SHARQSHUNOSLIK /
ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е
/ ORIENTAL STUDIES 2020,
№
2
321
СОЛИЕВА МУҲАЙЁ
Таянч докторант, ТДШУ
ШҲТ доирасида кўп томонлама маданий-гуманитар
дипломатиянинг ўзига хос жиҳатлари
Аннотация. Бугунги кунда Ўзбекистон жаҳонга кенг очилиб бормоқда. Ҳар
қандай давлатнинг тараққиёт омилларидан бири жаҳон майдонида муҳим
ташкилотлар доирасида ўз ўрнини топиши билан боқлиқ. Ўзбекистон минтақа ва
жаҳон мамлакатлари билан фаол алоқалар ва ўзаро манфаатли ҳамкорлик
жараёнларини жадаллаштиришда турли хил дипломатик механизмларни амалга
ошириб келмоқда. Мамлакатимиз учун жуда муҳим бўлган шундай ташкилот-
лардан бири Шанхай ҳамкорлик ташкилоти ҳисобланади. ШҲТга аъзо мамлакат-
ларнинг халқлар ўртасидаги бой тарих ва яқин маданий алоқалари ташкилот
доирасидаги кенг маданий –гуманитар ҳамкорликни олдиндан белгилаб беради.
Айнан шу маънода юз йил олдин ШҲТ давлатлари маконини қадимий Ипак йўли
йўналишлари боғлаб турганлигини тилга олиш ўринлидир. Шунингдек, ХХI асрга
келиб Евроосиё минтақаси мамлакатлари глобаллашув шароитида қадимий
анъаналарни тиклаган ҳолда иқтисодий, маданий ҳамда гуманитар алоқаларни
янгича ривожлантиришга ҳозир эканликларида чуқур рамзий маъно бор. Жаҳонда
юз бераётган айрим сиёсий ва иқтисодий ўзгаришлар фақат давлатлараро ҳам-
корликни халқ дипломатияси тамойилларига мослаштиришни тақозо этмоқда.
Ўзаро тушунишни мустаҳкамлаш, икки томонлама бойиш ҳамда маданиятларни
яқинлаштириш ШҲТ маконидаги халқларнинг анъаналари ва одатлари тўғрисида-
ги ахборот ва билимларни тарқатиш учун мустаҳкам ижтимоий асосни яратган
ҳолда маданий – гуманитар соҳадаги ҳамкорлик ривожланиш томон юксалиб бо-
рувчи мойилликка эга. Ўзбекистон азал-азалдан ШҲТ макони халқлари билан
этник, лисоний, диний ва бошқа ришталар орқали чамбарчас боғланган. Айни шу
алоқаларни боғловчи кўприк вазифасини Ўзбекистон замини бажарган. Шу боис-
дан Ўзбекистон ташқи сиёсатининг энг муҳим йўналишлари ШҲТга аъзо давлат-
лар билан ҳамкорликка асосланади. Шу боисдан ушбу ташкилотда барча соҳалар
бўйича Ўзбекистоннинг ролини янада ошириш имкониятлари долзарб масалалар-
дан бири ҳисобланади. Мазкур мақолада Ўзбекистон ва ШҲТ маданий-гуманитар
ҳамкорлиги, бу борадаги кўп томонлама дипломатия, Ўзбекистоннинг ташкилот
доирасида мазкур соҳа ривожига қўшган ҳиссаси ҳақида сўз юритилади.
Таянч сўз ва иборалар: ШҲТ, Ипак йўли, халқ дипломатияси, маданий-гума-
нитар ҳамкорлик, кўп томонлама дипломатия, маданий дипломатия, Шарқ
тароналари, цивилизациялараро мулоқот.
Аннотация. Сегодня Узбекистан открывается всему миру. Одним из факторов
развития любого государства является то, что оно играет свою роль в мировом
сообществе в рамках важных организаций. Узбекистан внедрил различные диплома-
тические механизмы для ускорения процесса активного взаимодействия и взаимо-
выгодного сотрудничества с регионом и миром. Одной из важнейших организаций для
нашей страны является Шанхайская организация сотрудничества. Богатая история и
тесные культурные связи между странами-участницами ШОС предопределяют
широкое культурное и гуманитарное сотрудничество внутри организации. В этом
SHARQSHUNOSLIK /
ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е
/ ORIENTAL STUDIES 2020,
№
2
322
смысле стоит отметить, что сто лет назад пространство стран ШОС было связано
древними маршрутами Шелкового пути. Также глубоко символично, что к XXI веку
страны Евразии готовы развивать новые экономические, культурные и гуманитарные
связи, возрождая древние традиции в контексте глобализации. Некоторые политичес-
кие и экономические изменения в мире требуют, чтобы только межгосударственное
сотрудничество было адаптировано к принципам публичной дипломатии. Культурное
и гуманитарное сотрудничество имеет растущую тенденцию к развитию взаимопони-
мания, взаимообогащения и интеграции культур, создания прочной социальной основы
для распространения информации и знаний о традициях и обычаях народов на
пространстве ШОС. Узбекистан давно ассоциируется с народами пространства
ШОС через этнические, языковые, религиозные и другие связи. Именно узбекская земля
служила мостом, соединяющим эти звенья. Поэтому важнейшим направлением внеш-
ней политики Узбекистана является сотрудничество со странами-участницами ШОС.
Поэтому возможность дальнейшего усиления роли Узбекистана во всех сферах
является актуальной проблемой. В этой статье описывается культурное и гуманитар-
ное сотрудничество между Узбекистаном и ШОС, многосторонняя дипломатия в
этой области и вклад Узбекистана в развитие этого сектора в рамках организации.
Опорные слова и выражения: ШОС, Шелковый путь, публичная дипломатия,
культурное и гуманитарное сотрудничество, многосторонняя дипломатия, куль-
турная дипломатия, Восточные мелодии, межкультурный диалог.
Abstract. Today, Uzbekistan is opening up to the whole world. One of the factors in the
development of any state is that it has its place in the world community within the framework of
important organizations. Uzbekistan has introduced various diplomatic mechanisms to
accelerate the process of active interaction and mutually beneficial cooperation with the region
and the world. One of the most important organizations in our country is the Shanghai
Cooperation Organization. The rich history and close cultural ties between the SCO member
states predetermine wide cultural and humanitarian cooperation within the organization. In
this sense, it is worth noting that a hundred years ago the space of the SCO countries was
connected by the ancient routes of the Silk Road. It is also deeply symbolic that by the 21st
century, the countries of Eurasia are ready to develop new economic, cultural and
humanitarian ties, reviving ancient traditions in the context of globalization. Some political and
economic changes in the world require that only interstate cooperation be adapted to the
principles of public diplomacy. Cultural and humanitarian cooperation has a growing
tendency to develop mutual understanding, mutual enrichment and integration of cultures,
creating a solid social basis for disseminating information and knowledge about the traditions
and customs of peoples in the SCO space. Uzbekistan has long been associated with the
peoples of the SCO space through ethnic, linguistic, religious and other ties. It was the Uzbek
land that served as a bridge connecting these links. Therefore, the most important direction of
Uzbekistan’s foreign policy is cooperation with the SCO member countries. Therefore, the
possibility of further strengthening the role of Uzbekistan in all areas is an urgent problem.
This article describes the cultural and humanitarian cooperation between Uzbekistan and the
SCO, multilateral diplomacy in this area and the contribution of Uzbekistan to the development
of this sector within the organization.
Keywords and expressions: SCO, Silk Road, Public Diplomacy, Cultural and
Humanitarian Cooperation, Multilateral Diplomacy, Cultural Diplomacy, Oriental
Melodies, Intercultural Dialogue.
SHARQSHUNOSLIK /
ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е
/ ORIENTAL STUDIES 2020,
№
2
323
Кириш.
Ўзбекистон ҳозирги кунда ШҲТ тараққиёти ва ҳамкорлигининг асосий
ташаббускорига айланмоқда. Биз бу борада маданий-гуманитар соҳадаги кўп
томонлама ҳамкорлик жараёнларини алоҳида кўриб чиқишимиз мақсадга мувофиқ.
Айниқса Ўзбекистон ва ШҲТнинг маданий-гуманитар алоқаларида кўп томонлама
дипломатия асосларини ривожлантириш мамлакатимиз манфаатларига ҳамоҳангдир.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан 2017 йил 8-9
июнь кунлари бўлиб ўтган ШҲТнинг Остона саммитида “ШҲТ марказлари – халқ
дипломатиясининг доимий фаолият юритувчи институтларини таъсис этиш”
1
илгари
сурилди. ШҲТнинг Циндао саммитида Президентимизнинг “Ўзбекистон бирга-
ликдаги саъй-ҳаракатлар билан тамаддунлар чорраҳаси – Самарқанд шаҳрида «Ипак
йўли» туризм университетини ташкил этиш”
2
таклифи эса Ўзбекистон ва ШҲТ
ўртасидаги маданий-гуманитар алоқаларида дипломатик кўприк барпо этиш имко-
ниятларини кенгайтирди. Мазкур ташаббуслар ташкилотнинг барча аъзолари томо-
нидан қўллаб-қувватланиб, бугунги кунда ҳаётга тадбиқ этилди.
ШҲТ доирасида кўп томонлама маданий дипломатия
Бугунги кўп томонлама дипломатия халқаро муаммолар ечимида бир қанча
давлатлар ёки давлатлар фуқаролари гуруҳларининг манфаатларини илгари
сурадиган қўшма инструментлар ҳисобланган халқаро институтлар фаолиятида
акс этмоқда
3
. 2002 йилда бошлаб маданият вазирларининг йиғилишлари мун-
тазам амалга оширилмоқда. Маданий ўзаро ҳаракат бўйича экспертларнинг гу-
руҳли иши йўлга қўйилган. Турли йўналишларда гуманитар ҳамкорлик режа-
лари ишлаб чиқилган ва амалга оширилмоқда. 2007 йилдаги ҳукуматлараро
битим қабул қилинган бўлиб ушбу битимда ижодий фаолиятнинг турли соҳа-
ларида ўзаро ҳаракат назарда тутилади.
ШҲТ доираларидаги ўзаро ҳаракат анъанага кўра икки томонлама ҳамкорлик
шаклида – маданият Йиллари ва Кунларини ўтказиш, Кино ҳафталиги, Кино
фестиваллар, бадиий кўргазмалар, маданий форумлар, ижодий жамоаларнинг
гастроллари шаклида ҳам амалга оширилмоқда. Кўп томонлама шаклдаги мада-
ний ўзаро ҳаракатнинг уфқлари кенгайиб бормоқда. Томонларнинг саъй- ҳара-
катлари туфайли уларнинг маданий алмашувлар ва ўзаро ҳамкорлик соҳасидаги
муваффақиятларини намойиш этувчи “Юзма-юз маданият: ШҲТга аъзо дав-
латлар маданияти шарҳи” альбоми нашр қилинди. Кўп томонлама тадбирлар
орасидан Қозоғистонда бўлиб ўтган “Буюк саҳро мусиқаси” Халқаро фести-
1
SHHTning Ostona sammiti. [Astana Summit of Shanghai Cooperation Organization]
http://uza.uz/oz/politics/sh-tning-ostona-samiti-09-06-2017
2
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Shanxay hamkorlik tashkilotiga a’zo
davlatlar rahbarlari kengashining kengaytirilgan tarkibdagi majlisidagi nutqi. [Speech by President of the
Republic of Uzbekistan Shavkat Mirziyoev at the extended session of the Council of heads of states of the
Shanghai
Cooperation
Organization].
Sindao
shahri,
ХХR,
2018
yil
10
iyun.
http://uza.uz/oz/politics/zbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-shan-11-06-2018
3
Sm.: Mutagirov D.Z. Mezhdunarodnyye politicheskiye instituty: aktual'nyye problemy istorii i
teorii. [International Political Institutions: Actual Problems of History and Theory.]– M.:
Universitetskaya kniga, Logos. 2009. – С.10.
SHARQSHUNOSLIK /
ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е
/ ORIENTAL STUDIES 2020,
№
2
324
валини, Хитойда бўлиб ўтган “Ипак йўли” санъатлари Халқаро фестивалини,
Қирғизистонда бўлиб ўтган “Арт-Ордо” Халқаро театр фестивалини, Россияда
бўлиб ўтган “Бердэмлек - Ҳамдўстлик” санъатлар фестивалини, Тожикистонда
бўлиб ўтган “Чодириҳаёл” қўғирчоқ театрлар Халқаро фестивалини, Ўзбекис-
тонда бўлиб ўтган “Шарқ тароналари” Халқаро фестивалини тилга олиш мум-
кин. Кўп сонли тасвирий санъат ва декоратив – амалий санъат кўргазмалари
орасидан ШҲТ мамлакатларининг “Сиху кўлини тасвирлаймиз” Халқаро
рассомлик Форумини, “Ипак йўлини тасвирлаймиз – биродарлик туйғуларини
мустаҳкамлаймиз” Халқаро бадиий бьенналесини, “Бутун ер курраси болалари
дўстлашади” Болалар расмлари Халқаро кўргазмаси ва бошқаларни ажратиб
кўрсатиш мумкин. Бундай кўламдаги тадбирлар ҳар бир мамлакатнинг беқиёс
миллий ранго-ранглигини акс эттирувчи ютуқларни намойиш этган ҳолда
ШҲТдаги барча мамлакатларнинг ижодий жамоаларини ягона майдонда
бирлаштириш учун кенг имкониятлар беради.
Ҳам икки томонлама, ҳам кўп томонлама асосдаги ШҲТ мулоқоти бўйича
кузатувчи давлатлар ва ҳамкорлар билан ҳамкорликни янада ривожлантириш
ҳам муҳим аҳамиятга эга, бу Ташкилотнинг очиқлигини ҳамда манфаатдор
мамлакатлар халқаро ва минтақавий ташкилотлар билан фаол тенг ҳуқуқли ва
ўзаро манфаатли алоқаларни йўлга қўйишга ҳозир эканлигини яққол кўрсат-
моқда. Жаҳонда ШҲТнинг нуфузини юксалтириш йўлида ташкилотнинг Пекин-
даги Котибияти ҳам аъзо давлатларнинг маданий–гуманитар ҳамкорлигини
чуқурлаштиришга ўз ҳиссасини қўшмоқда. Хусусан 2016 йилдан бошлаб
Котибият асосида “ШҲТ бизнинг умумий уйимиз” номи остида ялпи дастур
амалга оширилмоқда. Унинг доираларида Ташкилотга аъзо давлатларнинг Кун-
лари, миллий байрамлар, симпозиумлар, анжуманлар ва “Давра суҳбатлари”
ўтказилмоқда. “ШҲТ Кутубхонаси”ни шакллантириш борасида ишлар олиб
борилмоқда. Кутубхона жамғармасига ҳозирнинг ўзида давлат раҳбарларининг
қимматбаҳо муаллифлик китоблари, машҳур олимлар ва маданият арбоблари-
нинг асарлари, фото ва видео материаллар келиб тушишни бошлади. “ШҲТ
оиласи” мамлакатларидан бўлган рассомларнинг юздан ортиқ асарларини ўз
ичига олган доимий ишловчи кўргазма, шунингдек “ШҲТга 15 йил”: тарих
йилномаси юбилей фотогалереяси ташкил этилган.
Шанхай ҳамкорлик ташкилоти ривожланишининг келгусидаги суръатини
ҳисобга олган ҳолда “Учинчи сават” – маданий гуманитар йўналишига, унинг фао-
лиятига эътибор ўсишда давом этади. Ташкилот фаолиятининг барча йўналишлари
учун янги мўлжаллар белгилаб берадиган 2025 йилга қадар ШҲТни Ривож-
лантириш Стратегияси ҳам юқоридаги ишларга сезиларли туртки бериши мумкин.
Ўзбекистон дипломатиясининг устувор йўналишларидан бири глобал дара-
жадаги барқарорлик ва тинчликни сақлаш бўйича кўп томонлама халқаро ҳам-
корликдир. Айниқса, сўнгги йилларда Ўзбекистон эътиборини Шанхай ҳамкор-
лик ташкилоти доирасида иқтисодий, сиёсий, маданий соҳаларда кўп томонлама
алоқаларни мустаҳкамлаш, минтақавий аҳамиятга молик муаммоларга ечим
SHARQSHUNOSLIK /
ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е
/ ORIENTAL STUDIES 2020,
№
2
325
ахтаришда йирик тузилмаларнинг иштирокини кенгайтиришга йўналтирилган
дипломатик фаолият олиб боришга қаратди.
Ўзбекистон, кўп томонлама ҳамкорликнинг сезиларли истиқболларига эга.
ШҲТ бугунги кунда айнан шундай кўп томонлама тузилмадир. Ўзбекистон
ушбу шарафли вазифани амалга оширишда фаол роль ўйнашга ҳозирдир
1
.
ШҲТга, шунингдек, тинчлик ва барқарорликни мустаҳкамлашга, минтақавий ва
халқаро хавфсизликка бўлган таҳдидларга қарши туришда шерикликка, минта-
қанинг барқарор ижтимоий-иқтисодий ривожланишини таъминлашга йўнал-
тирилган кўп томонлама минтақавий дипломатия механизми сифатида қараш
лозим. Ўзбекистон дипломатияси мазкур ташкилотнинг механизмини такомил-
лаштиришда фаол иштирок этмоқда.
ШҲТ доирасида кўп томонлама гуманитар ҳамкорлик
Гуманитар ҳамкорликка илмий адабиётларда:- “Маҳаллий тажрибада илмий,
маданий, оммавий коммуникация, спорт, туризм ҳамда ёшлар билан ишлаш
соҳасидаги халқаро ҳамкорлик” деб таъриф берилади.
2
ШҲТ ташкил этилгандан буён аъзо давлатлар ўртасида бу борадаги ҳамкор-
лик ҳам ривожланиб бормоқда. Буни биз соҳалар кесимида кўриб чиқишимиз
мумкин. Жумладан 2011 йилдаги Соғлиқни сақлаш соҳасида ҳамкорлик
тўғрисидаги ШҲТга аъзо давлатлар ҳукуматлари ўртасидаги Битим имзоланган
бўлиб, ушбу битимга кўра 2011 йилдан бошлаб ШҲТга аъзо давлатлар Соғлиқни
сақлаш вазирлари йиғилиши ўз фаолиятини олиб бормоқда. Бу эса ўз навбатида
ШОСга аъзо давлатлар томонидан соғлиқни сақлаш соҳасидаги ўзаро ҳаракатга
катта эътибор қаратилаётганига ёрқин мисол бўла олади.
Соғлиқни сақлаш соҳасида ШҲТга аъзо давлатларнинг кўп томонлама
ҳамкорлик режаси даврий асосда қабул қилинмоқда, унда яқин келажакда мазкур
соҳада аъзо давлатларнинг ўзаро ҳаракати устивор йўналишлари акс этгандир.
Сўнгги режа 2018 йилда бўлиб ўтган ШҲТнинг Циндао саммити якунларига
кўра тасдиқлангандир.
Илм-фан ва техникавий ҳамкорлик гуманитар ҳамкорликнинг муҳим соҳа-
ларидан бири ҳисобланади. ШҲТ ҳам ушбу соҳаларда кўп томонлама ҳамкорлик
алоқаларини ривож топтириб бормоқда. Буни биз фан ва техника бўйича ШҲТга
аъзо давлатлар, вазирликлар ва муассасалари раҳбарларининг учрашувлар меха-
низмлари йўлга қўйилганидан кўришимиз мумкин. Унинг биринчи йиғилиши
2010 йилнинг 14 майида Пекинда бўлиб ўтган эди.
Ушбу механизмнинг фаолияти ШҲТга аъзо давлатларда ўтказиладиган муш-
тарак халқаро анжуманлар, илмий-тадқиқотлар, курслар ва ҳ.к.ларни мувофиқ-
лаштириш, илмий техник лойиҳаларини шакллантириш, илмий-техник кўргазма-
1
Sm.: Ekonomicheskaya diplomatiya v usloviyakh globalizatsii. [Economic diplomacy in the
context of globalization]–M.: MGIMO, MVD RF, 2009. –С.165.
2
Publichnaya diplomatiya zarubejnix stran.[Public diplomacy of foreign countries. Stady guide]
Uchebnaya posobiye/Pod. red. P88 A.N. Panova i О.V. Lebedevoy. – М.: Izdatelstvo «Aspekt
Press», 2018. S. 26.
SHARQSHUNOSLIK /
ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е
/ ORIENTAL STUDIES 2020,
№
2
326
лар, семинарларни мувофиқлаштиришга йўналтирилгандир. ШҲТга аъзо
давлатлар ўртасида таълим соҳасида ҳам самарали ҳамкорлик йўлга қўйилган-
дир. Сўнгги йилларда ҳамкорлик доирасида ушбу йўналишда бир қатор тад-
бирлар ўтказилди. Жумладан, Таълим вазирлар йиғилиши, “Чегараларсиз таълим
ҳафталиги”, ШҲТга аъзо мамлакатлар Олий таълим муассасалари ректорла-
рининг форумини ва ҳ.к.ни кўрсатиб ўтиш мумкин.
ШҲТ университети фаолият олиб бормоқда. У ШҲТга аъзо давлатларнинг
кўп томонлама шаклидаги таълим тизимларининг ўзаро ҳаракати учун иннов-
ацион инфратузилма сифатида кўриб чиқилмоқда. Ушбу мақсадда ШҲТУ бош
(асосий) ОТМларининг рўйхати тасдиқланган бўлиб, буларда келишилган
йўналишлар бўйича “Ҳудудшунослик”, “Экология”, “IT-технологиялар”, “Энер-
гетика” ва “Нанотехнология” мутахассислари тайёрланмоқда.
ШҲТга аъзо мамлакатлар гуманитар ҳамкорлигининг энг муҳим йўналиш-
ларидан бири – бу 2005 йилда ШҲТга аъзо давлатлар ўртасида Фавқулодда
вазиятларни бартараф этишда ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги Битим имзоланиши
билан бошланган. Ушбу битимга кўра аъзо давлатлар ўртасида мавжуд ёки юзага
келиши мумкин бўлган фавқулодда вазиятларни олдини олиш ишида бирла-
шишдан иборатдир.
Ўзбекистон ШҲТ: кўп томонлама маданий-гуманитар ҳамкорлик
Сўнгги йилларда Ўзбекистон ШҲТ фаолиятининг маданий-гуманитар
мезонида ўз иштирокини фаоллаштирмоқда.
Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг ташаббу-
сига кўра 2017-2019 йиллар даврида қуйидаги ташаббуслар илгари сурилган:
-
ШҲТга аъзо давлатларнинг 10 июн, 2018 йилда Хитойнинг Циндао
шаҳрида бўлиб ўтган ШҲТга аъзо давлатлар раҳбарларининг ёшларга Муштарак
мурожаати ва унинг бандларини амалга ошириш бўйича ҳаракатлар дастури
қабул қилинди. Президентимиз Ш.М.Мирзиёевнинг Циндаодаги чикишларида
ушбу масалага алоҳида эътибор қаратганликлари бежизга эмас, чунки Ўзбекис-
тон сиёсатининг асосий йўналишларидан бири бу ёшларнинг бандлигини
таъминлаш, уларни келажакда яхши кадрлар бўлиб етишишлари учун замин
яратиш ва бу билан давлатнинг порлоқ келажагини таъминлашга қаратилган;
-
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 26 июнь 2018 йилдаги ПҚ-
3807 Қарори билан Ўзбекистонда ШҲТ халқ дипломатияси университети таъсис
этилди
1
. Таъкидлаш жоизки, мазкур университет нафақат ШҲТ аъзолари ўрта-
сида маданий дипломатияни юксалтиради, балки Ўзбекистон мана шу диплома-
тия воситасида улкан ташкилот доирасида ўрни ва салоҳиятининг ошишига
замин яратади.
-
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 28 июнь 2018 йилдаги ПҚ-
3815 Қарори билан Самарқанд шаҳрида “Ипак йўли” Халқаро туризм универси-
1
TIVning 05-1/45078., 21.10.2019 yilga ma’lumotnomasi[Report of the MFA 05-1/45078.,
21.10.2019]
SHARQSHUNOSLIK /
ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е
/ ORIENTAL STUDIES 2020,
№
2
327
тети ташкил этилди1. Халқаро туризм университетини Буюк ипак йўлининг циви-
лизациялар ўчоғи ҳисобланмиш Самарқанд шаҳрида ташкил этилишида чуқур
рамзий маъно бор. Бу ШҲТ аъзоларининг кўҳна маданий тамаддунларни замо-
навий воқеликка айлантиришдан манфаатдор эканлигидан далолат беради.
-
2019-2020 йиллар учун ШҲТга аъзо давлатлар ўртасида “Йўл харитаси”
режаси юзасидан олиб борилаётган музокаралар натижаси 2018 йилда Хитойда
бўлиб ўтган навбатаги ШОС саммитида илмий-тадқиқот муассасаларининг ҳам-
корлиги бўйича амалий чора-тадбирлар Режаси қабул қилинган. Ушбу қабул қи-
линган режа шу пайтга қадар Афғонистон муаммоси икки томонлама муҳокамада
кўрилган бўлса, энди бу муаммо бутун бир ташкилот миқёсида кўрилиб ечим
қидирилишини назарда тутади. Бу режа асосида нафақат Афғонистон ички
тинчлиги, балки Марказий Осиё давлатлари учун юзага келиши мумкин бўлган
таҳдидларни бартараф этиш билан бирга иқтисодий ривожланиш йўлларини
кенгайтириш учун ҳам замин бўлиб хизмат қилиши мумкин.
-
ШҲТга аъзо давлатларнинг 2019 йил Бишкек шаҳрида бўлган саммитида
рақамлаштириш ва ахборот-коммуникацион технологиялари соҳасидаги ҳамкор-
лик Концепцияси қабул қилинди. Ушбу концепция ШҲТга аъзо давлатлар
ўртасида мавжуд ёки юзага келиши мумкин бўлган ахборот хавфини бартараф
этишда ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва шу билан бирга бу тизимнинг мақсади
ҳар бир давлат ўз ҳудудидан тарқалиши мумкин бўлган инсониятга хавф
солувчи ахборот учун жавобгарликни ўз зиммасига олиши назарда тутилади. Бу
ўз навбатида ҳозирда ривожланиб бораётган ҳамда назорат чегаралари бепоён
бўлган ахборот коммуникация технологиялар даврида хавфсизликни таъмин-
лашда мониторингни йўлга қўяди.
Хулоса ўрнида шуни айтиш керакки, ШҲТ турли тараққиёт даражасидаги
қадрият ва анъаналари турлича бўлган, улкан тарихий цивилизация чорраҳаси
ҳисобланган давлатларнинг аҳил ташкилотга айланиб бормоқда. ШҲТ доира-
сида маданий-гуманитар ҳамкорликнинг турли йўналишларида бир қатор ишлар
амалга оширилаётган бўлса-да, ундан тўлақонли равишда фойдаланилмаётгани
ҳам айни ҳақиқат.
Шу нуқтаи назардан, бизнинг фикримизча, маданий-гуманитар соҳадаги
ҳамкорликни ягона механизмга айланишига кўмаклашадиган “
ШҲТ цивилиза-
циялараро мулоқоти
” Концепциясини ишлаб чиқиш, масалаларни атрофлича
кўриб чиқиш бу борадаги ҳамкорликнинг юксалишига ижобий таъсир кўрсатиши
мумкин. Шунингдек, Тошкентда ташкил этилган ШҲТ Халқ дипломатияси марка-
зига ШҲТнинг доимий фаолият юритувчи органи мақомини бериш ва ШҲТ аъзо
давлатлари ўртасида туризм соҳасини юксалтиришга қаратилган “
ШҲТ визаси
”ни
тайёрлаш ишларини жадаллаштириш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз.
1
«IPAK YO’LI» turizm xalqaro universitetining tasis etish to’g’risidagi 29.06.2018 y.,
07/18/3815/1419-son PQ. [Resolution of the President of Uzbekistan on Establishing the silk road
International University of Tourizm IPAK YO’LI]/ http://lex.uz/docs/3799075
