7-30­кунлик­муддат­билан­

ишлаб­чиқарилади,­лекин­сифат­жуда­паст­бў-

либ,­ кўпинча­ асоратларга­ олиб­ келади,­ улар­

орасида­ пироген­ реакциялар­ асосий­ ўринни­

эгаллайди.­Бунинг­сабаби­шундаки,­дорихона-

лардаги­ мавжуд­ бўлган­ аквадистиллаторлар,­

уларни­қайта­ишлаш,­сақлаш,­йиғиш­ва­инфу-

зион­эритмаларни­ишлаб­чиқариш­жойига­инъ-

екция­учун­сув­етказиб­бериш­шароитлари­ҳар­

доим­ҳам­юқори­сифатли­манба­маҳсулоти­би-

лан­таъминланмайди.­

Катетер­юзасини­етарли­даражада­силлиқ­

бўлмаслиги,­ уларни­ тромбогенлиги­ микро-

блар­адгезиясига­шароит­яратиб­беради,­шу-

нинг­ учун­ кўп­ миқдорда­ полиэтилен­ ва­ поли-

винилхлориддан­ катетерлар­ ишлаб­ чиқариш,­

микроблар­ колонизацияси­ ва­ ифлосланишда­

айниқса­нозик­томони­хисобланади.­Бу­маъно-

да­энг­хавфсиз­материаллар­тефлон,­силикон­

ва­ полиуретан­ эканлиги­ аниқланди.­ Ангиоген­

инфекцияларнинг­ олдини­ олиш­ усулларини­

ишлаб­ чиқиш­ давом­ этмоқда.­ Инфузион­ ти-

зимлар­ учун­ бактериал­ филтрлар­ самарали­

бўлди.­ Антибиотиклар­ ва­ антисептиклар­ би-

лан­қопланган­катетерлар­ишлаб­чиқилмоқда.­

Бугунги­кунда­энг­хавфсиз­усуллар­тери­ости­

йўли­деб­аталадиган­марказий­катетерлар­ва­

тўлиқ­танага­жойлаштирилган­катетерлар­би-

лан­ катетеризация­ деб­ тан­ олинади,­ бунинг­

учун­тери­ости­йўли­тери­остида­яратилади­ва­

инфузион­ тизимдан­ транскутан­ игна­ киритиш­

учун­тери­ости­порти­ташкил­этилади.

Техник­ асоратлар.­ Ангиоген­ инфекция­ ин-

фузион­техникани­бузилиши­ёки­тиббий­ходим­

омили­ билан­ боғлиқ­ етакчи­ асоратдир.­ Ин-

фекция­тарқалиши­частотаси­теридаги­флора­

миқдори­ билан­ белгиланади­ ва­ шунинг­ учун­

танани­пастки­таянч­аъзолари­қон­томирлари-

ни­ катетеризацияси­ инфекция­ ривожланиши­

юқори­танани­тянч­аъзолари­қон­томирларини­

катетерлашга­ қараганда­ юқори­ хавфли­ бўла-

ди.­Периферик­калта­катетерлар­учун­катетер-

ни­ киритишдан­ олдин­ қўлларга­ тўғри­ ишлов­

бериш,­ катетер­ қўйгандан­ кейинги­ парвариш­

билан­ бирга­ инфекцияга­ қарши­ ишончли­ ҳи-

моя­ ҳисобланади.­ Марказий­ катетерлер­ ин-

фекция­ сезиларли­ даражада­ юқори­ хавфини­

ошириш,­Шунинг­учун­марказий­томирни­кате-

терлаш­ давомида­ асептика­ ҳажми­ максимал­

бўлиши­ керак­ (қалпоқ,­ ниқоб,­ стерил­ халат,­

стерил­қўлқоп­ва­операцион­соҳага­кенг­ишлов­

бериш)­[14].

Техник­ асоратларга,­ айниқса,­ Марказий­

веналарни­ пункция­ қилиш­ ва­ катетеризация­

қилиш­техникаси­билан­боғлиқ­асоратлар­(кў-

крак­лимфа­йўлининг­шикастланиши,­плевра,­

ўпка,­ елка­ чигали­ ва­ бошқалар­ киради.,­ ҳаво­

эмболияси);­катетерни­нотўғри­турган­ҳолати-

дан­келиб­чиқадиган­асоратлар­(вена­пункция­

қилинган­ жойдан­ узоқ­ вақт­ қон­ кетиши,­ вена­

деворининг­тешилиши);­венада­узоқ­вақт­кате-

терни­туриб­қолиши­натижасида­келиб­чиқади-

ган­асоратлар­(флеботромбоз,­ўпка­артерияси­

тромбоэмболияси).

Тиббий­ходимлар­омили­билан­боғлиқ­бўл-

ган­асоратлар,­совуқ­суюқликлар­ёки­мос­кел-

майдиган­ препаратлар­ сақловчи­ дориларни­

киритилиши­туфайли­келиб­чиқадиган­реакци-

ялар­мисол­бўлади.

Техник­ асоратларга­ гиперволемик­ асо-

ратлар­ кириб,­ буларга­ кўп­ миқдорда­ суюқли-

кларни­киритиш­(хаддан­ташқари­қон­суюлиб­

кетиши­ натижасида­ оқсил­ концентрацияси,­

қон­ививчанлиги­омиллар­ва­гемоглобинни­се-

зиларли­даражада­камайиб­кетиши;­кичик­қон­

айланиш­ доирасида­ гипертензия,­ мия­ шиши,­

анасарка­ва­б.).­Асоратлар­эритмаларни­кири-

тишда­ уларни­ осмолярлиги­ ва­ рН­ қийматини­

хисобга­олмаслик,­фақатгина­қон­ививчанлиги­

бузилишига­эмас,­балки­ички­аъзоларни­оғир­

шикастланишини­чақиради­[15].

Специфик асоратлар

Кристаллоидлар.­ Кристаллоид­ эритмалар-

ни­ кимёвий­ таркиби­ етарли­ даражада­ содда-

лиги­ туфайли­ ва­ арзимас­ молекуляр­ масса-

сини­ ташкил­ этувчи­ моддалар­ бу­ гурухдаги­

препаратларни­ мижозлар­ қабул­ қилиши­ қо-

ниқарли­даражада­бўлади.­Органик­анионлар­

ўзида­ сақламайдиган­ тузли­ эритмалар­ учун,­

кўпроқ­характерли­асоратларга­сув­алмашину-

вини­бузилиши,­мисол­учун,­мия­ва­ўпка­шиши,­

ацидоз­(натрий­хлорни­изотоник­эритмаси),­ги-

покалиемия­ (Рингер­ эритмаси,­ Рингер-Локк)­

ёки­гиперкалиемия­(Трисоль).­Гиперкалиемия­

балки­органик­анион­сақловчи­(Ацесоль,­Хло-

соль,­ва­Квартсоль)­тузли­эритмаларни­кирит-

ганда­ривожланиши­мумкин.

Декстроза­ (глюкоза)­ эритмаларидан­ фой-

даланилганда­ гипергликемия,­ гиперволемия,­

ўткир­ чап­ қоринча­ етишмовчилиги­ ва­ фебри-

литет­ каби­ ножўя­ таъсирлар­ юзага­ келиши­

мумкин.­ Юқорида­ таъкидланганидек,­ рН­ қий-

мати­ пасайиши­ туфайли­ постинфузион­ фле-

бит­ривожланиши­жуда­хосдир.


background image

123

ИЛМИЙ-АМАЛИЙ ТИББИЁТ ЖУРНАЛИ, 1/2021

ТИББИЁТ ЯНГИЛИКЛАР, ИЛМИЙ МУШОХАДАЛАР

Кўп­атомли­спиртлар­(маннитол­ва­сорби-

тол)­эритмалари­одатда­жуда­яхши­муҳосаба­

қилинади,­аммо­дозаси­ошиб­кетиши­натижа-

сида­сувсизланиш­белгилар­(диспепсик­бузи-

лишлар,­галлюцинациялар­ва­б.),­ва­асосида­

сорбит­сақловчи­дорилар­комплекси­(реосор-

билакт,­сорбилакт)­пайдо­бўлиши­мумкин­[7].

Ўз­ичига­амингуруҳ­олган­дориларни­(три-

самин)­нафас­сўниши,­гипогликемия,­гипотен-

зия,­ кўнгил­ айниши,­ қусиш­ каби­ асоратлари­

характерлидир.

Кристалли­ аминокислоталар­ эритмалари-

нинг­ ножуя­ таъсирига­ кўнгил­ айниши,­ қусиш,­

титроқ,­терлаш,­тахикардия­ва­аллергик­реак-

циялар,­ яъни­ индивидуал­ юқори­ сезувчанлик­

белгилари­киради.

Коллоид­ эритмалар.­ Коллоид­ эритмалар-

дан­ташкил­топган­суюқликлар­билан­инфузия­

ўтказиш­учун­препаратларни­қўллаш­ҳар­доим­

беморга­ маълум­ бир­ хавф­ туғдиради­ ва­ шу-

нинг­учун­уларни­ишлатиш­учун­кўрсатмалар­

ва­ қарши­ кўрсатмаларни­ диққат­ билан­ кўриб­

чиқишни­талаб­қилади,­шунингдек­дозасига­ва­

инфузия­ўтказиш­техникаси­қоидаларига­риоя­

қилишни­талаб­қилади.

Коллоид­ препаратларни­ яратишда­ учрай-

диган­муаммолар­доирасини­қуйидагича­таъ-

рифлаш­ мумкин.­ Эритмаларга­ қўйиладиган­

асосий­ талаб­ инфузион­ терапияда­ қўлланил-

ганда­ АҚҲ­ бир­ маромда­ сақлаш­ қобилияти,­

яъни­ қон­ томир­ ётоғида­ сувни­ сақлаб­ қолиш­

ва­осмотик­градиентни­яратиш­қобилияти,­бу­

ерда­сувни­ҳужайралараро­бўшлиқдан­(“учин-

чи­ бўшлиқ”)­ кўчиришга­ қаратилган.­ Бунинг­

ягона­ йўли­ –­ молекуляр­ массасини­ ошириш-

дир.­Чунки­бу­ҳолда­модда­учун­томир­девор­

ўтказувчанлиги­ жуда­ паст­ (сув­ ўтказувчанли-

гидан­ 0,0001­ кам),­ чунки,­ зардоб­ албумини­

молекуляр­ оғирлиги­ (тахминан­ 67,000)­ билан­

солиштирганда­оптимал­ҳисобланади­[16].

Декстранлар­

поливинилпирролидондан­

фарқли­ўлароқ,­РЭС­ҳужайраларида­тўпланиб­

қолган­ бўлса­ хам,­ улар­ аста-секин­ декстро-

загача­ парчаланиб­ (кислотали­ алфа­ -­ глюко-

зидаза),­касалликлар­йиғилиб­қолишига­олиб­

келмайди.­ Бироқ,­ айниқса­ юқори­ молекуляр­

массали­ декстранларни­ жуда­ жиддий­ камчи-

ликларидан,­ антитана­ шаклланишига­ олиб­

келувчи­қобилиятидир.­Бу­билан­тез-тез­учраб­

турадиган­ (беморларнинг­ 60-70%­ да)­ препа-

ратни­ такрорий­ қўллаш­ эвазига­ аллергик­ ре-

акцияларни­ анафилаксиягача­ ривожланиши-

ни­тушунтиради­[13].­Буни­олдини­олиш­учун­

Декстран-1000­ препарати­ ишлаб­ чиқилди­ ва­

у­ анти-декстран­ иммуноглобулин­ G­ (IgG)­ би-

лан­ ўзаро­ гаптен­ хусусиятларига­ эга­ бўлган­

иммун­ мажмуаларини­ шаклланиши­ билан­ ку-

затилмайди.­ Декстран-1000,­ декстран­ препа-

ратлари­инфузиясидан­олдин­20­мл­миқдорда­

киритилганда,­ ўтказилган­ инфузиялар­ сонига­

нисбатан­оғир­анафилактик­реакциялар­содир­

бўлиш­сонини­1:­5000­дан­1:85000­гача­камай-

тиради.­Декстранлардан­фойдаланишнинг­яна­

бир­жиддий­асорати,­уни­қўллашга­кўрсатмани­

кескин­камайтиради,­бу­“­декстран­синдроми­“­

(ўпка,­буйракни­шикастланиши­ва­гипокоагуля-

ция)­деб­аталади­ва­асосида­томирлар­эндо-

телийсига­дорини­токсик­таъсири­ётганлиги­ту-

файли­ТИҚТИ­синдроми­кўринишида­кечади.

Гидроксиэтил­крахмалга­асосланган­препа-

ратлар­ (ГЭК)­ РЭСга­ таъсир­ қилмайди,­ чунки­

ГЭК­қоннинг­алфа-амилазалари­билан­парча-

ланади­ ва­ организмдан­ уларни­ парчаланиш­

маҳсулотлари­ чиқарилиши­ буйрак­ орқали­ со-

дир­бўлади.­Ножўя­таъсирларига­олдинги­юқо-

рида­санаб­ўтилган­бир­хил­аллергик­ва­ана-

филактик­ реакциялар­ (уртикария­ тошмалари,­

қичишиш,­ нафас­ олиш­ қийинлашиши­ билан­

бронхоспазм,­ўпка­шиши,­Квинке­шиши)­кира-

ди.­Шунингдек,­юрак­етишмовчилиги,­қон­зар-

добида­амилазалар­миқдорини­ортиши;­юқори­

дозалар­ асносида­ –­ коагулопатия­ (қон­ ивиш­

вақти,­ протромбин­ ва­ қисман­ тромбин­ вақти-

нинг­ вақтинчалик­ узайиши),­ гемодилюция­ хо-

латида­ –­ умумий­ оқсил,­ албумин,­ калций­ ва­

фибриноген­миқдорини­пасайиши­кузатилади­

[12].

Асоратларнинг­энг­юқори­кўрсаткичи­бўлиб­

оқсил­ препаратлари­ билан­ ажралиб­ туради.­

Энг­ кам­ ишлатиладиган­ желатин­ препарат-

ларининг­ ножуя­ таъсири­ декстранлар­ билан­

таққосланади.­Кўп­ҳолларда­кучли­аллергик­ва­

пироген­реакциялар­кузатилади.­

Реоло-

гик­бузилишлар­эҳтимолидан­огоҳ­бўлиб­туриш­

лозим­бўлади,­яъни­желатин­эритмалари­эри-

троцитлар­чўкмасини­келтириб­чиқаради,­қон­

қовушқоқлиги­ортади,­қон­кетиш­вақти­узаяди,­

қон­ лахтаси­ ҳосил­ бўлиши­ ва­ тромбоцитлар­

агрегацияси­секинлашади,­бу­эса­ўз­навбати-

да­ эритмаларда­ Cа

2

+­ ионларининг­ кўпайиши­

билан­ боғлиқ­ бўлади.­ Ўзида­ натив­ плазма­

оқсиллари­сақловчи­(албумин,­протеин­ва­б.)­

ҳозирги­ вақтда­ камдан-кам­ ҳолларда­ ишла-

тилади,­сабаби­асосан­беморларни­қабул­қи-

лишидаги­ муоммалар­ (аллергик­ реакциялар)­

вирусли­ва­бошқа­инфекциялар­(ОИТС,­гепа-

титлар,­сифилис,­ва­б.),­ва­уларни­қабул­қилиб­

олишдаги­ ўзига­ хос­ ҳусусиятлари­ билан­ боғ-

лиқ.­Амалиёт­шифокорлари­орасида­ёғ­эмуль-

сиялари­жудаям­машҳур­эмас.­Улардан­фой-

даланишда­ножуя­таъсирлар­жуда­хилма-хил­

ва­тез-тез­учрайди.­Уларга­ўткир­реакциялар,­


background image

124

НОВОСТИ МЕДИЦИНЫ, НАУЧНЫЕ ОБЗОРЫ

ЎЗБЕКИСТОН ВРАЧЛАР АССОЦИАЦИЯСИНИНГ БЮЛЛЕТЕНИ

шу­ жумладан,­ юқори­ сезувчанлик:­ ҳансираш,­

цианоз,­ гиперлипидемия,­ гиперкоагуляция,­

кўнгил­айниши,­қусиш,­бош­оғриғи,­юз­гипере-

мияси,­ гипертермия,­ кўп­ терлаш,­ титроқ,­ уй-

қучанлик,­тўш­ортида­ва­бел­соҳасида­оғриқ.­

Кечки­ реакцияларга­ жигар­ дисфункцияси­ ва­

РЭС­ га­ юкланиш­ белгилари:­ гепатомегалия,­

холестатик­ сариқлик,­ жигар­ трансаминазала-

ри­ ўтувчан­ фаоллигини­ ортиши,­ тромбоци-

топения,­ лейкопения,­ спленомегалия,­ гипер-

гидратация­ синдроми­ (ретикулоэндотелиал­

тизимда­жигарранг­ёки­“вена­ичига­ёғ”­пигмен-

тининг­тўпланиши)­киради.

Анафилактик­ шокгача­ бўлган­ ҳақиқий­ ал-

лергик­асоратлар­фақат­киритилаётган­инфу-

зион­препаратлар­асосини­оқсиллар,­желатин-

лар,­ крахмал,­ декстран­ ва­ аминокислоталар­

эритмалари­ ташкил­ этувчи­ дорилар­ билан­

юзага­келиши­мумкин.

ХУЛОСАЛАР

Инфузион­ терапия­ –­ кўплаб­ касалликлар­

ва­ патологик­ ҳолатлар­ учун­ ишлатиладиган­

юқори­самарали­даволаш­усули.­Бироқ,­унинг­

моҳияти­жуда­агрессив­аралашув­бўлиб,­у­ҳар­

доим­ ножуя­ таъсир­ ёки­ асоратларни­ риво-

жлантириш­имконияти­билан­боғлиқ.

Инфузион­ терапиянинг­ асоратлари­ асо-

сан­ инфузион­ препаратлар­ ишлаб­ чиқариш­

технологиясининг­ бузилиши­ ва­ инфузиялар­

учун­ ускуналарнинг­ номукаммаллиги­ билан­

боғлиқ.­Бу­фақат­замонавий­асбоб-ускуналар­

ва­технологиялар­билан­йирик­фармацевтика­

корхоналари­шароитида­GMP­стандартларига­

қатъий­мувофиқ­инфузион­суюқликлар­ишлаб­

чиқариш­учун­жуда­муҳим­аҳамиятга­эга.­Янги­

авлод­биоинерт­материалларидан­фойдалан-

ган­ҳолда­инфузия­ўтказиш­техтехникаси­(ве-

ноз­ катетерлар,­ бактериал­ филтрлар­ ва­ б.)­

янада­ ривожлантириш­ ва­ такомиллаштириш­

катта­аҳамият­касб­этади.

Инфузион­ асоратларни­ олдини­ олиш­ учун­

тиббиёт­ходимлари­хатолари­аҳамиятини­юқо-

ри­бахолаб­бўлмайди.­Шифокор­ходимлар

инфузион­терапия­препаратларини,­айниқ-

са­коллоидларни­тайинлаш­учун­кўрсатмалар­

ва­қарши­кўрсатмаларни­қатъий­ҳисобга­олиш,­

вена­ётоғига­тушиб­олиш,­ва­марказий­томир­

катетеризацияси­техникасини­эгаллаши­керак.­

Периферик­веналарни­катетерлаш­ва­катетер-

ни­парвариш­қилиш­бўйича­тавсияларга­риоя­

қилиш­учун­ҳамма­жойда­ўрта­тиббиёт­ходим-

лари­билан­ишлаш­керак.

Кейинги­ илмий­ тадқиқот­ ишларини­ бажа-

ришда­ минимал­ ножуя­ таъсир­ асносида­ мак-

симал­ терапевтик­ самара­ билан­ таъминлаш­

мумкин­ бўлган­ янги,­ фойдаланишга­ тайёр,­

инфузия­ ўтказиш­ учун­ маҳсулотлар­ яратиш­

зарур.

АДАБИЁТЛАР.

­

1.­ Александрович­ Ю.С.,­ Гордеев­ В.И.,­ Пшениснов­ К.В.­ Современные­ принципы­ инфузионной­ терапии­

в­педиатрической­практике.Российский­вестник­детской­хирургии,­анестезиологии­и­реаниматологии.­

2011;­3:­54–59­

2.­ Беляев­ А.В.­ Выбор­ препарата­ для­ коррекции:­ кристаллоидно-коллоидная­ дилемма­ //­ Мистецтво­

лікування.­–­2004.­−­№7(13).­–­С.­53.

3.­ Володин­H.H.,­Рогаткин­С.­О.,­Людовская­Е.В.­Лечение­детей,­перенесших­перинатальную­гипоксию­в­

период­ранней­неонатальной­адаптации­//­Вопросы­гинекологии,­акушерства­и­перинатологии.­2005.­№­

1.­С.­20-25.

4.­ Галинский­И.А.­Профилактика­и­лечение­желудочно-кишечных­кровотечений­при­ожоговой­болезни­//­

Актуальные­вопросы­диагностики­и­лечения­ожоговой­травмы:­Тезисы­докл.­и­лекций­Обл.­науч.-практ.­

конф.­–­Одесса,­2004.­–­С.­26–29.

5.­ Горовенко­ Н.Г.­ Использование­ инфузионных­ препаратов­ для­ коррекции­ метаболического­ ацидоза­ //­

Український­хіміотерапевтичний­журнал.­–­2008.­−­№­1-2­(22).­–­С.­29–33.­

6.­ Гордеев­В.И.­Практикум­по­инфузионной­терапии­при­неотложных­состояниях­у­детей.­СПб­.:­ЭЛБИ-

СПб,­2014­

7.­ Деркач­Н.Н.­Осложнения­инфузионной­терапии­ацидоза­//­Український­хіміотерапевтичний­журнал.­–­

2008.­−­№­1-2­(22).­–­С.­34–38.­

8.­ Лазарев­ В.В.,­ Михельсон­ В.­ А.,­ Хелимская­ И.­ А.­ и­ соавт.­ Первый­ опыт­ применения­ реамберина­ в­

анестезиологическом­обеспечении­новорожденных­//­Детская­хирургия.­2003.­№­6.­С.­31-34.

9.­ Пастухова­ Н.К.­ Инфузионно-трансфузионная­ терапия­ у­ пациентов­ с­ острыми­ хирургическими­

заболеваниями­и­повреждениями/Труды­Мариинской­больницы­Выпуск­IХ,­Спб.-­2012­г.-­С.133-136

10.­Свиридов­ С.В.,­ Николаев­ Д.В.,­ Гафоров­ Д.А.­ Дегидратация­ и­ методы­ контроля­ за­ проводимой­

инфузионной­терапией.­Consilium­medical­(Хирургия)­2008;­1:­33-37.

11.­Степаненко­С.М.,­Афуков­И.И.­Применение­ГЭК­200/0,5­Рефортан®­у­детей­с­хирургической­патологией.­

Consilium­medical­(Хирургия).­2011;­1:­26-28.

12.­Adams­H.­P.­American­Stroke­Association­(ASA)­Guidelines­for­the­early­management­of­patients­with­ischemic­

stroke­/­H.P.­Adams,­K.J.­Adams,­T.­Brott­et­al.­II­Stroke.­−­2003.­−­Mi­29.­−­P.­1056–1083.­

13.­Barry­K.­G.,­Berman­A.­R.­Mannitol­infusion.­Part­III.­The­acute­effect­of­the­intravenous­infusion­of­mannitol­

on­blood­and­plasma­volume­//­N­Engl­J­Med.­−­1961.­−­Vol.­264.­−­P.1085–1088.


background image

125

ИЛМИЙ-АМАЛИЙ ТИББИЁТ ЖУРНАЛИ, 1/2021

ТИББИЁТ ЯНГИЛИКЛАР, ИЛМИЙ МУШОХАДАЛАР

14.­Bastuji-Garin­S.,­Fouchard­N.,­Bertocchi­M.­et­al.­SCORTEN:­a­severity-ofillness­score­for­toxic­epidermal­nec-

rolysis//J.­Invest.­DermatoL.­−­2000.­−­Vol.­115.­−­P.­149–153.­

15.­Belfort­ MA,­ Antbony­ J,­ Saade­ GR,­ AllenJC­ A­ comparison­ of­ magnesium­ sulfate­ and­ nimodipine­ for­ the­

prevention­of­eclampsia.­N­Engl­/­Med­200З:­

16.­Finfer­S.,­Bellomo­R.,­Boyce­N.­A­comparison­of­albumin­and­saline­for­fluid­resuscitation­in­the­intensive­care­

unit­//­New­Engl.­J.­Med.­2004.­Vol.­350,­№­22.­P.­2247-2256

17.­Hebert­PC,­Wells­G,­Blajchman­MA,­et­al.­A­multicenter,­randomized,­controlled­clinical­trial­of­transfusion­

requirements­in­critical­care.­NEJM­1999;340:409-417.

18.­Perel­P,­Roberts­I.­Colloids­vs.­Crystalloids­for­Fluid­Resuscitation­in­Critically­Ill­Patients­Cochrane­DB­Syst­

Rev­2012;­6:CD000567.

УДК:616.028-78;615-89

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ТЕХНОЛОГИЙ ИСКУССТВЕННОГО ИНТЕЛЛЕКТА В

ЗДРАВООХРАНЕНИИ

Вихров И.П.

Ташкентский педиатрический медицинский институт

Данный­ литературный­ обзор­ предназначен­ для­ изучения­ использования­ технологий­

искусственного­ интеллекта­ (ИИ)­ в­ здравоохранении­ и­ медицине,­ а­ также­ для­ понимания­

современного­состояния­и­тенденций­развития­ИИ­в­здравоохранении,­в­том­числе­обсуждения­

этических­ аспектов­ использования­ технологий­ ИИ­ в­ медицине.­ Кроме­ того,­ авторы­ обзора­

очерчивают­ потенциально­ возможные­ улучшения,­ связанные­ с­ использованием­ технологий­

ИИ­ в­ медицине,­ наряду­ с­ проблемными­ областями­ и­ возможными­ рисками.­ Для­ авторов­

обзора­крайне­важна­ориентация­исследования­на­практическое­применение­технологий­ИИ­в­

области­здравоохранения,­в­связи­с­чем­были­приведены­некоторые­практические­разработки­

международных­промышленных­компаний­в­качестве­примера.­

Ключевые слова:

искуственный­интеллект,­система­здравоохранения,­медицина.

СОҒЛИҚНИ САҚЛАШДА СУНЪИЙ АҚЛ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Ушбу­адабиётни­ўрганиш­соғлиқни­сақлаш­ва­тиббиётда­сунъий­ақл­(СА)­технологияларидан­

фойдаланишни­ўрганиш,­шунингдек,­соғлиқни­сақлашда­СА­ривожланишининг­ҳозирги­ҳолати­

ва­ тенденцияларини­ тушуниш,­ жумладан,­ СА­ технологияларидан­ фойдаланишнинг­ ахлоқий­

жиҳатларини­муҳокама­қилиш­учун­мўлжалланган.­Бундан­ташқари,­шарҳ­муаллифлари­муаммо­

соҳаларда­ва­мумкин­бўлган­хавф­билан­бирга,­тиббиётда­СА­технологияларидан­фойдаланиш­

билан­боғлиқ­потенциал­яхшилаш­белгилаяпти.­Шарҳ­муаллифлари­учун­тадқиқотларни­соғлиқни­

сақлаш­соҳасида­СА­технологияларини­амалда­қўллашга­қаратиш­ғоят­муҳимдир,­шу­муносабат­

билан­халқаро­саноат­компанияларининг­айрим­амалий­ишланмалари­мисол­қилиб­келтирилди.

Калит сўзлар:

сунъий­ақл,­соғлиқни­сақлаш­тизими,­тиббиёт.

USE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE TECHNOLOGIES IN HEALTHCARE

This­ literature­ review­ is­ intended­ to­ study­ the­ use­ of­ artificial­ intelligence­ (AI)­ technologies­ in­

healthcare­and­medicine,­as­well­as­to­understand­the­current­state­and­trends­in­the­development­

of­AI­in­healthcare,­including­discussing­the­ethical­aspects­of­the­use­of­AI­technologies­in­medicine.­

In­ addition,­ the­ review­ authors­ outline­ the­ potential­ improvements­ associated­ with­ the­ use­ of­ AI­

technologies­ in­ medicine,­ along­ with­ the­ problem­ areas­ and­ possible­ risks.­ For­ the­ authors­ of­ the­

review,­it­is­extremely­important­to­focus­the­research­on­the­practical­application­of­AI­technologies­in­

the­field­of­healthcare,­in­connection­with­which­some­practical­developments­of­international­industrial­

companies­were­cited­as­an­example.

Key words:

­artificial­intelligence,­health­care­system,­medicine.

Введение.

Развитие­ технологий­ Искус-

ственного­Интеллекта­(ИИ)­в­настоящее­время­

является­весьма­актуальной­и­занимает­одно­

из­первых­мест­в­повестке­научных­исследо-

ваний­во­всем­мире.­Поток­и­объем­генериру-

емой­информации­настолько­велик,­что­чело-

веческий­ мозг­ не­ в­ состоянии­ справляться­ с­

анализом­поступающих­данных,­в­связи­с­чем­

широкое­ распространение­ получили­ инфор-

мационные­ технологии­ обработки­ больших­

данных,­а­также­технологии­с­использованием­

ИИ,­в­том­числе­и­в­здравоохранении.­

Область­ исследования­ ИИ­ является­ до-

статочно­молодой­и­в­целом­сложно­выявить­

устоявшиеся­ термины,­ классификации,­ стан-

дарты­и­нормы,­тем­не­менее­у­ученых,­рабо-

References

­ Александрович­ Ю.С.,­ Гордеев­ В.И.,­ Пшениснов­ К.В.­ Современные­ принципы­ инфузионной­ терапии­ в­ педиатрической ­практике.Российский ­вестник ­детской­ хирургии,­ анестезиологии и ­­реаниматологии.­ 2011;­ 3:­54–59­

­ Беляев­ А.В.­ Выбор­ препарата­ для­ коррекции:­ кристаллоидно-коллоидная­ дилемма­ //­ Мистецтво­ лікування.­–­2004.­−­№7(13).­–­С.­53.

­ Володин ­H. H.,­ Рогаткин­ С. ­О.,­ Людовская­ Е. В.­ Лечение ­детей, ­перенесших ­перинатальную ­гипоксию­ в период­ ранней ­неонатальной ­адаптации­ //­ Вопросы­ гинекологии,­ акушерства ­и­ перинатологии. ­2005. ­№­1. ­С.­20-25.

­ Галинский­ И. А. ­Профилактика ­и­ лечение­ желудочно-кишечных­ кровотечений ­при­ ожоговой ­болезни ­// Актуальные­ вопросы ­диагностики ­и­ лечения ­ожоговой­ травмы:­Тезисы­ докл.­и­ лекций­ Обл.­ науч.-практ.­ конф.­–­Одесса,­2004.­–­С.­26–29.

­Горовенко­ Н. Г.­ Использование­ инфузионных­ препаратов­ для­ коррекции­ метаболического­ ацидоза­ // Український­ хіміотерапевтичний­ журнал.­–­2008.­−­№­1-2­(22).­–­С.­29–33.­

­ Гордеев­ В.И.­Практикум­ по­ инфузионной ­терапии­ при ­неотложных ­состояниях­ у ­детей.­ СПб­.:­ЭЛБИ-СПб,­2014­

­ Деркач­ Н. Н. ­Осложнения ­инфузионной ­терапии ­ацидоза­//­Український­ хіміотерапевтичний­ журнал.­–­ 2008.­−­№­1-2­(22).­–­С.­34–38.­

­ Лазарев­ В.В.,­ Михельсон­ В.­ А.,­ Хелимская­ И.­ А.­ и­ соавт.­ Первый­ опыт­ применения­ реамберина­ в анестезиологическом ­обеспечении ­новорожденных­ //­Детская­ хирургия.­2003.­№­6.­С.­31-34.

­ Пастухова­ Н. К.­ Инфузионно-трансфузионная­ терапия­ у­ пациентов­ с­ острыми­ хирургическими заболеваниями ­и ­повреждениями / Труды ­Мариинской­ больницы­ Выпуск ­IХ,­ Спб.-­2012­г.-­С.133-136

­Свиридов­ С.В.,­ Николаев­ Д.В.,­ Гафоров­ Д.А.­ Дегидратация­ и­ методы­ контроля­ за­ проводимой­ инфузионной ­терапией.­ Consilium­medical­(Хирургия)­2008;­1:­33-37.

­Степаненко­ С. М.,­ Афуков­ И. И.­ Применение ­ГЭК­200/0,5 ­Рефортан®­ у ­детей ­с ­хирургической ­патологией.­ Consilium­medical­(Хирургия).­2011;­1:­26-28.

­Adams­ H.­P.­American­ Stroke­ Association ­(ASA)­ Guidelines ­for­ the­ early ­management­ of­ patients ­with ­ischemic stroke­/­H.P.­Adams,­K.J.­Adams,­T.­Brott­et­al.­II­Stroke.­−­2003.­−­Mi­29.­−­P.­1056–1083.­

­Barry­ K.­ G.,­Berman­ A. ­R.­ Mannitol ­infusion.­ Part­ III.­ The­ acute­ effect ­of­ the ­intravenous­ infusion­ of­ mannitol­ on ­blood­ and­ plasma­ volume­//­N­Engl­J­Med.­−­1961.­−­Vol.­264.­−­P.1085–1088.

­Bastuji-Garin­S., Fouchard­ N.,­Bertocchi ­M.­et­al.­SCORTEN:­ a­ severity-of illness ­score ­for­ toxic­ epidermal­ nec rolysis // J.­ Invest. DermatoL.­−­2000.­−­Vol.­115.­−­P.­149–153.­

­Belfort­ M A,­ Antbony­ J,­ Saade­ GR,­ AllenJC­ A­ comparison­ of­ magnesium­ sulfate­ and­ nimodipine­ for­ the­ prevention­ of­ eclampsia.­N­Engl­/­Med­200З:­

­Finfer ­S.,­Bellomo­ R.,­Boyce­ N.­A­comparison ­of­ albumin ­and ­saline ­for­ fluid ­resuscitation ­in­ the ­intensive­ care­ unit ­//­ New ­Engl.­ J.­ Med.­ 2004.­ Vol.­350,­ №­22.­ P.­2247-2256

­Hebert ­P C,­ Wells­ G,­Blajchman­ M A, ­et­al.­ A­multicenter,­ randomized,­ controlled­ clinical­ trial­ of ­transfusion requirements­ in­ critical­ care.­NEJM­1999;340:409-417.

­Pere l­ P,­ Roberts­I.­ Colloids­vs.­ Crystalloids­ for­ Fluid­ Resuscitation­in­ Critically­ Ill­ Patients­ Cochrane ­DB­ Syst­ Rev­2012;­6:CD000567.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов