Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон
108
Ҳар бир қарорни ҳодимлар билан биргаликда
қабул қилишдан олдин раҳбар аввало ушбу
қарорнинг ижросидан кутилаётган мақсадни,
“нишонни” аниқ кўрсатиб бериб, унга қандай
“ўқ” узиш кераклигини ўзларига қўйиб бериш
керак. Корхона олдига қўйган мақсадни тўғри
тушинган ҳодимларгина қарорнинг ижросини
шунга мослаб бажарадилар. Танбеҳ бериш де-
ганда назорат функцияси ўлароқ, четга оғиш-
ларни вақтида тўғрилаш орқали қарорларда
юзага келадиган камчиликларни олдини олиш
назарда тутиляпти.
Умумий хулоса ўрнида шуни таъкидлаш
керакки, раҳбар ўз ваколати доирасида қарор
қабул қилар экан, албатта унда маъсулият ва
жавобгарликни ҳам ёддан кўтармаслик зарур.
Манба ва фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1.
Н.К.Йўлдашев, Г.Е.Заҳидов “Менежммент” “Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти” Тошкент-2018, 33-б
2. Тебекин А.В., Мантусов В.Б. Управление организацией: теоретико-методологические основы, функциональные
задачи, технологии, прикладные аспекты применения Монография/ M.: РИО Российской таможенной академии, 2016,
134-с
3. Муаллиф ишланмаси
4. Смирнов Э. А. Разработка управленческих решений: Учебник для вузов.
М:ЮНИТИ-ДАНА, 2002.
15- с.
5. Муаллиф ишланмаси
6. Л.Н. Ахтулова А.Л.Ахтулов А.В.Леонова А.В.Овсянников Особенности процесса принятия управленчких решений
в организации “Омский научный вестник» №3(129)2014, 39-с
7. Ш.Мирзиёев “Танқидий таҳлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик-ҳар бир раҳбар
фаолиятининг кундаликқоидаси бўлиши керак” Тошкент-“Ўзбекистон”-2017. 22-б
8. И.А.Каримов “Юксак маънавият-енгилмас куч” Т.:-2008, 12-бет
9. Самигин С. И. Столяренко. Д.Д. Психология управления. Учебное пособие-Ростов на дану «ФЕНИКС» Москва
«ЗЕВС»1997
10. Алимов Одил Комилжонов “Корхона бошқарувчиларида лидерлик ҳусусиятларини шакллантириш ва
ривожлантириш” мавзусидаги иқтисод фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертацияси
Тошкент-2008, 8-б
11. Карлоф .Б, Седерберг С.Визов лидеров: Пер. Со швед .-М.: Дело, 1996. 352-б
12. Самигин С. И. Столяренко. Д.Д. Психология управления.-Ростов на дану 91-с
13. Абдуллаев Д.Х. Рақамли иқтисодиётни ривожлантиришда замонавий бошқарув услублари. “Рақамли
иқтисодиёт: иқтисодий ривожланиш тенденцияларини такомиллаштириш ва замонавий ахборот-коммуникация
технологияларини қўллаш истиқболлари ” Республика илмий-амалий конференция илмий мақолалар ва маърузалар
тўплами 2019 йил 2 декабр, 42-б
МАРКЕТИНГ ЛОГИСТИКАСИНИНГ АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
Холмаматов Диёр Ҳақбердиевич –
Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти, доц. PhD
Аннотация:
Ўзбекистонда сўнги йилларда амалга ошириб келинаётган иқтисодий ислоҳотлар натижасида
бозор иқтисодиёти тартиб-қоидалари тизимли равишда иқтисодиётнинг барча тармоқ ва соҳаларида амал
қилмоқда. Товар ва молия бозорларида рақобат муҳити ўзгариши, барча тармоқларда рақобат интенсивлиги
ошмоқда. Бу жараён эса корхоналарнинг рақобат устунлигига эришишлари учун барқарор ва узоқ муддатли
стратегияларни ишлаб чиқиш заруриятини кўрсатмоқда. Рақобат устунлигига эришишнинг муҳим воситасига
айланиб бораётган маркетинг логистикаси ва унинг янги сотув бозорларига кириш, товар тарқатиш тизимини
шакллантириш ҳамда материаллар, хом ашё, товарларни харид қилиш йўналишлари мазкур мақолада ёритилган.
Калит сўзлар:
маркетинг, логистика, маркетинг логистикаси, сотув бозорлари, товар тарқатиш тизими,
рақобат устунлиги, таъминот, тақсимот, хизмат кўрсатиш.
ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ МАРКЕТИНГОВОЙ ЛОГИСТИКИ
Холмаматов Диёр Хакбердиевич –
Самаркандский институт экономики и сервиса, доцент, PhD
Аннотация:
в результате экономических реформ, проведенных в Узбекистане в последние годы, регулирование
рыночной экономики систематически применяется во всех секторах и отраслях экономики. Меняется конкурентная
среда на товарных и финансовых рынках, растет интенсивность конкуренции во всех секторах. Этот процесс
демонстрирует необходимость разработки устойчивых и долгосрочных стратегий, с тем чтобы предприятия могли
достичь конкурентных преимуществ. В данной статье рассматривается маркетинговая логистика, которая
становится важным средством достижения конкурентного преимущества, и ее внедрение на новые рынки сбыта,
формирование системы дистрибуции бренда, а также закупки материалов, сырья, товаров.
Ключевые слова:
маркетинг, логистика, маркетинговая логистика, рынки сбыта, система распределение
товара, конкурентное преимущество, поставка, распределение, сервис.
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРККЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон
109
MAIN DIRECTIONS OF MARKETING LOGISTICS
Kholmamatov Diyor Haqberdievich –
Samarkand Institute of Economics and Service, docent PhD
Abstract:
As a result of the economic reforms implemented in Uzbekistan in recent years, the procedures of a market
economy are systematically applied in all sectors and industries of the economy. The changing competitive environment in the
commodity and financial markets, the intensity of competition in all sectors is increasing. This process highlights the need to
develop sustainable and long-term strategies for enterprises to gain a competitive advantage. This article covers marketing
logistics, which is becoming an important tool for achieving a competitive advantage, and its access to new sales markets, the
formation of a distribution system, as well as the purchase of materials, raw materials and goods.
Keywords:
marketing, logistics, marketing logistics, sales markets, product distribution system, competitive advantage,
delivery, distribution, service.
Кириш.
Ўзбекистонда сўнг йилларда
амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳотлар
натижасида тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқариш
ҳажми кескин ошиб бормоқда. Бу эса маҳаллий
корхоналар фаолиятида замонавий шарт-ша-
роитларни ҳисобга олган ҳолда истеъмолчилар-
ни жалб қилиш ва ушлаб туриш, бозорда янги
рақобат усулларини ишлаб чиқиш ва жорий
этиш, ўз маҳсулотларини сотишни ташкил қи-
лишда илғор воситалар ва усуллардан фойдала-
нишнинг энг самарали усулларини излашни
тақозо этмоқда. Бундай шароитда бизнес юри-
тишнинг муҳим воситалари бўлган маркетинг
ва логистикадан самарали фойдаланиш ҳамда
уларнинг интеграцияси масалалари алоҳида
долзарбликка эга бўлмоқда.
Илмий адабиётлар таҳлили.
Маркетинг-
нинг замонавий концепциялари шаклланиши
билан бирга 1990 йилларнинг ўрталарида “мар-
кетинг логистикаси” атамаси назарий жиҳатдан
илмий манбаларда ишлатила бошлади. Марке-
тинг бўйича етакчи олим Ф.Котлер маркетинг-
нинг муҳим таркибий қисми ва элементи бўлган
товар тарқатишнинг стратегик муаммолари
логистика ва маркетинг билан боғлиқлигини
таъкидлайди. Охирги вақтларда маркетинг ло-
гистикаси атамаси тобора кенг қўлланилаётга-
нини таъкидлаб, у товарларнинг нафақат товар
ишлаб чиқарувчидан истеъмолчига томон ҳара-
кати жараёнини, балки товарлар ва материал-
ларнинг таъминотчилардан корхоналарга етка-
зиб берилишини ҳам ўзи ичига олишини ўз
илмий тадқиқотларида кўрсатиб ўтган [7].
Россиялик олим Г.Л.Багиев маркетинг
логистикаси атамасини ўзининг маркетингнинг
изоҳли луғатига киритди. Маркетинг логисти-
каси барча турдаги оқимларни оптималлашти-
ришда логистика билан маркетинг фаолиятини
уйғунлигини таъминлайдиган усул сифатида
талқин қилган[2].
Яна бир улгуржи савдода маркетинг ва
логистика масалалари билан шуғулланувчи та-
ниқли рус олими Е.А.Голиков маркетинг ва ло-
гистика бир-бири билан чамбарчас боғлиқ экан-
лигини исботлади ва маркетинг логистикаси ту-
шунчасига таъриф берди. Маркетинг логистика-
си хўжалик юритишнинг янги инструменти деб
таъкидлади [4]
Асосий қисм.
Маркетинг истеъмолчилар
эҳтиёжларини максимал даражада қондиришга
қаратилган концепция сифатида, товарларни
сотишдаги қийинчилик ва муаммоларни барта-
раф этиш мақсадида ХХ аср бошларидан бошлаб
бизнес субъектлари томонидан қўлланила бош-
ланди. ХХ асрнинг ўрталарида бозорда зарур
бўлган товарларни ишлаб чиқаришга оид хатти-
ҳаракатларнинг йўналиши ва талабга таъсир
этувчи омилларни ўрганишда маркетинг усул-
ларидан фойдаланиш рақобатбардошликни
оширишда ҳал қилувчи омил бўлиб чиқди. Бу
даврларда моддий ва ахборот оқимларини бош-
қаришни таъминлайдиган тизимларни яратиш
масалалари ўша пайтда долзарб эмас эди.
Иқтисодиётда бундай тизимларни қуриш учун
техник имкониятларнинг етишмаслиги, шу-
нингдек, рақобатбардош устунликларга эга бў-
лиш учун асосан маркетинг техникасидан фой-
даланилган.
Ҳозирги кунда фақат маркетинг концеп-
цияси асосида бозорда барқарор позицияни таъ-
минлаш ва рақобатчилардан устун бўлиш мум-
кин эмас. Рақобат устунлигига маркетинг томо-
нидан аниқланган талабга мувофиқ ишлаб чи-
қарилган керакли маҳсулотни керакли жойга,
керакли миқдорда, сифатли, тез ва аниқ етказиб
бериш орқали ўз вақтида талаб қониқтирилиши
керак[8]. Бу фақат маркетинг фаолияти билан
амалга ошмасдан, балки логистика тизими иш-
тирокида ўз ечимини топади.
Маркетинг талаб ва таклифни ривожлан-
тириш ҳамда бошқариш билан шуғулланади.
Шунингдек, бозорда таклиф қилинадиган товар
ва хизматларни сегментлаш ва силжитишни
амалга оширади. Логистика эса таъминотчи,
ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчини технологик
жиҳатдан ягона тизимга бирлаштириб, улар
ўртасида товар оқимини таъминлайди. Шундай
қилиб, маркетинг ва логистика функциялари
битта жараённи ташкил этиб, муваффақиятга
эришиш учун хизмат қилади.
Маркетинг ва логистика функциялари
ўртасидаги ўзаро боғлиқ асосий йўналишларга
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРККЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон
110
қуйидагилар янги савдо бозорларига чиқиш,
материаллар, хом ашё, товарларни харид қилиш
ва товарларни тарқатиш тизимларини шакл-
лантириш киради.
Янги сотув бозорларига кириш.
Кўпгина
маҳаллий корхоналар учун долзарб муаммолар-
дан бири бу янги савдо бозорларига чиқиш
ҳисобланади. Янги сотув бозорларининг ўзига
хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ушбу
бозорларга йўналтирилган товар ва хизматлар
портфелини шакллантириш, ишлаб чиқарилган
товарларни қадоқлаш ва маркалаш, товарларни
тараларга жойлаштириш, етказиб бериш учун
транспорт турини танлаш, ташиш ва етказиб
бериш шартларини аниқлаш, тақсимот тармоқ-
ларида захираларни яратиш, бозорда талабни
товар ассортименти, сотув ҳажми, потенциал
харидорларнинг хусусиятларидан келиб чиқиб
хизмат кўрсатиш бўйича прогнозлаш кабилар
маркетинг логистикасининг муҳим функцияла-
ри ҳисобланади.
Янги сотув бозорларига кириб боришда
омборхона тармоқларини шакллантириш, тақ-
симот занжири бўйлаб моддий оқимлар ҳарака-
ти графигини ишлаб чиқиш ва режалаштириш
масалалари ҳам маркетинг ва логистика доира-
сида ечиладиган масала ҳисобланади. Шунинг
учун янги сотув бозорларини, айниқса ташқи
бозорларга чиқишда маркетинг ва логистика
функцияларини бирлаштириб, маркетинг ло-
гистикаси амал қилса, сотув самарадорлиги
таъминланишига хизмат қилади.
1-жадвал
Корхоналарни янги сотув бозорларига чиқишларида маркетинг ва логистиканинг
ўзаро боғлиқ жиҳатлари
Маркетинг
Логистика
1. Потенциал сотув бозорини аниқлаш
2. Янги сотув бозорларини эгаллаш ва мижозлар билан
муносабатларни мустаҳкамлаш учун инновацион
дастурларни тайёрлаш
3. Бозорда талабни товар ассортименти, сотув ҳажми,
потенциал харидорларнинг хусусиятларидан келиб
чиқиб хизмат кўрсатиш бўйича прогнозлаш
4.Ўрнатилган рақобатбардошлик мезонлари бўйича
бозор чегарасини аниқлаш
5. Бозорда хизмат кўрсатиш сиёсатини аниқлаш
6. Реклама компаниясига тайёргарлик кўриш ва
ўтказиш
1. Омборхона тармоқларини шакллантириш
2. Тақсимот тармоғи ва логистика занжирларини яратиш
3. Ҳар бир етказиб бериш занжири иштирокчиларини танлаш
4. Тақсимот тармоқларида ресурсларни тақсимлаш
5. Тақсимот тармоқларида заҳираларни яратиш
6. Мижозларга хизмат кўрсатиш бўйича товар ҳаракати
шаклини танлаш
7. Товар таъминоти тизимини аниқлаш
8. Мижозлар учун хизмат кўрсатиш стандартларини ишлаб
чиқиш
9.
Маркетинг
томонидан
таклиф
этилган
реклама
компаниясини қўллаб-қувватлаш
Манба:
илмий адабиётлар таҳлили асосида муаллиф ишланмаси.
Материаллар, хом ашё, товарларни харид
қилиш.
Харид қилиш фаолияти зарур материал-
лар, хом ашё, эҳтиёт қисмлар, бутловчи буюм-
лар ва тайёр товарларни керакли миқдорда ва
керакли вақтда сотиб олиш бўйича комплекс
бошқарув қарорларини қабул қилиш жараёни-
дан иборат. Бу бозорни тўйинганлиги ва корхо-
на мақсадлари билан яқин мувофиқлаштириш-
ни таъминлайди. Материаллар ва хом ашёларни
ишлаб чиқариш корхоналари харид қилади. Бу
жараёнда ҳам ишлаб чиқариш корхоналарига
материаллар ва хом ашёларни етказиб бериш,
харид таркибини аниқлаш, ишлаб чиқариш та-
лабини ўрганишда маркетинг логистикаси му-
ҳим аҳамиятга эга. Шунингдек, тайёр товарлар-
ни истеъмол бозорига таклиф этиш, улгуржи ва
чакана савдо корхоналари орқали охирги истеъ-
молчиларга сотиш жараёнида ҳам маркетинг ва
логистиканинг ўзаро боғлиқлиги мавжуд. Шу-
нинг учун харид логистикаси билан маркетинг
функциялари бирлашиб, маркетинг логистика-
сига айланади (2-жадвал).
2-жадвал
Материаллар, хом ашё, товарларни сотиб олишда маркетинг ва логистиканинг ўзаро
боғлиқ жиҳатлари
Маркетинг
Логистика
1. Корхонанинг харид фаолияти бўйича маълумотлар
базасини яратиш
2. Узоқ муддатли ўзаро манфаатли шартларда етказиб
берувчилар билан шерикликни ўрнатиш
3. Харидларни ташкил этиш бўйича қарор қабул қилиш
учун товар ҳажми ва сифати, нарх, логистика, ташкилий
шартларни оптималлаштириш
4. Харидлар ассортиментини янгилаш ва уларнинг
ҳажмини кенгайтириш
5. Харид қилиш имкониятларини таъминлаш учун
фойдали ўринбосар товарларни топиш
1. Товар оқими ҳаракатини таҳлил қилиш
2. Буюртма қилинаётган товарлар таклифини аниқлаш
3. Етказиб берувчилар базасини яратиш ва уларнинг
ишларини
мувофиқлаштириш,
функционал
кўрсаткичларини баҳолаш орқали етказиб берувчилар
билан ўзаро муносабатларни бошқариш (
SRM - Supplier
Relationships
Мanagement)
4. Маҳсулотларни сақлаш ва омборлаштиришни рационал
ташкил этиш
5. Маҳсулотларни сақлаш ва сотиб олиш харажатларини
камайтириш усулларини амалга ошириш
Манба:
илмий адабиётлар таҳлили асосида муаллиф ишланмаси.
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРККЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон
111
Тақсимот тизимини шакллантириш.
Ҳар
қандай корхона фаолияти харидорларнинг та-
лабларини қондириш, яъни кўзланган якуний
натижага эришишда мижозларга юқори даража-
ли хизмат кўрсатиш, истеъмолчининг талабла-
рига мувофиқ самарали етказиб беришга қара-
тилган. Бу жараёнда истеъмолчилар талаблари-
га мувофиқ етказиб бериш харажатлари ва
ресурслардан минимал фойдаланиш мақсадга
мувофиқ.
Шундай қилиб, ушбу соҳада маркетинг ва
логистика бир-бири билан тўлиқ кесишади ва
биргаликда кўзланган мақсадларга эришишни
таъминлайди. Шундай қилиб, маркетинг - бу ҳар
бир савдо ҳудудида савдо тизимини яратиш
бўлса, логистиканинг вазифаси эса истеъмолчи-
ларга ўз товар тарқатиш тармоғи орқали ёки
воситачиларни жалб қилган ҳолда товар оқим-
лари ҳаракатини таъминлашдан иборат (3-жад-
вал).
3-жадвал
Товар тарқатиш тизимини шакллантиришда маркетинг ва логистиканинг ўзаро боғлиқ
жиҳатлари (илмий адабиётлар таҳлили асосида муаллиф ишланмаси)
Маркетинг
Логистика
1. Маҳсулотлар сотув бозорларини излаш
2. Маҳсулотлар тақсимоти стратегиясини ишлаб чиқиш
3. Бозорни қамраб олиш стратегиясини танлаш бўйича
қарор қабул қилиш
4. Тақсимот тизмида воситачиларни танлаш ва баҳолаш
5. Воситачиларни рағбатлантириш
1. Тақсимот канали тизимини қуриш ва танлаш
2.
Хизмат
кўрсатиш
ҳудудларида
оптимал
омборхоналар сонини аниқлаш
3. Хизмат кўрсатиш ҳудудларида оптимал тақсимот
марказларини жойлаштиришни аниқлаш
4. Савдони ташкиллаштириш ва рационал товар
ҳаракатини танлаш
Маркетинг ва логистиканинг ривожланиш
эволюцияси уларнинг функцияларини бирлаш-
тириш жараёни ва маркетинг логистикасининг
пайдо бўлиши муқаррар бўлганлигидан далолат
беради. Чунки маркетинг фаолияти истеъмол-
чилар талабини аниқлашга ва шу асосида керак-
ли товарларни таклиф қилишга қаратилган бўл-
са, логистика фаолияти эса товарларни керакли
миқдорда, керакли жойга ва керакли вақтда
етказиб беришни ўз ичига олади.
Маркетинг логистикаси концепцияси бар-
қарор рақобатбардош устунликларга эришиш,
сервис сифатини яхшилаш ва харажатларни
оптималлаштириш мақсадида товар тарқатиш
каналларида товарлар оқимини самарали таш-
кил этиш ва маркетингни бошқариш тизими си-
фатида қаралади. Маркетинг логистикасининг
концептуал қоидаларини амалга ошириш қуйи-
даги вазифаларни ҳал этишни таъминлайди:
товар тарқатиш каналлари иштирокчилари
фаолиятини мувофиқлаштириш орқали истеъ-
молчилар учун қиймат яратиш тизимини шакл-
лантириш, мувофиқлаштириш орқали истеъ-
молчилар учун қиймат яратиш тизимини шакл-
лантириш, товар тарқатиш каналининг ишти-
рокчиларини маркетинг ва логистика функция-
ларини бирлаштириш, юқори сифатли сервис
кўрсатиш орқали истеъмолчилар эҳтиёжини
қондириш, таъминот занжиридаги харажатлар-
ни оптималлаштириш орқали маркетинг фа-
олияти рентабеллигини ошириш.
Ўзбекистонда сўнги йилларда амалга оши-
риб келинаётган иқтисодий ислоҳотлар натижа-
сида бозор иқтисодиёти тартиб-қоидалари ти-
зимли равишда иқтисодиётнинг барча тармоқ
ва соҳаларида амал қилмоқда. Товар ва молия
бозорларида рақобат муҳити ўзгариши, барча
тармоқларда рақобат интенсивлиги ошмоқда.
Бу жараён эса корхоналарнинг рақобат устун-
лигига эришишлари учун барқарор ва узоқ муд-
датли стратегияларни ишлаб чиқиш зарурия-
тини кўрсатмоқда.
Корхоналар амалда рақобатчилик устун-
лигини таъминлаш, рақобатбардошликни сақ-
лаб қолишни истеъмолчиларнинг эҳтиёжлари-
ни сифат ва нарх уйғунлигида қондиришга
имкон берадиган маркетинг концепцияларини
қўллаш орқали ва логистика нуқтаи назардан
товар-моддий ресурслар оқимини оптималлаш-
тириш орқали фойданинг етарлича юқори дара-
жасини таъминлаш эвазига қўлга киритади.
Эркин бозор шароитида ўз самарадорли-
гини исботлаган корхона менежменти марке-
тинг ва логистика концепцияларини ўзаро бир-
лаштириш орқали эришганлигини бир қатор
илмий изланишлар тасдиқламоқда. Мавжуд ада-
биётларни таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, ҳо-
зирги вақтда маркетинг ва логистиканинг ўзаро
алоқадорлиги бўйича учта асосий ёндашув бор-
лигини кўришимиз мумкин.
Биринчи ёндашувга кўра, маркетинг ком-
панияда талабни шакллантириш, маҳсулотни
силжитиш ва сотишни бошқариш жараёнлари
тўпламидир. Логистика эса, омборлаштириш,
сақлаш, тайёр маҳсулотларни истеъмолчиларга
етказишда жисмоний тақсимотни амалга оши-
риш, ишлаб чиқариш корхоналарига хом ашё ва
бошқа материал ресурсларни етказиб бериш,
товар-моддий ресурслар ҳаракатини бошқариш
жараёни билан боғлиқ масалаларни ечади.
Ишлаб чиқариш жараёнларини ресурслар билан
таъминлаш муаммоларининг кучайиши, тобора
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРККЕТИНГ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон
112
ўсиб бораётган рақобат шароитида сотиш жа-
раёнини оптималлаштириш билан боғлиқ омил-
лар 60-йилларда логистика концепциясининг
пайдо бўлишига олиб келди.
Ҳозирги кунда логистика савдо операция-
ларини бошқариш, етказиб берувчилар ва
истеъмолчилар бозорларини таҳлил қилиш, то-
вар ва хизматлар бозорида талаб ва таклифни
мувофиқлаштиришни ўз ичига олади. Бундан
кўриниб турибдики, маркетинг масалалари
билан логистика масалалари туташмоқда.
Муаллифларнинг аксарияти маркетинг ва
логистикани бир-бири билан чамбарчас боғлиқ
бўлган мустақил ишлаб чиқариш ва иқтисодий
фаолият йўналишлари деб ҳисоблайди.
Маркетинг воситаларидан фойдаланган
ҳолда корхона ўз истеъмолчилари кимлиги,
уларнинг қандай товарга, қанча миқдорда
эҳтиёжлари борлиги аниқланади. Логистика
воситалари корхонада товар-моддий ресурслар
оқимларини оптимал ташкил этиш, тайёр маҳ-
сулотларни истеъмолчиларга ўз вақтида, керак-
ли ҳажмда, керакли жойга етказиб беришни
таъминлайди. Кўриниб турибдики, корхона
фаолиятидаги ушбу иккала восита ҳам турли
хил функционал вазифаларни ҳал қилади ва ҳеч
қандай ҳолатда бир-бирини алмаштирмайди.
Улардан фақат биргаликда фойдаланиш корхо-
нанинг самарадорлигини кафолатлаши мумкин.
Корхоналар ўз фаолиятида маркетингдан ҳам,
логистикадан ҳам мустақил фойдаланишлари
мумкин.
Хулоса.
Шундай қилиб, маркетинг логис-
тикаси корхонанинг бозорда маркетинг фаолия-
тини кузатиб борадиган ахборот, моддий ва хиз-
мат оқимларини оптималлаштириш жараёнла-
рига оид назарий ва амалий қоидалар тўпла-
мидир. Маркетинг логистикасининг асосини жа-
раёнлар ташкил этади: мижозлар билан муно-
сабатларни бошқариш, етказиб берувчилар би-
лан муносабатларни бошқариш, дистрибютор
билан муносабатларни бошқариш, рақобатчи-
лар билан муносабатларни бошқариш.
Замонавий бизнес концепцияларидан
фойдаланган ҳолда маркетинг логистикаси
концепциясини амалга ошириш улгуржи ва ча-
кана савдо ривожланишининг сифат жиҳатидан
янги даражасини таъминлайди. Чунки ҳозирги
пайтда рақобатдош устунлигига фақат маҳсу-
лот, нарх ва алоқа стратегиясини шаклланти-
риш орқали эришиш жуда қийин. Ҳозирги
вақтда рақобат алоҳида товарлар ўртасида эмас,
балки уларни тарқатиш каналлари ўртасида
ўсиб бормоқда. Шунинг учун маркетинг логис-
тикаси тарқатиш каналлари стратегиясини иш-
лаб чиқиш, тарқатиш каналларининг рақобат-
бардошлигини таъминлаш ва савдо маркетинг
тизимида барқарор рақобатбардош устунлик-
ларни қўлга киритиш имкон беради.
Манба ва фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 2020 йил,
29-декабр
2. Багиев Г.Л. Маркетинг: словарь и библиография. – СПб: Изд-во СПбГУЭФ, 1998. – 74 с.
3. Германчук, А. Н. Специфика организации трейд-маркетинга на предприятии / А. Н. Германчук //
Фундаментальные и прикладные исследования в современном мире : матер. XXVII Междунар. науч.-практ. конф., 15
окт., 2019 г. – СПб. : Стратегия будущего, 2019. – С. 58-61.
4. Голиков Е.А. Маркетинг и логистика – новые инструменты хозяйствования. – М. : Издательство «Экзамен»,
2006. – 220 с.
5. Дубинина, М. А. Трейд-маркетинг в коммуникационной политике фирмы / М. А. Дубинина, В. В. Лобанова //
Новое слово в науке и практике, 2013. – № 4. – С. 192-200.
6. DWILIŃSKI, L., 1998: Wstęp do logistyki, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa.
7. Kotler, P. (1998) Marketing Management: Analysis, Planning, Implementation, and Control. 9th Edition, Prentice Hall,
Upper Saddle River.
8. Ryszard Barcik, Marcin Jakubiec (2013). Marketing logistics. https://docplayer.net/4272544-Marketing-logistics-
9. Трифилова А.А., Воронков А.Н. Маркетинговая логистика. Учебное пособие. Нижегород. гос. архит.-строит.
ун-т – Н. Новгород: ННГАСУ, 2011. – 83 с.
МЕНЕЖМЕНТ ВА МАРККЕТИНГ
