Доктор ахборотномаси № 1 (98)—2021
143
Паркинсон касаллиги айнан ҳаракат тизимининг бузилишлари билан кечувчи касал-
лик деб ҳисобланилади. Касалликка хос бўлган, ҳаракат тизимидаги ўзгаришлар — гипоки-
незия, ригидлик, тинч ҳолатдаги тремор стриатумда дофамин танқислиги натижасида келиб
чиқувчи, қора моддадаги дофаминэргик нейронларнинг дегенерацияси туфайли юзага кела-
ди.
Касалликнинг кечишида касаллик белгилари авж олиши билан бирга, номотор бузили-
шлар юзага чиқиб, устунлик қила бошлайди ва касалликнинг кечиши, ҳамда оқибатига, сал-
бий таъсир этади.
Касалликнинг давомийлиги ва жараѐннинг босқичидан қатьий назар, номотор бузили-
шлар деярли барча беморларда юзага келади ва беморларнинг ҳаѐт сифат тарзига ўз таъси-
рини кўрсатади [1,5]. Касаллик кечишида ҳаракат билан боғлиқ бўлмаган, қуйидаги клиник
белгилар юзага келиши мумкин:
оғриқ;
асаб-руҳий бузилишлар (эмоционал, хулқ-атворнинг ўзгариши, когнитив, психотик);
уйқу ва уйғоқликнинг бузилиши;
вегетатив бузилишлар ;
сенсор бузилишлар;
номотор бузилишлар, нодофаминэргик нейронлар дисфункцияси ва уларнинг ўзаро
алоқаларининг бузилиши натижасида келиб чиқади.
Уларнинг кўпчилиги касаллик авж олиши билан, бирга юзага чиқса, оғриқ синдроми,
DOI: 10.38095/2181-466X-2021981-143-145 УДК 616-009.12
ПАРКИНСОНИЗМГА ХОС ОҒРИҚ СИНДРОМИ СИНДРОМИНИНГ
ПАТОГЕНЕТИК МЕХАНИЗМИ ВА КЛИНИК ВАРИАНТЛАРИ
Ш. С. Олланова, Н. Н. Абдуллаева, Г. Х. Утаганова
Самарқанд давлат тиббиѐт институти, Самарқанд, Ўзбекистон
Таянч сўзлар:
паркинсонизм, оғриқ, диагностика, мотор, номотор симптомлар.
Ключевые слова:
паркинсонизм, боль, диагностика, моторные, немоторные симптомы.
Key words:
рarkinson's, pain, diagnostics, prevention, motor and non-motor symptoms.
Мақолада Паркинсонизм касаллигига хос бўлган белгилар ривожланиб борувчи мотор ва кўплаб номо-
тор клиник симптомларнинг ўзига хос индивидуал тарзда кечиши туфайли, узоқ муддат уролог, офталмолог,
терапевтлар қабулида бўлиб, касалликнинг кеч диагностика қилинишига сабаб бўлишади. Ўз вақтида диагно-
стика қилинмаслиги туфайли, бу симптомлар ривожланиб, беморларни госпитализацияга ва ҳаѐт сифат тарзи-
нинг пасайишига олиб келади.
ПАТОГЕНЕТИЧЕСКИЕ МЕХАНИЗМЫ И КЛИНИЧЕСКИЕ ВАРИАНТЫ БОЛЕВОГО СИНДРОМА
ПРИ ПАРКИНСОНИЗМЕ
Ш. С. Олланова, Н. Н. Абдуллаева, Г. Х. Утаганова
Самаркандский государственный медицинский институт, Самарканд, Узбекистан
Основными чертами болезни Паркинсона являются прогрессирующий характер и разнообразие симпто-
мов моторного и немоторного характера. Развивается ряд многообразных немоторных симптомов, которые
часто остаются незамеченными неврологами и приводит пациента к таким специалистам как - урологи, офтал-
мологи, терапевты. Будучи недиагностированными, эти симптомы нарастают, приводя к частым госпитализа-
циям и снижая качество жизни больных.
PATHOGENETIC MECHANISMS AND CLINICAL VARIANTS OF
PAIN SYNDROME IN PARKINSON’S DISEASE
Sh. S. Ollanova, N. N. Abdullaeva, G. X. Utaganova
Samarkand state medical institute, Samarkand, Uzbekistan
The main features of Parkinson's disease are the progressive nature and variety of motor and non-motor symp-
toms. A number of diverse non-motor symptoms develop, which often go unnoticed by neurologists and lead the pa-
tient to such specialists as urologists, ophthalmologists, therapists. Undiagnosed, these symptoms escalate, leading to
frequent hospitalizations and reducing the quality of life of patients.
Ш. С. Олланова, Н. Н. Абдуллаева,...
Доктор ахборотномаси № 1 (98)—2021
144
депрессия каби номотор бузилишлар, касалликка хос бўлган мотор симптомлардан анча ол-
динроқ юзага келади ва касалликнинг премотор босқичига хос бўлган белгилар жумласига
киради [2,7].
Оғриқ синдроми Паркинсон касаллиги асосида энг етакчи ўринни эгаллайди, келти-
рилган статистик маълумотларга кўра, 65-74% ташкил қилади. Олиб борилган кўплаб ил-
мий тадқиқотлар ва кузатувлар натижаларига кўра, оғриқ ва депрессия ўзаро боғлиқлиги,
яъни, оғриқ натижасида депрессия юзага келиши келтирилган.
Паркинсон касаллиги билан беморларда сурункали оғриқ синдромининг учраши 40 -
70%, умумий популяцияда бу кўрсаткич 10 - 40% ташкил қилади [3,10].
Сурункали оғриқ синдроми билан амбулатор яшаш жойида поликлиникаларга муро-
жаат қилишган, беморларнинг 37% ида Паркинсон касаллигининг премотор даврига хос
бўлган, клиник симптомлар аниқланди [14].
10% беморларда мавжуд бўлган оғриқлар келгусида юзага келиши мумкин бўлган мо-
тор бузилишлар томонида юзага келиши исботланган [4,9].
Паркинсонизмга хос оғриқ синдроми локализациясининг ўзига хос хусусиятлари:
1. Оғриқ қўл-оѐқда жойлашиб, касаллик эрта даврида қўлларнинг проксимал қисмида
жойлашади, лекин Паркинсонизмга хос дастлабки белгилар, қўлларнинг дистал қисмида
жойлашади. Елка-курак соҳасидаги мушаклар, кўпроқ, икки бошли мушакда оғриқ ифода-
ланган бўлади .
Оғриқнинг патогенетик аспектларига келадиган бўлсак, дофамин оғриқ таъсиротлари-
ни асаб тизимининг бир неча структуралари орқали, яъни орқа миядан, тала-мус, базал ган-
глийлар ва белбоғсимон эгат пўстлоғигача соҳа сатҳида идрок этилади [5,12].
Францияда ўтказилган, DOPAMIP (Douleur et maladie de Parkinson en Midi-Pyrenees),
тадқиқотлари аҳоли ўртасида сурункали оғриқ синдроми билан ѐш ва жинс бўйича ажрати-
либ, 450 та беморларни ўрганилиб таҳлил қилишганда, 52% беморларда оғриқнинг ранг-
баранг ва ўзига хос тарзда кечиши кузатилди [6,16]. Оғриқнинг интенсивлиги визуал-
аналогли шкала бўйича, (ВАШ) ўртача 100 мм дан 60 ни ташкил қилди.
Паркинсонизмга хос бирламчи (марказий) оғриқлар ҳам кузатилиб, 19 % скелет-
мушак патологияси, мушак тонусининг локал ўзгаришлари, леводопа препарати самарадор-
лигининг ўзгаришлари билан боғлиқ эмас Ушбу оғриқларнинг ўзига хос жиҳатлари:
локализациясининг ноаниқлиги;
оғриқ таъсиротининг чуқур жойлашуви ва симилловчи характери;
оғриқ интенсивлигининг юқорилиги билан характерланади (ВАШ шкаласи бўйича ўрта-
ча 7,4 балл);
субъектив сенсор шикоятлар, асосан қўл-оѐқнинг жонсизланиши ѐки парестезиялар;
оғриқ синдроми билан беморларни клиник кўригида ва рентгеногорафия ѐки МРТ тек-
ширувида скелет-мушак патологияси туфайли келиб чиқади, умуртқа поғонасидаги деге-
нератив-дистрофик ўзгаришлар туфайли, ва 17,9% беморларда сурункали оғриққа сабаб
бўлади [8,15].
Паркинсонизмга қарши ўтказилган терапия оғриқ синдромига таъсир қилади. Паркин-
сонизм симптомларининг коррекцияси мақсадида, леводопа препаратининг дозаси ошири-
лиши, кўпгина беморларда оғриқнинг камайишига олиб келади.
Касаллик бутун давомийлигида оғриқ синдроми кузатилиб, елка бўғимида касасллик-
нинг премотор фазасидаек бошланиб, оғриқ локализацияси касалликнинг клиник формасига
боғлиқ бўлган. Оғриқ синдромининг патоморфози касалликнинг кечки босқичларида куза-
тилган. Миофасциал оғриқ синдромида Паркинсонизмга қарши терапия фонида оғриқ
таъсиротларининг ривожланганлиги елка соҳасида 50% дан 45% гача, спондилоартритик
оғриқлар ва елка курак периартропатиялари билан беморларда оғриқнинг интенсивлиги
35% га камайди [11,13].
Оғриқ характери ва локализациясига кўра, паркинсонизмга қарши препаратлар билан
коррекция ўтказилиши, оғриқнинг таъсиротлари интенсивлигининг камайишига, ҳамда,
Обзор литературы
Доктор ахборотномаси № 1 (98)—2021
145
ҳаракат тизимидаги нуқсонга сабаб бўлди, хулоса қилиш мумкинки, сурункали оғриқ син-
дроми айнан касалликнинг ўзи билан боғлиқ ҳисобланади. Оғриқ касаллик дебюти риво-
жланиши, ѐки Паркинсонизм симптомларининг ривожланиши билан боғлиқдир. Оғриқ ло-
кализацияси бўлғуси мотор бузилишлар келиб чиқадиган соҳада кузатилади.
Хулоса.
Ҳозирги кунда, оғриқ нерв системасининг турли тузилмаларининг дисфунк-
цияси - периферик нерв толаларидан, бош мия пўстлоғигача бўлган соҳада кузатилиши
мумкин. Базал ганглийлар сенсор информацияни қайта ишлашни бажариб, бу тугунлар дис-
функцияси, эса, дофаминэргик системанинг етишмовчилиги туфайли, соматосенсор оғриқ
йўлларида импульс ўтказилишини таъминловчи тормозловчи йўллардаги етишмовчи-
ликлар, туфайли юзага келади. Оғриқ синдроми ва оғриқ сезгиси бўсағасининг пасайиши,
дофаминэргик терапия натижасида патологик жараѐн нормаллашуви кузатилади.
Фойдаланилган адабиѐтлар:
1. Голубев В. Л. Болезнь Паркинсона и синдром паркинсонизма / В. Л. Голубев, Я. И. Левин, А. М. Вейн.
— М. : МЕДпресс, 1999. — 416 с.
2. Залялова З. А. Болевой синдром при болезни Паркинсона / З. А. Залялова, Л. А. Яковлева, Р. А. Алтун-
баев // Журнал неврологии и психиатрии им. С. С. Корсакова. — 2011. — Вып. 111, № 3, С. 79-81.
3. Крыжановский Г. Н. Болезнь Паркинсона (этиология, клиника, диагностика, лечение, профилактика) /
[Г. Н. Крыжановский, И. Н. Карабань, С. В. Магаева, В. Г. Кучеряну, Н. В. Карабань]. — М. : Медици-
на, 2002. — 335 с.
4. Литвиненко И. В. Боль и депрессия при болезни Паркинсона: новые терапевтические возможности пра-
мипексола / И. В. Литвиненко, М. М. Одинак, В. И. Могильная // Журнал неврологии и психиатрии им.
С.С. Корсакова. — 2008. — № 11. — С. 36-38.
5. Махнев С. О. Хронические болевые синдромы при болезни Паркинсона / С. О. Махнев, О. С. Левин ; [в
кн.: Болезнь Паркинсона и расстройство движений. Руководство для врачей] ; под ред. С. Н. Иллариош-
кин, О. С. Левин. — М., 2011. — С. 83-87.
6. Экстрапирамидные расстройства: руководство по диагностике и лечению ; [под ред. В. Н. Шток, И. А.
Иванова-Смоленская, О. С. Левин]. — М. : МЕДпресс-информ., 2002. — С. 87-124.
7. Brefel-Courbon C. Payoux P, Thalamas C. et al // Movement disorders, 2005 – V, 20 – P 1557-1553
8. Chaudhuri K.R. Non-motor symptoms of Parkinson‘s disease: diagnosis and management / K.R. Chaudhuri,
D.G. Healy, A.H. Schapira [for the National Institute for Clinical Excellence] // Lancet Neurol. — 2006. — V.
5. — P. 235-245.
9. Chaudhuri K. R pain in Parkinson‘s // PDS information sheet. – September 2002, - V 17 – P 105-115.
10. Chronic pain and Parkinson‘s disease. In: Non-motor symptoms of Parkinson‘s disease / [O. Rascol, L. Negre-
Pages, C. Brefel-Courbon et al.] ; Eds: K. R. Chaudhuri, E. Tolosa, A. Schapira, W. Poewe. — Oxford Univer-
sity Press, 2009. — Р. 287-295.
11. Chudler E.H. The role of the basal ganglia in nociception and pain / E.H. Chudler, W.K. Dong // Pain. — 1995.
— V. 60.— P. 3-38.
12. Clifford T.J, Warsi M.J, Burnetti C.A, Lamey P.J, // Gerodontology. – 1998 – V. 15 N_o 2. –P 73-78.
13. Djaldetti R. Shifrin A. Rogowski Z. et al. // Neurology, 2004 - V 62 N-o 12 – P 2171-2175.
14. Non motor symptoms as presenting complaints in Parkinson‘s disease: a clinicopathological study / [S.S.
O‘Sullivan, D.R. Williams, D.A. Gallagher et al.] // Mov Disord. — 2008.— V. 23. — P. 101-106.
15. Overt versus covert treatment for pain, anxiety, and Parkinson‘s disease / [L. Colloca, L. Lopiano, M. Lanotte,
F. Benedetti] //Lancet Neurol. — 2004.— V. 3.— P. 679-684.
16. Relationships among pain, depression, and sleep alterations in Parkinson‘s disease / [C.G. Goetz, R.S. Wilson,
C.M. Tanner, D.C. Garron] // Adv Neurol. — 1987. — V. 45. — P. 345-347.
17. Rizaev J.A., Raimova M.M., Boboev K.K., Buranova D.D., Kenjaev G.S., Abdullaev M.B. Analysis Of Anam-
nestic And Clinical Neurological Data Of Patients With Parkinson's Disease In Tashkent Region // Solid State
Technology. Volume: 63 Issue: 6. Publication Year: 2020. Р. 15246-15254
Ш. С. Олланова, Н. Н. Абдуллаева,...