“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
1
2/2019
(№
00040)
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ МУЛК
ҲИМОЯСИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ
Рўзиев Шахбоз Набижон ўғли,
мустақил тадқиқотчи
E-mail:
Аннотация:
Мазкур мақолада бугунги кунда мамлактимизда интеллектуал мулк
ҳимояси ҳақида сўз юритилган. Шунингдек, Жаҳон савдо ташкилоти доирасида
интеллектуал мулк ҳуқуқини ҳимоя қилишда ТРИПС келишувининг ўрни, талаблари ва
ҳимоя қилишда ЖСТга аъзо давлатлар томонидан қўлланиланиладиган усуллар ёритиб
берилган.
Калит сўзлар:
Жаҳон савдо ташкилоти, интеллектуал мулк объекти
,
товар
белгиси, контрафакт маҳсулотлар, патент, муаллифлик ҳуқуқи, турдош ҳуқуқ.
Аннотация:
В данной статье рассматриваются о защите интеллектуальной
собствнености в нашей стране в настоящее время. А также защита прав
интеллектуальной собственности в рамках Всемирной торговой организации методы
используемые-членами ВТО и требований соглашение ТРИПС.
Ключевые слова:
Всемирная торговая организация, объект интеллектуальной
собственности, товарный знак, контрафактной продукции, патент, авторское право,
смежные права.
Abstract:
This article is discussed the protection of intellectual property in our country at
present. As well as the protection of intellectual property rights in the framework of the World
Trade Organization the methods used by WTO members and the requirements of the TRIPS
agreement.
Key words:
World trade organization, intellectual property, trademark, counterfeit
products, patent, copyright, related rights.
Кириш
Бугунги кунда интеллектуал мулк ҳуқуқини ҳимоялаш ҳар бир жамият
тараққиёти учун муҳим саналади. Интеллектуал мулк объектига нисбатан ҳуқуқ
эгасининг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш, мамлакат иқтисодий ривожи
учун катта амалий аҳамиятга эга. Контрафакт товарлар ва қароқчилик
маҳсулотлари мамлакат иқтисодиёти ривожига салбий таъсир қилувчи
омиллардан бири ҳисобланади[6].
Мамлатимизда интеллектуал мулк ҳуқуқини ҳимоя қилиш соҳасида, 2019
йил феврал ойига қадар, Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон
Республикасининг интеллектуал мулк агентлигини ташкил этиш тўғрисида» 2011
йил 24 майдаги ПҚ-1536-сон қарори билан, муаллифлик ва турдош ҳуқуқлар
ҳимояси билан шуғулланувчи Вазирлар Маҳкамаси қошидаги Муаллифлик ҳуқуқи
ўзбек агентлиги ва интеллектуал мулк объектларини рўйхатга олиш ва ҳимоя
қилиш вазифаси юклатилган Давлат патент идорасини бирлаштирган ҳолда
ташкил этилган Интеллектуал мулк агентлиги ваколатли ташкилот ҳисобланган.
Ўзбекистон
Республикаси
Интеллектуал
мулк
агентлигини
такомиллаштириш зарурияти ҳисобга олинган ҳолда, Ўзбекистон Республикаси
Президентининг 2019 йил 8 февралдаги “Интеллектуал мулк соҳасида давлат
бошқарувини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 4168-сонли
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
2
2/2019
(№
00040)
қарори билан ушбу агентлик Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тизимига
ўтказилди.
Ривожланаётган ҳар бир мамлакат интеллектуал мулк тўғрисидаги
қонунчиликка мувофиқ халкаро, ҳудудий ёки миллий ислохотларни амалга
оширишда бир қатор жиддий ва чалкаш муаммоларга учрайди. Чунки,
интеллектуал мулкни муҳофаза қилиш соҳасидаги муаммоларни ҳал килишнинг
долзарблиги давлатларнинг ички ҳуқуқи ва халқаро битимларда уларнинг муайян
ҳудуд билан боғлиқлигидан келиб чиқиб белгиланган, шу билан бирга,
замонавий илғор технологияларнинг пайдо бўлиши интеллектуал мулк глобал
тизимини вужудга келиши учун асос бўлди ва бугунги кунда интеллектуал мулк
тизими кенг доирадаги ижтимоий муносабатларни амалга оширишини ўзида
ифодалайдиган мақбул тартиботни талаб килмоқда.
Мавзуга оид адабиётлар таҳлили
Интеллектуал мулк ҳимояси масаласини алоҳида тадқиқот предмети сифатида
бир қатор хорижий ва маҳаллий олимлар ишлари ўрганилиб, масаланинг халқаро
ҳуқуқий асослари, интеллектуал мулк ҳимоясидаги ЖСТнинг институционал асоси,
Интеллектуал мулк ҳуқуқларининг савдо жиҳатлари бўйича (ТРИПС) битимининг
ўрни, интеллектуал мулк соҳаси объектларининг турлари ва уларни талқин қилишни
ўрганишга эътибор қаратган.
Акрамходжаева З.С. интеллектуал мулк ҳуқуқини ҳимоя қилиш усул ва
воситаларини таҳлил қилиб, улар билан боғлиқ муносабатларни тартибга солувчи
қонун нормаларини такомиллаштириш бўйича назарий ва амалий хулосалар
ишлаб чиқишга эътибор қаратган бўлса[4].
Тошев Б.Н. эса, бозор иқтисодиётида интеллектуал мулк ва муаллифлик
ҳуқуқини тартибга солувчи ҳуқуқларни ривожлантириш, соҳага оид халқаро
актларнинг мазмун-моҳиятини ва уларни қўллаш ҳусусиятларини кўрсатиб
берилган[5].
Рус тадқиқотчиси Н.Н.Карпова эса, интеллектуал мулк тушунчасига ўз
муаллифлик таърифини бериб, уни ЖСТда ҳимоя қилиш бўйича ҳалқаро
нормалар, шунингдек ТРИПС битимини бу соҳадаги бошқа битимлардан фарқини
келтириб ўтган. Шу билан бир қаторда ривожланаётган давлатлар учун ЖСТга
аъзо бўлиш интеллектуал мулк ҳуқуқини таъминлашда қуйидаги ижобий ва
салбий жиҳатларини ажратиб кўрсатган.
Хусусан, 1) интеллектуал мулк ҳуқуқини самарали ҳимоя қилиш
инвестицион иқлимни яхшилаши, 2) интеллектуал мулк ҳуқуқидан фойдаланиш
тушунчасининг ягона талқини ишлаб чиқилиши (бухгалтерия, солиқ ва молия
ҳисоботларида интеллектуал мулкдан фойдаланиш ҳисобини юритиш билан
боғлиқ ўзгартириш киритилиши), 3) маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-
қувватлаш, 4) ташқи савдода дискриминацион чоралардан ҳимоя қилиниши, 5)
миллий интеллектуал мулк қонунчилигини халқаро қонунчилик билан
уйғунлашиши, 6) миллий бозорда умум қабул қилинган товар белгиларини тан
олиниши,
7) контрафакт ва қароқчилик маҳсулотлари миқдори камайишига олиб келади.
Шу билан бир қаторда, Карпова томонидан ЖСТ доирасида янги аъзо
бўлаётган ривожланаётган давлат учун интеллектуал мулк ҳимоясида қуйидаги
салбий жиҳатлари келтириб ўтилган: 1) ташқи бозордаги юқори рақобатнинг
юзага келиши; 2) саноат соҳасидаги илмий-техникавий экспертизага бўлган
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
3
2/2019
(№
00040)
талабларнинг камайши; 3) маҳаллий бозорда товар белгилари ўртасидаги юқори
рақобат юзага келиши оқибатида миллий ишлаб чиқарувчиларнинг бозордаги ўз
ўрни йўқотиши; 4) чет эл аризачилари томонидан патент олишда тўланадиган
божларнинг давлат бюджетига тушмаслигига олиб келишини қайд этган[6].
Тадқиқот методологияси
Тадқиқот давомида Республикамизда интеллектуал мулк ҳимоясини
такомиллаштириш мақсадида илмий-тадқиқот фаолиятининг анализ ва синтез
усули асосида юртимиздаги интеллектуал мулк ҳимояси ҳолати аниқланди.
Шунингдек, тизимли таҳлил қилиш орқали интеллектуал мулк ҳуқуқини ҳимоя
қилиш ҳолатини бир бутун тизим эканлигини ҳисобга олиб, уни ҳимоя қилишда
ЖСТни алоҳида элемент сифатида ўрганилди. Шу билан бирга, ҳуқуқий тартибга
солиш нормалари, интеллектуал мулк ҳуқуқини ҳимоя қилиш усуллари ҳуқуқий
таҳлил қилиниб, соҳани бошқаришда хориж тажрибаси аҳамиятини ўрганилди.
Тахлил ва натижалар
Бугунги
кунда
2017-2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини
“Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш
йили”га оид давлат дастурида Ўзбекистоннинг Жаҳон савдо ташкилотига аъзо
бўлиши юзасидан музокараларни фаоллаштириш вазифаси белгиланди. Шу билан
бирга, Ҳаракатлар стратегиясининг “Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш
йили” давлат дастурида интеллектуал мулкга бўлган ҳуқуқни ҳимоя қилишга эътибор
қаратилмоқда[2].
Ҳусусан,
Ўзбекистон
Республикаси
Давлат
рақобат
қўмитаси
маълумотларига кўра, сўнги йилларда товар белгиси билан боғлиқ интеллектуал
мулк ҳуқуқи бузилиши ҳолатлари 7 мартага кўпайган. Жумладан, 2012-йилда
ушбу мурожаатлар сони 17 тани ташкил қилган бўлса, 2017-йилга келиб 131 тага
етган.
Шу билан бир қаторда, Интеллектуал мулк агентлиги томонидан
контрафакт аудио-видео материаллар, фонограмма ва ЭҲМ дастурлари билан
боғлиқ ҳуқуқбузарликлар сони ҳам ўсиб бормоқда (1-расм).
1-расм Интеллектуал мулк агентлиги томонидан аниқланган контрафакт аудио-
видео материаллар, фонограмма ва ЭҲМ дастурлари сони
Манба: Интеллектуал мулк агентлиги маълумотлари асосида тайёрланди
369
702
751
737
878
667
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
2012 йил
2013 йил
2014 йил
2015 йил
2016 йил
2017 йил
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
4
2/2019
(№
00040)
Шу боис кейинги йилларда республикамизда интеллектуал мулк ҳимоясини
таъминлаш теденцияларига назар ташласак, бу борада бир қатор ишлар амалга
оширилаётганлини кўриш мумкин.
Жумладан, мамлакатимиз интеллектуал мулкни муҳофаза қилиш соҳасида
15 та конвенция, шартнома ва битимларга аъзо ҳисобланади (1-жадвал).
№
Халқаро ҳужжат номи
Қўшилиш санаси
1.
Жаҳон интеллектуал мулк ташкилотини (ЖИМТ)
тузиш
тўғрисидаги
Стокголм
конвенцияси
14.07.1967 й.
Конвенцияга қўшилиш санаси
25.12.1991 й.
2.
Саноат мулки химояси тўғрисидаги Париж
конвенцияси
Конвенцияга қўшилиш санаси
25.12.1991 й.
3.
Патент бўйича хамкорлик Вашингтон битими
16.06.1970 й.
Конвенцияга қўшилиш санаси
25.12.1991 й.
4.
Товар белгиси тўғрисидаги қонунлар Женева
битими 27.10.1994 й.
Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлисининг 1998 йил 1 майдаги №
630- I сонли қарори
5.
Микроорганизмларга халқаро патент бериш
тартиби ва депозитини эьтироф этиш
тўғрисидаги Будапешт шартномаси 28.04.1977 й.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг 2001 йил 30 августдаги №
277- II сонли қарори
6.
Товар ва хизматлар ёрлиқларини рўйхатдан
ўтказиш ва халқаро таснифи тўғрисидаги Ницца
шартномаси 13.05.1977 й.
Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлисининг 2001 йил 30 августь, №
275- II сонли қарори
7.
Халқаро патент таснифлаш тўғрисидаги
Страсбурс келишуви 24.03.1971 й.
Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлисининг 2001 йил 30 августдаги №
276- II сонли қарори
8.
Ўсимликларнинг янги турларини ҳимоя қилиш
бўйича халқаро Париж конвенцияси 02.12.1961
й.
Ўзбекистон Республикаси Олий
Мажлисининг 2004 йил 27 августдаги №
680- II сонли қарори
9.
Патент ҳуқуқи тўғрисидаги 01.06.2000 йилги
шартнома
ЎРҚ-25 сон қонун 15.03.2006 йил
10.
Саноат намуналаринининг халқаро таснифини
таьсис этиш тўғрисидаги Локарно келишуви
08.10.1968 й.
ЎРҚ-24 сон қонун 14.03.2006 йил
11.
Ёрлиқларни халқаро рўйхатдан ўтказиш
тўғрисидаги Мадрид протоколи 28.06.1989 й.
ЎРҚ-40 сон қонун 18.07.2006 йил
12.
Бадиий-адабий асарларни мухофаза қилиш
тўғрисидаги Берн конвенцияси 28.09.1979 й.
ЎРҚ-681-сон қонун 27.08.2004 йил
13.
Фонограмма
ишлаб
чиқаррувчиларнинг
манфаатларини
фонограммани
ноқонуний
равишда
фойдаланишдан
ҳимоя
қилиш
тўғрисидаги Женева Конвенцияси 29.10.1971 й.
ЎРҚ-511 сон қонуни 26.12.2018 йил
14.
ЖИМТнинг
ижрочилар
ва
фонограмма
тайёрловчилар
ҳуқуқини
ҳимоя
қилиш
тўғрисидаги Женева шартномаси
ЎРҚ-519 сон қонуни 16.02.2019 йил
15.
ЖИМТнинг
муаллифлик
ҳуқуқи
бўйича
Женева шартномаси
ЎРҚ-520 сон қонуни 16.02.2019 йил
1-жадвал Ўзбекистон Республикасининг интеллектуал мулк ҳуқуқини ҳимоя
қилиш йўналишида халқаро конвенция, битим ва келишувлари рўйхати
Манба:www.lex.uz сайти маълумотлари асосида тайёрланди
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
5
2/2019
(№
00040)
Шунингдек, ушбу соҳадаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашишда
ҳамкорлик қилишда бир қатор Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги ташкилоти
доирасида ва иккитомонолама келишувлар имзоланган[3].
Мавжуд маълумотлар таҳлилига кўра бундан ташқари, халқаро амалиётда
ушбу соҳани тартибга солувчи, Ўзбекистон Республикаси қўшилмаган бир қанча
конвенциялар мавжуд.
Хусусан, Товар белгилари ҳуқуқи тўрисидаги Сингапур шартномаси;
- Саноат намуналарини халқаро рўйхатдан ўтказиш тўғрисидаги Гаага
келишуви;
- Кўр, кўриш қобилияти паст ва бошқа имконияти чекланган шахсларга
босма асарларни нашр этиш тўғрисидаги Марокаш шартномаси;
- Интеллектуал мулк ҳуқуқларининг савдо жиҳатлари бўйича (ТРИПС (TRIPS))
Келишуви шулар жумласидандир.
Халқаро доирада мутлақ ҳуқуқларни самарали муҳофаза қилишда Жаҳон
савдо ташкилоти(ЖСТ)нинг Интеллектуал мулк ҳуқуқларининг савдо жиҳатлари
бўйича (ТРИПС (TRIPS)) Келишувининг ўрни катта.
Мамлакатимиз 2017 йилда ЖСТга аъзо бўлиш жараёнлари қайта бошланди.
ЖСТга аъзо бўлишни истаган ҳар бир давлат ТРИПС Келишувини имзолаши ва унинг
нормаларига
амал
қилиши,
миллий
қонунчиликни
унга
мос
равишда
уйғунлаштириши шарт.
Бугунги кунда ушбу келишувга дунёнинг 164 давлати аъзо ҳисобланади.
Келишув интеллектуал мулк эгаларининг ҳуқуқлари мавжуд бўлган товарлар
савдосини тартибга солишга қаратилган. Ҳужжатда интеллектуал мулкка оид мутлақ
ҳуқуқларни ҳимоя қилишнинг самарали механизми очиб берилган. Унга кўра,
контрафакт маҳсулотлар ишлаб чиқарилиши ва тарқалишига қарши курашдаги асосий
чора-тадбирлар сифатида қуйидагиларни келтириш мумкин:
• миллий ҳамкорлик ва координация – давлат ваколатли органларининг
доимий ҳамкорлиги, ахборотлар алмашинувининг йўлга қўйилиши ва уларни
мувофиқлаштирувчи органни ташкил этиш;
• халқаро ҳамкорлик – ўзаро ёки жамоавий кўринишдаги контрафакт товарлар
айланмаси бўйича ахборот базаларини яратиш;
•ҳуқуқ эгасининг ҳамкорлиги – ҳуқуқ эгаси бевосита контрафакт маҳсулотларга
қарши курашдаги асосий иштирокчидир;
• суд фаолияти – муддатларни инобатга олган ҳолда ҳолат юзасидан ҳал қилув
қарорларини ўз вақтида чиқариб бериш;
• махсус судлар – интеллектал мулк масалалари учун алоҳида судлар жорий
қилиш;
• маъмурий аниқлаш – божхона органларидан ташқари бошқа маъмурий
органларнинг ҳам бевосита қатнашиши;
• жиноий суд ишлари - товар белгилари ва муаллифлик ҳуқуқидан ноқонуний
тарзда, қасддан фойдаланилган ҳолларда жиноий жазони қўллаш;
• ошкор қилиш таъсири – контрафакт маҳсулотлар юзасидан чиқарилган суд
қарорларини жамиятга эълон қилиб бориш;
• чегара назорати – давлат чегарасида ваколатли бир неча органларнинг бир
вақтда фаолият олиб боришини таъминлаш орқали назоратни кучайтириш;
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
6
2/2019
(№
00040)
• амалиётни тезлаштириш – контрафакцияга гумон қилиниб тўхтатилган
товарларни ушлаб туриш вақти 10 кун этиб белгиланган;
• жамият хабардорлиги ва ҳамкорлиги – конрафакт маҳсулотлар тўғрисида
аҳолини хабардор қилиб бориш;
• ахборот ҳуқуқи – ҳар бир товарда тўлиқ маълумотларнинг бўлиши;
• воситачилик (медиация) ва арбитраж – бюрократик тўсиқлар ва халқаро
ҳамкорлик – ўзаро ёки коллектив кўринишдаги контрафакт товарлар айланмаси
бўйича ахборот базаларини яратиш;
•алоқа ва ахборот таъминоти – ваколатли органлар самарали ишлаши учун
ахборот билан таъминлаш[10].
Ҳозирги кунда, интеллектуал мулк ҳуқуқини ТРИПС келишуви асосида ҳимоя
қилишда аъзо давлатлар, асосан, 2 хил усулда олиб борилаётганлигини кўриш
мумкин:
Биринчи усул
хуқуқ эгасининг аризаси асосида олиб борилади. ТРИПСнинг 4-
бўлимида қалбаки савдо белгиси ёки муаллифлик ҳуқуқи ўғирланган маҳсулотларни
чегарада тўхтатиб қолиш асослари кўрсатиб ўтилган бўлиб, бунда асос ҳуқуқ
эгасининг аризаси (52-модда) ҳисобланади. Кўп мамлакатларда, шу жумладан
Ўзбекистонда ҳам янги таҳрирда қабул қилинган Божхона кодексига кўра, ушбу
усулдан фойдаланиш кўрсатиб ўтилган[1].
Иккинчи усул
“ex officio” тамойилига асосланади (ТРИПС 58-модда) [11]. Бунда
ҳуқуқ эгасининг аризаси бўлмаганда ҳам ваколатли орган интеллектуал мулк
ҳуқуқининг бузилиши юзасидан чоралар кўради. АҚШ, Япония, Европа Иттифоқи (ЕИ)
давлатлари, Россия Федерацияси ва Қозоғистон каби мамлакатлар ушбу чоралардан
фойдаланишмоқда.
Хулоса ва таклифлар
Хулоса сифатида таъкидлаш жоизки, интеллектуал мулк ҳуқуқини ҳимоя
қилишда илғор хорижий давлатлар тажрибасини қўллаш самарали бўлади. Келгусида
мамлакатимизда мазкур соҳа механизмларини такомиллаштириш, мавжуд
ташкилий-ҳуқуқий муаммоларни бартараф этилишида қуйидаги чора – тадбирларни
амалга ошириш мақсадга мувофиқ ҳисобланади:
- ТРИПС Келишуви ва унда иштирок этиш масалаларини ўрганиш ва келгусида
интеллектуал мулк ҳуқуқи бузилган товарларни чегарада ушлаб қолиш имконини
берувчи қонунчилик механизмларини такомиллаштириш шу жумладан, “ex officio”
тамойилидан фойдаланиш имконини берувчи қонунчилик базасини яратиш;
- ТРИПС келишувида белгиланган интеллектал мулк масалалари учун алоҳида
судлар жорий қилиш;
- интеллектуал мулк ҳуқуқини таъминлашда ЖИМТнинг муаллифлик ҳуқуқи
тўғрисидаги келишуви, ЖИМТнинг ижрочилар ва фонограмма тайёрловчилар
ҳуқуқини ҳимоя қилиш тўғрисидаги Рим конвенцияси, Товар белгилари ҳуқуқи
тўрисидаги Сингапур шартномаси, Саноат намуналарини халқаро рўйхатдан
ўтказиш тўғрисидаги Гаага келишуви, Кўр, кўриш қобилияти паст ва бошқа
имконияти чекланган шахсларга босма асарларни нашр этиш тўғрисидаги
Марокаш шартномасига қўшилиш.
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2019 йил
7
2/2019
(№
00040)
Фойдаланилган адабиётлар
1.
Ўзбекистон Республикасининг Божхона кодекси // Қонун ҳужжатлари
маълумотлари миллий базаси “Lex.uz”, 2016.
2.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2019
йил
17 январдаги “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг
бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини “Фаол тадбиркорлик,
инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили”да амалга оширишга
оид давлат дастури тўғрисида”ги ПФ-5635 сон Фармони.
3.
Ўзбекистон Республикасининг Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий
базаси “Lex.uz”, 2019.
4.
Акрамходжаева З.С. Интеллектуал мулк ҳуқуқини фуқаролик-ҳуқуқий ҳимоя
қилишни такомиллаштириш муаммолари: Автореф. дисс. ... юрид. фан. номз. – Т.:
ТДЮИ, 2008. – С. 5.
5.
Тошев Б.Н. Халқаро ташкилотларнинг муаллифлик ҳуқуқига оид актларининг
ҳуқуқий мақоми: Автореф. дисс. ... юрид. фан. докт. – Т.: ТДЮИ, 2008. – С. 9.
6.
Карпова Н.Н. Вступление России в ВТО и защита интеллектуальной
собственности – «Российское предпринимательство», 2012. – С. 17-25.
7.
Идрис К. Интеллектуальная собственность - мощный инструмент
экономического
роста:
обзор.
//
http://www.wipo.int/freepublications/ru/intproperty/888/wipo_pub_888_1.pdf.
8.
Яшина
Ю.
Защита
интеллектуальной
собственности
в
Узбекистане:проблемыти пути их решения // Веб-сайт uzreports.news -
http://www.uzreports.news/analytics/zashita-intellektualnoy-sobstvenosti-v-uzbekistane-
problemi-puti-ih-resheniya 04.04.2018.
9.
Blakeney M. Guidebook on enforcement of intellectual property rights.
Queen
Mary
Intellectual
Property
Research
Institute
Queen
Mary.http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2005/april/tradoc_122641.pdf.
10.
Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights, (TRIPS)
– Интеллектуал мулк ҳуқуқининг савдо жиҳатлари бўйича Келишув. 1994 йил.
