Направления по совершенствованию системы стоимости недвижимости

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

181

КЎЧМАС МУЛКНИ БАҲОЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ

Валиев Мохир Камолович -

Кадастр агентлигининг давлат

кадастрлари палатаси Раиси

Аннотация.

Мақолада мамлакатимизда кўчмас мулкни баҳолаш тизимининг амалдаги ҳолати тадқиқ

этилган. Мулкни баҳолаш жараёнидаги мавжуд муаммолар ва уларни мулкий муносабатларга таъсири баҳоланган.
Замонавий бозор муносабатлари шароитида мулкчилик тизимини ислоҳ қилиш жараёнини оптималлаштириш
имкониятлари ўрганилган. Ўзбекистонда мулкий ислоҳотлар тизимини такомиллаштириш жараёнида кўчмас

мулкни баҳолаш жараёнини мулк бозори талабларига мувофиқлаштириш имкониятлари асосланган. Кўчмас мулкни
баҳолаш тизимини такомиллаштириш орқали мулкий ислоҳотлар самарадорлигини оширишга доир илмий таклиф
ва амалий тавсиялар шакллантирилган.

Калит сўзлар:

кўчмас мулк бозори, мулкни баҳолаш тизими, мулкнинг бозор қиймати, мулкни бошқариш, мулк

объекти, мулкини тасарруф этиш, мулкчилик муносабатлари.

НАПРАВЛЕНИЯ ПО СОВЕРШЕНСТВОВАНИЮ СИСТЕМЫ СТОИМОСТИ НЕДВИЖИМОСТИ

Валиев Мохир Камолович -

Председатель Государственной кадастровой

палаты Кадастрового агентства

Аннотация.

В статье исследуется современное состояние системы оценки недвижимости в нашей стране.

Были оценены существующие проблемы в процессе оценки имущества и их влияние на имущественные отношения.
Изучены возможности оптимизации процесса реформирования системы собственности в условиях современных
рыночных отношений. В процессе совершенствования системы реформирования собственности в Узбекистане
основывается на возможности адаптации процесса оценки недвижимости к требованиям рынка недвижимости.

Сформированы научные предложения и практические рекомендации по повышению эффективности реформирования
собственности за счет совершенствования системы оценки недвижимости.

Ключевые слова:

рынок недвижимости, система оценки имущества, рыночная стоимость имущества,

управление имуществом, объект собственности, управление имуществом, имущественные отношения.

DIRECTIONS FOR IMPROVING THE REAL ESTATE VALUE SYSTEM

Valiev Moxir Kamolovich -

Chairman of the State Cadastre

Chamber of the Cadastre Agency

Annotation.

The article examines the current state of the real estate appraisal system in our country. Existing problems

in the property valuation process and their impact on property relations were assessed. Opportunities to optimize the process of
reforming the property system in the context of modern market relations have been studied. In the process of improving the
system of property reform in Uzbekistan is based on the possibility of adapting the process of real estate appraisal to the
requirements of the property market. Scientific proposals and practical recommendations for improving the effectiveness of

property reforms by improving the system of real estate valuation have been formed.

Key words:

real estate market, property valuation system, market value of property, property management, property

object, property management, property relations.

Кириш.

Бозор иқтисодиёти шароитида

кўчмас мулкнинг бозор муносабатларига муқар-

рар равишда жалб этилиши - бозор иқтисодиёти

иштирокчиларининг ҳуқуқий ва иқтисодий му-

носабатларини ўзида акс этади. Бугунги кунда

мамлакатимиз иқтисодиётида амалга оширила-

ётган туб иқтисодий ислоҳотлар, ҳудудларда

кўчмас мулк бозори фаолиятини такомиллаш-

тириш ва бу борада инновацион йўналишларни

шакллантириш заруриятини юзага келтирмоқ-

да. Хусусан, COVID-19 пандемияси шароитида

иқтисодиётда мулкий муносабатлар тизимини

шакллантириш жараёни, мулкчилик муносабат-

ларини такомиллаштиришнинг ташкилий-иқ-

тисодий асосларига йўналтирилганлиги сабаб-

ли, мулкий муносабатлар тизими бу борадаги

ташкилий асосни қўллаб-қувватлаш зарурияти-

ни юзага келтиради. Бу борада Ўзбекистон Рес-

публикасининг Президенти Ш.М.Мирзиёев 2020

йил 29 декабрдаги Олий Мажлисга Мурожаат-

номасида қуйидагича тўхталиб ўтган эди:

«...пандемия даврида иқтисодиётнинг барқарор

ишлаши учун тадбиркорлар давлат билан теп-

па-тенг ҳисса қўшдилар. Шунинг учун барчамиз

тадбиркорларга елкадош бўлиб, уларни доимо

қўллаб-қувватлашимиз шарт. Бу борада ишби-

лармонларнинг ҳақ-ҳуқуқларини, айниқса, хусу-

сий мулк дахлсизлигини таъминлаш – барча да-

ражадаги давлат органларининг асосий вази-

фаси бўлиши лозим»[1].

ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

182

Юқоридаги қатор ҳолатлар мамлакати-

мизда кўчмас мулк бозори фаолиятини тако-

миллаштиришда тубдан янгича ёндашув зару-

риятини тақозо этади. Мазкур ҳолат мулкчилик

соҳасини ислоҳ қилиш тизимида кўчмас мулкни

баҳолаш тизимини оптималлаштириш орқали

ижтимоий йўналтирилган кўчмас мулк бозори

фаолиятини шакллантириш ва устувор объект-

ларга инвестициялар оқимини фаол жалб этиш

имкониятини беради. Бу каби қатор ҳолатлар

кўчмас мулкни баҳолаш тизимини такомиллаш-

тириш йўналишлари шакллантиришга доир

тадқиқотларнинг долзарб аҳамиятга эга экан-

лигини асослаш учун хизмат қилади.

Адабиётлар шарҳи.

Кўчмас мулкни баҳо-

лаш тизимини такомиллаштиришга доир тад-

қиқотлар қатор иқтисодчи олмилар томонидан

амалга оширилган. Хусусан бу борада иқтисодчи

олимлардан

В.Шеховцов, О.Мастихина, С.Пестен-

ко тадқиқотларини алоҳида қайд этиш мақсадга

мувофиқ. Тадқиқот жараёнида кўчмас мулк

қийматини шакллантиришда бозор омиллари

билан бирга нобозор омилларнинг ўрни ҳам

кенг миқёсида таҳлил қилинган. Шунингдек,

кўчмас мулк қийматининг шаклланиши ва

унинг баҳоланишини таҳлил қилиш воситала-

рини доимий равишда такомиллаштириш орқа-

ли кўчмас мулкка сармоя киритиш ва уни ри-

вожлантириш билан боғлиқ қарорларни қабул

қилиш имкониятларининг ортиб бориш жараё-

нига устуворлик берилган[2]. Л.Н.Телман тад-

қиқотларида кўчмас мулк объектларининг тас-

нифи, уларни баҳолаш усуллари кўрсатилган.

Турли мамлакатларда мулк қийматини баҳо-

лашнинг амалдаги ҳолати қиёсий жиҳатдан таҳ-

лил қилинган. Мулк қийматини баҳолашнинг

кўчмас мулкларнинг бозор қийматини ошириш

жараёнига таъсир кўрсатувчи нобозор омиллар-

нинг роли юқори аҳамият касб этади деган ху-

лосага келинади[3]. А.В. Татарова тадқиқотла-

рида кўчмас мулк бозори фаолиятининг наза-

рияси ва амалиёти билан боғлиқ асосий иқти-

содий ва бошқарув муаммолари тизимлашти-

рилган[4].

Мамлакатимиз иқтисодчи олимларидан

Р.Х.Алимов,

Б.Б.Беркинов,

А.Н.Кравченко,

Б.Ю.Ходиевлар ўзларининг илмий тадқиқотла-

ри орқали

кўчмас мулк бозори ҳақидаги ассосий

тушунчаларнинг мазмун-моҳияти изоҳлаб бера-

дилар. Кўчмас мулк қийматини баҳолашнинг

тамойиллари, андазалари ҳамда ҳуқуқий жиҳат-

ларига асосланган ҳолда кўчмас мулкнинг бозор

қийматини аниқлаш усуллари ҳамда алгоритм-

лари

тавсия

этилади[5].

Б.Б.Беркинов,

Ш.Д.Эргашходжаева, Н.И.Неделькина ўзлари-

нинг илмий тадқиқот изланишларида давлат

активларига бўлган мулк ҳуқуқлари алмашину-

ви бўйича трансакцияни амалга ошириш меха-

низмлари ва унинг шаклларига алоҳида эъти-

бор қаратадилар. Хусусийлаштириш жараёнла-

рида иқтисодиёт агентларининг трансакция

муносабатларини амалга ошириш билан боғ-

лиқ бўлган трансформация ва трансакция ха-

ражатларини таҳлил қилиш ва уларни бошқа-

риш орқали уларни камайтириш ва оптимал-

лаштириш йўналишларининг илмий-метедоло-

гик жиҳатлари таклиф этилади.

Кўчмас мулкни баҳолаш тизимини тако-

миллаштириш йўналишларини шакллантириш-

га доир юқоридаги тадқиқотларда кўчмас мулк-

нинг бозор қийматини аниқлашда ёпиқ ҳудудий

бирлик чегараси тизими амал қилган бўлиб, бу

борада мулкнинг асосий хусусиятларидан бири

яъни, унинг ҳудудий ҳаракатсизлигига эътибор

берилмаган. Шунингдек, кўчмас мулк объекти-

дан фойдаланишнинг мақсади нарх белгилаш-

нинг асосий омилларидан бири сифатида қайд

этилиб, нарх белгилашда бозор механизмининг

асосий унсури ҳисобланган рақобат натижаси ва

уни мулкнинг бозор қийматини шакллантириш-

га максимал таъсири билан боғлиқ жиҳатлар

ўрганилмаган.

Тадқиқот методологияси.

Тадқиқот жа-

раёнида илмий абстракция, индукция ва дедук-

ция, тизимли ва статистик таҳлил каби қатор

тадқиқот усулларидан фойдаланилган.

Таҳлил ва натижалар муҳокамаси.

Мулкни баҳолаш тизимида объектларни баҳо-

лаш қоидаларини халқаро баҳолаш стандартла-

ри асосида ташкил этиш талаб этилади. Баҳо-

лаш қоидаларини ташкил этиш жараёни кўчмас

мулкнинг бозор қийматига асосланади. Кўчмас

мулкни баҳолашда риэлтор малака сертифика-

тига ва лицензияга эга бўлган риэлторлик таш-

килотлари кўчмас мулкни баҳолашга шартнома-

си асосида жалб этилади. Шартнома шартларига

мувофиқ кўчмас мулк объектларига доир мул-

кий ҳуқуқлар, аукционларга қўйилган объект-

ларнинг бошланғич нархи ва уларнинг бозор

қиймати асосида белгиланади.

Кўчмас мулк бозорида иқтисодий муноса-

батларнинг маълум тизими, талаб ва таклиф

кучларининг динамикаси орқали мулкий ҳуқуқ-

ларни тегишли манфаатлар асосида сотувчидан

харидорга ўтишини таъминлайди. Кўчмас мулк

бозорининг объектлари билан боғлиқ бўлган

мулкий ҳуқуқлар, сотиб олувчи ёки сотувчи

ҳисобланган жисмоний ёки, юридик шахсларни

очиқ бозордаги барча маълумотлар билан эркин

таъминлаш имкониятини беради. Томонлар би-

тимда белгиланган ҳолатларга мувофиқ оқило-

на ҳаракат қилсалар, битим нархининг қиймати

ҳеч қандай фавқулодда ҳолатларни ўзида акс

этмайди. Кўчмас мулкни баҳолашнинг бозор

қийматини аниқлаш жараёнида қуйидаги 3 хил

усулдан фойдаланилади (1-жадвал).

ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

183

1-жадвал

Кўчмас мулкнинг бозор қийматини аниқлаш усуллари

1.

Кўчмас мулк қийматини

баҳолашнинг

харажатлар усули

Кўчмас мулкни баҳолашнинг харажатлар усулида, баҳоланаётган мулкни тўлиқ
айрибошлаш қиймати аниқланади. Шу билан бирга бино ва иншоотларнинг
амортизация миқдорини ва ер участкасининг қиймати олинган натижага

қўшилади.

2.

Кўчмас мулк қийматини

баҳолашнинг таққослаш

усули

Кўчмас мулк қийматини баҳолашнинг ушбу усулида мулкнинг бозор қиймати,

объектнинг нархини шу каби объектлар билан тузилган битимдаги нархлар
билан солиштиришга асосланади. Баҳолашни амалга ошириш учун тегишли
бозорда сотилган ўхшаш мулк объектлари жадвали шакллантирилади.
Баҳолаш жараёнида таққосланадиган мулк объектлари баҳоланган мулк

объектидан фарқли тартибда, мулкнинг сотиш баҳоси, у баҳоланаётган мулк
билан бир хил асосий хусусиятларга эга эканлигига эътибор берилади.

3.

Кўчмас мулк қийматини

баҳолашнинг

даромадлар усули

Кўчмас мулк қийматини баҳолашда даромад келтирадиган мулкнинг қиймати
келажакда фойда келтириши кутилаётган миқдор, сифат ва муддат
кўрсаткичлари билан белгиланади.

Манба:

Муаллиф томонидан шакллантирилган.

Мулк қийматини баҳолаш стандартларига

мувофиқ тўлиқ схема бўйича шакллан-тирилган

мазкур 3 хил усул ўзида, кўчмас мулк объекти-

нинг бозор қийматини индивидуал шартларини

мужассамлаштиради. Баҳолаш жараёнининг

мазкур усуллари бир хил иқтисодий тамойил-

ларга асосланган бўлишига қарамасдан, мулк

хусусиятлари, ундан фойдаланиш мақсади, вази-

фалари билан боғлиқ жиҳатларда техник ҳола-

тига кўра фарқланади. Кўчмас мулк қийматини

баҳолашнинг даромадлар усулида прогноз
йилининг ўртасида пул оқимларини олиш мўл-

жалланаётган бўлса, пул оқими прогноз даври-

нинг ўртасидан бошлаб дисконтланади. Ушбу

ҳолатда қуйидаги формуладан фойдаланилади.

∑

Агар баҳолаш санаси молиявий йилнинг

бошланиши билан мос келмаса, у ҳолда йиллик
пул оқими қуйидаги тартибда ҳисоблаб чиқи-

лади:

𝑖

𝑖

бу ерда:

СFn - йиллик пул оқими ҳар бир ҳисоб

даври учун,

k - баҳолаш санасидан бошлаб молиявий

йил якунига қадар чораклар сони,

CFi - тегишли молиявий йилнинг пул

оқими.

Кўчмас мулк қийматини баҳолашнинг

даромадлар усулида оператив вазифаларни ҳал

қилиш, асосан, кўчмас мулк объектларини нор-

мал иш ҳолатида сақлашга қаратилган бўлиб,

асосан, шаҳар бинолари ва иншоотлари, шу

жумладан, уларнинг атрофидаги ҳудудларда

режалаштирилган капитал қурилиш ишларини

ҳисобга олишни талаб этади.

Қабул қилинган ижара ставкаси асосида,

участканинг бозор қиймати даромад ёндашуви

ёрдамида аниқланади, одатда тўғридан-тўғри

капиталлаштириш усули қўлланилади. Ер

участкасининг нархини ҳисоблаш формуласи:

бу ерда:

VL- ер участкасининг қиймати;

IL - ерга эгалик қилишдан олинган даро-

мад;

RL- бу ернинг капиталлашув даражаси.

Капитализация ставкаси шу каби ер участ-

калари учун ижара ҳақи миқдорини уларни со-
тиш баҳосига бўлиш ёки капиталнинг таваккал-

чиликсиз фоиз ставкасини ер участкасига капи-

тал қўйилиши билан боғлиқ таваккалчилик му-

кофоти миқдорига ошириш йўли билан аниқла-

нади, баҳоланди.

Ер участкасининг ижара нархига таъсир

етувчи асосий омиллар қуйидагилардир: жойла-

шув хусусиятлари, катталиги, шакли, атрофдаги

ердан фойдаланиш тури, транспортга кириш

имконияти, муҳандислик ускуналари. Кўчмас

мулкни баҳолаш тизимини шакллантириш ва

уни амалга оширишга йўналтирилган хориж

тажрибасида мулкни

инвесторларга солиқ им-

тиёзлари асосида тақдим этиш амалиёти юқори

аҳамиятга эга. Ушбу амалиёт тайёр уй-жойлар-

ни сотиш билан боғлиқ ноқулай вазият мавжуд

бўлган ҳудудларда ривожланган инфратузилма-

ни яратиш учун инвестициялар жалб этиш

имкониятини беради. Шу билан бирга ижти-

моий аҳамиятга эга бўлган кўчмас мулк объект-

ларига инвестициялар учун солиқ кредитлари

амалиёти жорий этилган. Ушбу амалиётда:

-

уй-жой олиш учун навбатда турган одам-

ларнинг муаммосини ҳал қилиш учун ҳар қан-

дай мулк шаклидаги корхоналарга солиқ им-

тиёзлари, кредитларини бериш, ходимларга уй-

жой муаммоларини ҳал қилиш учун имтиёзли
ставкаларда кредит бериш тизими;

-

голландия схемаси бўйича очиқ кимош-

ди савдолари орқали салбий бозор қийматига

эга бўлган кўчмас мулк объектларини инвестор-

ларга ўтказилишини таъминлаш;

ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

184

-

йирик шаҳарларга тегишли бўлган катта

даромадли кўчмас мулк объектларини бошқа-

рув компанияларининг ишончли бошқарув ти-

зимига ўтказиш;

-

бюджет маблағлари ва хусусий инвес-

торлар маблағлари ҳисобидан коммунал уй-

жойлар қуриш имкониятларини ошириш;

-

уй-жойлар қуриш соҳасини хусусийлаш-

тиришни рағбатлантириш. Бу борада ким ошди

савдосига таъсир қилиш эҳтимолини истисно

қилиб, банкрот бўлган қурилиш корхоналарини

очиқ ёки маҳаллий очиқ аукционлар орқали

тўлиқ ёки лот бўйича сотишни амалиётини

жорий этиш жараёнлари устувор аҳамиятга эга.

Хулоса ва таклифлар.

Фикримизча, кўч-

мас мулк қийматини баҳолаш жараёнида юқо-

рида эътироф этилган омиллар билан бирга

қуйидаги омилларга ҳам эътибор қаратиш

мақсадга мувофиқ:

1.

Кўчмас мулк бозорида кўчмас мулк-

нинг маълум объектларига нисбатан потенциал

талабнинг вужудга келиши. Бунда тўловга қо-

дир харидорлар бозорида мавжуд талабни қон-

дириш даражасини ҳисобга олиш мақсадга му-

вофиқ. Масалан, бугунги кунда энг катта потен-

циал талаб уй-жой бозорида шаклланмоқда;

2.

Фойдалилик, кўчмас мулкни инсон

эҳтиёжларини қондириш қобилияти. Умумий

маънода маълум бир нарсани олиш истагини

рағбатлантирилиши. Масалан, уй-жойнинг фой-

далилиги унда яшашнинг қулайлиги билан

белгиланади;

3.

Кўчмас мулк бозорида мулк объектла-

рининг чекланганлиги. Қоида тариқасида, маъ-

лум бир маҳсулот таклифининг ошиши билан,

бу маҳсулотга нисбатан нархлар даражаси паса-

йиб боради, таклиф камайиши билан нархлар

даражаси кўтарилади.

Кўчмас мулк қийматига таъсир қилувчи

омиллар доимо ўзгариб туради. Шу сабабли

кўчмас мулкни баҳолаш фақат маълум бир давр

учун амал қилади. Кўчмас мулкнинг бозор қий-

мати одатда келажакдаги иқтисодий шароит-

ларнинг акси сифатида қаралади. Кўчмас мулк

бозоридаги кескин ўзгаришлар мулк қийматига

тўғридан-тўғри таъсир кўрсатади. Умуман ол-

ганда, баҳолашнинг мақсади мижоз томонидан

белгиланади. Шахсий баҳолашнинг буюртмачи-

си ҳар қандай жисмоний ёки юридик шахс, шу

жумладан давлат бўлиши мумкин. Оммавий ба-

ҳога буюртма берувчи, қоида тариқасида, дав-

латдир.

Оммавий баҳолашнинг мақсади давлат-

нинг эҳтиёжлари билан белгиланади. Асосан

мол-мулк солиғини йиғиш учун ва агар давлат

кўчмас мулкка тегишли бўлса, турар жой ва ту-

рар-жой бўлмаган бинолар учун ижара фоизла-

ри аниқлаштирилади.

Давлатнинг ҳудудий субъектлар доираси-

да кўчмас мулкни бошқариш соҳасидаги функ-

циялари мулкни бошқариш бўйича мулк қўми-

таси томонидан амалга оширилади. Давлатнинг

ҳудудий субъектлар доирасида кўчмас мулкни

бошқариш соҳасидаги функциялари орқали;

мамлакатда мулкчилик муносабатларида белги-

ланган стратегик вазифалар, уларни ҳал қилиш

йўли, ушбу доирада ҳокимият органларининг

кўчмас мулк объектлари қийматини (бозор қий-

матининг) ўсишини таъминлаш таъсири каби

қатор ҳолатларни ўзида акс этади. Мулкни бош-

қариш соҳасидаги тактик вазифалар доираси

аниқ кўчмас мулк объектларининг тақдири

тўғрисида иқтисодий бошқарув қарорини қабул

қилиш билан боғлиқ муаммолар: сотиш, ижара-

га бериш, фойдаланиш, оператив бошқариш,

ишончли бошқарув, инвестиция шартлари бў-

йича реконструкция қилиш учун топшириш ва

бошқалардан иборат.

Мамлакатимизда кўчмас мулкни баҳолаш

тизимини такомиллаштиришда кўчмас мулкни

бошқариш жараёнини ташкил этиш билан боғ-

лиқ қуйидаги вазифаларнинг амалий ижросини

таъминлаш мақсадга мувофиқ:

-

кўчмас мулк объектларининг максимал

рентабеллигига эришиш. Кўчмас мулк объект-

ларининг максимал рентабеллигига эришиш.

Шаҳар ҳудудларида инвесторлар учун лойиҳа-

ларнинг ижтимоий-иқтисодий фойдасини ҳар

томонлама таҳлил қилиш имконини берадиган,

кўп мезонли инвестиция таҳлилининг иқтисо-

дий ва математик процедураларини амалиётга

жорий этиш. Шаҳар ҳокимияти даражасида кўч-

мас мулк билан боғлиқ аниқ лойиҳаларга сар-

моя киритиш тўғрисида қарор қабул қилиш ва

тайёрлаш учун ягона ахборот-таҳлил маркази-

ни яратиш;

кўчмас мулк объектларидан фойдаланиш-

да барча ҳуқуқий воситалардан фойдаланиш.

Ҳудудларда қурилишга рухсатнома бериш тар-

тиби ва тайёр кўчмас мулк объектларини мулк-

ка ўтказиш схемаларини шахсийлаштириш муд-

дати ва унга доир талабларни минималлашти-

риш. Инвестиция шартномаси бўйича ҳуқуқлар-

ни гаровга қўйиш имкониятини таъминлаш.

Шаҳар ҳудудларида инвесторлар учун лойиҳа-

ларнинг ижтимоий-иқтисодий фойдасини ҳар

томонлама таҳлил қилиш имконини берадиган,

кўп мезонли инвестиция таҳлилининг иқтисо-

дий ва математик процедураларини амалиётга

жорий этиш. Кўчмас мулк объектларига ҳуқуқ-

лар кафолатларини инвестиция лойиҳаси муд-

дати тугаши билан тамомлаш ва бошқалар.

ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ

Иқтисодиёт ва таълим / 2021 йил, 4-сон

185

Манба ва фойдаланилган адабиётлар рўйхати:

1.

Ўзбекистон Республикасининг Президенти Ш.М. Мирзиёев 2020 йил 29 декабрдаги Олий Мажлисга

Мурожаатномаси. https://president.uz/uz/lists/view/4057

2.

Шеховцов В., Мастихина О., Пестенко С. Оценка рыночной стоимости недвижимости приносящей доход.

Монография. 2017. LAP LAMBERT Academic Publishing. 116 cтр.

3.

Телман Л.Н. Оценка недвижимости. Учеб. Пособие для вузов/ Под ред проф. В.А.Швандара. –М.: ЮНИТИ-ДАНА,

2005.-303 стр.

4.

Татарова А.В. Оценка недвижимости и управление собственностью: Учебное пособие. Таганрог: Изд-во

ТРТУ, 2003. 70 с.

5.

Алимов

Р

.

Х.

, Беркинов Б

.

Б.

,

Кравченко А

.

Н.

,

Ходиев Б

.

Ю

.

Кўчмас мулкни баҳолаш.

Тошкент

: "

Фан

".2005 й.

231

бет.

6.

Беркинов Б.Б., Эргашходжаева Ш.Д., Неделькина Н.И. Мулк ҳуқуқлари алмашиши жараёнида трансформация

ва трансаксия харажатлари. –Т., “Fan va texnologiyalar” 2015, 132 бет.

SPORT TASHKILOTINING RAQOBATBARDOSH POZITSIYALARINI BOSHQARISH

Matkarimova Nargiz To'xtasinovna -

O‘zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti,

Sportni boshqarish va iqtisodiyot kafedrasi doktoranti

Annotatsiya.

Ushbu maqola sport tashkilotlari samaradorligini oshirishga qaratilgan ishlab chiqilgan nazariy qoidalar

va tashkiliy va boshqaruv mexanizmlarini sinovdan o'tkazishga bag'ishlangan bo'lib, biz o'sish zaxiralarini aniqlash va barqaror

raqobatbardosh pozitsiyalarni shakllantirish maqsadida iqtisodiy va boshqaruv tadqiqotlarini o'tkazamiz. sport tashkilotlari.
Olimpiya zaxirasining ikkita kolleji tadqiqot bazasi sifatida tanlandi: Respublika olimpiya zaxiralari kolleji va Chirchiq olimpiya
zaxiralari kolleji. Ushbu kollejlar barcha sport turlari bo'yicha to'g'ridan-to'g'ri Olimpiya terma jamoasi zaxirasini
tayyorlaydilar.

Kalit so'zlar:

tashkiliy va boshqaruv mexanizmi, raqobat pozitsiyalari, xatarlar, sport salohiyati, mehnat salohiyati,

ta'sir, natija, tadbirkorlik salohiyati.

УПРАВЛЕНИЕ КОНКУРЕНТНЫМИ ПОЗИЦИЯМИ СПОРТИВНОЙ ОРГАНИЗАЦИИ

Маткаримова Наргиз Тухтасиновна -

Узбекский Государственный университет

физической культуры и спорта,

Докторант кафедра «Спортивный менеджмент и экономика»

Аннотация:

Данная статья посвящена апробации разработанных теоретических положений и

организационно-управленческих механизмов, направленных на повышение эффективности деятельности
спортивных организаций, проведем экономико-управленческое обследования с целю выявления резервов роста и
формирования устойчивых конкурентных позиций спортивных организаций. В качестве базы исследования были

выбраны 2 колледжа олимпийского резерва: Республиканский колледж олимпийского резерва и Чирчикский колледж
олимпийского резерва.

Эти колледжи осуществляют подготовку непосредственно резерва олимпийского состава по

всем видам спорта.

Ключевые слова:

организационно-управленческий механизм, конкурентные позиции, риски, спортивный

потенциал, трудовой потенциал, эффект, результат, предпринимательский потенциал.

MANAGEMENT OF THE COMPETITIVE POSITIONS OF A SPORTS ORGANIZATION

Matkarimova Nargiz Tukhtasinovna -

Uzbek State University of physical culture and sports,

doctoral student, Department of

Sports management and economics

Abstract.

This article is devoted to the testing of the developed theoretical provisions and organizational and managerial

mechanisms aimed at increasing the efficiency of sports organizations, we will conduct an economic and managerial survey in
order to identify growth reserves and the formation of sustainable competitive positions of sports organizations. Two colleges of
the Olympic reserve were selected as the base of the study: the Republican College of the Olympic Reserve and the Chirchik
College of the Olympic Reserve. These colleges train directly the reserve of the Olympic team in all sports.

Key words:

organizational and managerial mechanism, competitive positions, risks, sports potential, labor potential,

effect, result, entrepreneurial potential.

Введение

.

Спорт и физическая культура

функционируют в Узбекистане в форме мно-

жества разнообразных физкультурных и спор-

тивных организаций. Это, прежде всего клубы

профессионального спорта как, например, фут-

больный клуб «Пахтакор» и «Бунедкор», клубы

ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ