Вестник врача, Самарканд
201
4, № 3
Doktor axborotnomasl, Samarqand
10
O’TKIR RESPIRATOR KASALLIKLAR VA ZOTILJAM BILAN TEZ-TEZ
OG’RIYDIGAN BOLALARNING FENOTIPIK XUSUSIYATLARI
Toshkent tibbiyot
akadetniyasi Urganch filiali
Bolalar
o’rtasida
kasalliklami
kamaytirish va uni oldini olishda har yili ular
o’rtasida o’tkaziladigan tibbiy- profilaktik
ko’riklar muliim ahamiyatga yegadir. Bunda
ayniqsa bolaning yoshiga mos ravishda
uchrashi mumkin bo’lgan kasalliklami
oidindan aniqlash va profilaktik chora
tadbirlami
qo’llash
dolzarbligicha
qolmoqda. Bu butun bir pediatriyaning
asosiy vazifasi va maqsadi bo’lib ulgurgan.
Respublikamizning ekologik jixat- dan
noxush bo’lgan xududlarida yashayotgan
aholiga ko’rsatilayotgan tibbiy yordamni
shakllantirish va tash- killashtirishga alohida
e'tibor bi Ian qaralmoqda. CHunki noqulay
vaziyatlami bevosita onalar va bolalar
organizimiga no'juya ta'siri natijasida ular
o’rtasidagi
kasallanish
va
o’lim
ko’rsatkichlari ekologik jixatdan sog’lom
hisoblangan xududlardagi aholiga nisbatan
2-3 marta yuqoridir. Orol bo’yi mintaqasida
bolalar
kasal-
lanishining va o’lim
ko’rsatkichlarining yuqoriligi hali to’la-
to’kis
o’rganilmagan.
Ularda
o’tkazilayotgan
tibbiy—profilaktik
ko’riklar,dispanserizatsiya,
aniqlangan
bemorlami sog’lomlashtirish bilan bog’lik
bo’lgan muammolar uzul kesil hal
qilinmagan.
Tadqiqot maqsadi. O’tkir respita- tor
kasalliklar (O’RK) va zotiljam bilan tez-tez
og’riydigan
bolalaming
fe-
notipik
xususiyatlarini o’rganish hamda profilaktik
choralarni takomillashtirish.
Tadqiqot vazifalari. O’tkir respirator
kasalliklar va zotiljamlaming rivojlanishida
fenotipik belgilami aniqlashdan iborat
Material va uslublar.Biz bu toifa- ga bir
yilmaboynida O’RK va zotiljam bilan 4
marta va undan ko’proq kasal bo’lgan
bolalami kiritdik. Bizning tadqiqotlarimizda
ular 71 tani tashkil qildi. Ulardan 45 tasi
o’g’il bolalar va 26 tasi esa qiz bolalardir.
Tadqiqot natijalari. Bemorlam- ing
turli, guruxlari orasida ba'zi bir normal va
patologik belgilar bo’yicha tafovutlar
mavjudligi aniqlandi. Jumladan: o’tkir
respirator kasalliklar bilan og’rigan bolalar
orasida quloq suprasining osilib turgan, bitib
ketgan va bosh tepasida tikkaygan soch
turiso- at miliga qarama-qarshi burilib
ketgan- lar ustunlik qiladi. O’RK bilan
og’rigan
bolalarda
quloqsuprasining
o’tuvchan
turi
nazorat
guruxidagiga
qaraganda ishonarli kamroq uchraydi.
O’tkir zotiljam bilan og’rigan bolalarda
esa nazorat guruxidagiga qaraganda soch va
ko’zlarining oqimtir rang turi, quloq
suprasining osilib turgan turi uchrab turishi
aniqlandi. Boshdagi tikkaygan soch turi
chapda va ungda soat miliga qarama-qarshi
buralgan va teri rangi oqimtir turda bo'ladi.
Ko’z rang- ining o’tuvchan va qoramtir turi
(4,1 va 13,1%) sochlaming qoramtir turi,
quloq suprasining o’tuvchan turi (9,1%) va
teri rangining qoramtir turi (8,7%) kabi
belgilar o’tkir zotiljam bilan og’rigan
bemorlarda nazorat guruxidagiga qaraganda
ishonchli ravishda kamroq uchrab turadi.
O’tkir zotiljamdagi fenotipik belgilar
bo’yicha xuddi shunday o'zgarish- lar
URKva zotiljam bilan tez-tez og’riydigan
bolalarda ham kuzatiladi. Bunda boshda
tikkaygan sochlar chapda bo'lishi va soat
mili bo’yicha buralib ketganligi nazorat
guruxidagiga qaraganda ancha kamroq
uchrab turishi bilan farq qiladi.
Nazorat guruxidagi bolalarda ular juda
kam bo’lib, o’rta hisobda bitta bolaga bitta
«stigma» to’gri kelsa, URK va zotiljamga
chalingan, tez-
tez kasal bo’ladigan
bolalarda esa, ulaming soni har bir bemorda
1,40; 2,26; 1,78 ; ni tashkil qiladi.
Gotik va yarim gotik tanglay kabi
«stigmalar»,
xanjarsimon
o’simtaning
bo’lmasligi , kriptorxizm URK bilan
og’rigan bemorlarda nazorat guruxidagiga
qaraganda ishonchli ravishda ko’proq
uchrab turadi.
Quloq chig’anog’i nuqsonlari (45,7%) ,
gotik va yarimgotik tanglay (40,4%), boshda
2 ta tikkaygan soch (14,3%), sochlaming
peshonada o’ziga xos o’sishi, ikkiga ajralgan
xanjarsimon o’simta, churralar (14,3%) va
tug’ma yurak nuqsonlari (14,3%) kabi
«stigmalar» o’tkir zotiljamda URK va
nazorat guruxidagiga qaraganda ishonarli
ravishda ko’proq uchrab turadi. Tez-tez
kasal bo’ladigan, URK va zotiljamga
uchragan bolalarda ham xuddi shunday
o'zgarishlar: quloq chanog’i nuqsonlari
37,3%, gotik va yarim gotik tanglay - 30,5%,
ikkiga bo’lingan xanjarsimon o’simta -
18,6%, churralar -5,1%, tug’ma yurak
nuqsonlari 10,2% hollarda kuzatiladi.
Embriogenezning fiziologik ja- rayoni
kechayotgan
jarayonlaming
qatiyyan
kelishuvida
amalga
oshadi.
Normal
rivojlanish sur’atining izdan chiqishi,
shubxasiz a'zo yoki tizimning u yoki bu
darajada yetilmasligiga olib keladi.
Xulosa. Shunday qilib qo’lga kiri-
tilgan natijalaming dalolat berishicha, URK,
zotiljam bilan
og’rigan
va tez-tez
kasallanuvchi bolalarda kichik morfol- ogik
nuqsonlar soni ko’p uchraydi. Bu nonnal
embriogenez jarayonlarining buzilishi shu
tariqa kasallanish xavfi darajasining oshishi
va immun tizimin- ing yetilmasligi (u yoki
bu darajada) bilan tavsiflanadi.
Bolalar aholisi o’rtasida o’tkaziladigan
chuqur tibbiy ko’riklarda ulardagi fenotipik
belgilarga ham alohida e’tibor qaratilsa,
kelib chiqishi mumkin bo’lgan kasalliklami
oidindan aniqlash va profilaktik chora
tadbirlarni o’z vaqtida qo’llash mumkin
bo'ladi.
Masharipova R.T.,
Alieva P.R.
Adabiyotlar
1.
Botvinhev O.K. Sistemnqy analiz svyazey mejdu fenotipicheskimi priznakamii sostoyaniem zdorovhya detey: Avtoref .dis. doktora med.
nauk: 14.00.09./ 2- у MOLGMI im. N.I. Pirogova. M . ,1985.- S. 43./
2.
Bochkov N. P. Genetika cheloveka : nasledstvennosth patologiya. -M.. : Meditsina, 1978,S. 3 82.
3.
Xudayberganov M.R. Orol buyi bolalarining soglik xolati va ulaming gcno - va fenotipik xususiyatlari. Avtoref ....nomzodlik
dissertattsiyasi // T-1995- 92-97 b.
