Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
57
Манба ва фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси
-
Тошкент.
// Халқ сўзи, 2018 йил 29 декабрь.
2.
Хасанов Р. Бозор даромадлари: моҳияти таркибий тузилиши ва табақаланиши. – Т. Т.М.И. Босмахонаси
2004. 19-20-б.
3.
Ўлмасов А., Вахобов А. Иқтисодиёт назарияси. Дарслик. –Т., “Иқтисод-молия” 2014. 434-б.
4.
Нордхаус В.Д. «Экономика». Москва: "Лаборатория Базовых Знаний". 2000 год.
5.
Ўзбекистон Республикаси статистик ахборотномасининг 2005-2018 йиллар маълумотлари –Т.:2019.
6.
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитасининг 2005-2018 йиллар бўйича олинган маълумотлари
асосида муаллиф томонидан тузилган.
ИҚТИСОДИЁТНИНГ ТУРЛИ ТАРМОҚЛАРИДА БЛОКЧЕЙН ТЕХНОЛОГИЯСИДАН
УНУМЛИ ФОЙДАЛАНИШ ИМКОНИЯТЛАРИ
Муминова Элнора Абдукаримовна -
Фарғона Политехника институти, и.ф.н., доцент
Аннотация.
Мақолада блокчейн технологиясидан микро ва макро даражадаги молия тизимида, суғурталаш
тизимида, давлат бошқарув тизимида, электрон тижоратлаштириш жараёнида, саноат соҳасида,
интеллектуаль мулкни ҳисобга олиш жараёнида, таълим тизимида, соғлиқни сақлаш тизимида унумли
фойдаланиш натижалари ёритилган.
Калит сўзлар:
Блокчейн, транзакция, децентрализация, блокчейн платформаси, маълумотлар
инфраструктураси, биткоин, микроконтрактлар, логистика, Smart Property, Smart Government, IoT Smart Health Care
Аннотация.
В статье описаны результаты эффективного использования технологии блокчейна в микро и
макрофинансировании, страховании, государственном управлении, электронной коммерции, промышленности,
интеллектуальной собственности, образовании и здравоохранении.
Ключевые слова:
Блокчейн,
транзакция, децентрализация, плаьформа блокчейа, инфроструктура данных,
бинкоин.
Annotation.
The article describes the results of the effective use of blockchain technology in micro and macro financing,
insurance, public administration, e-commerce, industry, intellectual property, education and healthcare.
Keywords.
Blockchain, transaction, decentralization, blockchain platform, data infrastructure, bincoin.
Кириш.
Иқтисодиётнинг турли тармоқ-
ларида блокчейн технологиясидан фойдала-
ниш орқали тармоқларнинг самарадорлик
кўрсаткичларини ошириш имкониятлари
пайдо бўлади. Блокчейн технологиясининг
тармоқларга жорий этилиши очиқ, хавфсиз
ва тақсимланган операциялар китобини тақ-
дим этилиши билан ифодаланади. Техноло-
гияни амалиётда реализация қилиш валюта
тизимларини татбиқ этишга қаратилган ва
криптографик ибтидоларга асосланиб, улар
крипто-валюталар деб номланади. Дизайн-
нинг асосий ғояси марказлаштирилмаган
концентрацияни рағбатлантириш, яъни но-
маълум иштирокчилар тармоғи глобал
кўриниш ва битимларни тартибга солиш
тўғрисида биргаликда қарор қабул қилиш
имконини беради. Транзакциялар блокларга
бўлинади ва ҳар бир турда қатнашувчи те-
гишли блокни таклиф қилиш учун сайлана-
ди. Албатта тармоқларни рақамлаштириш
блокчейн технологиясига тўлиқ ўтилиши га-
рови бўлиб ҳисобланади. Мазкур жараёнда
қатор муаммоли вазиятлар ҳам юзага келиши
мумкинлигини эътироф этиш лозим. Жумла-
дан, тармоқда блокчейн технологиясига асос-
ланган янги платформани яратиш билан боғ-
лиқ бўлган бевосита харажатлар, блокчейн
платформаси ёзувларини узоқ муддатли сақ-
лаш билан боғлиқ бўлган харажатлар, блок-
чейн технологиясининг ахборот хавфсизли-
гини таъминлаш харажатлари, блокчейн
платформасининг бошқарув жавобгарлигини
белгилаш юзасидан ечимларни топиш, стан-
дартлаштириш низомларини ишлаб чиқиш,
ҳамкорлик шартларини белгилаш кабилар-
дир.
Мавзуга оид адабиётлар таҳлили.
Мавзу доирасида блокчейн технология-
сининг имкониятлари ва бугунги кунда ушбу
технологиядан фойдаланиб юқори иқтисо-
дий ўсишга эришаётган давлатларда илмий
изланиш олиб бораётган олималарнинг тад-
қи-қотлари ўрганиб чиқилди. Хусусан, Singh,
S, Singh. - блокчейн: молиявий ва кибер хавф-
сизликнинг келажаги[1], Fu, D., Fang, L: блок-
чейн ижтимоий тармоқда ишончли ҳисоб-
китобларни олиб бориш[2], Xu, X., Weber, I.,
МАКРОИҚТИСОДИЙ СИЁСАТ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
58
Staples, M.: архитектура дизайни учун блок-
чейнга асосланган тизимларнинг таксоно-
мияси[3], Wan, Z., Lo, D., Xia, X.: блокчаин
тизимларидаги хатоликлар характеристика-
си: давлат миқёсида эмпирик ўрганишлар[4],
Porru, S., Pinna, A., Marchesi, M: блокчейн дас-
турий таъминоти: муаммолар ва янги йўна-
лишлар[5], Halpin, H., Piekarska, M.: блокчейн-
да хавфсизлик ва махфийлик[6], Ahram, T.,
Sargolzaei, A.: блокчейн технологиясининг
янгиликлари[7], Bdiwi, R., de Runz, C.: блок-
чейн технологиясига асосланган янги омма-
боп ўқитиш методлари[8], Nakasumi, M.: блок-
лаш занжири технологиясига асосланган таъ-
минот занжири[9], Chen, Z., Zhu, Y.: блокчейн
технологияси: амалий тадқиқотлар, истиқ-
болли режалар ва қийинчиликлар[10], Hou,
H.: Хитойда блокчейн технологиясини e-ҳу-
куматда қўллаш[11], Li, Y, Huang, J., Qin, S.:
блокчейнга асосланган хавфсизликни ула-
шишнинг катта маълумотлар моделига таъ-
сири[12] каби илмий изланишлар ўрганиб
чиқилди.
Таҳлил ва натижалар.
Блокчейн тех-
нологиясининг яна бир шартларидан бири бу
криптовалюталарни жорий этиш ҳамдир.
Блокчейн технологиясини ишлаш тизимини
ўзаро иштирокчилар томонидан тузилган
битимларни тўлиқ ўз вақтида ҳисобга олиш
имконини берувчи оммавий дафтар деб ҳам
ҳисоблаш мумкин. Аксарият ҳолларда ушбу
операциялар баъзи бир (виртуал) активларга
тааллуқли бўлиб, активларнинг миқдорини
бир ҳисобдан бошқасига ўтказиш жараёнини
қамраб олади. Блокчейн технологиясининг
ишлаши давомида тизимдаги ҳар бир ишти-
рокчи мазкур дафтарнинг маҳаллий нусхаси-
ни олади ва бутун тармоққа транзакциялар-
ни этказиб берадиган тармоқ мижозини бош-
қара олади. Мижоз, шунингдек, тармоққа
янги транзакцияларни киритиши имкония-
тига ҳам эга бўлади.
Блокчейн аслида бажарилган ва ишти-
рок этувчи томонлар ўртасида тақсимланган
барча битимлар ёки рақамли воқеалар ҳақи-
даги маълумотларнинг тақсимланган маълу-
мотлар омбори ёки умумий рўйхати бўлиб
ҳам ҳисобланади. Оммавий журналда акс
эттирилган ҳар бир битим тизим иштирокчи-
ларини кўпчилигининг келишуви асосида
тасдиқланади. Тизимга киритилган маълу-
мотлар базасини ҳеч қачон ўчириб бўлмайди.
Блокчейн амалга оширилган опрециялар
бўйича амалга оширилган ҳар бир қадамни
аниқлаштириб, текшириб, текшириладиган
ёзувни ўзида акс эттириб боради. Пул бир-
лигидан ташқари, блокчейн технологиясидан
ақлли шартномаларда, қайд ёзувларида, бу-
лутли сақлаш блокларида фойдаланиш мум-
кин бўлади.
Тармоққа жорий этилган блокчейн тех-
нологияси кўплаб жараёнлар ва транзакция-
лар хизматларини ўртада учинчи томон таш-
килотининг эҳтиёжисиз янада шаффоф, мар-
казлаштирилмаган, хавфсиз ва демократик
ҳолга келтирадиган воситадир. Шубҳасиз,
блокчейннинг рақамлаштирилган идентифи-
кация усули сифатида амалга оширадиган
роли яқин келажакда фуқароларни тасдиқ-
лаш ва ушбу ўзаро боғлиқ дунёда мавжуд
бўлган рақамлаштирилган хизматлар тўпла-
мига ўзларининг кимлигини исботлаш учун
ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлиб боради.
Ушбу соҳадаги тўсиқ жамиятнинг шахсий
ҳаёти ва шахсий ҳаётига шахсий нуқтаи на-
зарини яхшилашга ёрдам бериши мумкин.
1-расм. Минтақалар бўйича блокчейн технологиясидан фойдаланиш натижасида
эришилган даромад ва келгуси йилларга мўлжаллаган прогнозлар таҳлили[13]
МАКРОИҚТИСОДИЙ СИЁСАТ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
59
Мазкур технология тармоқларни жадал
суръатлар билан ривожлантиришга олиб ке-
лиши мумкин. Мисол учун блокчейн техноло-
гияларининг ақлли шаҳар лойиҳаси доираси-
да ишлатилиши, банк ва тўловларни амалга
ошириш жараёнига тадбиқи, аҳоли сонининг
ўсиш динамикасини прогнозлаштириш йўна-
лишларида фойдаланиш, ақилли тиббиёт
дастурини ишлатиш, сайловларда овоз бе-
риш жараёнига тадбиқ этиш, давлат хизмат-
ларини рақамлаштиришда фойдаланиш мум-
кин.
1-расмда минтақалар бўйича блокчейн
технологиясидан фойдаланиш натижасида
эришилган даромад ва келгуси йилларга мўл-
жаллаганган прогнозлар таҳлили келтирил-
ган бўлиб, 2016 йилда минтақалар бўйича
блокчейн технологиясини қўлланилиши на-
тижасида эришилган даромад ҳажми 5 млрд
АҚШ долларидан кам бўлган бўлса, бу кўрсат-
кич 2025 йилга келиб 20 млрд доллардан
ошиши прогноз қилинган.
Иқтисодиётни глобаллашув жараёнида
йиғилиб бориладиган кенг ҳажмли маълу-
мотлар базаси, уларни сақлаш, қайта ишлаш,
улар хавфсизлигини таъминлаш муаммолари
юзага келиб боради. Бу борада блокчейн тех-
нологияси қатор қулайликларга эга бўлиб,
булутли сақлаш платформалари, катта ҳажм-
даги маълумотлар базаси, ақлли шартнома-
лар каби платформаларнинг ишлатилиши на-
тижасида катта ҳажмда йиғилган маълумот-
лар базасини сақлаш, қайта ишлаш ва улар
хавфсизлик чораларини кўриш имконияти
юзага келади.
Блокчейнда биткоин технологиясидан
фойдаланиш жараёнида тўртта блокка ажра-
тиш орқали тавсифлаш мумкин. Бу тўрт блок
биткоин битим имзоси, реклама блоки, блок-
чейн технологияси ва марказлаштирилмаган
китоблар платформаларидан иборат бўлади.
Биткоин блокчейн технологиясини қўллай-
диган энг типик дастурларидан бири бўлиб
ҳисобланади.
Тармоқлар доирасида блокчейн техно-
логиясидан фойдаланиш орқали барча фой-
даланувчилар ва учинчи томонлар ўртасида
маълумот алмашинув доирасининг кенгайи-
ши, алмашинув вақтининг тезлашиши, жара-
ёнларнинг соддалашиши, тақсимот вазифа-
ларининг аниқ белгилаб олиниши, йиғилган
маълумотлар базасига таянган ҳолда молия-
вий режалаштириш юзасидан қарорларни
асосли қабул қилиниши, келгуси даврларга
мўлжалланган прогнозларни ишлаб чиқили-
шига хизмат қилувчи дастурий таъминот-
лардан фойдаланиш мумкин бўлади.
1-жадвал
Бугунги кун амалиётида жорий қилинган блокчейн дастурлари[14]
Молиявий хизмат
турлари
Активлар бошқаруви, суғурта даъволарини амалга ошириш, транзакцион
тўловларни бошқариш
Smart Property
(Мулкий муносабатлар)
Нақд ва нақдсиз тлов тизимларини амалга ошириш, Smart Car, Smartphone
Smart Government
(ақлли ҳукумат)
Электрон паспорт тизими, туғилганлик, никоҳ гувоҳномалари, шахсни
идентификациялаш, смарт коммунал хизматлар, ақлли ҳамжамият, ақилли
шаҳар, ақлли боғча, ақилли мактаб лойиҳалари
IoT Smart Health Care
(IoT Smart соғлиқни сақлаш)
Ақлли жиҳозлар, таъминот - занжирли сенсорлар, шахсий соғлиқни сақлаш,
ёзувларни сақлаш, электрон архив, ақлли медицина, ақлли суғурта
Ривожланаётган технология сифатида,
блокчейн турли соҳалар ва доменларда узи-
лиш қобилияти туфайли аниқ ривожланиб
боради. Ушбу технология контцепцияни
исботлайдиган кўпроқ амалий ҳаракатлар
билан ўзини тасдиқлаши кутилмоқда. Буз-
ғунчиликни аниқлаш соҳасида блокчейн тех-
нологияси ижобий таъсир кўрсатиши мум-
кин, аммо унинг асосий қўлланмалари фойда
ва харажат ўртасидаги савдо нуқтаи назари-
дан қуйидаги жиҳатларга қаратилган.
Бизнингча бугунги Ўзбекистон иқтисо-
диётининг қўйидаги тармоқ ва соҳаларида
блокчейн технологиясидан фойдаланиш ор-
қали миллий иқтисодиётни рақамлаштириш
жараёнини тезлаштиришга, шаффофликни
таъминлашга, коррупцион схемаларни барта-
раф этишга, хуфиёна иқтисодиётни барҳам
беришга хизмат қилган бўлар эди:
Микро ва макро даражадаги молия
тизимида
. Мазкур тизимда фойдаланиш ор-
қали турли даражадаги молиявий муносабат-
ларнинг шаффофлигига эришиш, маълумот-
лар базасини доимий мониторинг қилиб бо-
риш, келгуси даврга мўлжалланган илмий
амалий прогнозларни юқори аниқликда бе-
риш, юзага келиши мумкин бўлган муаммо-
ларни олдиндан аниқлаш ва уларни барта-
раф этиш бўйича тегишли асосланган хулоса-
ларни ишлаб чиқиш имконияти юзага келади.
МАКРОИҚТИСОДИЙ СИЁСАТ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
60
Суғурталаш тизимида блокчейндан
фойдаланиш орқали
микроконтрактлар ҳи-
собини тўғри юритиш, микротўловлар билан
боғлиқ ҳисоб китобларни амалга ошириш,
жамоавий суғурталаш шартномаларининг
доимий назоратини амалга ошириш, мижоз-
ларни юқори даражадаги идентификациялаш
жараёнини ташкил этиш ва мониторингини
амалга ошириш, сертификациялаш, актуар
ҳисоб китобларни юқори даражадаги аниқ-
лик билан ҳисоблаш имкониятига эга бўлиш
мумкин.
Давлат бошқарув тизимида жорий
этиш орқали
бошқарув тизими шаффофли-
гини таъминлаш, коррупцияни олдини олиш,
бошқарув жараёнида инсон факторини ка-
майтириш, сайлов жараёнларини адолатли
ўтишини таъминлаш, бюджет ижроси тизи-
мини жамоавий назорат ва мониторинг қи-
лиш, солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар-
ни ўз вақтида амалга ошириш имконияти
юзага келади.
Электрон тижоратлаштириш жараё-
нида фойдаланиш орқали
амалга оширила-
диган турли даражадаги тўловлар хавфсиз-
лигини, шафофолигини, тезлигини таъмин-
лашга олиб келади.
Саноат соҳасига блокчейн техноло-
гиясини тадбиқ этиш орқали
тармоқни тў-
лиқ назорат остига олиш, тизимда доимий
равишда критик таҳлил қилиш орқали кел-
гусида юзага келиши мумкин бўлган муаммо-
ларни олдиндан аниқлаш, саноат маҳсулоти
таннархини доимий равишда оптималлашти-
риб бориш, харажатлар таркибини доимий
равишда мониторинг қилиб бориш, соҳада
инсон факторини чеклаш, жараённи тўлиқ
рақамлаштиришга эришиш мумкин.
Логистика жараёнига тадбиқ этили-
ши натижасида
юзага келиши мумкин бўл-
ган авария ҳолатларини олдини олишга, ло-
гистик хизматлар таннархини доимий туши-
риб боришнинг альтернатив вариантлари
ишлаб чиқилишига, соҳани ривожлантириш-
да янги ахборот технологияларидан фойда-
ланиш самарадорлигини оширишга, жараён-
ларни тўлиқ кузатиш тизимини жорий этиш-
га эришиш мумкин.
Интеллектуаль мулкни ҳисобга олиш
жараёнида блокчейн технологияларидан
фойдаланиш орқали
мазкур мулкларни
тўлиқ доимий, узлуксиз назорат қилиш ва
мониторингини амалга ошириш имконияти,
улар ҳисобини юритиш тизимини йўлга қў-
йилиши, мазкур мулкларни турли кўриниш-
ларда сақлаш, иденфикациялаш, хавфсизли-
гини таъминлашга эришиш мумкин бўлади.
Таълим тизимига блокчейн техноло-
гиясини жорий этиш орқали
таълим сифа-
тини технологик жиҳатдан оширишга. Таъ-
лим харажатларини оптималлаштиришга,
таълим таннархини кескин пасайтиришга,
кадрлар оқимини самарали бошқаришга,
кадрлар қўнимсизлигини назорат қилишга
эришиш мумкин.
Соғлиқни сақлаш тизимида мазкур
технологиялардан фойдаланиш орқали
ақлли медицинани йўлга қўйишга, медицина
хизматларига қилинадиган давлат бюджети
харажатлари оқимини бошқаришга, опти-
маллаштиришга, жамоавий назоратни амалга
оширишга, аҳоли соғлиғи ва яшаш давомий-
лигига боғлиқ бўлган маълумотларни рақам-
лаштириш орқали уларни доимий таҳлил
қилиб боришга эришиш мумкин.
Хулоса ва таклифлар.
Хулоса ўрнида
таъкидлаш жоизки, иқтисодиёт тармоқлари-
га блокчейн технологиясини жорий этиш
натижасида қатор устунликларга эга бўлиб
улар қўйидагиларда ўз ифодасини топади:
-
Тармоқ фаолиятини автоматлашти-
рилиши ва жараённинг тўлиқ рақамлаштири-
лишига эришилиши натижасида тармоқ дои-
расида фаолият юритаётган барча корхона ва
ташкилотлар фаолиятини назорат қилиш,
улар фаолият йўналишини мониторинг қи-
либ бориш имконияти юзага келади.
-
Тармоқ фаолиятини натижавийлик
эришиш ва унумдорликка қаратиш орқали,
зарар кўриб ишлаётган йўналишларни ўз
вақтида аниқлаш имконияти юзага келади.
-
Тармоқ доирасида ишлаб чиқариш ва
хизмат кўрсатиш самарадорлигини оши-риш,
киритилган назорат регламентлари ва инсон
омилининг
таъсирини
пасайтирадиган
бошқа протоколларни жорий этилиши ҳамда
энергия истеъмоли самарадорлигини оши-
риш, энергия сарфи йўқотишларини пасайти-
ришга эришиш мумкин бўлади.
-
Тармоққа таълуқли бўлган катта
ҳажмдаги маълумотларни тўплаш, сақлаш ва
таҳлил қилиш орқали жараёнлар ва қону-
ниятлар шаффофлигини таъминлашга эри-
шилади, шунингдек келгуси даврга мўлжал-
ланган илмий асосланган прогнозларни юқо-
ри аниқликда қилиш имконияти пайдо бўла-
ди. Бундан ташқари катта ҳажмда йиғилган
тармоққа таълуқли маълумотлар базасидан
фойдаланган ҳолда турли даражадаги критик
таҳлилларни амалга ошириш, рақобат бозо-
МАКРОИҚТИСОДИЙ СИЁСАТ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 3
61
ридаги контрагентлар билан ишлашга доир
илмий асосланган прогнозларни юқори дара-
жадаги аниқлик билан башоратлаш, шунинг-
дек, барча таъсир омиллар ҳисобини матема-
тик аналитик башоратлаш усуллари орқали
келгусида юзага келиши мумкин бўлган
муаммоли вазиятларни олдиндан аниқлаш
уларни бартараф этиш юзасидан қарорларни
қабул қилиш имконияти яратилади.
Манба ва фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1.
Singh, S, Singh, N.: Blockchain: future of financial and cyber security. In: 978-1-5090-5256-1/16/PP463-467 IEEE
(2016)
2.
Fu, D., Fang, L.: Blockchain-based trusted computing in social network. In: 2nd International Conference on
Computer and Communications-978-1-4673-9026-2/16/IEEE (2016)
3.
Xu, X., Weber, I., Staples, M., Zhu, L., Bosch, J., Bass, L., Pautasso, C., Rimba, P.: A taxonomy of Blockchain-based
systems for architecture design. In: International Conference on Software Architecture 978-1-5090-5729-0/17 IEEE (2017)
4.
Wan, Z., Lo, D., Xia, X., Cai, L.: Bug characteristics in Blockchain systems: alarge-scale empirical study. In: 14th
International Conference on Mining Software Repositories (MSR) PP 423-424 IEEE/ACM (2017)
5.
Porru, S., Pinna, A., Marchesi, M., Tonelli, R.: Blockchain-oriented software engineering: challenges and new
directions. In: 39th IEEE International Conference on Software Engineering Companion PP169-179 IEEE/ACM (2017)
6.
Halpin, H., Piekarska, M.: Introduction to security and privacy on the Blockchain. In: European Symposium on
Security and Privacy Workshops (EuroS&PW), pp. 1–3 IEEE (2017)
7.
Ahram, T., Sargolzaei, A., Sargolzaei, S., Daniels, J., Amaba, B.: Blockchain technology innovations. In: 978-1-5090-
1114-8/17/Technology & Engineering Management Conference (TEMSCON) IEEE (2017)
8.
Bdiwi, R., de Runz, C., Faiz, S., Cherif, A.A.: Towards a new ubiquitous learning environment based on Blockchain
technology. In: 17th International Conference on Advanced Learning Technologies PP101-102 IEEE (2017)
9.
Nakasumi, M.: Information sharing for supply chain management based on block chain technology. In: 19th
Conference on Business Informatics 2378-1971/17 PP 140-149 IEEE (2017)
10.
Chen, Z., Zhu, Y.: personal archive service system using Blockchain technology: case study, promising and
challenging. In: International Conference on AI & Mobile Services (AIMS) 978-1-5386-1999-5/17, pp. 93–99 IEEE (2017)
11.
Hou, H.: The application of Blockchain technology in E-government in China. In: 978-1-5090-2991-4/17/IEEE
(2017)
12.
Li, Y, Huang, J., Qin, S., Wang, R.: Big data model of security sharing based on Blockchain. In: 3rd International
Conference on Big Data Computing and Communications 978-1-5386-3349-6/17, pp. 117–121 IEEE (2017)
13.
https://www.tractica.com/events/blockchain-live-2019/
14.
Hou H.: The application of Blockchain technology in E-government in China. In: 978-1-5090-2991-4/17/IEEE
(2017).
ҚОРАҚАЛПОҒИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИҚТИСОДИЙ ЎСИШИГА
ЭКЗОГЕН ОМИЛЛАР ТАЪСИРИНИ БАҲОЛАШ
Ситмуратов Шухрат Тенгелович –
Тошкент давлат аграр университети
Нукус филиали ассистенти
Ситмуратов Тенгел –
Бердах номидаги Қорақалпоқ давлат
университети доценти
Аннотация.
Мақолада Қорақалпоғистон Республикаси иқтисодий ўсишига экзоген омиллар таъсирини
баҳолаш зарурияти асосланган. Иқтисодий ўсишга таъсир этувчи экзоген омилларнинг ЯҲМ хажмини ўсишига
таъсири статистик таҳлиллар асосида бахоланган. Олинган натижаларга асосланиб, минтақани инновацион
ривожлантиришга қаратилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
Калит сўзлар:
иқтисодий ўсиш, экзоген омиллар, эндоген омиллар, Солов модели, инновация, инвестиция,
иқтисодий ўсиш моделлари.
Аннотация.
Статья основана на необходимости оценки влияния внешних факторов на экономический рост
в Республике Каракалпакстан. Влияние внешних факторов на экономический рост прироста ВРП оценивалось на
основе статистического анализа. На основании полученных результатов разработаны предложения и
рекомендации по инновационному развитию региона.
Ключевые слова
:
экономический рост, экзогенные факторы, эндогенные факторы, модель Солова,
инновации, инвестиции, модели экономического роста.
Annotation.
The article is based on the need to assess the impact of exogenous factors on economic growth in the
Republic of Karakalpakstan. The impact of exogenous factors on economic growth in GRP growth was assessed on the basis of
statistical analysis. Based on the results, proposals and recommendations for innovative development of the region have been
developed.
Keywords:
economic growth, exogenous factors, endogenous factors, Solov model, innovation, investment, models of
economic growth.
МАКРОИҚТИСОДИЙ СИЁСАТ
