Giyohvandlar populyatsiyasida yurak-qon tomir kasalliklariga nisbatan epidemiologik sharo1 tlar tavsifi. 7-chi axborot: giyohvandlar populyatsiyasida mikro- va makroelementlar gomeostazi xolatini epidemiologik tavsifi

CC BY f
6-9
15
6
Поделиться
Мамасолиев, Н., Холдарова, Г., Джурабоев, Б., Уринбоев, У., & Юлдашев, Р. (2011). Giyohvandlar populyatsiyasida yurak-qon tomir kasalliklariga nisbatan epidemiologik sharo1 tlar tavsifi. 7-chi axborot: giyohvandlar populyatsiyasida mikro- va makroelementlar gomeostazi xolatini epidemiologik tavsifi. Журнал вестник врача, 1(4), 6–9. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/doctors_herald/article/view/12747
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Mikroelementozlar (MTOZ) ni xatarli omil si- fatida
qabul qilish lozimligi oxirgi yillardagi ilmiy tadqiqotlarda
ayniqsa keng tilga olina boshlandi. Chunki aholi orasida
mikro-makroelementlar yetislunovchiligini ko'p uchrashi
va aksariyat ka- salliklar aynan shu sabab bo'lib «ko'rtak
tutishi» yoki ohir oqibatiar berishi jamiyat taraqqiyotining
hozirgi bosqichida ham sodir bo’layotganligi tadqiqotchilar tomonidan tasdiqlana boshlandi (A.Raimjanov, 2001; Z.M. Niyazov, 2003)

Похожие статьи


background image

•Doctor axficrotnomasi, 2011, 3, Samarqancf

6

L’DK. 613.83+616-0.36.22+616.1

GIYOHVANDLAR POPULYATSIYASIDA YURAK-QON TOMIR KASALLIKLARIGA
NISBATAN EPIDEMIOLOGIK SHARO1TLAR TAVSIFI. 7-CHI AXBOROT:
GIYOHVANDLAR POPULYATSIYASIDA MIKRO- VA MAKROELEMENTLAR
GOMEOSTAZI XOLATINI EPIDEMIOLOGIK TAVSIFI

RShTYolM Andijon filiali va Andijon Davlat tibbiyot institute

Mikroelementozlar (MTOZ) ni xatarli omil si- fatida

qabul qilish lozimligi oxirgi yillardagi ilmiy tadqiqotlarda
ayniqsa keng tilga olina boshlandi. Chunki aholi orasida
mikro-makroelementlar yetislunovchiligini ko'p uchrashi
va aksariyat ka- salliklar aynan shu sabab bo'lib «ko'rtak
tutishi» yoki ohir oqibatiar berishi jamiyat taraqqiyotining
hozirgi bosqichida ham sodir bo’layotganligi tad-
qiqotchilar

tomonidan

tasdiqlana

boshlandi

(A.Raimjanov, 2001; Z.M. Niyazov, 2003).

Biz, bu ilmiy yo'naiishni O’zbekistonda dol- zarb va

ustuvor masala bo’lib qolganligini hisobga olib,
giyohvandlar

populyatsiyasida

mikro-

va

makroelementlar gomeostazi xolatini epidemiologik
tavsifini vodiyning Andijon sharoi- tida o’rgandik.

1-

jadvalda kaliy gomeostazi xolatini giyohvandlar

populyatsiyasida tavsifi aks ettiriIgan.

Undan

ko’rinadiki, tekshirilgan giyohvandlar

populyatsiyasining 91.0 foizida gipokaliemiya va faqat
9,0 foizidagina normokaliemiya xoiati aniq- lanadi.

Gipokaliemiya tarzidagi dizionik buzilishi 10 barobardan
ziyodga etib aniqlanish bilan maz- kuraholida ifodalanadi
(P0.0001).

Yoshga bog'liq holda kaliy gomeostazini buzilishi

tavsifi zikr etilgan populyatsiyada 2-jadvalda keltirilgan.

2-

jadvalda

ifodalanganidek,

gipo-

va

normokaliemiya tafovut bilan turli yosh guruhla- rida
quyidagicha aniqlandi: < 20 yoshgacha bo'Igan
o’smirlarda - 100,0 va 0,0 foiz (P<0,000I), 20-24 yoshda
- 89,7+3.4 va 10,3+3,4 foizdan yoki 26,4 barobarga
tafovullanib (PO.OOOl), 25-29 da - 91.1+2.1 va 8.9+2,1
foiz, ya'ni 10,2 barobarga farqlanib (P<0,0001), 30-34 da
- 91.1+2,1 va 8,9+2,1 foizdan yoki 82,2 foizga tafovut
bilan (PO.OOOl), 35-39 da - 96,3+2,1 va 3,7+2,1 foizdan.
ya’ni yaqin 93,0 foizga tafovutla- nib (PO.OOOl), 40-44
da - 93,8+4,3 va 6,3+4,3 foizdan (PO.OOOl) va 45
yoshdan o’tganlarda 83,3+2.8 va 16.7+4,4 foizdan yoki 5
barobarga farq bilan (P0.001).

1-

jadval

2-

jadval

Giyohvandlikka ehalingan aholi guruhlarida yoshga bog'liq bo'lib kaliy gomeostazi buzilishini tarqalishi

Yosh guruhlari

Gipokaliemiya

Normokaliemiya

_________ (K < 3,5 mekv/l)

_________ = 3,5-5,4 mekv/l)

P

n*

N**

Foizda

n*

N**

Foizda

<20

12

12

100,0

0

0

0,0

<0,0001

20-24

70

78

89.7±3,4

8

78

10,3±3.4

<0,0001

25-29

173

190

91,1±2,1

17

190

8,9±2,1

<0,0001

30-34

174

191

91,1±2,1

17

191

8,9±2,1

<0,0001

35-39

78

81

96,3±2,1

3

81

3,7±2.1

<0,0001

40-44

30

32

93,8±4,3

2

32

6,3±4,3

<0,0001

45 >

5

6

83,3±2,8

I

6

16,7±4,4

<0,001

Turli yosh guruhlarida, kaliy gomeostazi deyarli juda

yaqin bo'lgan bunday ko'rsatkichlar bilan ifodalanadi, eng
kam 45 yoshdan oshganlar- da va eng ko'p 35-39
yoshlilarda gipokaliemiya aniqlanadi (P0,001).

Kelgusi

3-jadvalda

Na

mikroelementning

giyohvandlar populyatsiyasida buzilishining xususiyatlari
ko'rsatilgan.

Mamasoiiyev N.S.,

Xoldarova G.B.,

Juraboyev B.N.,

Urinboyev U.,

Yuldashev R.N.

Tekshirilganlar

Gipokaliemiya

Normokaliemiya

P

guruhi

n* N**

Foizda

n*

N**

Foizda

20-45 yoshli giyohvandlikka
berilgan aholi populyatsiyasi

537

590

91,0

53

590

9.0

<0.001

Kaliy gomeostazi buzilishining giyohvandlarda epidemiologik xususiyatlari


background image

5-jadval

8

Giyohvandlikka chalingan aholi orasida kaltsiydizioniyani tarqalishi

Kaltsiydizioniyani ko'rinishlari

Tekshirilganl ar

guruhi

Gipokaltsiemiya (Ca

+

< 0,9 mekv/1)

Normokaltsiemiya (Ca” < 0,9 -

1.2 mekv/1)

Giperkaltsiemiya (Ca > 1,2

mekv/1)

P

n* N** Foizda

n*

N** Foizda

n* N**

Foizda

20-45 yoshli

giyohvandlikka

berilgan

232

590

39,3

72

590

12,2

286 590

48.5

<0.05

aholi popuiyat- siyasi

6-jadval

Yoshga bog'liq holda kaltsiydizioniyani giyohvandlar populyatsiyasida tarqalishi

Tekshirilga
nlar guruhi

Gipokaltsiydizioniya

Normokaltsiemiya

Giperkaltsiemiya

Pl.3

n*

N**

Foizda

n*

N**

Foizda

n*

N**

Foizda

<20

4

12

33,3±13.6

1

12

8,3±8.0

7

12

58,3±14,2

<0,05

20-24

23

78

29,5±5,2

10

78

12.8+5.2

45

78

57,7±5,6

<0,05

25-29

79

190

41,6±3,6

26

190

13,7±2.5

85

190

44,7±3,6*

>0,05

30-34

77

191

40,3±3,5

19

191

9.9±2,2

95

191

49,7+3.6

>0,05

35-39

31

81

38,3±5,4

15

81

18.5±4.3

35

81

43,2±5,5*

>0.05

40-44

15

32

46.9+8,8*

1

32

3.1 ±3.1

16

32

5O,O±8,8

>0.05

45 >

3

6

50,0±20,4*

0

6

0,0

3

6

50,0±20.4

>0,05

Ma'lum

bo'ldiki,

bu

6-jadvalning

raqamli

ma'lumotlaridan isbotli tasdiqlanadi, yoshga bog'liq holda
gipokaltsiydizioniya to 16,7 foizga etib tafovut bilan
ko'payib aniqlanadi (P<0,05), a giperkaltsiydizioniyani
bo'lsa - 14.5 foizga farqla- nib tarqalishi kuzatiladi
(P<0.05).

Gipokaltsiy- va giperkaltsiydizioniya xoiatlari esa

turli yoshlarda farqlanib quyidagicha tarqalish bilan qayd
qilinadi: < 20 yoshda 33.3+13,6 foiz va 58,3+14,2 foiz
(P<0,05), 20-24 yoshli giyohvan- dlarda - 29,5+5,2 va
12,8+5.2 foizdan (P<0,05), 25-29 yoshda - 4I.6±3.6 va
44,7+3,6 foizdan (P>0,05), 30-34 da - 40,3+3.5 va
49.7+3.6 foizdan (P>0,05), 35-39 da - 38,3+5,4 va
43,2+5,5 foizdan (P>0,05), 40-44 da - 46,9+8,8 va
50,0±8,8 foizdan (P> 0,05) hamda 45 yoshdan o'tganlarda
- 50.0+20,4 va 50,0+20,4 foizdan (P>0,05).

Demak, kaltsiy gomeostazini buzilishi giyoh-

vandlikka berilgan aholi populyatsiyasida ancha keskin
tarzda ifodalanib namoyon bo'ladi. uni hi- sobga olish esa,
shubhasiz. klinik, prognostik va profilaktik ahamiyat kasb
etadi.

MTOZ ni turli xatarli epidemiologik omillarga

bog'liq holda giyohvandlar populyatsiyasida tarqalishi 7-
jadvalda keltirilgan.

7-jadval materiallaridan kelib chikadiki, MTOZ

giyohvandlikka berilgan aholi orasida u yoki bu asosiy
ijtimoiy-epidemioiogik xatarli omillarga bog'liq holda to
42.4 foizgacha tafovut bilan aniqlanadi (P<0,001).

Chunonchi, oilaviy nomaqbul muxitda ya- shovchi

giyohvandlarda - 11,5 foiz, aqliy

mehnatchilarda - 20,7 foiz, ya'ni to 9.2 foizgacha

ortib (P<0.05). jismoniy mehnat bilan mashg'ul
bo'lganlarda - 12,0 foiz (P>0,05), yomon yashash
sharoitida yashovchilarda - 33,6 foiz (P<0.001), noto'g'ri
ovqatlanishga bog'liq holda - 52,0 foiz (P<0,001), Ita
epidemiologik xatarli omilga alokador bo'lib - 39.8 foiz
(P<0,001) va epidemiologik xatarli omillarni 2ta-dan
ziyod kombinatsiyasiga aloqador holda rivoj olib - 43,9
foiz (P<0,05) darajalarda tarqalish bilan MTOZ mazkur
populyatsiyada qayd etiladi.

Umuman,

giyohvandlikka

chalingan

aholida

mikroelementozlar (kaliydizioniya, kaltsiydizio- niya va
natriydizioniya) muayyan omillar ta'siri ostida 12.0
foizdan 100,0 foizgacha etib qayd qilinadi. Aksariyat
uning ko'payishi yosh, yomon sharoitda yashash,
alimentar omillar va epidemiologik xatarli omillar
kombinatsiyasi ta'siri ostida ro'y beradi. Bularni hisobga
olish dispanserizatsiya, profilaktika, davolash va

reabilitatsiya ishlarini takomillashtirib ahamiyat kasb

etadi.


background image

(Doctor аҳбогоМотая, 2011, 3, Samarqatuf

7

3-

jadval

Giyohvandlikka chalingan aholi guruhlarida natriy gomeostazi xolatini buzilishining tarqalishi

Tekshiril- ganlar

guruhi

Giponatriemiya (Na < 135

mekv/l)

Normonatriemiya (Na =

135-148 mekv/l)

Gipernatriemiya (Na

> 148 mekv/l)

P

n* N** Foizda

n

* jq**

Foizda

n* N** Foizda

20-45 yosh I i

giyohvandlikka

berilgan aholi

populyatsiyasi

461

590

78,1

129

590

21,9***

9

590

1,5***

Pl.2,3 <0,0001

3-

jadval tahlilidan kelib chiqadiki giyohvandlar

populyatsiyasida

gipernatriemiya

-

1,5

foiz,

normanatriemiya - 21,9 foiz va ularga qiyoslaganda 52,6
va 3,7 barobarga etib ko'p - 78,1 foiz darajada
giponatriemiya shaklidagi natriydizioniya xolati qayd

qilinadi (P<0,0001).

Yoshga bog'liq holda ham natriydizioniyaning o’ziga

xos tarqalishi kuzatiladi. Bu xaqdagi ma'lumotlar 4-
Jadvalda keitirilgan.

4-

jadval

Turli yoshga mansub giyohvandlar populyatsiyasida natriy gomeostazi xolatini buzilishining

tarqalishi

Tekshi-

rilgan- lar

guruhi

Giponatriemiya

Normonatriemiya

Gipernatriemiya

Pl.2,3

n*

]q**

Foizda

n*

]q**

Foizda

n*

jq**

Foizda

<20

9

12

75,0±12,5

3

12

25,0±12,5

0

0

0,0

<0.001

20-24

66

78

84,6±4,1

11

78

14,1 ±3,9

1

78

1,3±1,3

<0,001

25-29

151

190

79,5±2,9

38

190

20,0+2,9

1

190

0,5=0.5

<0,001

30 - 34

142

191

74,3±3,2

46

191

24,1±3,1

3

191

l,6±0,9

<0.001

35-39

62

81

76,5+4,7

18

81

22,2+4,6

1

81

1,2+1,2

<0,001

40-44

19

32

59,4±8,7

11

32

34,4±8.4

2

32

6,3+4,3

<0,01

45 >

3

6

50,0±6,4

2

6

33,3±5,7

1

6

16,7±4,1

<0,05

4-

jadval dalolatli ko'rsatadiki gipo,

normo- va gipernatriemiya shaklida dizionik xolat giyohvan-
dlikka berilgan aholi orasida yoshga bog'liq bo'lib tafovut
bilan aniqlanadi. Jumladan, < 20 yoshda - 75,0±12,5 foiz,
25,0=12,5 foiz va 0,0 foizdan (Pl- P2<0,001; Pl-P3-0,0001),
20-24 yoshda - 84,6±4,1, 14,1 ±3,9 va 1,3±1,3 foizdan (Pl-
P2<0,001; P1-P3-0.0001), 25-29 yoshlilarda - 79,5±2,9 foiz,
20,0=2,9 foiz va 0,5±0,5 foizdan (P<0,001), 30-34 da
74,3±3,2 foiz, 24,1±3,1 foiz va 1,6=0,9 foizdan (P<0,001),
35-39 da - 76,5±4,7 foiz, 22,2±4,6 foiz va 1,2= 1,2 foizdan
(P<0,001), 40-44 yoshda - 59,4±8,7 foiz, 34,4±8,4 foiz va
6,3±4,3 foizdan (P<0.01) va 45 yoshdan oshgan- larda -
50,0±6,4 foiz, 33,3=5.7 foiz va 16,7=4,1 foizdan (P<0,05)

- giponatriydizioniya,

normonatriemiya va gipernatriydizioniya xolatlari kuzatildi.

Yoshga bog'liq holda giponatriydizioniya 29,5 foizgacha

farq bilan (eng ko'p - 25-29 yoshda va eng kam - 45 yoshdan
oshganlarda, P<0,001). normonatri-emiya 19,2 foizgacha

farqlanib (P<0,01) va gipernatriydizioniya to 16,7 foizgacha
tafovut bilan uchraydi (P<0,01).

Demak, tekshirilgan populyatsiya guruhida asosan

giponatriemiya shaklidagi natriy gomeostazini buzilishini
uchrashi ma'lum bo'ladi.

5-

jadvalda kaltsiy gomeostazi buzilishini tar- qalishini

tahlili qilishga bag'ishlangan natijalar umumlashtirilgan.

Olingan ma'lumotlarni maxsus tahlili ko'rsat- diki,

giyohvandlikka chalingan aholi orasida 48,5 foizga etib
giperkaltsiemiya, 39,3 foiz gipokaltsiemiya va 12,2 foiz
normokaltsiemiya aniqlanadi. Normokaltsiemiyaga nisbatan
3,2 barobarga etib ko'p gipokaltsiemiya (P<0,05) va 4
martadan ziyod ortiq bo'lib giperkaltsiemiya • (P<0,01)
tarzidagi kaltsiy-dizionik xolat qayd qilinadi.

Bundan

tashqari,

ma'lum

bo'ldiki

(6-jadval)

gipokaltsiemiya

ko'pincha

yoshi

o'tganlarda,

giperkaltsiemiya esa ham o'smirlarda ham yosh o'tganlarda
birday katta darajalar bilan giyohvan- dlarda qayd qilinadi.


background image

7-jadval

9

MTOZ ni epidemiologik va ijtimoiy omillarga bog'Iiq holda tarqalishi (sur'atda - foiz, maxrajda - mut-

loq son)








UDK:

616-071+616.1+613.83

GIYOHVANDLAR POPULYATSIYASIDA YURAK-QON TOMIR KASALLIKLARIGA
NISBATAN EPIDEMIOLOGIK

SHAROITLAR TAVSIFI.

8-CHI

AXBOROT:

GLIKEMIYA VA OQSIL ALMASHINUV1 BUZILISHLARINI EPIDEMIOLOGIK XLSl
SIYATLARI

RShTYoIM Andijon filial! va Andijon Davlat tibbiyot instituti

Tekshiruvda standart usullardan foydalanib va JSST

(1981)tavsiyalaridan kelib chiqib glikemiya naxorda va
tekshiruvchilar 75 gr. glyukoza qabul qilganlaridan keyin
1 va 2 soat utib aniqlandi. Bunda ortotoluidinli usuldan
foydalanildi.

1-

jadvalda

glikemiyaning

o’rta

darajalarini

giyohvandlar populyatsiyasida ifodalanishi ko’rsatilgan.
Ulardan

ko’rinadiki,

tekshirilgan

giyohvandlar

populyatsiyasida naxorgi glikemiya 94.32+21,66 mg% ni,
1 soatdan keyingi glikemiya 154,62 mg% ni va ikki
soatdan keyingi glikemiya 95,14 mg% ni tashkil etadi. Bu,
giyohvand bo’lmagan populyatsiyada olingan natijalarga
qiyoslaganda ancha yuqori ko’rsatkichlardir-ki, demak,
qandli diabetga moyillik tekshiriiganlarda yuqori ekanligi
e'tiborni tortadi yoki ularda metabolik sindrom /
insulinorezistentlikka moyillik ancha kuchli ifodalanadi.

2-

jadvalda glyukozaga tolerantlikning buzili- shini

(GTB) giyohvandlikka berilgan aholi orasida tarqalishi
ko’rsatilgan. Isbotlandiki, GTB umumiy 20-45 yoshli
giyohvandlar populyatsiyasida 36,52 foiz darajada
aniqlanadi, GTB 1 soatdan keyingi ko’rsatkichi - 22,35
foizni, 2 soatdan keyingisi - 11,64 foizni; GTB ni 1 va 2

soatdan keyingi dara- jasi esa 8,10 foizni tashkil etib
tarqalish bilan ku- zatiladi (Pl-P2< 0,05; Pl-P3< 0,001; Pl-
P4< 0,001;).

Biz, glikemiya va boshqa o’rganilgan xatarli omillar

o’rtasidagi korrelyatsion bog’lanishlik xususiyatlarini
ham o’rganib chiqdik (3-jadvai). Olingan natijalar
bo’yicha, ma'lum bo’ldiki, o’rganilgan xatarli omillar
(XO) o’rtasidagi korrelyatsion bog’lanishlik bir xil
ifodalanmaydi

va

turlichadir.

Umuman,

barcha

koeffitsientlar (3-jadval) orasidagi to’g’ri.

korrelyatsion bog’lanishlik ishonchli yoki ular

o'rtasida o'zaro uzviy bog'liqlik giyohvandlar po-
pulyatsiyasida kuchli ifodalangan. Maxsus tahlil- lar bilan
giyohvandlar populyatsiyasida umumiy oqsilning qonda
o'zgarishlari o'rganildi va baho- landi. Bu xaqdagi
ma'lumotlarimiz 4-jadvalda mu- jassamlashtirilgan.
Olingan natijalar dalolatlaydi- larki (4-jadval) oQsil
almashinuvi buzilishi aksa- riyat gipoproteinemiya va
juda kam miQdorda giperpro-teinemiya ko'rinishida
namoyon bo'ladi. Aksariyat 20 yoshgacha va 45 yoshdan
o'tganlarda yuqori ko'rsatkichlar bilan bu jarayonni sodir
bo'lishi kuzatiladi.

MTOZ ni tarqalishi

20-45 yoshli giyoh-

vandlikka berilgan aholi

(N=590)

11,5

20,7*

12,0™

13 6***

68

122

71

198

52,0***

39 8***

53 9***

307

235

318

MamasoHyev N.S.,
Umurzakov О. T.,
Oripov Sh. Yu.,
Urinboyev U.,
Yuldashev R.N.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов