Иқтисодиёт ва таълим / 2021 №
1
11
Манба ва адабиётлар рўйхати:
1. А.Банкин, Контент-маркенинг для роста продаж. – СПб: Питер, 2017.272 с.
2. Г.Беквит. Четыре ключа к маркетингу услуг. –М.: Альпина Паблишер, 2017. 252 с.
3. С.Н.Бердышев. Секреты эффективной интернет-рекламы. Практическое пособие. –М.: Дашков и К, 2018. 120 с.
4. С.Божук Маркетинговые исследования. Учебник. – М.: Юрайт, 2017. 280 с.
5. М.Горштейн. Современный маркетинг. –М.: Дашков и Ко, 2017. 404 с.
6. А.Карасев. Маркетинговые исследования и ситуационный анализ. Учебник и практикум для прикладного
бакалавриата. – М.: Юрайт, 2017. 315 с.
7. Фатхуддинов Р.А. Стратегический маркетинг: Учебник для вузов, 5-е издание. – СПб.: Питер, 2008. – 368 с.
8. Хардинг Г. Маркетинг промышленных товаров. / Пер. с англ. М.: Сирин, 2002. 272 с.
9. Шкардун В.Д. Маркетинговые основы стратегического планирования: Теория, методология, практика:
Монография. – М.: Дело, 2005. – 376 с.
10. Ш.Эргашходжаева, У.Шарифхўжаев. Маркетингни бошқариш. Дарслик.-T.: TDIU, Iqtisodiyot, 2019.– 324 бет.
11. М.Икрамов, Л.Т.Абдухалилова, Н.М.Набиева. Маркетинг тадқиқотлари. Ўқув қўлланма. -Т.: ТДИУ, 2017. -145 б.
12. С.А.Салимов. Maркетингни бошқариш. Дарслик.-Т.: «Aloqachi» 2010 й., 252 бет.
13. Г.Б.Муминова, Ахборот коммуникация хизматлари бозорини ривожлантиришда инновацион маркетинг
стратегияларидан фойдаланиш. 08.00.11 –Маркетинг (иқтисодиёт фанлари). Иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа
доктори (PhD) диссертацияси автореферати. –Т.: «Академия ноширлик маркази», 2019 йил., 54 бет.
14. Т.А.Акрамов. Автомобиль саноати корхоналарида маркетинг стратегияларини такомиллаштириш.
08.00.11 – Маркетинг (иқтисодиёт фанлари) Иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (DSc) диссертацияси
автореферати. –Т.: «Академия ноширлик маркази», 2019 йил., 80 бет.
ТЎҚИМАЧИЛИК САНОАТИ КОРХОНАЛАРИДА ИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИКНИ
ТАЪМИНЛАШ МАСАЛАЛАРИ
Абдуллаева Севарахон Хасановна -
Фарғона политехника институтининг докторанти
Аннотация:
Мазкур мақолада саноат корхоналари, хусусан тўқимачилик саноати корхоналарида иқтисодий
барқарорликни таъминлаш масалалари хусусан, “иқтисодий барқарорлик” тушунчасининг мазмуни, моҳияти ва уни
таъминлаш аҳамияти ҳамда унга таъсир этувчи омиллар ёритилган.
Таян сўзлар:
барқарорлик, иқтисодий барқарорлик, тизим барқарорлиги, иқтисодий омиллар, ижтимоий
омиллар, атроф-муҳитнинг ҳаракатчанлиги
Аннотация:
В данной статье рассматриваются вопросы обеспечения экономической устойчивости
промышленных предприятий, в частности предприятий текстильной промышленности: сущность и значение
обеспечения экономической устойчивости, а также факторы, влияющие на нее.
Ключевые слова:
стабильность, экономическая стабильность, системная стабильность, экономические
факторы, социальные факторы, экологическая мобильность
Annotation:
The article describes the issues of ensuring economic stability in industrial enterprises, especially in the
textile industry, in particular, the content, essence and importance of the concept of "economic stability" and the factors
influencing it.
Keywords:
stability, economic stability, stability of the system, economic factors, social factors, environmental mobility
Кириш.
Бугунги кунда тўқимачилик ва
тикув трикотаж саноати Ўзбекистоннинг
етакчи ва динамик ривожланиб бораётган
тармоқларидан бири ҳисобланади. Республи-
ка тўқимачилик ва тикув-трикотаж саноатида
юқори ва барқарор ўсиш суръатларини таъ-
минлаш, тўғридан-тўғри хорижий инвести-
цияларни жалб қилиш ва ўзлаштириш, рақо-
батбардош маҳсулотларни ишлаб чиқариш ва
экспорт қилиш, модернизация қилишнинг
стратегик муҳим аҳамиятга эга бўлган
лойиҳаларини амалга ошириш ҳисобига
юқори технологияли янги иш ўринларини
яратиш, корхоналарни техник ва технологик
янгилаш, илғор “кластер модели”ни жорий
этишга қаратилган таркибий қайта ташкил
этишни янада чуқурлаштириш бўйича тизим-
ли ишлар амалга оширилмоқда. Шунингдек,
тўқимачилик ва тикув-трикотаж саноати
ривожланишининг ҳар томонлама таҳлили,
рақобатнинг кучайиши шароитида жаҳон бо-
зорининг ўзгарувчан конъюнктураси соҳани
давлат томонидан қўллаб-қувватлаш, янада
барқарор ва жадал ривожланиши механизм-
ларини ишлаб чиқиш ҳамда амалга ошириш-
ни тақозо этмоқда. Бу эса ўз навбатида, тўқи-
мачилик саноати корхоналарининг иқтисо-
дий барқарор ҳолатини таъминлашни дол-
зарб масалалардан бири эканлигини асослай-
ди. Чунончи, иқтисодий барқарор корхоналар
бозор конъюнктурасининг ўзгарувчан ша-
роитида ўз ўрнини сақлаган ҳолда хўжалик
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 №
1
12
фаолиятини нафақат давом эттириш, балки
ишлаб чиқаришни янада кенгайтириш асоси-
да рақобатбардошликни ошириш қобилияти-
га эга бўлади.
Фикримизча, иқтисодий барқарорликни
Ўзбекистон шароитида бозор омиллари таъ-
сири, яъни глобал хом-ашё бозорларида нарх
шаклланиши, импортга қарамлиги, миллий
ишлаб чиқариш ва истеъмол, пул ва молия бо-
зорларининг ривожланиш даражаси ва улар
дастакларининг самарадорлиги нуқтаи наза-
ридан кўриб чиқиш муҳим ҳисобланади.
Мавзуга оид адабиётлар таҳлили.
Маълумки, тўқимачилик саноати корхонала-
рининг иқтисодий барқарорлиги катта ижти-
моий аҳамиятга эга, чунки уларнинг фаолия-
ти бандлик, иқтисодий турмуш даражаси ва
ижтимоий барқарорликни таъминлайди. Ҳо-
зирда Жаҳон иқтисодиётидаги глобал ўзга-
ришлар, давлатларнинг жаҳон ҳамжамиятида
ўзаро бир-бирига боғлиқ бўлиб қолганлиги,
ижтимоий-иқтисодий муаммоларнинг тоборо
кучайиши "иқтисодий тизим барқарорлиги"
категориясини қайта кўриб чиқиш зарурати-
ни келтириб чиқармоқда.
“Иқтисодий барқарорлик” тушунчаси
турли иқтисодчи олимлар томонидан турлича
тавсифланган. Хусусан, олим ва амалиётчилар
томонидан шакллантирилган ва саноат кор-
хоналари доирасида қўлланиладиган илмий
ёндашувларни тизимлаштириш асосида “иқ-
тисодий барқарорлик” тушунчаси талқин
этилган.
А.Вальд, П. Самуэльсон, Л.Вальрас,
А.А.Богданов, В.С. Раппопортва бошқа олим-
ларнинг илмий тадқиқот ишларида корхона
барқарорлигининг замонавий ёндашувлари
шакллантирилган. Улар томонидан “барқа-
рорлик” тушунчаси, илк бор, иқтисодий тизим
сифатида кўриб чиқилган. Хусусан, барқарор-
лик соҳасидаги асосий натижаларни шакл-
лантириш учун бозор мувозанати ва унга таъ-
сир этувчи омиллар ҳамда мувозанатга эри-
шиш шароити ўрганилган [3].
А.А. Богданов, Л.И. Евенко, Т. Парсон,
В.С. Раппорт ва бошқалар умумий ташкилот
назариясига асос солиш асосида корхона бар-
қарорлиги атамасининг замонавий ёндашу-
вини шакллантиришга улкан хисса қўшган-
лар[1]. Амалга оширилган илмий ишлар нати-
жасига кўра:
– корхоналарнинг самарали фаолият
юритиши билан барқарорлик ўртасидаги боғ-
лиқлик асосланган;
– молиявий ва иқтисодий барқарорлик
тушунчаларининг фарқлари аниқлаштирил-
ган;
– иқтисодий тизимнинг энг асосий ва
муҳим тавсифлари сифатида барқарорлик
ҳамда ривожланиш тушунчалари асосланган;
– ижтимоий ва иқтисодий тизимлар му-
вофиқликлари бўйича техник тизимлар би-
лан баҳоланиши мумкин эмас.
Шунингдек, барқарорлик иқтисодчи
олимлар томонидан амалга оширилган илмий
тадқиқотларда корхоналар барқарорлиги-
нинг ўзига хос белгилари, кўрсаткичлари ва
турларини эътиборга олган ҳолда бир неча
бор тизимлаштирилган.
“Тизим барқарорлиги” Р.А. Попов томо-
нидан қуйидаги турларга ажратилган:
– алоҳида, асосан ташқи омиллар таъси-
ри остидаги ҳолатни ифодаловчи омилли
барқарорлик;
– ички унсурлар ҳолатини ифодаловчи
таркибий барқарорлик [2].
Бизнинг фикримизча эса барқарорлик
юқорида ифода этилган белгилар билан бир
қаторда ҳар бир тармоқнинг ўзига хос хусу-
сиятларини, фаолият йўналишларини ифода
этувчи омилларни эътиборга олган ҳолда
янада кенгайтирилиши мақсадга мувофиқ.
Илмий-техник тараққиёт ва инновацион ри-
вожланиш натижасида юзага келадиган ўзга-
ришлар тармоқларнинг ўзига хос хусусиятла-
рини ифодаловчи омил ҳисобланади ҳамда
реал сектор корхоналарининг таркибий ўзга-
ришларига сабаб бўлади. Шунга кўра, ушбу
омил инновацион ривожланиш йўналишлари-
ни ва таҳлил қилинаётган тармоқ учун унинг
таъсири ҳамда оқибатларини тўғри баҳолаш
орқали аниқлаштирилиши мумкин.
Юқорида ифодаланган таърифларни
эътиборга олган ҳолда, фикримизча, саноат
корхоналарининг “Иқтисодий барқарорлик”
тушунчасини ифодаловчи таърифни шакл-
лантиришда қуйидагиларни ҳам инобатга
олиш зарур:
- иқтисодий барқарорлик корхонанинг
нафақат иқтисодий мувозанат ҳолатини уш-
лаб қолиши, бакли ташқи жараёнлар таъсири
остида ҳам ўз ривожланишини давом эттири-
шини ифодалайди;
- иқтисодий барқарорлик бир вақтнинг
ўзида ҳам иқтисодий мувозанат ҳолатини,
ҳам турғун ривожланишни ифодалайди. Шун-
дай экан, корхоналарнинг иқтисодий барқа-
рорлиги шарт-шароитларнинг ўзгариши би-
лан ўзгаради ва юз берган ўзгаришга мосла-
шиш қобилиятини ифодалайди;
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 №
1
13
Иқтисодий
Ижтимоий
Ҳуқуқий
Молиявий
Ташкилий
Тўқимачилик маҳсулотларига бўлган истеъмолчилар талабининг
тезкор ўзгарши
Молиявий институтларнинг ишлаб чиқаришга капитал
қўйилмаларни киритишга қизиқишининг пасайиб бориши
Тўқимачилик маҳсулотлари рақобатбардошлиги ва экспорт
салоҳиятининг ошиши
Республиканинг меҳнат ресурслари зич жойлашган вилоятларида
янги иш ўринларини яратиш
Аҳолининг харид қобилиятини ошириш ҳисобига унинг турмуш
даражасини яхшилаш
Қонунчилик базасининг ривожланиши
Саноатни ривожлантиришга оид меъёрий хужжатларни
ижросини таъминлаш
Молиявий институтлар капиталлашув даражасини ошиши
Молиявий институтларнинг мавжудлиги, молиявий
бозорларнинг ҳолати
Тўқимачилик корхоналари мутахассис кадрларнинг билим ва
малакасини ошиб бориши
Тўқимачилик корхоналари ходимларини ахборотлар билан
таъминланганлик даражаси
Тўқимачилик жиҳозларини маънавий ва жисмоний эскириши
орасидаги фарқнинг ортиб бориш тенденциясининг мавжудлиги
- қиймат ва сифатни ифодаловчи иқти-
содий кўрсаткичларнинг миқдор йиғиндиси
асосида корхонанинг иқтисодий барқарорлик
даражасини аниқлаш мумкин.
Демак, тўқимачилик саноати корхонала-
рининг иқтисодий барқарорлиги дейилганда
корхоналарнинг барқарор ривожлана олиши
ва рентабелли фаолият юритиши учун хўжа-
лик фаолиятига таъсир қилувчи ички ва
ташқи омиллар ўзгарганда ҳам уларнинг янги
таъсирига мослашиш имкониятига эга бўлган
ҳолда иқтисодий кўрсаткичларнинг маълум
бир даражасини сақлаб қолиш қобилияти
тушунилиши лозим.
Тадқиқот методологияси.
Мақолада
илмий абстракциялаш, мантиқий фикрлаш,
қиёсий таҳлил, динамикада ўрганиш, маълу-
мотларни гуруҳлаш, таққослаш усулларидан
фойдаланилган.
Таҳлил ва натижалар.
Замонавий ша-
роитларда хўжалик юритувчи субъектлар-
нинг иқтисодий барқарорлигини таъминлаш
масаласи янада долзарб бўлиб қолоқда. Чунки
унинг барқарор иқтисодий фаолияти дастлаб
сарфланган харажатларни қоплаш ва ўзига
мақбул бўлган фойдага эришиш ҳамда рақо-
батчилар орасида ўз мавқеини сақлаб қолиш
шароитини яратади. Фикримизча, иқтисодий
барқарорликни таъминлашга таъсир қилувчи
омилларни умумий жиҳатдан бешта гуруҳга
ажратиш мумкин (1-чизма).
1-чизма. Иқтисодий барқарорликга таъсир этувчи омиллар
Иқтисодий гуруҳ омилларига қуйидаги-
ларни киритиш мумкин:
- тўқимачилик жиҳозларини маънавий
ва жисмоний эскириши орасидаги фарқни
ортиб бориш тенденциясининг мавжудлиги.
Ҳозирги даврда тўқимачилик корхоналарида
жиҳозларнинг маънавий жиҳатдан эскириш
даражаси жисмоний эскиришига нисбатан
юқори. Бу тўқимачилик жиҳозларининг хиз-
мат қилиш муддатларининг ва нархининг
юқорилиги билан асосланади.
Бу эса ўз навбатида корхонада ускуна-
ларни модернизация қилиш заруриятини кел-
тириб чиқаради.
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 №
1
14
- ишлаб чиқариш воситалари бозорида
тўқимачилик жиҳозлари ассортиментининг
кенгайиши. Корхоналарнинг экспорт салоҳия-
тини оширишга бўлган интилиши ва ишлаб
чиқариладиган маҳсулот турларининг кен-
гайтиришга бўлган эҳтиёж тўқимачилик кор-
хоналарига ишлаб чиқариш воситалари бозо-
рида жиҳозларни танлаш имкониятини яра-
тади.
- молиявий институтларнинг ишлаб чи-
қаришга капитал қўйилмаларни киритишга
қизиқишининг пасайиб бориши. Тўқимачи-
лик жиҳозларининг хизмат қилиш муддатла-
рининг узоқлиги ҳамда жиҳозларнинг қим-
матбаҳолиги молиявий институтларнинг ка-
питал қўйилмаларни киритишга қизиқишла-
рини пасайтиради. Бундай ҳолатга юқори
риск даражаси ҳамда капитал қўйилмаларини
қайтариш муддатининг узайиб кетиши таъ-
сир кўрсатади.
- тўқимачилик маҳсулотлари рақобат-
бардошлиги ва экспорт салоҳиятининг оши-
ши. Эркин бозор муносабатлари шароитида
корхонанинг иқтисодий ва молиявий барқа-
рорлиги унинг рақобатбардош маҳсулот иш-
лаб чиқариш даражасига боғлиқ. Рақобатбар-
дош ва экспортбоп маҳсулотлар ҳажмини кен-
гайтириш маҳсулотнинг юқори истеъмол ху-
сусиятини таъминлайдиган техника ва техно-
логияга эҳтиёжни келтириб чиқаради. Бу ўз
навбатида ишлаб чиқариш жараёнларига
янги жиҳозларни киритиш заруриятини кел-
тириб чиқаради ва инвестицион жараёнлар-
ни фаоллаштиради.
Ижтимоий гуруҳ омилларига қуйидаги-
ларни киритиш мумкин:
- республиканинг меҳнат ресурслари
зич жойлашган вилоятларида янги иш ўрин-
ларини яратиш. Мамлакат аҳолисини тўлиқ
ва самарали иш билан банд қилиш асосида
унинг турмуш фаровонлигини ошириш ижти-
моий йўналтирилган иқтисодиётнинг асосий
мақсади ҳисобланади. Бунинг учун замонавий
техника ва технологияга асосланган саноат
корхоналарини барпо этиш асосида янги иш
ўринларини яратиш асосий вазифа сифатида
майдонга чиқади. Аҳолини иш билан банд
қилиш унинг даромадини ошириш ҳисобига
тўлов қобилиятини яхшилашга ҳамда унинг
турмуш даражасини оширишга олиб келади.
Янги иш ўринларини яратиш, хусусан аҳолиси
зич жойлашган вилоятларда тўқимачилик
корхоналарини барпо этиш кластер усуллари-
дан фойдаланиш асосида ҳал этилади.
Ҳуқуқий гуруҳ омилларига қуйидаги-
ларни киритиш мумкин:
- қонунчилик базасининг ривожланиши.
Тўқимачилик
корхоналари
фаолиятини
ишончли ҳуқуқий таъминлаш тўқимачилик
ишлаб чиқаришнинг муваффақиятли ривож-
лантиришнинг гарови ва кафолати ҳисобла-
нади. Тўқимачилик субъектлари муносабат-
ларидаги ноаниқлик ва уларнинг ҳимоялан-
маганлиги аксинча, хатар даражасини ошира-
ди, ривожланишга тўсқинлик қилади. Ўзбе-
кистон Республикасида тўқимачилик ишлаб
чиқаришини амалга оширишни тартибга со-
лувчи қонунчилик базаси такомиллашуви
ушбу соҳани ривожлантиришга асос бўлади:
1. Ўзбекистон Республикаси Президен-
тининг 2019 йил 12 февралдаги ПҚ-4186-сон
“Тўқимачилик ва тикув-трикотаж саноатини
ислоҳ қилишни янада чуқурлаштириш ва
унинг экспорт салоҳиятини кенгайтириш
чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қорори.
2. 2019 йил 28 майдаги ПҚ-4341-сон
“Республика ҳудудларида тикув-трикотаж
маҳсулотлари ишлаб чиқаришни ташкил
этиш ва аҳоли бандлигини таъминлаш чора-
тадбирлари тўғрисида”ги Қарори.
3. 2019 йил 16 сентябрдаги ПҚ-4453-сон
“Енгил саноатни янада ривожлантириш ва
тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқаришни рағбат-
лантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги
Қарори.
4. 2020 йил 5 май ПФ-5989-сон “Тўқи-
мачилик ва тикув-трикотаж саноатини қўл-
лаб-қувватлашга доир кечиктириб бўлмайди-
ган чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони.
Молиявий гуруҳ омилларига қуйидаги-
лар киритилади:
- молиявий институтларнинг мавжуд-
лиги, молиявий бозорларнинг ҳолати. Мамла-
катда лизинг муносабатларини ривожланти-
риш учун қулай шароитнинг яратилиши мо-
лиявий хизматлар бозорида рақобатни ку-
чайтиради. Лизинг хизматларининг кенгай-
тирилиши молиялаштириш қийматининг ка-
майишига олиб келади. Хориж тажрибаси
шуни кўрсатадики, лизинг ўрта муддатли
молиялаштириш бозорида банк томонидан
кредитлашниинг муқобил тури ҳисобланади.
Лекин бу Ўзбекистонда банкларнинг аҳамия-
ти камаяди дегани эмас. Иқтисодиётнинг
реал секторини молиялаштиришда етакчи
роль ўйнайдиган банк тизими ўз қўйилмала-
ри ҳажмини кенгайтириш ва самарадорли-
гини ошириш имкониятига эга бўлади.
Ташкилий гуруҳ омилларига эса қуйи-
дагилар киритилади:
- тўқимачилик корхоналари мутахассис
кадрларининг билим ва малакасини ошиб
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
Иқтисодиёт ва таълим / 2021 №
1
15
бориши. Тўқимачилик ишлаб чиқариш мута-
хассисларнинг жаҳон бозорларида истеъмол-
чилари томонидан билдириладиган талаб-
ларга мос келувчи маҳсулотларни ишлаб чи-
қариш бўйича кўникмага эга бўлишлари,
асбоб-ускуналардан самарали фойдаланиш,
ишлаб чиқариш технологиялари бўйича чу-
қур билимга эга бўлиши ишлаб чиқариш жа-
раёнинг узлуксиз шаклланиши ва ривожлани-
шининг муҳим омили бўлиб ҳисобланади.
- тўқимачилик корхоналари ходимлари-
ни ахборотлар билан таъминланганлик дар-
ажаси.
Юқорида санаб ўтилган омиллар асосий
ҳисобланади. Уларнинг умумийлик жиҳати
шундан иборатки, ҳар қандай иқтисодий жа-
раён ёки ҳодисанинг амал қилиниши анъана-
вий равишда иқтисодий-ижтимоий, молия-
вий, ташкилий-ҳуқуқий шарт-шароитларга
боғлиқ бўлади, лекин бу шарт-шароитлар тур-
ли соҳаларда унинг ўзига хос хусусиятларига
боғлиқ равишда намоён бўлади. Шундай экан,
қайд этиб ўтилган барча омиллар нафақат
тўқимачилик соҳаси фаолиятига, балки бошқа
фаолият соҳаларида ҳам ўзига хос бўлган
хусусиятлар билан ифода этилиши мумкин.
Фикримизча, юқорида қайд этилган
омилларга қўшимча равишда ташқи муҳит
омилини киритиш зарурдир. Корхона фаолия-
тининг натижалари асосан унинг ташқи му-
ҳити билан белгиланади. Шунинг учун бу
муҳитни билиш ва унинг ўзгаришига жавоб
бера олиш ҳамда корхона ички тузилмаларига
ўзгарувчан муҳитнинг таъсирини ўрганиш
зарур. Корхонанинг ўзи очиқ тизим сифатида
ресурслар таъминоти, энергия, кадрлар ва
шунингдек истеъмолчилар билан муносабат-
га киришиш каби масалалрда ташқи муҳитга
тўлиқ боғлиқ. Корхоналар омон қолиши, ўз
самарадорлигини ва рақобатбардошлигини
сақлаб қолиши учун бу муҳитга мослашишга
мажбур. Ташқи муҳитнинг асосий хусусият-
ларидан бири – бу омилларнинг ўзаро боғлиқ-
лиги, мураккаблиги, ҳаракатчанлиги ва но-
аниқлигидир. Ташқи муҳит омилларининг
ўзаро боғлиқлиги дейилганда таъсир кучи-
нинг даражаси тушунилади, яъни бир омил-
нинг ўзгариши бошқа ташқи муҳит омиллари-
нинг ўзгаришинига бевосита таъсир кўрсата-
ди. Шуни эътиборга олган ҳолда, ташқи муҳит
омилларини якка ҳолда эмас балки бошқа
барча омиллар билан биргаликда уларнинг
ўзгариш динамикасини ҳисобга олган ҳолда
узвий боғлиқликда ўрганиш лозим.
Ташқи муҳитнинг мураккаблиги дейил-
ганда ишлаб чиқариш тизимининг ўз фаолия-
тини сақлаб қолиши учун қайта жавоб бери-
ши керак бўлган омиллар сони ҳамда ҳар бир
омилнинг ўзгариш даражаси тушунилади.
Атроф-муҳитнинг ҳаракатчанлиги ёки дина-
микаси – бу корхона ташқи муҳитида ўзга-
ришларнинг содир бўлиш тезлигидир. Ташқи
муҳитнинг ноаниқлиги функция бўлиб, бу ўз
навбатида корхонанинг муайян ташқи омилга
тегишли бўлган ахборотлар миқдорига эгали-
лига ҳамда мавжуд ахборотларнинг аниқли-
лиги ва ишончлилигига боғлиқ. Ташқи муҳит
қанчалик ноаниқ бўлса, корхона хўжалик фао-
лиятида маълум бир самарали қарорни қабул
қилиш шунчалик мураккаб бўлади. Фикри-
мизча, юқорида қайд этилган умумий омил-
лар дея эътироф этилганларни ҳамда ташқи
муҳит омилларини қуйидаги гуруҳларга аж-
ратиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади:
-
тўғридан тўғри (бевосита) таъсир
этувчи омиллар;
-
билвосита таъсир этувчи омиллар.
Хулоса.
Тўқимачилик саноати корхона-
ларининг иқтисодий барқарорлиги дейилган-
да корхоналарнинг барқарор ривожлана оли-
ши ва рентабелли фаолият юритиши учун
хўжалик фаолиятига таъсир қилувчи ички ва
ташқи омиллар ўзгарганда ҳам уларнинг янги
таъсирига мослашиш имкониятига эга бўлган
ҳолда иқтисодий кўрсаткичларнинг маълум
бир даражасини сақлаб қолиш қобилияти
тушунилиши лозим.
Иқтисодий барқарорликга бир қатор
омиллар таъсир кўрсатади. Бу омилларнинг
маълум бир белгиларини эътиборга олиб,
улар иқтисодий, ижтимоий, ҳуқуқий, молия-
вий, ташкилий гуруҳ омилларига бириктири-
лади. Юқорида қайд этилган омилларга қў-
шимча равишда ташқи муҳит омилини кири-
тиш зарурдир. Корхона фаолиятининг нати-
жалари асосан унинг ташқи муҳити билан
белгиланади. Шунинг учун бу муҳитни билиш
ва унинг ўзгаришига жавоб бера олиш ҳамда
корхона ички тузилмаларига ўзгарувчан му-
ҳитнинг таъсирини ўрганиш зарур.
Манба ва адабиётлар рўйхати:
1. Богданов А.А. Тектология. Всеобщая организационная наука. –М.: Финансы, 2003. – С. 654
2. Попов Р.А. Антикризисное управление. Учеб. для вузов. –М., 20014. – С. 429.
3. Чупов С.В. Развитие научных воззрений об устойчивости экономических систем в исторической
ретроспективе / Чупов С.В. // Историко-экономические исследования. – 2013. – Т.14, №1-2. С.15-32
САНОАТ ИҚТИСОДИЁТИ
