'DoHior ajtforotnomasi, 2011, № 2, Samarkand
УДК: 613.83+616-0.36.22/. 1
GIYOHVANDLAR POPULYACIYASIDA YURAK-QON TOMIR KASALL1KLAR1GA
MSBATAN EPIDEMIOLOGIK SHARO1TLAR TAVSIFI. 3-AXBOROT:
GIYOHVANDLARDA SEMIZLIKNI
TARQALGANLIGI
RShTYoIM Andijon filiali va Andijon davlat medicina mstituti
Semizlik (ortiqcha tana vazni) o'zbek popu-
lyaciyasida keng tarqalgan yurak-qon tomir ka-
salliklarining xatarli omillaridan biri bo'lib hi- soblanadi.
Shundan kelib chiqib va giyohvandlar populyaciyasida
uni xatarli oniil sifatida epidem iologik tavsifining
o'rganilmaganligi hisobga olinib giyohvandlikka berilgan
aholi orasida semizlikning tarqalganligini o'rganib
chiqdik.
Semizlik Ketle indeksidan foydalanib hisoblab
chiqildi va uning JSST tomnidan tavsiya etilgan tasnifi
ishlatildi:
•
tana vazni indeksi (TVI) ni < 18.5 bo'lishi tana
vaznini yetishmasligi deb baholandi;
•
TVI ni 18,5-25,0 ga teng bo'lishi - normal tana
vazni;
•
TVI > 25-29,9 bo'lsa - semizlikka moyillik (xatarni
ortishi);
•
TVI > 30-34,9 bo'lsa - semizlikni i-darajasi
(o'rtacha xatar);
•
TVI > 35-40 - semizlikni 11-darajasi (yuqori
xatar);
•
TVI > 40 - semizlikni IH-darajasi (o’ta yuqori
xatar) deb aniqlandi.
1-jadvalning
raqamli
ma'lumotlarini
tahlili
ko'rsatadiki, 20-45 ■ yoshli giyohvandlar populyaciyasida
ortiqcha tana vazni indeksi 17,9±11,1 % ni tashkil etgan
edi. Uning yuqori ko'rsatkichlari 20 yoshgacha bo'lgan
giyohvandlarda (8,4±8.0%) qayd etildi, 7,0 foizga tafovut
bilan (l,3±1.3%) 20-24 yoshlilarda (P<0,00l), salkam 4
barobarga yetib kam (2,6± 1,2 foiz) 25-29 yoshda
(P<0.00l), ikki marta kam daraja bilan (4.4±2,1%) 30-34
yoshlilarda (P<0,01) va 7,1 foizga tafovut bilan
(1.2±1,2%) 35-39 yoshda (P<0,001) aniqlandi; 40-44 va
45 yoshdan oshganlarda bo'lsa ortiqcha tana vazni
Limuman kuzatilmadi.
1-ladval
Ortiqcha tana vazni indeksining giyohvandlarda tarqalishi
n
Tekshirilganlarni yosh guruhlari
<20 yosh
20-24 yosh 25-29 yosh 30-34 yosh 35-39 yosh 40-44 yosh
45 > yosh
20-45 yosh
W,
8.4±8,0
U±i-v-
2,6±1,2*‘"
4,4+2, l"
1,2±1,2"‘
0.0
0,0
17,9±6,7
50
8
15
26
7
0
0
106
Sur'atda - %. maxrajda - inutloq son
Tahlillar yana ko'rsatdiki, OTV ni aniqlanish
darajasiga ko ra bir qator ijtimoiy-epidemiologik omillar
ta'sir ko'rsatadilar (20jadval). Xususan, tana vaznini ortiq
bo'lishi eng ko p (9.6±7,6%) noto'g'ri ovqatlanish bilan
bog'Iiq holda, unga nisbatan salkam 7,5 barobar kam
(1,3+1.0%) oila- viy nosog'lom sharoiti bo'lganlarda
(P<0,001), 4 marta kam bo'lib aqliy mehnat bilan mashg'ul
bo'lganlarda (2,4±I.6%), (P<0,01), 7 barobardan ziyod
kam darajada jismoniy mehnatda bo'lganlarda (P<0,01),
5,6 marta kam hozirda ish- lamay yuruvchilarda (P<0,01)
va 6,4 barobarga kam bo'lib (1,5%) yomon sharoitda
yashab kelgan giyohvandlarda (PO.OOI) aniqlandi.
Giyohvandlar populyaciyasida bo'y-og'irlik indeksi
o'rtacha darajalari tavsifi tahlili ham yu- qoridagi
epidemiologic xususiyatlarni tasdiqlaydi (3-jadval):
giyohvandlarda tana vazni oxirgi ikki yilda salkam 6,1 kg
ga yetib o'rtacha o'zgargan, aksariyat ortgan. Buni,
birinchidan, giyohvand moddalarni qabul qilish bilan
bog'Iiq va ikkinchi- dan ovqatlanish tartibini buzilishi
bilan aloqador deb tushuntirilsa to'g'rib o'ladi.
Turli yosh guruhlarida tana vaznini o'zgarib borishi
turlicha ifodalanadi, aniqrog'I eng kam 20 yoshgacha
bo'lgan o'smirlarda (3,9±1,3 kg ga) kuzatilib. boshqa yosh
guruhlarida quyidagicha aniqlandi: 20-24 yoshda -
5,5+0,9 kg gacha, 25- 29 da - 5,9-0.26 kg (P>0,05), 30-34
da - 5,1 ±0,48 kg (P>0.05), 35-39 da - 6,5±0,3 kg gacha
(P<0,05), 40-44 da - 9.0±l,79 kg gacha (P<0,01) va 45
yoshdan oshganlarda - to 10.0+2,36 kg gacha yoki 2,6
martagacha tafovut bilan (P<0.01) kuzatiladi.
4-jadvalda tana vaznining oxirgi ikki yilda o'zgarishi
nisbiy statistik ko'rsatkichlarda foiz bilan ifodalantirilgan.
Keltirilgan tahlillarda ayon bo'ladiki turli yosh- larda
turlicha va aksariyat tana vaznini oxirgi ikki
Mamasoliev N.S.,
Usmonov B.,
Raxmatov B.,
Xudoyarova N.,
Yuidas/tev R.N.
(Doctor a%6orotnomasi, 2011, № 2, Samarqand
1 1
yilda o'zgarib turishi giyohvandlar tomonidan
ko'rsatiladi, bu foizlarda quyidagicha ifodalanadi:
■ 1
OTV ni giyohvandlar populyaciyasida ijtimoiy-epidemiologik
Sur'atda - %, maxrajda - mutloq
2-jadval
omillarga aloqador bo'lib aniqlanishi son
Ijtimoiy-epidemiologik guruhlar
Tekshirilgan
populyaciya
Guruhlari
Oilaviy n nomaqbul f
sharoitda yashovchilar
Asosan aqliy
mehnat bi Ian
mashg'ul
bo'lganlar
Asosan jismoniy
mehnat
Hozirda ishla-
bilan
maydiganlar
mashg'ul
bo'lganlar
Yomon
yashash
sharoitiga
ega
bo'lganlar
Noto'g'ri
ovqatlanib
yuruvchilar
Giyohvandlikka
berilgan aholi
guruhi
590
l,3±l,0
2,4±1,6*
1.4+0.85
1,7+1,2
l,5±l,3
9,6±7,6***
8
14
*7
10
9
57
Ъ-jadval
Yoshga bog'liq holda giyohvandlarda antropometrik natijalarni epidemiologik tavsivi
Yosh guruhlari
n
Bo'yi (sm) (M±m)
Tana vazni (kg) (M±m)
Oxirgi 2 yilda tana vaznini o'zgarishi
(kg) (M+m)
<20
12
168.5+1,41
59,8+2,39
3,9±1,3
20-24
78
167,1 ±0,56
59,8±0,72
5,5±0,9™
25-29
190
167,2±0,38
59,3±0,5
5,9+0,26™
30-34
191
I66,8±O,4
58,4±0,46
5.1 ±0,48™
35-39
81
166,4±2.26
59,1 ±2,06
6.5+3.0*
40-44
32
166,5+1,09
60,l±l,12
9,0±l,79**
>45
6
166,5±0,99
53,5±2,23
10,0±2,36**
< 20 yoshda - 91,7±8.0 va 8,3±8.0 foizdan - tana vaznini
o'zgarishi hamda o'zgarmasdan qolishiga muvofiq holda
(PO.OOOl), 20-24 da - 59,0+5,6 va 1,3±1,3 foizdan
(P<0,0001), 25-29 yoshlilarda -53,7±3,6 va 2,6±1,2
foizbo'lib (Po’oOOl), 35- 39 da - 39,5+5,4 va 1,2±1,2 foiz
bo'lib (PO.OOOl), 40-44 da - 34,4±8,4 va 0,0 foiz bo'lib
(PO.OOOl) hamda 45 yoshdan o'tganlarda - 50,0±20,4 va
0,0 foiz bo'lib (PO.OOOl).
Vaznni o'zgarishi aksariyat 20 yoshgacha bo'lgan
o'smirlarda va 30-34 yoshda (P>0,05) kuzatilib boshqa
yoshlarda nicbatan kamroq aniqlanadi (PO,05). Vaznni
o'zgarmay qolishida ham statistik ishonchli bo'lgan
tendenciya tadiq- landi.
Tana vaznini bunday o'zgarishlarini hisobga olish,
so'zsiz, mavjud nazariy va amaliy strategiya hamda
faoliyatlarni giyohvandlikka chalingan aholi orasida va
bemorlarda takomishtiriladi.
^-jadval
Giyohvandlar popuiyacivasida nisbiy ko'rsatkichlarda tana vaznining oxirgi ikki yilda o'zgarishlari
____________________________________________ (%) _____________________ __________
Yosh guruhlari
Oxirgi yilda vazn o'zgarishi
P
N
Bor
N
Yo’q
n
M±m. %
n
M±m, %
<20
12
11
91,7±8,0
12
1
8,3±8,0
<0.0001
20-24
78
46
59.0±5,6*
78
1 1 3±1 3*** <0,0001
25 - 29
190
102
53j±3,6*
190
5 2,6+1,2**
<0,0001
30-34
191
87
95.6±2,1™ 191
4 4,4±2,1**
<0,0001
35-39
81
32
39,5±5,4**
81
1 1,2+1,2*** <0,0001
40 - 44
32
11
34,4±8,4**
32
0
0,0
<0.0001
>45
6
3
50,0±20,4**
6
0
0.0*
<0.0001
N-mazkur yoshda bo'lganlarning umumiy soni. n-vazn o'zgarishlari
