<Dofyor аҳбогоГпотаи, 2011, № 3, Samarqand
6
GIYOHVANDLAR POPULYASIYASIDA YLRAK-QON TOMIR
KASALLIKLARIGA NISBATAN EPIDEMIOLOGIK SHAROITLAR TAVSIFI. 5-
CHI AXBOROT: BIOXIMIK-LIPIDLI XATARLI OMILLARNI TARQALISHI
RSHTYoIM Andijon filiali va Andijon Davlat tibbiyot institute
Dislipoproteidemiya
(DLP)
yurak-qon
tomir
kasalliklarini xatarli omillari orasida ustuvorli va eng ko’p
o‘rganilgani bo'lib hisoblanadi. U «pismiqi-killer» bo‘lib
kasalliklar kelib chiqishi va asoratlanishiga havfini
o‘tkazib turadi.
Demak, giyohvandlar populyasiyasida lipidli xatar
omillarining epidemiologiyasini o‘rganish, shubhasiz,
ahamiyat kasb etadi va amaliyot uchun zarur «ozuqa»larni
beradi. Zikr etilganlardan kelib chiqib, biz, populyasiya
darajasida shu dolzarb muammoni ko‘tardik, o‘rgandik va
mantiqli ilmiy natijalarga erishdik.
1-
jadvalda umumiy giyohvandlar populyasiyasida
giperxolesterinemiyani aniqlanishi keltirilgan.
1-
jadval malumotlari tahlilidan ayon boUadiki
giyohvand laming 208 tasida (35,3±4,8%) xolesterinni
meyoriy darajasi qayd etiladi, 64,7±10,6 foizida. yoki 382
ta giyohvandda GHS kuzatiladi.
Giyohvandlar populyatsiyasida 1,8 martayetib ko‘p
GHS qayd etiladi (P<0,01).
GHSni aniqlanishi yoshga bog'liq holda tavofutlanib
va eng ko‘p 20 yoshgacha o‘smirlar hamda 40-44 yoshIi
giyohvandlarda qayd etiladi (2-jadval).
2-
jadvaldan aniq bo'ladiki, turli yosh guruhlarida
HS ni meyoridan past va yuqori darajalari (GHS)
quyidagicha tafovutlanib aniqlanadi: < 20 yoshda -
25,0±12,5 va 75.0±13,7 foizdan, yani 55,0% ga tafovut
bilan (P<0,001), 20-24 da - 39.7±5,5 va 60,3±5,5%, yoki
20,6 % ga tafovutlanib (P<0.05), 25-29 da - 40,0±3,6 va
60,6±3,6 foizdan yoki 20,6 foizga tafovutlanib (P<0,05),
30-34 da - 31,9±3,4 va 68,1 ±3,4 foizdan, yani 2,1
barobarga farqlanib (P<0,01), 35-39 da - 32.1 ±5,2 va
67,9±5,2 foizdan yoki ikki barobarga ortib (P<0,01), 40-
44 da - 25.0±7,7 va 75,0 foizdan. yani uch barobarga
tafovut bilan ko'payib va 45 yoshdan oshganlarda - 50,0
foizdan (P>0,05).
1-
jadval
Giyohvandlikka berilgan aholi guruhlarida giperxolesterinemiyani tarqalishi
Qon zardobida xolesterin miqdorini o‘zgarishi
Tekshirilganlar guruhi
HS < 5.0 mmol/l
n* N**
%
HS > 5.0 mmol (GHS)
R
n* N**
%
20-45 yoshli giyohvandlar populyasiyasi 208 590 35,3±4,8
382 590 64,7±10,6
<0,01
n* - shu yosh guruhida HS miqdori o'zgarishi aniqlanganlar, N** - tekshirilganlar umumiy soni
Yoshga bog‘liq holda GHS ni giyohvandlar populyasiyasida tarqalishi
Yosh guruhlari
HS < 5,0 mmol/l
HS > 5,0 mmol (GHS)
R
n*
N**
%
n*
fq**
%
<20
3
12
25,O±12,5
9
12
75,0±13.7
<0,001
20-24
31
78
39,7±5,5**
47
78
60,3±5,5*
<0,05
25-29
76
190
40,0±3,6*
190
114
60,6±3,6*
<0,05
30 - 34
61
191
31.9±3.4
T1
191
130
68,1±3,4
T1
<0,01
35-39
26
81
32,1±5,2
81
55
67,9±5,2
TI
<0,01
40-44
8
32
25,0±7,7
24
32
75,0±7,7
<0,01
>45
3
6
50,0±20,4
3
6
50,0±20,4
TI
Demak GHS tekshirilgan aholida yuqori dara- jalarda
ifodalanib tarqalish bilan diqqatni tortadi. Buni sababi -
giyohvandlikka ruju quyuanlarda ovqatlanish tartibini
buzilishi bilan yoki endogen HS sintezi kuchayishi bilan
bog‘liq deb o'ylaymiz.
3-
jadvalda
gipertrigliseridemiyani
giyohvan-
dlarda tarqalishi darajalari ko‘rsatilgan.
3-
jadval tahlilidan kelib chiqib hulosa qilish
mumkin bo‘ladiki, giyohvandlikka chalingan aholi orasida
GTG 73,4± 12,4 % darajada yoki salkam uch barobarga
ortib ko‘p aniqlanadi (P<0,01).
Aynan shunday tendensiya turli yosh guruhlarida
ham aniqlanadi va saqlanib qoladi. Bu haqdagi olingan
malumotlar va tahlillar 4- jadvalda mujassamlashtirilgan.
Matnasoliev N.S.,
Usmonov B.,
Hudoyarova N.,
Mamadaliev A.A.,
Yuldashev R.N.
2-jadval
'Doctor axborotnomasi, 2011, № 3, Samarqatuf
3-jadval
Giyohvandlikka chalingan aholi populyasiyasida gipertrigliseridemiyani tarqalishi
______ GTG ni qon zardobida aniqlanishi _________
Tekshirilganlar guruhi
GTG yo‘q
GTG bor
R
n* N**
%
n*
N**
%
20-45 yoshli giyohvandlar populyasiyasi
157 590 26,6±3,9 433
590 73,4±12,4
<0.01
4-
jadval
Turli yoshdagi giyohvandlikka chalingan aholi orasida GTG ni tarqalishi
Yosh guruhlari
TG < 2,0 mmol/l
TG>2,0 mmol (GTG)
R
n*
N**
%
n*
N**
%
<20
3
12
16,7±2,5
10
12
83,3±14,1
<0,001
20-24
31
78
35,9±3,1**
50
78
64.1 ±2,9*
<0,05
25-29
76
190
37,8±4,2**
118
190
62,2±1,8*
<0,05
30-34
61
191
29,3±2,7*
135
191
70.7±6,7*
<0,01
35-39
26
81
25,9±1,8
TI
60
81
74.1 ±7,2
T1
<0,001
40-44
8
32
9,4±l,0
T1
29
32
90,6x14,8" <0,0001
>45
3
6
33,4±3,3**
4
6
66,6±4,9*
<0,01
* - tafovutlanish darajasi I-chi yosh guruhiga qiyoslab olingan
Keltirilganlardan ko‘rinadiki, yoshga bog'liq holda
GTG tarqalishi farqlanib kuzatiladi. Muayyan yosh
guruhlarida
norma
va
gipertriglit-
seridemiya
quyidagicha qayd qilinadi: 23 yoshga- cha bo’lgan
giyohvand aholida - 16,7±2,5 (GTG < 2,0 mmol/l ga teng
darajasi) va 83,3± 14,1 foiz- dan (TG > 2,0 mmol/l ga teng
darajasi), yani 5 barobarga ortib farq bilan (P<0,001), 20-
24 yosh- da - 35,9±3.1 va 64,1 ±2,9 foizdan yoki 1,8 baro-
barga ko‘p bo‘lib (P<0,05), 25-29 da - 37,8±4,2 va
62.2+1,8 foizni. yani 1,6 barobar GTG ko‘p kuzatilib
(P<0,05), 30-34 da - 29,3±2,7 va 70,7±6,7 foizdan yoki
2,4 barobarga ko’p tafovut bilan (P<0,01). 35-39 da -
25,9+1,8 va 74,1±7,2 foizdan, yani salkam uch barobarga
GTG ko'payib (P<0,001), 40-44 da - 9,4± 1,0 va
90,6±14,8 foizdan yoki 9,6 barobarga GTG ko‘p
aniqlanib (P<0,001) va 45 yoshdan o‘tib qolgan- larda -
33,4±3,3 va 66,6±4,9 % bo‘Iib, yani deyar- li ikki
barobarga gipertriglitseridemiyani aniqlanishi ko'payib
kuzatiladi (P<0,01).
5-
jadval
___ Asosiy
lipidli xatar
omillar ________________________
HSYUZLP v ___________ HSPZLP f_________ HSUPZLPt
KA
HS
>3
n*
N
** o
/o n
*
N
** o
/o n
*
N
** o
/o
"
n
*
N
** - o
/o
<20
2
12
16,7±
10,8
3
12
25,0±
12,5
3
12
25,0±
12,5
3
12
20-24
20
78
25,6± 4,9*
41 78
. 52,6±
5,7**
40
78
51,3±
5 7**
41
78
25-29
46
190
24,2± 3,1*
83 190
43,7± 3,6*
83
190
43,7± 3,6*
83
190
30-34
42
191
22,0± 3,0*
88 191
46,1± 3,6*
88
191
46,1± 3,6*
87
191
35-39
19
81
23,5± 4,7*
39 81
48,1± 5,6*
29
81
35,8± 5,3*
29
81
40-44
5
32
15,6±
6,4
TI
10 32
31,3± 8,2
TI
10 32
31,3± 8,2
TI
10
32
>45
3
6
50,0±
20,4**
3
6
50,0±
20,4**
3
6
50,0±
20,4**
3
6
20-45
137 590
23,2±
4,1
267 590
45,2±
4,8
256 590
43,4±
2,9
256 590
*-n mazkur yosh guruhida xolesterinni ortishi yoki kamayishi aniqlanganlarni anglatadi
*-N mazkur yosh guruhida tekshiriiganlami umumiy sonini anglatadi KA
HS
>3 -
xolesterin aterogen koeffisientining yuqoriligini anglatadi
25,0±
12,5
52,6±
5 7**
43,7±
3,6**
45,5±
3,6*
5,8±
5 3***
31,3±
8,2
TI
50,0±
20,4**
43,4±
2,9
Giyohvandlikka berilgan aholi guruhlarida giperlipoproteidemiyani tarqalishi
Yosh
guruhlari
(Doctor axborotnomasi, 2011, № 3, Samarqancf
8
Tahlillardan malum bo'ldiki, yoshdan yoshga o'tish
bilan GTG chastotasi o‘zgarib aniqlanadi: uning yuqori
darajalari < 20 va 40-44 yoshlarga tcrg’ri keladi. Lekin
barcha yosh guruhlarida ham boshqa populyatsiyalarga
solishtirganda, ilmiy manbalar bo'yicha. bu lipid xatar
omilini yuqori darajada uchrashi, so‘zsiz, etibomi jalb
qilishi kerak bo'lad i.
Giyohvandlarda
yuqori
zichli
lipoproteidlar
(YUZLP), past zichli lipoproteidlar (PZLP) va o‘rta past
zichli lipoproteidlar (O‘PZLP) alohida tahlil qilib
o'rganildi hamda natijalar olindi.
5-
jadvaldagi
tahliliy
raqamlar
shahodatlik
qiladilarki, HSYUZLP ni past darajalari yoshga bog'liq
holda to 33,3 foizgacha tafovutlanib aniqlanadi. Uning
past darajasi < 20 yoshgacha bo‘lganlarda (16,7±10,8 foiz)
va yuqori darajasi 45 yoshdan o'tganlarda (50,0±20,4%)
qayd qilinadi. Yosh ortishi bilan bu aterogen lipidli omilni
aniqlanishi 20-24 yoshlilarda 1,5 barobarga (16,7±10,8%,
P<0,05), 25-29 da - 1,4 martaga (24,2±3,1%, P<0,05), 30-
34 da - 1,3 barobarga (22,0±3,0%, P<0,05), 35-39 da - 1,4
martaga (23,5±4,7%. P<0,05) va 40-44 yoshda -
15,6±6,4% darajalar bilan ifodalanib qayd qilinadi.
Yuqori
zichli
lipoproteidlar
konsentrasiyasini
giyohvandlar qon zardobida yuqori bo‘lib aniqlanishida
ham shunday tendensiya kuzatiiadi.
Hususan. jadval malumotlari buni tasdiqlaydi,
HSPLZP ni ortishi 20 yoshgacha bo‘lgan o'smir
giyohvandlarda - 25.0±12,5%, 20-24 da - 52,6±5,7%
(P<0,05), 25-29 da - 43.7±3,6% (P<0,05), 30-34 da -
46,1x3.6% (P<0.05). 35-39 da - 48,1±5,6% (P<0,05), 40-
44 da - 31,3±8,2% (P>0,05) va 45 yoshdan oshganlarda to
50,0±20,4% ga yetib (P<0.01) kuzatiiadi.
HS
ninu
o‘ta
aterogen
fraksiyasi
bo'lib
hisoblanadigan HSUPZLP ni ortishida ham deyarli ana
shunday salbiy tendensiya aniqlanadi va uning darajasi
25,0±12.5 foizdan (< 20 yoshda) to 50,0±20,4 foizgacha
yetib (> 45 yoshda) tafovut bilan tekshirilganlarda
aniqlanadi (P<0.01).
Xolesterin aterogenlik koeffisientining yuqoriligi
barcha yoshlarda kuzatiiadi va nisbatan baland
ko'rsatkichlar - 20-24 yoshda (52,6±5,7%, P<0,01) va 45
yoshdan o'tganlarda aniqlanadi (P<0,01). Boshqa yosh
guruhlarida - 25,0± 12,5% (< 20 yoshda), 43,7+3,6% (25-
29 yoshda), 45,5±3,6% (30-34 yoshda), 5,8±5,3% (35-39
yoshda) va 31,3±8.2 foizdan (P>0,05) qayd qilinadi.
Umuman, 20-45 yoshli populyatsiyada giper-
YUZLP. HSPZLP. HSUPZLP va KA
HS
tarqalishi -
23,2±4,1%. 45,2±4,8%, 43.4±2,9% va 43,4±2,9%
darajalami tashkil etib kuzatiiadi.
6-
jadvalda
va
1-rasmda
giyohvandlar
populyasiyasida
dislipidemiyani
yetakchi
xatarli
omillarga bog'liq holda tarqalishini epidemiologik tasviri
va tavsiflari bayon etilgan.
6-
jadval
fiofyor axfiorotnomasi, 2011, № 3, Samarqand
9
1-
расм. Биохимик-липидли хатарли омилларни гиёҳвандликка берилганаҳоли
популяциясида эпидемиологиктасвири ва тавсифлари
6-jadval
malumotlari
asosli
tasdiqlaydiki.
dislipiemiya oilaviy nomaqbul muhitda bo'lgan aholida -
19,8%, aqliy mehnatchilarda esa unga qiyoslaganda to 2,1
barobardan ziyodga oshib - 41,5% (P<0,05), jismoniy
mehnat bilan mashg’ul bo‘lib yurganlarda - 21,6%
(P>0,05), yomon sharoitda yashovchilarda - 69,8%
(P<0,01), noto'gri ovqatlanuvchilarda (ko‘p ovqat eyish,
aksariyat yog‘li ovqatlarni istemol qilish) — 87,1%
(P<0,001), Ita epidxatar omili bo‘lganda - 59,5% (P<0,01)
va 2 tadan ziyod epidxatar omili bo‘lganda- 87,9% yetib
aniqlanadi (P<0,001).
Umuman, 1-rasmda aks ettirilganidek, dislipidemiya
giyohvandlarda aksariyat uchraydi va u yoki bu epidxatarli
omil bo‘lganda uning aniqlanishi shiddatlashib ko'payadi.
Hususan, 4ta hatarli omil yig’ilishi kuzatilgan bemor -
giyohvandlarda DLP chastotasi 87,9 foizgacha yetib
aniqlanadi. DLP tarkibiy qismida 73,4 foizga yetib GTG,
64,7% - GHS, 45,2 va 43,4 foizgacha ortib giper-HSPZLP
va HSUPZLP hamda 23,2% darajada gipo-HSYUZLP
qayd qilinadi.
Demak. mazkur xatarli omilni birlamchi, ikkilamchi
va uchlamchi profilaktikasi tadbirlarini giyohvand - aholi
orasida keng olib borish zaruriyat hisoblanadi. Uni
bartaraflash, mazkur omil bilan bog'liq «oxirgi
epidemiologik
nuqtalarni»,
shubhasiz,
samarali
kamaytiradi.
GIYOHVANDLAR POPULYASIYASIDA YURAK-QON TOMIR
KASALLIKLARIGA NISBATAN EPIDEMIOLOGIK SHAROITLAR TAVSIFI.
5-CHI AXBOROT: BIOXIMIK-NOLIPIDLI XATARLI OMILLARNI
TARQALISH1
RSHTYoIM Andijon filiali va Andijon Davlat tibbiyot instituti
Giperurikemiya yurak-qon tomir kasallik- larining
xatarli omili ekanligi birinchilardan bo
4
lib Andijon
profilaktik ilmiy maktabida tasdiqlab berilgan. U shahar
va qishloq, ayol va erkak, uyushgan va uyushmagan aholi
guruhlarida keng o’rganilgan, epidemiologik tavsiflari
kashf qilib berilgan. Lekin yangi paydo bo‘la boshlagan
alohida populyasiya giyohvandlikka berilgan aholi
guruhlarida bu xatarli omil o'rganilmagan. Shuning
uchun,
epidemiologik
tekshiruvimizda
mazkur
populyasiyada
siydik
kislotasi
miqdorini
qonda
o‘zgarishlarini hamda giperurikemiyani tarqalishini
alohida o'rganib chiqdik.
1-jadvalda giyohvandlikka berilgan aholi orasida
urikemiyani o'zgarishlari va
100,0%
80,0%
60,0%
40,0%
20,0%
0,0%
ТГ > 2,0
ммоль/л
XC > 5,0
ммоль/л
ХСПЗЛП ХСУПЗЛП ХСЮЗЛП
ДЛП+4та
элидхатар
омиллари
con
19,8
41,5*
21,6
й
59,8** 87,1***
59,5***
87,9***
J7U
117
245
128
412
514
351
518
Mantasoliev A.S.,
Yuldashev R.N.
Nizamova S.G.
Xoldarova G. V.
DLP ning tarqalishi
